• Sonuç bulunamadı

Bir Varm›fl Bir Yokmufl... Bir Bakm›fl ki Bellek Kapanm›flA¤r›ya ‘Ac›l›’ Çözüm

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Bir Varm›fl Bir Yokmufl... Bir Bakm›fl ki Bellek Kapanm›flA¤r›ya ‘Ac›l›’ Çözüm"

Copied!
1
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

11

Kas›m 2007 B‹L‹MveTEKN‹K

B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹

Diflçide uyuflmufl a¤z›n›zdan akan salya-lar, ç›kt›¤›n›zda da gülmemeye özen göstererek gizlemeye çal›flt›¤›n›z çarp›l-m›fl a¤z›n›z, a¤z›n›z›n içinde bir zaman-lar diliniz ozaman-larak bildi¤iniz, yar› var yar› yok bir flekilsiz cisim... Tüm bu tuhaf duyumlar›n sorumlusu, diflçinin a¤z›n›-za uygulam›fl oldu¤u “lokal anestezik”, yani bölgesel uyuflturucu madde. Bunla-r›n ço¤unun iflleyifli, sinir hücrelerinde-ki sodyum kanallar›n› kapamak biçimin-de. Bu kanallar, hücre yüzeyinde yer alan ve iyonlar›n hücre içine geçmesine izin veren delikler. Sinir hücrelerinin birbirleriyle iletiflim kurmada kulland›k-lar› elektrik uyar›kulland›k-lar›n› sa¤layan, bu iyon geçifli. Ne var ki sodyum kanallar›-n›n kapanmas›, yaln›zca a¤r›yla ilgili si-nir liflerini de¤il, dokunma duyusu ve hareketle ilgili olanlar›n› da bask›l›yor. ‹flte size a¤z›n›zdan akan o salyalar›n,

çarp›lm›fl a¤z›n›z›n gerekçesi… ABD’de-ki Harvard T›p Okulu’ndan bir araflt›r-ma grubu, bu nedenlerle yaln›zca a¤r›y-la ilgili sinir hücrelerini hedef aa¤r›y-labile- alabile-cek bir a¤r› kesme yöntemi aray›fl› için-de. Araflt›rmac›lar›n son çal›flmalar›nda ele ald›klar› “kapsaisin” maddesiyse, ac› bibere ac›s›n› veren bileflik olmas› bak›-m›ndan, asl›nda hiç de uygun bir aday gibi görünmese bile, eklem sertli¤i ve a¤r›lar› için üretilen baz› merhemlerin bilefliminde bir süredir yer al›yor. A¤r›ya duyarl› sinir hücrelerinin yüze-yindeki “TRPV-1 kanallar›”na ba¤lan›p onlar› açan ve iyonlar›n içeri boflalmas›-na (yani sinir iletimine) izin veren kap-sain, bu aç›dan anestezik maddelere z›t etki yap›yor gibi görünse de, araflt›rma-c›lar, aç›lan deli¤in normalden çok da-ha genifl oldu¤unu farkediyorlar. Hatta o kadar genifl ki, baflka bir maddenin; bu durumda bir anestezik maddenin de geçmesine izin verecek ölçüde! Bu fikri s›namak için kulland›klar› bir lokal anestezik olan QX-314 de, benzerleri gi-bi sodyum kanallar›n› kapama özelli¤i-ne sahip; ancak yaln›zca hücrenin içiözelli¤i-ne girmesi kofluluyla; ki, bunu da tek bafl›-na yapam›yor. Araflt›rmac›lar, farelerde tek bafl›na uygulanan QX-314’ün a¤r›

dindirmedeki yetersizli¤ini saptad›ktan sonra, ayn› maddeyi farelere yeniden, ama bu sefer hemen ard›ndan kapsain de vererek, bu ikilinin birlikte oldukça etkili oldu¤unu görmüfller. Henüz in-sanlardaki etkisi kan›tlanmam›fl olsa da bu yeni yaklafl›m›n, uygulanabilir olma-s› durumunda çok yararl› olabilece¤i düflünülüyor; özellikle a¤r›n›n, kifliye uyuflma bedeli ödetmeden dindirilmesi isteniyorsa. Akla ilk gelen örnek, do-¤um. Bir de tabii, diflçi koltu¤u!

ScienceNow Daily News, 3 Ekim 2007

Çoçu¤una uyumadan masal anlatanlar iyi bilir; ertesi sabah yar›s› uçmufl git-mifltir akl›ndan: “Sonunda ne oldu? Pi-nokyo piflman olup Gepetto’ya geri döndü mü?” Oysa bir gece önce Pinok-yo’nun sonunu anlat›rken, gözlerinin yar› aç›k halde oldu¤undan eminsiniz. Bafllang›çtaki tilkiyle kediyi hat›rlar da sonlardaki balinay› neden hat›rlamaz? Nedeni, ‹ngiliz araflt›rmac›lara göre ko-nuflmay› alg›lama ve bir an› olarak

kay-detmeyle ilgili be-yin a¤lar›n›n uy-kuya geçmeden hemen önce ‘ka-pat›lmas›’ olabilir. Ayn› fleyin, aneste-zi verilen hastalar uyumaya baflla-mak üzereyken de gerçekleflti¤i, da-ha önce gösteril-mifl. Cambridge Üni-versitesi araflt›r-mac›lar›, farkl› düzeylerde uykululuk hali oluflturabilen propofol adl› aneste-zik madde etkisi alt›ndaki 12 gönüllü-ye çeflitli konuflma kay›tlar› ve baflka sesler de dinleterek, beyin etkinliklerini ifllevsel manyetik rezonans görüntüle-me tekni¤iyle (fMRI) izlemifller. Gönül-lülerin beyinlerinin, di¤er seslerle kar-fl›laflt›r›ld›¤›nda konuflmalara karfl› da-ha duyarl› oldu¤unu belirleyen araflt›r-mac›lar, bu durumun, konuflulan

söz-cükleri hâlâ tan›yabildiklerinin bir gös-tergesi oldu¤unu söylüyorlar. Ancak birden fazla anlam› olan sözcüklerin çözümlenmesi gibi daha ‘ince’ ifllerde, ayr›ca konuflman›n belle¤e kaydedilme-sinde devreye giren bölgelerin oldukça sönük kald›¤› farkedilmifl. Bu, üniversi-te ekibine göre uyku çökmeye bafllad›-¤›nda beynin, konuflma alg›lamas›n›n daha üst düzey unsurlar›n› basitçe ka-pat›verdi¤i ve uyumadan hemen önce söylenenleri hat›rlamay› güçlefltirdi¤i anlam›na geliyor olabilir.

Elbette araflt›rmac›lar›n tek kayg›s›, ma-sallar›n kaybolan sonlar› de¤il. Ameli-yat öncesi anestezi uygulamalar› sonu-cunda hastalar ne ölçüde uyuyor? Bilifl-sel durumlar› bu arada nas›l? Bilinçleri asgari düzeyde ya da bitkisel hayatta olan hastalar›n biliflsel deneyimlerinin (varsa) derecesini ölçmek mümkün mü? Bu tür çal›flmalar›n, yan›tlanma-s›nda yard›mc› olaca¤› düflünülen as›l sorular bunlar.

Nature News Online, 8 Ekim 2007

Bir Varm›fl

Bir Yokmufl...

Bir Bakm›fl ki

Bellek Kapanm›fl

A¤r›ya ‘Ac›l›’ Çözüm

Kapsaisin

Depolarizasyon Ac›l›k

Na+ Ca2+

Referanslar

Benzer Belgeler

Buna göre deney ve kontrol gruplar› aras›nda fonolojik bellekte yap›lan hata puanlar› aç›s›ndan farkl›laflma bulunmaktad›r Okuma güçlü¤ü olan çocuklar›n

‹kili puanlanan (Beck Umutsuzluk Ölçe¤i) ve çoklu puanlanan (Boyun E¤ici Davran›fllar Ölçe¤i)ve tekboyutlu duruma getirilen iki ölçe¤in uyguland›¤› 161

2 — Konservatorium, tiyatro salonu, sahne evi ve Myatro idaresi kısımları vazih ve müstakil olarak birbi- rinden ayırd edilmiş olmakla beraber müşterek çalışma- da

Olgumuzda ortaya ç›kan ve EEG ile des- teklenen ensefalopati tablosunu, daha önce- den var olan, ancak VPA kullan›m› ile artan karnitin eksikli¤i zemininde geliflen,

Konferansta masraf bakımından verilen malûmat yalnız tam isabete karşı koruyan sığınaklar hakkında olup sığına- cak beher kişi için inşaat masrafına 125 - 160 Türk

[r]

Nihayet 1904 senesinde (Lüisiania) sergisi açıldı. Bu sergi Chicago sergisinden iki misli büyüktü ve kat kat daha güzeldi. Teşhir edilmiş olan eşya arasında yüz otomobil

Salip şeklindeki binalar altı katlı olup diğer alçak bi- naları gölgelememesi için şimale doğru konulmuşlardır ve salip şeklindeki bina kısımları umumiyetle diğer bloklarm