YRD.DOÇ.DR. H. DENİZ GÜLLEROĞLU
Ulusal Ve Uluslararası Düzeyde Uygulanan Test
Programları (Yetenek Testleri Ve Standart Başarı Testleri Bağlamında)
Wechsler Yetişkinler İçin Zeka Testi - WAIS-R
WECHSLER ZEKÂ ÖLÇEKLERİ
• David Wechsler zekâyı; amaçlı eylemlerde bulunmak, akılcı düşünmek ve çevresiyle etkin bir şekilde ilgilenmek konularında toplam bir yetenek olarak tanımlamıştır.
• Wechsler‘e göre, zekâ ölçeği, bireyin amaçlı ve yararlı davranış potansiyelini değerlendirmek için kullanılan ve bir dizi standardize sorular, görevler içeren psikometrik bir araçtır. Hafıza ve diğer belirtilerin yanı sıra zihinsel olmayan birçok faktörün de (tavır, beceri, tecrübe, duygusal özellikler vb.) bireyin test performansında oldukça önemli bir etkisi olduğu görüşüne sahiptir. (Kaplan ve Saccuzo, 2013).
WECHSLER ZEKÂ ÖLÇEKLERİ
• Wechsler-Bellevue Zekâ Testi döneminin zeka ölçümü maksadıyla kullanılan testlerinden farklı bir ölçüm yaklaşımı geliştirmiştir. 1930’lu yıllarda bireysel zekâ testi olarak Stanford-Binet Zekâ Testinin 1916 ile 1937 revizyonu yaygın olarak kullanılmaktaydı. Wechsler bu testle ilgili çeşitli eleştirilerde bulunmuştur.
• Wechsler yaptığı çalışmalar neticesinde ilk zeka testini Stanford-Binet'nin 1937 versiyonundan, 2 yıl sonra (1939) Wechsler-Bellevue Intelligence Scale (Wechsler-Bellevue Yetişkinler Zeka Ölçeği) adıyla geliştirmiştir.
(Kaplan ve Saccuzo, 2013)
Wechsler zeka ölçeĞİ
• Wechsler Zeka Ölçeklerinin ilk formu olan Wechsler-Bellevue Zeka Ölçeği 7 ile 69 yaşlar arasındaki bireylere uygulanmak üzere geliştirilmiştir.
• İkinci Dünya Savaşı’nın etkileri ile özellikle askeri hastanelerde oluşan yoğunluk ve hastaların rahatsızlıklarının teşhisinin önem kazanması nedeniyle sadece askeri hastanelerde kullanılmak üzere Wechsler- Bellevue Zeka Ölçeği’nin geliştirilmiş yeni bir formu daha oluşturuldu.
Bu ölçek o dönemde çok fazla kabul gördü ve Stanford Binet’den sonra en çok kullanılan zekâ testi haline geldi.
• O dönemden sonra da Wechsler zekâ ölçekleri gelişimine devam etmiş, çeşitli revizyonlardan geçirilerek günümüze kadar gelmiştir.
(Kaplan ve Saccuzo, 2013)
WAIS(WECHSLER ADULTS INTELLIGENCE SCALE
WECHSLER YETİŞKİNLER ZEKA ÖLÇEĞİ)
• Wechsler-Bellevue Zekâ Ölçeği’nin norm grubunun sadece Doğu Amerika’da yaşayan 1081 beyaz Amerikalıdan oluşması nedeni ile temsil kabiliyeti standardizasyonu yetersizdi. Bu eksikliğin giderilebilmesi için yeni bir çalışma başlatılarak norm grubunda daha önce yer verilmemiş olan siyahilere ve kırsal alanda yaşayan çeşitli yaşlardaki insanlara da yer verilerek 1955 yılında WAIS geliştirilmiştir (Özgüven, 2014)
• WAIS de Wechsler-Bellevue Zekâ Ölçeği gibi bireysel bir zekâ testidir. WAIS’in 1955 formu sözel ve performans ölçeklerinden oluşmakta idi. WAIS alt ölçekleri Tablo 4’te gösterilmiştir (Özgüven, 2014).
WAIS NormlarI
• ABD’nin değişik bölgelerinden seçilen; 16 ile 64 yaş arası 850 kadın ve 850 erkek olmak üzere 1700 yetişkin üzerinde elde edilen ortalama ve standart puanlar elde edilmiştir. Ortalama 100, standart sapma 15 olan zeka bölümü tabloları oluşturulmuştur (Öner, 2008).
WAIS Güvenİrlİğİ VE GEÇERLİĞİ
• İki-yarı test güvenirlik katsayıları Sperman-Brown Formülleri uygulanarak elde edilmiştir.
Yapı Geçerliliği
• Sözel ve Performans bölümlerinin alt testleri arasındaki ilişkiler hesaplanmıştır. Bu ilişkilerin geçerlilik katsayıları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Ölçüt Bağımlı Geçerlik
• 52 erkeğe uygulanan form , Standford-Binet Zeka Testi L formu arasındaki ilişkiler saptanmıştır. Sözel Bölüm için: , 86 , performans bölüm için: ,69 , toplam test bölümü için de . 85 olarak saptandı(Öner,2008).
WAIS-R
• Norm çalışmaları 1880 yetişkin üzerinde cinsiyet, etnik köken yaş gibi değişkenler dikkate alınarak yapılmıştır.
• 1981 revize edilmiştir. 6 sözel alt testten, 5 performans alt testinden oluşmaktadır.
• Güvenirlik
• Test Tekrar Test Güvenirliği
• Bir yıl ara ile yaş ortalaması 67.1 olan 101 kişiye uygulanan WAIS-R test tekrar test güvenirlik katsayıları belirlenmiştir.
Sözel bölüm için .86, performans bölümü için .85 ve toplam zeka puanı için .90 olarak hesaplanmıştır (Öner, 2008).
• İki Yarım Test Güvenirliği
• İki yarım teste ilişkin güvenirlik katsayıları ,Sözel zeka alt testleri için .95 ile .97 arasında, Performans zeka alt testleri için ortalama .93 ,toplam puan için ise .96 ile .98 arasında hesaplanmıştır (Öner, 2008).
Türkçeye Uyarlama ÇalışmasI Sonucu
• WAIS-R’ın Türk kültürüne uygun olarak yeniden düzenlenmesi ve uyarlanması için gerekli ön veriler elde edilmiş ve araştırma projesi 2002 yılı Prof. Dr. Işık Savaşır Klinik Psikoloji ödülüne layık görülmüştür. Ancak, Türkiye’de bu çalışmalar devam ederken ölçeğin yeni bir formu olan WAIS-III’ün ABD’de kullanıma sunulmuş olması ve ölçeği yayınlayan şirketin el değiştirmesi nedeniyle WAIS-R araştırmalarına devam edilmesini sağlayacak geçerli izinler işlevselliğini yitirmiştir. Bu nedenle, eldeki verilerin büyük gruplarla paylaşımı ve Türkiye’de kullanımı etik olarak olanaksız duruma gelmiş ve tahmin edileceği gibi bu gelişmeler çerçevesinde WAIS-R ile daha ayrıntılı araştırmalara devam edilmemiştir (Öner, 2008).
kaynakça
• Özgüven, İ. (2014). Psikolojik testler (12.baskı). Ankara:
Nobel Akademik Yayıncılık.
• Öner, N. (2008). Türkiye’de Kullanılan Psikolojik Testler:(2.
Baskı). İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi
• Kaplan, R.M., & Saccuzo, D.P. (2013). Psychological Testing Principles, Applications, and Issues. California: Wadsworth
