LİSE VE DENGİ OKULLAR İÇİN
... .
TUR KiYE
CUMHURİYETİ İN Ki LAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK
YAZANLAR
Mükerrem K. SU Prof. Dr. Ahmet MUMCU
DEVLET KİTAPLARI
1 .
ONIKİNCI BASILIŞ
Milli EOitim Basımevi' - lstanbul 1992
İÇİNDEKİLER
Sayfa Türki.ve Cumhuriyeti İnkılap Tarihini Neden Öğreniyoruz? .............. =--ıfı
GİRİŞ
XX. YÜZYILIN BAŞINDA OSMANLİ İMPARATORLUGU
1. il. Meşrutiyet Dönemi... . ... 17
2. Trablusgarp Savaşı ... 20
3. Balkan Savaşları ... : ... 22
aı Sebepleri ... 22
bı Birinci Balkan Savaşı ve Sonucu ... 24
cl İkinci Balkan Savaşı ve Sonucu ... 26
4. Birinci Dünya Savaşı . . .. .. ... ... ... .. .. ... . ... .. . ... .... ... .... .. .. . ... ... ... ... 26
a ı Savaşın Sebepleri ... . .... ... ... ... .. .. ... .. ... ... ... ... ... ... .. ... .. . . ... .... .. .. .. . . . ... 26
bı Savaşın Çıkışı ... 27
el Osmanlı İmparatorluğunun Savaşa Girişi ... 27
dl Cepheler ... 28
el Savaşın Sona Ermesi ... 32
BİRİNCİ BÖLÜM BİRİNCİ DÜNYA SAV AŞI SONUNDA OSMANLI İMPARATORLUGUNUN DURUMlJ 1. Mondros Ateşkes Anlaşması ve Uygulaması ... 35
2. Osmanlı İmparatorluğunun Paylaşılması Tasarıları· ... 38
.3. Wilson İlkeleri ve Paris Barış Konferansı ···:··· 39
4. ,İzmir'in İşgali ... · ... 42
OKUMA PARÇASI: Amiral Bristol Raporu ... 44
5. Memleketin İç Durumu ve Cemiyetler ... 47
al Osmanlı Devletinin Durumu ... 47
bl Milli Varlığa Düşman Cemiyetler ... 47
el Milli Cemiyetler ···: ... : ... 48
çı Mustafa Kemal Paşa'nın Istanbul'a Gelişi ve Duruma Bakışı ... 49
İKİNCİ BÖLÜM MUSTAFA KEMAL ATATÜRK'ÜN HA YATI A-HAYATI... ... 51
1. Mustafa Kemal Atatürk'ün Kısa Hayat HikAyesi ...... 51
2. Fikir Hayatı ... 54
3. Askerlik Hayatı ... 54
4. Siyasi Hayatı ... 55
5. Atatürk'ün Karşılaştığı Güçlükler ... 55
6. Eserleri ... 56
B -ATATÜRK'ÜN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ VE ÇEŞİTLİ YÖNLERİ ... 57
1. Mantıklılığı ... 57
~: ~:~~~s7ı~ ;t'.~'..:::::::::: ::: : : : : :::::: ::: ::::: ::::: ::: :::::::::::: :::::::.: :: :: :: :::: ::: :::::::::: :::::::: ::::: : ::: ::::::::::: : :::::: ~~
4. Hakikatı Arama Gücü ... : ... '. ... 59.5. Yaratıcı Zihniyeti ... : ... 60
6. ileri Görüşlülüğü ... : ... ~······················"· 61 7. Çok Cepheliliği ... 61
8. Yöneticiliği ... 62
~.Gurura ve Umutsuzluğa Yer Vermemesi ... .' ... 62
C- KENDİSİNDE ATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİNİN OLUŞMASINA S~BEP OLAN ETKENLER ... 64
al Mevcut Ortam ... 64
bı Bağımsızlık İhtiyacı ... '. .... 66
OKUMA PARÇASI: Sınıf Arkadaşım Atatürk ... 69
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KURTULUŞ SAV AŞI A-;-HAZIRLIK DÖNEMİ ... 71
1. Kuva-i Milliye Hareketinin Başlaması ve Batı Cephesinin Kurulması .' ... 71
2. Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'a Çıkışı ve Milli Bilincin Uyandırılması ... 73
OKUMA PARÇASI: İstanbul Mitingleri ... 77
3. Amasya Genelgesi ... 80
4. Erzurum Kongresi ve Önemi ... 81
5. Sivas Kongresi ... 83
6. Damat F~it Hüküınetinin Tutumu ... 86
OKUMA PARÇASI: Damat Ferit Paşa ... 88
1 7. Ali Rıza Paşa Kabinesi, Amasya Gönişmesi ve Sonuçları ... 91
8. Temsil Kumlu'nun Ankara'ya Gelişi ... 92
9. Son Osmanlı Mebusan Meclisi ve Misak-ı Milli ... 93
10. İstanbul'un Anlaşma Devletlerince Resmen İşgali ve Mebus.an Meclisi'nin Dağıtılma'ı ... : ... 96
OKUMA PARÇASI: Telgrafçı Hamdi Bey ... : ... 98
11. Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisinin Açılması . .' ... 100
12. Yeni Türkiye Devletinin İlk Anayasası 101
7
B -TÜRKİYE. BÜYÜK MİLLET MECLİSİ HÜKUMETİ İLE
İSTANBUL HÜKÜMETİNİN MÜCADELESİ ... 104
l. İstanbul Hükümetinin Tutumu ... 104
2. Türkiye Büyük Millet Meclisı'ne Karşı Ayaklanmalar ... 105
aı Doğrudan Doğruya İstanbul Hükümetince Yürütülen Ayaklanmalar ... : ... 106
bı İstanbul Hükumetinin ve İşgal Güçlerinin Kışkırtmaları Sonucunda Çıkan Ayaklanmalar ... 107
cı Azınlıkların Çıkardıkları Ayaklanmalar ... _. ... 112
dı Kuva-i Milliye Yanlısı Olup Sonradan Ayaklananlar ... 112
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükumetinin Tedbirleri ... , ... 113
C - SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI ... 115
l. Sevr Barış Antlaşması ve Önemli Maddeleri ... 115
2. Sevr Antlaşm_asına Karşı Tepkiler ... : ... 119
D - DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI ... 121
E - MUHAREBELER VE SONUÇLARI ıSakarya Muharebesine Kadarı ... 124
l. Ermeni Sorunu ve Ermenilerle Savaş ... : ... 125
aı Birinci Dünya Savaşına Kadar Ermeni Sorunu ... 125
bı Birinci Dünya Savaşında Ermeni Sorunu .... :: ... 126
cı Kurtuluş Savaşında Ermeni Sorunu ve Gümrü Antlaşması ... 126
2. Güney Cephesindeki Çarpışmalar ... 129
OKUMA PARÇASI: Sütçü İmam Olayı ... 131
OKUMA PARÇASI: Şahin Bey ... 133
3. Batı Cephesi Muharebeleri ve Sonuçları ... 136
aı Çerkes Ethem Olayı ... ; ... 136
bı Birinci İnönü Muharebesi ... 138
el Londra Konferansı ... · ... 138
çl Ruslarla İlişkiler ve Moskova Antlaşması ... · ... 141
dı İkinci İnönü Muharebesi ... 142
eı Kütahya -Eskişehir Muharebeleri ... : ... : ... 143
f) Ordunun Sakarya'nın Doğusuna Çekilmesi, TBMM'nin Tepkileri, Mustafa Kemal'in Başkomutan Seçilmesi ... 144
gı İstiklal Marşının Kabulü ... 145
OKUMA PARÇASI: İstiklal Marşı ... 148
F - SİY ASİ İLİŞKİLER ... , ... 150
l. Amerika ile Olan İlişkiler. ... ... 150
2. Sovyet Rusya ile Olan İlişkiler ... ,, ... 151
3. Fransa ile Olan İlişkiler ... 151
4. İtalya ile Olan İlişkiler ... : ... 152 5. Afganistan ile Olan İlişkiler ... . 6. İngilizlerle Olan İlişkiler ···:···
152 152
G - SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ VE SONUÇLARI ... , ... . ' 1. Sakarya Meydan Muharebesi
154 154
2. Mustafa Kemal. Paiia'ya Mareşallik ve Gazilik Unvanlarının Verilmesi ... 156
3. Kars Antlqması ... ·... ... . ... 157
4. Fransa ile İlişkiler ve Ankara Antlaşması ... ." .... ..
5. Anlaşma Devletlerinin Barış Önerileri ... : ... . OKUMA PARÇASI: Sakarya Meydan Muharebesi ... , ... : H - BÜYÜK TAARRUZ VE SONUÇLARI ... . 157 158 160 162 1. Taarruz Hazırlıkları ve Taarruzun Başlaması .: ...... , .. ., .... 162
2. Başkumandan ME!ydan Muharebesi ve Anadolu'nun Düşmandan Temizlenmesi .. :... ... . ... 166
OKUMA P~RÇASI: 57 Tümen Komutanı Albay Reşat Olayı ... 169
3. Mudanya Ateşkes Anlaşması, Esaslan, Önemi ... : ... 170
4. Saltanatın Kaldırılması ... 171
OKUMA PARÇASI: Mustafa Kemal'in Saltanatın Kaldırılmasıyla llgili Konuşması ... : ... 174
5. Lozan Konferans\ ve Barışı ... ':': ... : ... 176
a ı Konferansa H'azırlık. Görüşme Konuları ve Katılan Devletler ... 176
b) GöriiŞmelerin Başlaması ~e Kesilmesi ... , ... : .. : 177
el Lozan Barış Antlaşması Esasları ve Önemi ... , ... 178
6. İkinci Türkiye Büyük Millet Meclisi ... : ... 182
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM CUMHURİYET DÖNEMİ A - CUMHURİYET'İN İLANI VE HALİFELİGİN KALDIRILMASI ... , ... : ... 185
1. Cumhuriyetin İlanı ve Must~fa Kemal Paşa'nın ilk Cumhurbaşkanı Seçilmesi ... 185
2. Halifeliğin Kaldırılması ve Bunun Önemi ... : ... : ... 187
al Halifeliğin Anlamı ... 187
bl Halifeliğin Kaldırılması ... : ... 189
c) Halifeliğin Kaldırılmasının Önemi ... 190
B - PARTİLER VE ÇOK PARTİLİ DÖNEME GEÇİŞ DENEMELERİ ... 192
1. Türk İnkılabı ve Demokrasi ... ... ... ... ... ... ... 192
2. Cumhuriyet Halk Fırkası ... , ... 193
3. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Şeyh Sait Ayaklanması ... 194
4. Mustafa Kemal'e Suikast Girişimi ... 197
5. Serbest Cumhuriyet Fırkası ve Menemen Olayı ... : ... 197
C - İNKILABIN GELİŞİMİ - DEVLET VE TOPLUM KURUMLARININ LAİKLEŞMESİ ... 201
1. Devlet Düzeni ve Hukuk ... : ... : ... , ... 201
2. Osmanlı Devletinde Hukuk ... , ... , ... 202 3. Din - Devlet İlişkilerinin Aşamaları ...
' 204
9
İnkilap Tarihi Lise F.: 1/2
4. Türk Medeni Kanunu'nun Kabulü ve Karakteri ... 205
5. Türk Kadınını Tarihteki Yeri... 207
6. Türk Kadınının Siyasal Hakları ... ,... 208
D-EÖİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA İNKILAP HAREKETLERİ ... 209
l. Eski Eğitim Sistemi ... 209
2. Tevhid - i Tedrisat Kanunu ... 210
3. Medreselerin Kaldınlması ... ... .... ... .. .. . . ... . . .... . . ... ... .... ... 211
4. Türk Harflerinin Kabulü ... 211
5. Eğitim -Öğretim Al!inındaki Gelişmeler ... 214
6. Yeni Tarih Anlayışı ... 217
7. Türk Dilinin Gelişmesi ... 222
8. Çağdaşlaşma ve Uygarlık... 223
9. Güzel Sanatlar ... ~... 228
E-TOPLUMSALYAŞAYIŞINDÜZENLENMESİ ... 230
l. Laiklik İlkesinin Yerleştirilmesi Çabalarının Sürmesi .. ... ... ... .. .... ... .... ... 230
2. Tekkelerin, Zaviyelerin ve Türbelerin Kapatılması ... 230
3. Kıyafette Değişiklik .... ... ... ... ... ... . .. . .. ... ... ... ... . ... .... .. .. ... ... 232
4. Soyadı Kanunu'nun Kabulü .. .... .... ... .. ... ... .. . ... ... ... . .. .... . . ... .. . .. . . .... .... ... ... 234
5. Takvim, Saat ve Ölçülerde Değişiklik ... 234
F - EKONOMİK ALANDA GELİŞME ... 238
1. Milli Ekonominin Kurulması ... 238
a) Cumhuriyet'in İlk Yıllarında Ekonomik Durum ... 238
b) Milli Ekonomi İlkesi ve Uygulaması ... 240
c)Tanm ... 241
d) Ticaret ... ... ... ... ... ... ... .. . . ... .... ... ... . . ... ... ... . .... .. .. ... 243
e) Sanayi ve Madencilik ... ... .... .... .. ... .... ... .. ... ... ... .... 244
2. Bayındırlık ve Ulaştırma Alanında Gelişme .. ... ... .... . .. .... ... ... ... 245
3. Sağlık ve Tıp Alanında Gelişme ... :... 247
BEŞİNCİ BÖLÜM TÜRK ORDUSU VE MİLLİ SAVUNMA ... 251
ALTINCI BÖLÜM ATATÜRK DÖNEMİNDE TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN DIŞ SİYASETİ 1. Nüfus Mübadelesi ... 255
2. Yabancı Okullar Sorunu ... ... ... ... ... ... .... .... .. .... . .. ... .. ... ... .. ... ... 256
3. Irak Sının ve Musul Sorunu ... 257
4. Milletler Cemiyeti ve Milletler Cemiyeti'ne Girişimiz ... ... ... ... .. .. ... 258
5. Balkan Antantı .. .... . . .. . ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... . .. . . ... .... .... . . ... 20!:1 6. Montrö (Montreux) Sözleşmesi ... 260
10
7. Sadabat Paktı ... :... 260
8. Hatay Sorunu ... 261
OKUMA PARÇASI: Atatürk'ün 10. Yıl Nutku ... 263
YEDİNCİ BÖLÜM ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİ VE ATATÜRK İLKELERİ A-ATATÜRKÇÜDÜŞÜ]'JCESİSTEMİ ... 265
1. Atatürkçülüğün Tanımı ve Önemi ... · ... 265
2 .. Atatürkçülüğün Nitelikleri ... 266
3. Atatürkçü Düşünce Sisteminde Milli Güç Unsurları ... 268
a) SiyaSS:l Güç ... : ... ;.: .... :··· ... : ... 268
b) Ekonomik Güç ... '... 269
c) Askeri Güç ... .. ... ... ... ... .. . ... .. .. ... ... ... .... 269
B - ATATÜRK İLKELERİ ... 271
1. Genel Bilgiler ... 271
a) Atatürk İlkelerinin Oluştuğu Ortam ... 271
b) Atatürk İlkelerinin Amacı ... 272
c) Atatürk İlkelerinin Ortak özellikleri ... .... ... ... .... .. ... ... 272
d) Atatürk İlke ve İnkılaplannın Dayandığı Temel Esaslar ... ... ... 273
da) Genel Olarak ... 273
db) Milli Benliğe İlişki~ Esaslar ... 274
de) Bağıınşızlığa, Egemenliğe ve Banşa İlişkin Esaslar ... ... 276
OKUMA PARÇASI: Ne Mutlu Atatürk'ü Olan Millete ... : .•... 276
2.
İlkeler ... ... ... ... .. .. . ... ... ... .. .. . ... .. .. .. ... ... ... .. .. ... ... ... 280a) Cumhuriyetçilik ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 280
aa) Cumhuriyetin Genel Tanımı ... : ... 280 ,
ab) Atatürkçü Düşünce Sisteminde Cumhuriyetçilik Kavramı ... 281
ac) Türkiye Cuınhuriyeti'nin Nitelikleri ... 282
ad) Türkiye Cuınhuriyeti'nin Genel Yapısı .... .... ... ... ... ... ... ... ... 282
ae) Cumhuriyetçiliğin TUrk Toplumuna Sağladığı Yararlar ... 281
b) Milliyetçilik ... 284
ba) Genel Olarak Cumhuriyetçiliğin Açıklanması ... ... ... ... 284
bb) Atatürkçü Düşünce Sisteminde Milliyetçilik Kavramı ... -... 285
be) Milli Birlik ve Beraberliğin Anlamı ve Önemi .. .... ... ... .... 288
bd) Atatürk Milliyetçiliğinde Milli Birliği ve Beraberliği Güçlendiren Unsurlar ... · ... : ... 289
be) Milliyetçiliğin Türk Toplumuna Sağladığı Yararlar ... : ... 290
c) Halkçılık .• ~ ... 290
ca) Atatürkçü Düşünce Sisteminde Halkçılık Kavramı ... 290
cb) Halkçılığı Esas Alan Diğer Sistemler ile Farkı ... 290
cc) Milli Egemenliğin Dayanağı Olarak Halkçılık ... ~ ... 291
cd) Halkçılık İlkesinin Gerektirdiği Ekonomik Ödevler ... 291
ce) Halkçılığın Türk Toplumuna Sağladığı Yararlar ... 291
11
d) Devletçilik ... . .. .... ... . . ... ... .. ... .. . ... . . . ... . . ... .. .. . . ... .. .. ... .. .. ... .. . . .. ... .. .. ... 292
da) Genel Olarak Devletçilik ... : ... 292
db) Atatürkçü Düşünce Sisteminde Devletçilik ... ... 293
de) Devletçiliğin Türk Toplumunda Sağladığı Yararlar ... ... 294
e)
İnkılapçılık
···:··· 295ea) Atatürkçü Düşünce Sisteminde İnkılapçılık Kavramı ... ... 295
eh) Türk İnkılabının Özellikleri ... 296
ec) İnkılabın Dinamikliğinin Sağlanması ve Geliştirilmesi İçin Türk Toplumuna Düşen Görevler ... 296
O Laiklik ... .. . .• . . ... ... . .. . . . ... ... . .. . . .. ... ... . .. ... .. . ... ... .. . .. ... . . . ... . . .. . . .. . .. ... .... 297
fa) Genel Olarak Laiklik ve Din ... .... ... 297
tb) Türk İnkılabında Laiklik ... 298
fc) Atatürkçü Düşünce Sisteminde Laiklik Kavramı ... 299
fd) Laikliğin Türk Toplumuna Sağladığı Faydalar ... : ... 300
3. Atatürk İlkelerine Sahip Çıkmak ve Onların Devamlılığını Sağlamak ... 301
al Türk Milleti için Atatürk İlkelerini Uygulamanın Zorunluluğu ... 301
hl Atatürk İlkelerinin Sürekliliğini Sağlamak Zorunluluğu ve Bu Görevde Gençliğin Rolü ... ... ... 303
4. Atatürk İlkeleri ve Bugünkü Gerçekler ... 306
C - TÜRKİYE'NİN KARŞILAŞTI Öl İÇ VE DIŞ TEHDİTLER ... 308
OKUMA PARÇASI: Atatürk'ün Gençliğe Hitabesi ... 311
SEKİZİNCİ BÖLÜM ATATÜRK'ÜN ÖLÜMÜ VE İSMET İNÖNÜ'NÜN CUMHURBAŞKANI SEÇİLMESİ 1. Atatürk'ün Son Günleri ... 313
2. İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanı Seçilmesi ... ... ... 315
OKUMA PARÇASI: İsmet İnönü'nün Atatürk'ün Ölümü Üzerine Türk Milletine Yayınladığı Bildirisi . ... . . .. .. .. . . . .. . . . .. .. ... .. .. ... ... .... 320
KİTAPl'A ANLATILAN VE YAZILAN OLAYLARIN KRONOLOJİSİ . ... 323
SÖZLÜK ... 329
