STAR ÇALIŞMALARI
• Yıldız kavrayışı ilk olarak Fransız sinema endüstrisi tarafından film tanıtımını etkili kılmak için kullanılmıştır.
SERMAYE DEĞERİ OLARAK YILDIZ
• Sinemanın ilk dönemlerinde filmler stüdyo adıyla anılan anonim yapımlar olsa da kısa sürede bazı oyuncuların seyirci tarafından daha fazla ilgi gördüğü ve bu oyuncuların filmin gişesini etkilediği fark edilmiştir. 1919 yılında yıldız sistemi kurulmuştur. İlk yıldız oyuncular Mary Pickford ve Charlie Chaplin’dir.
• Sesli sinemaya geçiş, yıldız oyuncunun performansında önemli bir değişim yaratmıştır. Özellikle erkek oyuncular açısından roller çeşitlenmiş; erkek oyuncular kahraman, anti- kahraman ve asi kahraman gibi rollerde sunulmuşlardır.
• Oysa kadın karakterler için roller sınırlıdır; kadınlar “seks tanrıçası”/”vamp kadın” ya da “bakire kadın” gibi ikili karşıtlıklar çerçevesinde temsil edilmiştir.
• Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Hollywood sineması hem yıldızların yer aldığı filmleri Avrupa’ya ihraç ederek hem de Avrupa sinemasında öne çıkan yıldız oyuncuları Hollywood’a transfer ederek Avrupa sineması üzerinde bir tür denetim kurmuştur. Ancak 1950’li yıllara gelindiğinde Hollywood stüdyo sisteminin çöküşü, artık daha az sayıda yıldız oyuncunun isminin parlamasına neden olmuştur.
• Yıldız oyuncuların sinemada değişim değeri oluşturduğu söylenebilir. Yapımcının filme para yatırmasında ya da seyircinin filmi izlemeye karar vermesinde en etkili unsurlardan biridir.
• Yıldız oyuncuların genellikle belirli film türleriyle özdeşleştirilmesi de izleyicilerin filmle ilişkili beklentilerini şekillendirir.
• Örneğin Fred Astaire, Ginger Rogers ve Gene Kelly müzikal filmlerde karşımıza çıkarken; Humprey Bogart, Lauren Bacall gibi oyuncular kara filmle ya da ganster filmleriyle özdeşleştirilir.
• Yıldız oyuncular jest ve mimikleriyle, konuşma biçimleriyle, hal ve tavırlarıyla aynı zamanda bir ulusal kültürü diğerinden ayıran kültürel göstergelere dönüşürler. Yıldızın performansı bireysel olduğu kadar ulusal çağrışımlar da taşır.
YILDIZ OYUNCUNUN OLUŞTURULMASI
• Yıldız oyuncuların üç temel özelliği olduğu söylenebilir. Bunlardan ilki gerçek kişiliği; ikincisi canlandırdığı karakter; üçüncüsü ise ikisinin birleşiminden meydana gelen ve kimi zaman onlardan bağımsız da olabilen personası’dır.
• Yıldız imgesi; endüstrinin oyuncu etrafında oluşturduğu anlamlara, medya aracılığıyla dolaşıma sokulan mitlere, yıldız oyuncunun söylediğine/yaptığına ve seyircinin hangi anlamı seçtiğine (ve yıldızla nasıl bir özdeşlik kurduğuna) bağlı olarak şekillenir.
• Yıldız oyuncunun imgesinin kişisel ve kamusal tezahürlere sahip olduğu, metinlerarası özellikler gösterdiği ve sinemanın yanı sıra reklamcılık, gazeteler, dergiler, radyo ve televizyon gibi farklı mecralar tarafından da geliştirildiği görülür.
KÜLTÜREL GÖSTERGE OLARAK YILDIZ OYUNCU
• Yıldız oyuncu siyasal, toplumsal ve ekonomik bağlama göre farklı anlamlar kazanır. Döneminin kültürel kodlarını yansıtır. Örneğin 1950’lerin Amerika’sında gençlerin ekonomik ve toplumsal olarak önemli bir alt grup oluşturması, James Dean ve Marlon Brando’nun ikonlaşmasında etkin bir rol alır. Gençler James Dean ve Marlon Brando’yla özdeşleşerek onlar gibi deri ceket ve kot pantolon giymeye başlarlar.
• Sinemada kadın cinselliğinin temsil edilmesi de toplumsal hareketlere bağlı olarak değişen seyirci talepleriyle etkileşim kurar.
Roller farklılaştıkça kadın yıldızın personası da değişim gösterir.
• Örneğin 1950’lerde kadın karakterler evde kocasına destek olan itaatkar eş ya da “aptal sarışın” gibi rollerde sunulurken 1960’larda feminist hareketin etkisiyle cinsel arzusunu göstermekten çekinmeyen bağımsız kadınlar ortaya çıkar.
• Yıldız oyuncunun ulusal ve uluslar arası düzeyde sahip olduğu anlamın kimi zaman onun fetişleştirilmesine yol açtığı görülür.
Yıldızın fetiş değeri, mizansen aracılığıyla seyirciye sunulur. Onun gülümsemesi, gözleri kimi zaman dudağını ısırması ikonik bir önem kazanır.
PERFORMANS STRATEJİLERİ
• Yıldızın belirli bir rollerle özdeşleştirilmesi, seyircinin ondan hep aynı rolleri talep etmesine neden olur. Hollywood da genellikle oyuncuları benzer rolleri canlandırması konusunda teşvik eder. (Clint Eastwood’un fazla konuşmayan silahşör rolünde, Jack Nicholson’ın ise maço rollerde yer alması gibi)
INGRID BERGMAN’IN YILDIZ PERSONASI
• Ingrid Bergman’ın sinema kariyerini dört farklı dönemde değerlendirmek mümkündür. Bunlar İsveç dönemi, Hollywood’daki ilk yılları, Rosellini dönemi ve Avrupa’da Jean Renoir ve Ingmar Bergman’ın filmlerinde yer aldığı daha heterojen dönem olarak sınıflandırılabilir.
• Ingrid Bergman’ın Hollywood sinemasında sahip olduğu personanın dört farklı özelliği olduğu görülür: “doğa ve sağlık”,
“hoşluk”, “hanımefendi”, “kadın oyuncu”.
• Örneğin Ingrid Bergman’ı yavru ördeklerle ya da mısır demetleriyle gösteren fotoğraf, doğal ve sağlıklı olmayı ifade eder. Ingrid Bergman’ın sıklıkla yağmurda yürüyüş yaptığı ifade edilir. Bergman’ın gülüşü ise onu diğer yıldızlardan farklılaştıran önemli bir unsur haline gelir; gülüşüyle Greta Garbo’nun gizemli ya da mesafeli personası’ndan uzaklaşır.
• Hoşluk ve hanımefendilik cinsel çağrışımlar barındıran femme fatale kadın tiplemesinden farklılık taşır. Sinemada kötü kadın rollerini canlandırmayan Bergman, hanımefendilik ve doğallığı kişiliğinde birleştirir. Bu nedenle evli olduğu sırada Roberto Rosellini’yle aşk yaşaması ve daha sonra kocasından ayrılıp Rosellini’yle evlenmesi tepki toplar.
• Aslında Bergman Hollywood’daki ilk döneminde iki karşıt kadın tiplemesini bir araya getirdiği bazı roller canlandırmaktan da kaçınmaz. Casablanca filminde kocası ve aşık olduğu erkek arasında kalan bir kadın rolünde karşımıza çıkar. Ancak Hollywood her zaman Bergman’ın bu filmlerde sahip olduğu cinsel enerjiyi kontrol altına alır.
• Ingmar Bergman’ın büyük bir yıldız olsa da aynı zamanda iyi bir oyuncu olarak anılmak istediği söylenebilir. Aslında sinema endüstrisinde yıldız-oyuncu karşıtlığı ideolojik bir anlam barındırır. Oyuncunun sıkı çalıştığı, olağanüstü yetenekli olduğu;
yıldızın ise keşfedildiği, personası ve karizmasıyla bu konumu elde ettiği söylenir.
KAYNAKÇA
• Hayward, Susan (2012). Yıldız/Yıldız Oyuncu/Yıldız Sistemi. Sinemanın Temel Kavramları (U. Kutay & M. Çavuş, Çev.). İstanbul:
Es. 653-664.
• Wood, Robin (2004). Yıldız ve Auteur:
Hitchcock’un Bergman’lı Filmleri. Hitchcock Sineması (E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Kabalcı.
332- 363.
