MODERN MEDYA ÖRGÜTLENMELERİ MODERN MEDYA ÖRGÜTLENMELERİ
22. HAFTA (Devam). HAFTA (Devam): Modern işletmeyi tarihsel-toplumsal bağlamına : yerleştirme
Maddi yaşamın üretim biçimi genel toplumsal, siyasal ve entelektüel yaşam sürecini koşullandırır. İnsanların varlığını bilinçleri belirlemez. Tersine, onların bilincini belirleyen şey toplumsal varlıklarıdır... bu bilinci, maddi yaşamın çelişkileri,
üretimin toplumsal güçleri ile üretim ilişkileri arasındaki çatışma açıklar... .
BİLGİ NOTU...
Üretim tarzı, iş kolu ve endüstri dalı kavramlarıyla karıştırılmamalıdır...
Avcılık, balıkçılık, tarım vb. üretim tarzı değildir, yalnızca farklı iş kolları ya da geçim kaynaklarıdır. Bunlar toplumsal olarak çok farklı tarzlarda
gerçekleştirilebilir.
Üretim tarzı kavramını, sık sık karıştırıldığı teknoloji kavramından da ayırt etmek gerekir...
Üretim tarzı, insanlar arasındaki bir ilişkidir, toplumsal bir ilişkidir; teknoloji ise insanla doğa arasındaki bir ilişkidir.
Bu nedenle makina üretimi gibi bir durum, bir üretim ilişkisini değil belli bir üretim teknolojisini tanımlar. Aynı durum, taş devrinden, bronz devrinden, atom çağından bahsederken de geçerlidir. Bu sınıflandırma üretim tarzına değil, belli bir teknolojiye-kullanılan araçlara dayanır.
Sermayenin
dolaşım/birikim süreci (II)
ÖNEMLİ: Süreç, kalıcı fiziksel bir ürüne dönüşmeyip, hizmet şeklini de alabilir. Bu durum, özde bir değişikliğe yol açmaz. Kapitalist üretim süreci meta üretimi üzerine kurulu olsa bile, önemli olan metanın aldığı biçim değil, kendisinde, karşılığı ödenmemiş emeği, yani artık değeri soğurmuş olmasıdır.
Artık değer, “üretken ” işçilerin, verili bir çalışma saati (örneğin 8 saat) içinde, üretimleri için gerekli olanın ötesinde bir değer yaratmalarıyla mümkün olabilir.
Artık değer, emek-zamanın emek gücü değerinden fazla olması şartıyla üretilebilir.
Kapitalistler için önemli olan, üretim sürecinde emek gücü tarafından üretilen fazladan değere el koymak-mülk edinmektir. Fazladan değere el koymak için ilk seçenek, işgünü saatini uzatmaktır. İkincisi, kapitalistin sekiz saatlik iş gününü sabit tutarak teknik bir yenilikle üretkenliği artırıp beş saat olan gerekli zamanı dört
saate indirmesi ve böylece, geri kalan bir saati yine artık değerin üretim zamanına eklenmesini sağlamaktır. İlki “mutlak”, ikincisi “göreli” artık değer üretimidir ve her ikisi de birçok başka biçim alabilirler...
Metaların mübadele süreci
Üretim evresi her ne kadar artık değerin ortaya çıkışı açısından can alıcı
önemdeyse de, mübadele alanı da artık değerin gerçekleşmesi açısından aynı önemdedir.
“Sermaye birinci P – M evresinde durursa, para-sermaye gömülü biçimde donup kalır;
Üretim evresinde durursa, bir yanda üretim araçları işlevsiz kalırken, öte yandan da emek gücü işsiz kalır;
Sonuncu M' – P' evresinde durursa, satılamayan meta stokları dolaşım akımını tıkar” (Marx, Kapital, C. II, 2012: 57, 58).
Bu açıdan; “sermayenin dolaşımı, sürekli dönüşümlerin bir aşamadan diğerine hiç değer kaybı olmadan gerçekleşebilmesini gerektirir” (Harvey, 2012b: 146, 149).
Analize yönelik temel sorular...
Soru: Çalışma sırasında
insanların karşılıklı ilişkilerini ne-neler belirler?
Yanıt 1: üretim
araçlarının kimlere ait (mülkiyet) olduğu…
Yanıt 2: ürünlerin dağıtımı, bölüşüm ve dolaşım.
Örnek 1: Kapitalist (meta) üretim tarzı
Örnek 2: Basit (meta) üretim tarzı
1. Özelliği: Üretim araçları, üreten kişiden ayrıdır. Bir tarafta üretim araçlarının sahibi olan ancak onları kullanmayan bir sınıf-kapitalistler; diğer tarafta, hiç bir üretim aracına sahip olmayan yalnızca emek gücü olan bir sınıf-İşçiler var. Bunlar ancak kapitalistlerce işe alınırlarsa çalışabilirler.
2. Özelliği: İşçiler hukuken özgür insanlardır...
3. Özelliği: Üretim araçlarının makinelerin, araç-gerecin, hammaddelerin toplumsal olarak kullanılması, bir grup işçinin birlikte çalışması.
1. Özelliği: Üretim araçları, üreten kişiye aittir.
2. Özelliği: Tekil üretici kendi araçlarıyla çalışır.
3. Özelliği: Üretim toplumsal değildir, herkes diğerinden bağımsız olarak çalıştığından toplum sayısız üreticiye bölünmüştür.
Örnek 1: Kapitalist (meta) üretim tarzı
Örnek 2: Basit (meta) üretim tarzı
1. Özelliği: Kapitalist ilişkilerde üretim araçlarına sahip olan sınıf buna uygun olarak emek ürünlerinin yani metaların sahibidir.
2. Özelliği: İşçilerin emeğinin ürünleri üzerinde herhangi bir hakkı yoktur. Üretiminin yalnızca bir kısmını kapitalistin elinden çıkan bir ücret olarak alır.
3. Özelliği: İnsanların üretim araçlarıyla ilişkileri, bölüşüm tarzını da belirler... Kar, Rant, Faiz, Ücret...
1. Özelliği: Üretici, Toprağa sahip olan sınıf için de çalışır...
2. Özelliği: Bunun yanında ürettiğinden toprak sahibine belli bir pay (ayni) verir...
3. Özelliği: Üretiğinin bir kısmını pazarda diğer üreticilere ya da tüccara satar...
Soru: üretim tarzının
gelişmesinde belirleyici olan nedir?
1. Üretim tarzındaki değişikliklere hükmeden genel kanun, emeğin
üretkenliğinin, verimliliğinin gelişmesidir.
2. Bir üretim biçiminden diğerine geçişi belirleyen temel kanun, “üretim
güçlerinin artışıdır”.
3. Her bir üretim tarzının temeli ve ön koşulu, üretken güçlerin ve teknolojinin belli bir seviyede olmasıdır...
4. Bir üretim tarzından diğerine geçişe yol açan ve gelişmeyi ilerleten dinamik, “belli bir üretim tarzı içinde gelişen karşıtlıktır”, üretim tarzı ile üretken güçler arasındaki çelişkidir
