A¤›z kavgas›n› bafllatan t›p alan›nda lider ya-y›n The Lancet oldu. Yaya-y›n›n editörü 21 May›s’ta yay›mlanan ‘Royal Society Ne ‹çin Var?’ bafll›kl› baflyaz›s›nda, Royal Society’i tembel olmakla ve tarihi baflar›lar›n›n arkas›na gizlenmekle suçlad›, Kurum’un t›p ve halk sa¤l›¤› alan›ndaki katk›lar›-n›n günümüzde önemsiz düzeyde oldu¤unu da id-dia etti. Baflyaz› Royal Society’i okyanusun di¤er yakas›nda, American Institute of Medicine ile karfl›laflt›rd›. 35 y›ll›k geçmifline karfl›n Institute of Medicine’in yaln›zca geçti¤imiz y›l bilim politi-kas›n› etkileyici nitelikte 20 önemli rapor yay›m-lad›¤›n› söylüyor editör Richard Horton. Buna karfl›l›k Royal Society’nin son alt› ayda yaln›zca iki rapor yay›mlad›¤›na de¤iniyor. The Lancet’in editörü Horton, Royal Society’nin bu ay atanacak yeni baflkan›n›, kurumun amaçlar›n› ve program›-n› acilen gözden geçirmeye ça¤›rd›.
Royal Society’nin The Lancet’e yan›t›, baflya-z›n›n yay›mland›¤› gün haz›rd›. Kurumun sekrete-ri Stephen Cox’un imzas› vard› yan›tta. Cox, Ro-yal Society’i savunman›n yan› s›ra, bir zamanlar sayg›n bir yay›n olarak kabul edilen The Lan-cet’in kalitesini günden güne yitirdi¤ini ve baflya-z›n›n yanl›fl bilgilerle dolu oldu¤unu ileri sürdü. Horton’u, manflet haber aray›fl› içinde, Royal So-ciety’e karfl› bir kampanya bafllatmakla suçlad›. Elbette Richard Horton tart›flmay› burada b›rak-mad›; Cox’un tart›flmay› kiflisel bir boyuta tafl›d›-¤›n› söyleyerek a¤›z kavgas›n› sürdürdü. Bilimsel alanda dünya çap›nda sayg›n bir yere sahip iki kurulufltu söz konusu olan. A¤›r s›klette bir a¤›z kavgas›na tan›k oluyordu bilimsel çevreler.
Royal Society’i ele alal›m. Dünyada yüzy›llar-ca ayakta kalmay› baflarm›fl tek kurum. Ayakta kalmay› baflarmas› Kurum’un günün koflullar›na ayak uydurabilmesinde yat›yor. Royal Society’nin kuruluflu 1660’lara dayan›yor. Aralar›nda Chris-topher Wren ve Robert Boyle’un bulundu¤u 12 kifli birlikte çeflitli deneyleri izlemek, bugün bi-limsel olarak nitelendirdi¤imiz konular› tart›flmak üzere Londra’da haftada bir buluflmaya bafllad›. Ele ald›klar› konular günün radikal düflünceleriy-di. Bugün yay›nlar ve kongreler arac›l›¤›yla ger-çekleflen bilim adamlar› aras›ndaki iletiflimin de tohumlar› at›l›yordu bu grup sayesinde. Grup, k›-sa süre içinde Kral Charles II’nin deste¤ini kaza-n›p bir isme de sahip oldu: ‘The Royal Society of London for Improving Natural Knowledge’ (Do¤a Bilgisinin Gelifltirilmesi ‹çin Londra Kraliyet Top-lulu¤u). K›sa süre sonra Royal Society (Kraliyet Toplulu¤u) olarak an›lmaya bafllad›.
Üyelerinin say›s› k›sa zamanda artt› Royal So-ciety’nin. ‹lk bafllarda kimin nas›l üyeli¤e kabul edildi¤i belirsizdi. Belki de bu yüzden olsa gerek, ilk baflta Newton’un, Kurum’un üyelerine geze-genlerin eliptik orbitlerini sunmay› redetti¤i söy-leniyor. Newton’a göre Kurum üyeleri ahmaklar-dan olufluyordu, onlara harcayacak zaman› yoktu Newton’un! ‹kna edildikten sonra, sunumu yap-makla kalmad›, 1703 ve 1727 y›llar› aras›nda
y›mland›. Penisilin bugün bile enfeksiyonlar›n te-davisinde büyük öneme sahip. 1961 y›l›nda tali-domitle fok bal›¤› gibi geliflmemifl kol ve bacakl› bebeklerin do¤umu aras›ndaki iliflkinin ilk sinyal-leri yay›mland›. Deli dana hastal›¤› olarak bilinen Creutzfeldt-Jacob hastal›¤› ilk kez The Lancet’in sayfalar›nda 1996’da tan›mland›.
Royal Society’nin genel sekreteri Stephen Cox, The Lancet’teki baflyaz›ya yan›t›nda olumsuz örneklerden birine de¤inerek yay›n›n ‘yüksek’ standartlar›n› sorgulad›. 1997 y›l›nda çocuklarda KKK (kabakulak, k›zam›k, k›zam›kç›k) afl›s› ile otizm aras›nda olas› ba¤lant› bulundu¤unun The Lancet’te yay›mlanmas› üzerine pek çok anne-baba, en az›ndan Birleflik Krall›k’ta, bebeklerine bu afl›y› yapt›rmaktan kaç›nd›lar. Araflt›rman›n bi-limsel bak›mdan geçerli¤i bugün hala sorgulan›-yorken, bu afl›y› olmayan pek çok bebe¤in yafla-m› da tehlikeye at›l›yor. Cox, bu örne¤e dayana-rak Royal Society’nin halk sa¤l›¤›na katk›s›n›n çocuklar›n yaflam›n› tehlikeye atabilecek nitelikte olmas›n›n beklenemeyece¤ini söylüyor yan›t›nda.
Royal Society ile The Lancet aras›ndaki, kifli-selli¤e dökülen a¤›z kavgas›n›n nereden patlak verdi¤ini anlamak için ufak bir araflt›rma yeterli oldu. Bu, Horton ve Royal Society’nin ilk at›flma-s› de¤ildi. Tart›flman›n kökeni 1999’a dayan›yor. The Lancet, o günlerde Macaristan kökenli bilim adam› Dr Arpad Pusztai’nin genetik de¤iflikli¤e u¤rat›lm›fl yiyeceklerin sa¤l›k bak›m›ndan güve-nirli¤ini sorgulayan bir araflt›rmas›n› yay›mlam›fl-t›. Araflt›rman›n sonuçlar›, ‹skoçya’daki laboratu-varlarda genetik de¤iflikli¤e u¤rat›lm›fl patatesle beslenen farelerin organlar›n›n ve ba¤›fl›kl›k sis-temlerinin hasar gördü¤ünü iddia ediyordu.
Horton, yay›ndan önce Royal Society’nin üst düzey bir üyesinin kendisini telefonla arayarak çok kesin bir biçimde, makaleyi yay›mlaman›n hata oldu¤unu, yay›mlanmamas› gerekti¤ini söy-ledi¤ini iddia etti. O günlerde Kurum’un sekreterli¤ini yapan Prof Lachmann, Horton’u ara-d›¤›n› kabul etti; ancak yaln›z-ca makalenin bilimselli¤ini sorgulad›¤›n› ifade etti. Ma-kale, yay›mland›ktan sonra, y›llar süren tart›flmalara yol açt›. The Lancet ve Royal Society’nin genetik de¤iflik-li¤e u¤rat›lm›fl yiyeceklerin güvenirli¤i konusundaki fi-kir ayr›l›¤›ysa bugüne dek sürdü. Geçti¤imiz ay pat-lak veren a¤›z kavgas›nda geçmiflin izlerinin etkili oldu¤unu söylemek hiç de yanl›fl olmaz. Ne yaz›k ki, kiflisel afla¤›lamala-ra kadar ilerleyen çekiflme bilimsellikle ba¤dafl-m›yordu. Kim bilir, belki de bu fikir ayr›l›klar›, bu kargafla, her iki kuruluflun günün gereklerine ayak uydurma çabas›n›n ta kendisi. Elbette di-renç, de¤iflimin kaç›n›lmaz bir parças›. Royal Society’nin baflkanl›¤›n› da yürüttü. Royal
Society’nin üyelerinin say›s› bugün 1400’ün üze-rinde. Newton’un yan› s›ra Einstein, Hawking gi-bi isimler de var üye listesinde.
20. yüzy›l›n bafllar›na kadar, kalabal›k bir iz-leyici kitlesinin önünde gerçeklefltirilen deneyler Royal Society’nin en popüler etkinli¤iydi. Anato-mik incelemeler, M›s›r’dan getirilen mumyalar›n aç›lmas›, genifl izleyici kitlelerinin ilgisini çekti. Bilimsel alandaki de¤iflime paralel olarak deney-lerin karmafl›klaflmas›yla toplum önünde yap›lan deneylerin yerini konferanslar, kongreler ald›. Araflt›rma burslar›ysa izleyiciler önünde yap›lan deneyleri laboratuvarlara tafl›d›. Bunu yan› s›ra Kurum, bilimsel alanda e¤itimle ilgili politik ka-rarlar› etkilemeyi amaçlayan etkinlikler düzenle-meye bafllad›. Horton’un bahsetti¤i iki rapor bu etkinlikler aras›nda.
The Lancet de kategorisinde ilkleri simgeli-yor. ‹lk say›s› 5 Ekim 1823’te yay›mland›. Tho-mas Wakley’in yay›n› bafllatTho-mas›ndaki amaç e¤it-mek, e¤lendirmek ve reform yapmakt›. E¤itim ro-lünü günün t›bbÎ ders notlar›, e¤lendirme roro-lünü tiyatro elefltirileri yerine getirdi. The Lancet, ba-¤›ms›z, reformcu bir t›bbi gazete olarak bafllad› yay›n hayat›na. Bugün bilimsel makale yay›mla-maya dair kurallar›n oluflturulmas›na elbette kat-k›s› oldu. Yay›n hayat› boyunca pek çok bi-lim adam›, t›p alan›nda
pek çok ilki Lancet’in sayfalar›nda okudu. 1940’da penisilinin öne-mi ilk kez Lancet’te
ya-97 Temmuz 2005 B‹L‹MveTEKN‹K Stephen Cox Royal Society Richard Horton
