Kırık:
Kemiğin devamlılığının ve anatomik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırık
zorlanma sonucu oluşur. Kırığa sıklıkla
yumuşak doku zedelenmesi de eşlik eder.
Direkt travma-zorlanma: Kuvvetin
doğrudan kırık sahasına etki etmesi ile
oluşur. (trafik kazası, yüksekten düşme, el yada ayak üzerine bir cismin düşmesi vs).
Kırıkla birlikte büyük oranda çevre
dokularda etkilenir. Daha çok açık kırık
gelişir.
İndirekt (dolaylı) travma -zorlanma:
Kırık yerine belli mesafeden etki eden
kuvvetlerin etkisi ile oluşan kırıklardır. Bu zorlanmalar açılandırıcı, döndürücü şekilde olabilir(gerilmiş el üzerine düşme sonucu oluşan radius distal uç kırıkları,
kompresyon kırıkları, traksiyon,
angulasyon ve rotasyonel kırıklar gibi…)
Patolojik kırıklar
Kişide var olan bazı hastalıklara bağlı olarak kemiğin genel
yapısının bozularak, herhangi bir travma olmaksızın veya normalde kırığa yol açmayacak bir stresle kemiğin kırılmasıdır.
Metastatik veya primer kemik
tümörleri, enfeksiyon, osteoporoz sonucu bu tür kırıklar
olabilmektedir.
Stres (yorgunluk ) kırığı:
Tekrarlayan travmalara bağlı olarak gelişir.
Daha çok maraton yürüyüşçülerinde,
sporcularda görülür. Büyük belirgin bir
travma olmadan gelişir.
Kırılan kemiklerin şekline,
Oluş mekanizmasına,
Kırık hattına,
Kırık fragman sayısına göre değişik
şekillerde sınıflandırılabilirler.
Anatomik lokalizasyona göre:
Şaftın proksimal, orta veya distal 1/3’ü, suprakondiler, supratrokanterik gibi.
Kırık hattının yönüne göre: Transvers, oblik, spiral
Lineer veya parçalı kırıklar : Birden
fazla kırık hattı vardır.
Kopma kırığı
:Kasların yada bağların aşırı gerilmeleri, çekilmeleri sonrasında kemiğe yapıştığı yerden ayrılması ve buradaki
kemik parçasını koparmasıdır
Kapalı kırık: Kırığı örten cilt dokusu sağlamdır.
Açık kırık: Kırığı örten cilt dokusu
hasarlıdır ve kırıkdış ortamla ilişkilidir. Bu nedenle enfeksiyon riski vardır. Açık
kırıklarda eksternal kanama nedeniyle kan kaybı da görülür. Enfeksiyon ve kanama
kırık iyileşmesini geciktirir.
Tam ayrılmış kırık
Tam olmayan kırık (çökme-
kompresyon kırığı, yeşil ağaç kırığı…)
Ağrı ve hassasiyet: Nazikçe yapılan palpasyonla hassasiyet vardır.
Fonksiyon kaybı: Kuvvet kolunun kaybı ve ağrıdan dolayı fonksiyon kaybı olabilir.
Deformite: Kırığa bağlı kanama şişliğe neden olur. Kırığa bağlı açılanma,
rotasyonel deformiteler, kas spazmı varsa
ekstremitede kısalık olabilir.
Hastanın pozisyonu: Tanısal değeri vardır.
Femur başı kırıklarında kalça abduksiyonda durur.
Klavikula kırığı varsa hasta etkilenen taraf üst ekstremitesini karşı kolu ile destekler ve başı kırık tarafına rotasyondadır.
Anormal hareket ve krepitasyon: Uzun bir kemikte anormal hareket kırık şüphesi doğurmalıdır. Kırık fragmanlarının
sürtünmesine bağlı krepitasyon hissedilebilir.
Nörovasküler hasar: Dikkatli bir
nörolojik ve vasküler muayene mutlaka yapılmalıdır. Suprakondiler humerus
kırıklarında ciddi damar-sinir hasarı olabilir.
Grafi kemiğin her iki ucundaki eklemi içermelidir.
Aksiyel iskelette kırıklar kolaylıkla gözden kaçabildiği için dikkatli olunmalıdır.
Stres kırıkları ağrının başlangıcından uzun süre sonra radyografik olarak görünür hale gelebilir.
Bilgisayarlı tomografi omurga kırıkları ve kalça kırıklarında yararlıdır.
MR eşlik eden santral sinir sistemi ve
yumuşak doku lezyonlarında yardımcı
olabilir.
İlk yardım
Kırıktan önce hasta hızlıca değerlendirilmeli ve tedavi edilmelidir (ilk yardım, transport, şiddetli ağıya bağlı şok tablosu, kanama, birlikte bulunan yaralanmalar açısından)
Akut kırık oluştuğu anda, kırığın oluştuğu bölgede tipik bulgular (ağrı, ödem, lokal
hassasiyet, kas spazmı, anormal hareket ve
krepitasyon, fonksiyon kaybı) meydana gelir.
Kırıktan şüphe edildiğinde yapılacak ilk iş,
kırılan bölgeyi stabil hale getirip ilk yardım
uygulandıktan sonra hastayı radyolojik
tetkik yapılabilecek en yakın sağlık
merkezine ulaştırmak olmalıdır.
Daha ileri bir yaralanma önlenmelidir.
Solunum yolunun açık olduğundan emin olunmalıdır.
Omurga kırıklarında herhangibir omurilik
yaralanmasına karşı, hasta kımıldatılmadan bekletilmeli ve yoğun bakım birimlerine
sevk edilmelidir.
Kırık tedavisinde amaç;
Anatomik bütünlüğün sağlanması,
Kırığa komşu eklemlerin veya aynı ekstremitede olup komşu olmayan eklemlerin hareket açıklıklarının
düzeltilmesi
Kas gücünün yeniden kazanılması
Kırık tedavisi ve rehabilitasyonunu engelleyecek komplikasyonların
engellenmesi hedeflenir.
Bu uygulamalar sırayla değil hepsi
birlikte olmalıdır.
Redüksiyon: Kırık uçlarının anatomik veya anatomiye yakın düzgünlüğünün sağlanmasıdır.
Bu konservatif (kapalı redüksiyon) veya
cerrahi (açık redüksiyon) yöntemlerle
sağlanır.
Kırık fragmanları iyileşmenin doğal
sürecine yardımcı olmak üzere immobilize edilir.
Kırık fragmanları arasında kısıtlı bir miktar hareket kallus formasyonunu
kolaylaştırmakla birlikte aşırı hareket
kartilaj formasyonu ve kaynamamaya
(nonunion) neden olur.
Traksiyon: Kırık uçlarının
düzgünlüğünü sağlamak ve sürdürmek için uzun süreli ve sürekli kuvvet uygulanır. Cilt
traksiyonu ve iskelet traksiyonu şeklinde uygulanır.
İnternal fiksasyon: Çivi, plak, vida
ve intramedüller çubuklar kullanılır.
Eksternal fiksasyon: Eksternal fiksatörler
veya alçı ve atel şeklinde uygulanır.
Kırıklar tedavi ve rehabilitasyon
yaklaşımları açısından dört grupta ele alınır
:1. Stabil kırıklar: Çok az immobilizasyon gerektiren veya immobilizasyon
gerektirmeyen kırıklardır. Bu kırıklarda yumuşak doku hasarı ve kırığın deplase olmasına neden olabilecek kas kasılması azdır.
2. Orta derecede stabil kırıklar:
İmmobilizasyon yapılmakla birlikte kırığa komşu eklemlerde önemli bir oranda
harekete izin verilir
.3. Stabil olmayan kırıklar: Redüksiyonu sürdürmek için b,rüst ve alt ekleme
immobilizasyon gerektiren kırıklardır.
4. İleri derecede stabil olmayan kırıklar: Anatomik düzgünlüğü sağlamada ve sürdürmede kapalı
redüksiyon ve alçılama yetersiz kalır.
Traksiyonla tedavi edilebilir. Açık
redüksiyon ve internal fiksasyon ile
optimal sonuç alınır.
Kaynamada gecikme veya kaynamanın olmaması
Hatalı kaynama; Açılı kaynama, sinostoz gibi iki komşu kemik arasında kal dokusundan köprü oluşması
Büyüme ve gelişme bozuklukları ; Kısalık, uzunluk farklılıkları, avasküler nekroz adı verilen kemik dokunun beslenememmesi
Osteomiyelit. Kemiğin enfeksiyonudur.
Cilt ve kas dokusuna ait
Damar yaralanmaları
Sinir yaralanmaları
Tendon yaralanmaları
Organ yaralanmaları
Eklem sertlikleri, kontraktürler
Miyozitis osifikans
Kompleks bölgesel ağrı sendromu
Şok; Organ yaralanmaları, büyük damar yaralanmaları varsa eşlik edebilir
Venöz tromboz ve emboli;
Yağ embolisi; Uzun kemik kırıkları başta
olmak üzere ortaya çıkan ve kemik iliğinden açığa çıkan yağların dolaşımı tıkaması ile
oluşur.
Ateş: Kırıktan sonra oluşan hematomun
resorbsiyonuna bağlı hafif ateş olabilir.
Teşekkürler..
