MODERN MEDYA ÖRGÜTLENMELERİ MODERN MEDYA ÖRGÜTLENMELERİ
33. HAFTA:. HAFTA:
Tarihsel-toplumsal analizin kavramsal-kuramsal çerçevesi: üretim dolaşım
diyalektiği içinde modern işletmenin doğuşu...Üretim
Meta üretimi
1.) K endi için üretim,
2.) K üçük zanaatkar üretimi, 3.) Eve ya da dışarıya iş verme, 4.) Manifaktür ve fabrika evreleri
5.) Melez ve karma örgütlenmeler
“Kapitalist üretim tarzının egemen olduğu toplumların zenginliği
‘muazzam bir meta birikimi” olarak görünür; bunun birimi tek bir
meta gibi görünmektedir. Araştırmamızın bu nedenle metanın
analizi ile başlaması gerekir”...
Meta’nın a.) kullanım değeri ve mübadele değeri vardır, b.) Mübadele değerleri “değerin” temsilidir, c.) Değer, toplumsal olarak gereken emek zamanıdır, d.) Kullanım değeri, değer için “toplumsal” olarak gereklidir.
► “Bir şey, değere sahip olmadan da bir kullanım değerine sahip olabilir”... Havayı soluruz...
► “Bir şey meta olmadan da yararlı ve insan emeğinin ürünü olabilir”... Arka bahçende domates yetiştirip, yiyebilirsin... Kapitalist toplumda da meta üretiminin dışında özellikle de ev ekonomisinde epeyce emek harcanmaktadır...
► Bu durumda metaların üretimi (meta üretiminden bahsedebilmek için) sadece, kullanım değeri üretimini değil aynı zamanda (piyasa yoluyla başkalarına giden) “başkaları için kullanım değeri” üretimini gerektirir. Kısaca metayı bir yerde birine satabilmek gerekir.
“Hiçbir nesne, yararlı bir şey değilse, değere sahip değildir.
Marx için önemli olan kullanım değeri, mübadele değeri ve değerin “aralarındaki ilişkilerdir”... Marx, kullanım değeri-mübadele değeri “ikili karşıtlığından” yola çıkarak “toplumsal olarak gerekli emek zamanı” olarak anlaşılan insan emeği ile ilgili “bölünmez kavrama” yani değer kavramına ulaşmaktadır.
► Hangi tür insan emeği toplumsal olarak gereklidir?
► Cevap arayışında bir ikilik açığa çıkar: somut-fiili ve soyut-toplumsal olarak anlamlı emek...
Bu iki emek biçimi bölünmez bir meta mübadelesi ediminde tekrar birleşir.
► Yine bu mübadele anının incelenmesi göreli ve eşdeğer değer-biçimleri arasındaki başka bir ikiliği açığa çıkarır: Değerin bu iki ifade tarzı, (değerin) tüm diğer metalarla ilişkisinde evrensel bir eşdeğerlilik işlevi gören bir metanın yani para-metanın ortaya çıkışıyla
yeniden birleşir...
İletişim sorunu sadece üretim ve dağıtım arasındaki ilişkiler (üretim- dolaşım diyalektiği) üzerinden anlaşılabilir.
► Marx, şu fikri ileri sürer: Değerler maddi olmadığından, temsil aracı olmadan var olmaları mümkün değildir... (İletişim, “sembolik temsiller”...)
► Demek ki değeri (toplumsal olarak gerekli emek zamanı olarak) mübadele
ilişkilerinin düzenleyicisi haline getiren tam da para sisteminin doğuşudur yani elle tutulur bir ifade aracı olarak para-biçiminin doğuşudur...
► Ama, para-biçiminin değeri ifade etmeye yaklaşması ancak meta mübadelesi ilişkilerinin sağlanmasıyla gerçekleşir.
► Para-biçimi ile değer-biçiminin yükselişi arasında içsel ve birbirini evrime uğratan bir ilişki söz konusudur.
► Para mübadelesinin yükselişi, toplumsal olarak gerekli emek zamanını,
kapitalist üretim tarzında yönlendirici bir güç (vakit nakittir!) haline getirmiştir.
Bu yüzden de toplumsal olarak gerekli emek zamanı, tarihsel olarak kapitalist üretim tarzına özgüdür. Ancak piyasa mübadelesinin gerekli koşulu
gerçekleştirdiği yerde doğar.
► Piyasa sistemindeki bu eşitlik özelliği olağanüstü önemlidir. Marx, kapitalizmin teoride işleyişinin temeline bu eşitliği koyar...
► Toplumsal olarak gerekli emek zamanı (değer) yaşanan şeylerin dolaysız bir düzenleyicisi olamaz, çünkü toplumsal bir ilişkidir.
► Bunu dolaylı olarak, para-biçimi aracılığıyla yapmalıdır. Ayrıca kapitalist
ekonominin nasıl çalışacağını yönlendiren ilke olarak “değerin kristalleşmeye başlamasını” sağlayan şey, para-biçiminin yükselişidir.
► Ayrıca şunu da hiç unutmayalım ki değer maddi değildir ama nesneldir. “Güçlük, paranın bir meta olduğunu anlamak değil, bir metanın nasıl, niçin ve hangi yollardan para halini aldığını ortaya çıkarmaktır”
► Paranın işlevleri: 1.) Değer ölçüsü, 2.) Değişim aracı, 3.) Ödeme aracı, 4.) Değer stoku…
► Maddi değilse doğrudan ölçülmesi mümkün değildir. Sadece metaya bakarak onun değerini bulmaya çalışmak, taşa bakarak yer çekimini bulmaya çalışmaya benzer.
Değer sadece metalar arasındaki ilişkilerde var olur ve ancak çelişkili ve problematik para-meta biçiminde maddi olarak ifade edilebilir.
Aristoteles, “eşitlik olmadan mübadele, karşılaştırılabilirlik olmadan da eşitlik
olmaz” der... Dolayısıyla değerin göreli ve eşdeğer biçimleri arasındaki ilişki,
mübadeleyi yapanlar arasında bir eşitlik varsayar...
Mübadele süreci metayı, meta ve para diye farklılaştırır... Marx, bu hareket zincirini – metadan paraya, paradan metaya – “M-P-M” ilişkisi olarak adlandırır.
► Mübadelenin “M-P” tarafı, yani satış, tikel bir meta biçiminden evrensel eşdeğere yani para-metaya dönüşümü içerir. Piyasaya girdiğimizde kimse
metamızı istemez ise ne olacak? Bu da ihtiyacın, örneğin reklam yoluyla ihtiyaç üretiminin, mübadele sürecini nasıl etkilediğine ilişkin bir dizi soruyu
gündeme getirir....
► Mübadelenin P-M tarafı, yani alım, paradan metaya geçiştir. Fakat bu basitçe M-P’nin tersi de değildir. Hiç kuşku yok ki, potansiyel alıcılar arzuladıkları şeyi bulamayıp sükutu hayale uğrayabilirler, ama bu durumda da para-metanın evrensel eşdeğerliliği sayesinde başka bir şey alma şansları her zaman vardır.
► Para elde etmek için, paranın mübadele edildiği bir dolaşım biçimi zorunludur:
P-M-P... Hedef meta üretimi ve meta mübadelesiyle başka kullanım değerleri edinmek ama bunu para aracılığıyla yapmaksa, o halde karşımızda M-P-M var demektir.
► P-M-P ise tam tersine hedefin metalar değil para olduğu bir dolaşım biçimidir.
Bunun bir mantığı olması için de başlangıçtaki paradan daha fazlasını geri almam gerekir.
► Her para sermaye değildir... Para kullanan bir toplum illa ki kapitalist değildir...
Para daha fazla para elde etmek için dolaşıma sokulduğu zaman sermaye ortaya çıkar.
Modern işletme, emek gücünü metalaştırmak yoluyla emeğin ürününü
metalaştırmanın öyküsüdür... artık ürünü-kullanım değerini artık değere-değişim değerine dönüştürmenin (emek-değer kuramı, kapitalist sistemin özü) öyküsü…
► Kapitalizmi, değişim değeri altında toplumsal kullanım değeri üretimi olarak
tanımlarsak, işletme de değişim değeri altında toplumsal kullanım değeri üretiminin yapıldığı, emek gücü ile teknolojinin (üretim araçları) örgütlendiği birimdir...
► Köylü işletmelerinden (feodal-manor ekonomi) kapitalist işletmelere (kapitalist ekonomi) geçiş...
► Manor ekonomide üretim iki ayrı mekân ve zamanda gerçekleştirir. Üreticiler, haftanın belli günlerinde kendi topraklarında kendileri ve aileleri için “gerekli ürünü” üretmek için, geri kalan günlerde ise senyöre ait topraklarda ona “artı-ürün” üretmek için çalışırlar.
► Bu, kapitalist bir işletmede ücretli işçinin bir iş günü içinde belirli bir saat kendisi, geri kalanda ise kapitalist için çalışmasına benzer. Örneğin, sekiz saatlik bir iş gününde işçi, belirli bir saat, aldığı ücretin karşılığı olarak kendisi için çalışır, ancak bu, kapitalist
koşullarda her durumda sekiz saatten az olmalıdır. Dört saat olduğu durumda, işçi geri kalan dört saatte kapitalist için çalışır, yani “artı-değer” üretir.
► Ancak kapitalist, üretilen bu artığa, senyörden farklı olarak gizemli bir yoldan ya da ekonomik araçlarla el koymaktadır.
► Bir diğer önemli farklılık, kapitalistin senyörden farklı olarak el koyduğu artığı (birikim için) tekrardan üretime sokmasıdır.
