Tiirkiye Haz~r Giyim Sanayiinin ~ r e t i m ve 1hracat Y a p ~ s ~

Tiirkiye Haz~r Giyim Sanayiinin ~ r e t i m ve 1hracat Y a p ~ s ~

Erol iiZENC IGEME U m a n ~

-

Bu yazida, ~iirkiye'nin gene1 anlamda haurgiyim Oreti- minin ve ihracatinin yapisi incelenmi$tir. Bu amaqla, Once hazir giyimin tanirnr yapilmq ve bu tanima giren mallar belirtilmi?, daha soma da, hazirgiyim iiretimindeki tek- nolojik gelipnelerden, Tiirkiye aqisindan h a m giyimin Oneminden, TOrkiye'njn havrgiyim iiretim veihracat ya- pisindan siiz edilmi~tir. Sonuq biiliimiinde ise, bu kesi- min sorunlari ve qiizOrn iinerileri yer almaktadirlar.

THE PRODuerfON AND EXPORTS STRUCTURE OF THE CLOTHfNG INDUSTRY OF TURKEY In this article, the production and exports

structure of ready-made clothing of Turkey in general have been analysed. For this purpose, the d e f ~ t i o n of ready made clothing has been made firstly and the gwds incorporated in this definition have been specified and afterwards the technological innovations in the production of ready made clothing, the importance of ready made clothing for Turkey. the structure of ready made clothing production and exports of Turkey have been mentioned. In the last part, the problems of this sector and proposals for their solution have been placed.

1.

HAVR

Bu dtgmam~zda h a m giyim kavram~, deri giyim, kiirk giyim, iirme giyim, dokumadan giyim ve aynntda- n m kapsamak iizere en genig adammda h q t w .

Siiz konusu kapsama, deri giyim ve kWk giyim (BTN 42. 03 ve 43.03) ile Orme giyim (BTN 60). dokumadan h a m giyim (BTN 61) dahildir.

2. HAZIR

GW

Hazu giyim Uretiminde dikis makinesinin icat edidi-

da deger bnemli bir ilerleme pek giiriilmemigtir. Bu pllardan sonra, siizkonusu sanayi dalmda hem makina park^, hem de fabrika iirglltlenme bicimi yOniinden tinemli yenilikler olmugtur. Bunun temel nedeni ise sa- nayilqmig Ulkelerin yiiksek igci iicretlerinden kaynakla- nan maliyet art~glann~ giderehilmek iein h a m giyim sanayini emek yogun biu faaliyet olmaktan qkararak, ser- maye yogun bir iiretim d a l ~ haline getirme pbalandu.

1970'lerden sonra hazu giyim sanayiinde uygulanma- sma ggilen bagl~ca teknolojik yenilikler q a a d a k i gibi s~n~fland~nlahilir [UNCTAD Secretariat, Subat 19811.

1. Kesim zamamnl azaltan, kesim kditesini yiiksel- ten ve malzeme kaybm azaltan lazer kesim maki- neleri ve ntimerik kontrollu kesim araclan,

2. Dikim h m n ~ yiikselten ve dikis kalitesini arttlran otomatik tegel ve profil dikim makineleri ve niimerik kontrollu dikig makineleri,

3. Sat5 analiieri ve tahminlerinde, envanter kontro- liinde ve ig akunlmn yiinetilmesinde kullamlan elektro- nik bilgisayarlar. Bilgisayarlar iiretim skesinde niimerik kontrol techizat~ ile birlikte de kullandabilmektedir,

4. Japonya gibi geligmig illkeler, h a m giyim iiretimin- de a r t ~ k robotlan da devreye sokmuglardu.

Yukanda lusaca tan~tllan makineler, yiiksek serma- ye maliyetleri ve bleme N a n nedeni ile yalnuca en bU- yilk h a m giyim ku~luglannda kullamlabiirler. Ancak hazu giyim sanayinin, zevk ve begenilerdeki ve talebin bilqimindeki degigimlere cevap verebilecek esneklige sa- hip olmas~ gerekmektedir. BOyle hir esneklik ise, en iyi bicimde, kiieiik ve orta boyutlu bletmelerden olusan bir sistem tarafindan saglanabilecektir. Bu nedenle h a m gi- yim iiretiminde teknolojik gelisme slmrh kalmakta ve ye- nilikler as11 olarak yeni malzemelerin kullanun~, yeni desen ve ilnlnlerin yaratllmas~ qamalannda ortaya elk- maktadu.

3.

TifRKfy~

Tiirkiye'de h a m giyimin tekstil ve deri iinlnleri kesi- minde, tekstil kesiminin de sanayi ve ihracatta bncii ol- ma iizelligi vardu. TWkiye h a m giyimde Onemli miktarda ham maddeye, bglicii ve teknik bilgiye sahiptir. Hazu giyimde TWkiye km~lqtumalt UstUnliige sahip oldugun- dan, ihracatl artuma cabas1 ieinde olan Ulkemiz aqlsln- dan bu sanayi Bzel bir iinem tqunaktadu. C)zellikle pamuk Wetimindeki mevcut diizey ile biulikte, Giiney- do@ Anadolu Projesi (GAP)'dan soma artacak pamuk iiretimi dQiiniildUgii zaman, iinemli bir potansiyel orta- ya c~kmaktadu. fgglicii artan niifusa bag11 olarak bol ve geligmig Iilkelere giire 2-3 kat daha ucuzdur. Teknik bil- gi yiiniinden ise, Tiirkiye'nin hilgi birikimi ve deneyim- gi 19. yiizyddan 197OSlere kadar teknolojik aqdan kay-

'

Tiirkiye dtinyadaki pamuk Greticileri arasmda yedinci suadada. Diger iinemli bir ham madde olan yilnde de

204 TEKSTI L V E M A K I N A dLT2 1 S A V I : 4 T E M M U Z 1987

Tiirkiye onemli bir iireticidir ve diinyada sekizinci sua- dadu. Sentetik ve suni elyaf iiretimi de h1z11 bir geligme giistermektedir.

C)te yandan cok eski bir tarihe sahip olan den giyim imalatuun biiyiik biu slerama yapmasl, son yirmi yll idnde olmgtur. Deri iiretiminde oldugu gibi, deri giyim iireti- minin de geligmiS IUkelerden gelbmekte olan [ilkelere kay- mas1 sonucu, Ulkenin ham den saglamakta sahip oldugu potansiyelin de destegi ile bu kesim, sanayi Urllnleri ih- rae kalemleri arasmda iinemli bir yere ulagm~gtu kiiciik b q canh hayvan v a r l ~ g ~ yiiniinden dtinyada hqinci,kii- qilk b q den iiretimi bak~nundan bqinci olan Tiirkiye, bu konuda iinemli bir potansiyele sahiptir.

4. T U R K ~ Y E ' N ~ N HAZIR GfYiM URET~MYAPISI Genig anlamda Tiirkiye'nin hazu giyim tiretimi Tab- lo I'de belirtilmigir:

Tab10 1: Tilrkive'nin Havr Givim Oretimi

Ham Giyim TOrI

Deri giyim (Bin. Par.)

Orme Giyim

Dokuma Giyim

r

Kaynak: DPT, 1987 yll Programl.

Tablo I'de de giirllldligii gibi, deri giyim, iirme gi- yim ve dokuma giyim Uretimi siirekli art^ giistermektedir.

uretim yaplsl bakmundan h a m giyim sanayii, diger sanayi dallanna gore daha az sermaye gerektiren ve ig- giicii yogun bir iiretim d a l ~ oldugu icin, iilekmizin [Ire- tim etkenleri yaplslna uygun bir iizellik giistermektedir.

Olkemizde hazu giyim iiretimi ile ugragan firma sa- p s ~ cok fazladu ve piyasaya girig ve gkqlar oldukca ko- lay oldugundan, isletme saylsl kesin olarak saptanmamaktadu. Bu igletmelerin bir k~srnln~ pamuk- lu giyim tiretenler olugturmaktadu. igletmelerin biilge- sel dagitm~na bakidlg~ m a n , bunlann % Winin istanhul ve cevresinde yogunlaqt~g~, geriye kalanlan ise fzmir, Bursa ve Eskigehir ile Adana yiirelerinde kame- lendigi giirlllmektedir. Kamu-itzel kesim agsmdan bakd- d@ zaman, kamu kesiminin pay iizel kesime oranla daha az oldugu gtinllmektedir.

1985 Ger~ek lqme Miktar

3449.7

2 7 W

lO5WO

TEKSTI L V E M A K I N A CI LT: 1 SAYI: 4 T E M M U Z 1987

H a m giyim iiretimi yapan firmalar biiyiikliik aqsln- dan, atiilyeler, kiiciik ve orta boy igletmeler ve fabrikas- yon iiretim yapan igletmeler olarak iic grup alt~nda toplanabilir.

Atiilyeler gmbundaki igletmeler biubirlerinden degi- gik yapllara sahiptirler ve saylan eok fazladu. Bunlar genellikle, kendileri icin degil, sip* iizerine Uretim yap- maktadular. Kticiik ve orta boy iglehneler, atiilyelerin da- ha biiyiik boyutlan olarak diigiiniilebilir. Bunlar kendi sat~glan icin Uretimde bulunduklan gibi, daha biiyiik ih- racaty firmalar icin de fason Uretim yapmaktadular.

Fabrikasyon iiretim yapan igletmelerin saps1 1970'li ylllarda h a m giyim talehi ile hirlikte artma egilimi icine girfitir. Bunlar biiyiik kentler ve ilzellikle tstanbul cev- resinde yogunlqnuglardu. Bqlangea y a l m giimlek ve pardesii Ureten hazu giyim fabrikalannm iimn tiirleri de artmqtu. Bu ttir firmalann iinemli bir bOliimii ihracata yiinelik olarak kurulmugtur. Ancak ihracat konusunda zorluklar ile karplaynca, ic p a r a yiinelen bu firmala- rm kapasite kullan~m oranlan azalm~gtu. Diinyadaki ge- nel egilime paralel olarak biiyUk boyutlu hazu giyim kuruiuglannm d~g firmalar icin fason tiretimde bulunduk- l a r ~ gbriilmektedir.

Ulkemiz hazu giyim sanayinin Ozelliklerine deginir- ken, pamuklu ve yiinlii dallarda faaliyette bulunan fir- ma gmplar~ arasmdaki farklar beliilmelidu. Ulkemizde pamuk iiretimi ve pamuga dayah tekstil ve giyim sanayi hayli geligmigtir. Bu dumm pamuklu giyim Utemi icin el- verigli bir temel olugturmugtur. t h e yandan, yilnlii giyim tireten firmalar, kumq fiyatlan yiiksek oldugu icin, yurt dwna tam anlam1 ile ac~lamam~g durumdadular.

1986 Tahmin

Miktar

3835.2

37700

118500

1970 y~llanndan iinceki diinemde derinin giyim sana- yindeki payl, cok kiiciik iken, siirekli arqtuma ve gelig- t h e cabalan sonucu deri giyim tekstilden sonra en iinemli maddelerden bin olmaya baglamlgtrr.

Bugiin giinltik yqam giysilerinin her tllriinde kulla- n~labilen den, bir kac temel grupta toplanmakta, kuqiik- bag deriler iinceligi almaktadular. Ancak tabaklama tekniklerinin ilerlemesi ile, biiyiikbq derilerden de ya- rarlan~lmaktadrr. Bu arada diger den tiiketicisi sanayi- lerde oldugundan cok daha fazla olarak, giyim sanayinde kalite cok iinem kazanmaktadu. Bu da den igleme sana- yi ile deri giyim sanayi aras~nda vazggilmez, kararh ve siirekli iligkilerin kumlmaslnl gerektinnektedir.

TUrkiye'de giysilik tiirde deri iglenmesi l%S1lerden sonra giizlenmeye baglanm~gtu. Ayakkab~ yiizii, ktisele gibi deri igleyen tabakhanelerden banlar~ o pllardan son- ra yavq yavag giysilik tiirde deri iglemeye bqlam~glar- du. Diger tar derilere oranla giysilik deri imalat~ daha ince daha aynnt111 ve yeni bir takun teknolojik bilgi ve makine d o n a m ~ n ~ istedigiiein, kalite ancak 1970'lerden 1987

Prog Hed.

Miktar

4145.5

43720

I25500

Y~lllk Ant$

%'si 1986 1987

11.2 8,l

39.62 16.0

12.85 5,9