Problem Çözme Yöntemi

Problem Çözme Yöntemi

Doç. Dr. Harun ŞAHİN

1

Problem çözme, istenilen hedefe varabilmek için etkili ve yararlı olan araç ve davranışları türlü olanaklar arasından seçme ve kullanmadır.

Daha çok araştırma yoluyla öğretme yaklaşımında, bilişsel alanın uygulama düzeyindeki davranışların kazandırılmasında ve bilişsel alanın analiz ve sentez

özelliklerini geliştirmede kullanılır.

P R O B L E M N E D İ R ?

Problem: Giderilmek istenen her güçlüktür.

Bir durumun problem olarak tanımlanabilmesi için şu iki koşulu taşıması gerekir.

1. Kişide rahatsızlık uyandırmalı.

2. Birden fazla çözüm yolu olmalı.

4

• Problem; gerginlik, dengesizlik, uyumsuzluk, belirsizlik durumudur.

•Problem; bireyin istenilen bir hedefe ulaşmak için topladığı mevcut güçlerin karşısına çıkan

engellerdir. ( Bingham, 1971)

•Problem; sizin önünüze atılmış, sizi engelleyen bir durumdur. (John Adair, 2000)

PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ

Problem olan durumun belirlenerek, çözüm yollarının aranması ve problem durumunun aydınlatılması sürecidir.

PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİNİN AŞAMALARI 1. Problemin belirlenmesi.

2. Problemin anlaşılması.

3. Problem için hipotezlerin oluşturulması.

4. Problemle ilgili bilgi toplanması.

5. Hipotezlerin test edilmesi.

6. Hipotezler arasından deney ve karşılaştırmalar yoluyla probleme en uygun olanın seçilmesi ve uygulanması.

7. Hipotezlerin test edilmesinden sonuçlar çıkararak genel bir sonuca varılması.

1. Problemin Belirlemesi I

Öğrencilerin bir güçlükle karşılaşması ya da öğretmenin bir güçlüğü sınıfa getirmesiyle problem ortaya çıkarılmış olur.

Ancak güçlüğün öğrenciler tarafından belirtilmesi daha önemli ve daha eğitseldir.

İlk zamanlarda problemin ortaya çıkarılmasında öğretmenin rolü daha fazla olmaktadır.

Öğretmen problemi doğrudan doğruya belirtebileceği gibi, sınıfta problemin hissedilmesi için uygun bir durum oluşturabilir.

Bunun yanında problem sınıfta kendiliğinden ortaya çıkabilir.

Karşılaşılan bu durum öğrenciyi etkilemekte ve bu durum onda belli bir düzeyde rahatsızlık yaratmaktadır.

2. Problemin anlaşılması

Bu aşamada kendimize soracağımız birkaç soru bize problemin analiz edilmesinde ve anlaşılmasında yardımcı olacaktır.

• Problemle ilgili ne anlıyorum?

• Problemle ilgili neyi biliyorum?

• Problemle ilgili neyi bilmiyorum?

Yukarıdaki sorular cevaplandığında problemi hem analiz etmiş

oluruz. Hem de problemle ilgili bildiklerimiz ve bilmediklerimiz ortaya çıkar. Bu soruların cevapları bize diğer aşamalarda yardımcı olur.

3. Hipotezlerin oluşturulması I

Bir hipotezi oluştururken, öğrenci mümkün olan en kısa zamanda, mümkün olduğu kadar çok olasılık düşünmelidir.

Hipotezlerin oluşturulması, problemin çözümü ile ilgili yapılabilecek olanların sınırlarını çizer.

Hipotez, bilinmeyeler konusunda, bilinen ve yaşanmış deneyimlerle yapılan, tahminlere dayalı geçici önerilerdir.

Bu tanım çerçevesinde öğrenciler, her biri öneri niteliğinde olan ve problemin çözümü ile ilgili karar vermeye yardımcı olacak hipotezler geliştirirler.

4. Problemle ilgili bilgi toplanması

Bilmediğimiz konuları problemin anlaşılması aşamasında belirledikten sonra, problem çözümünde yararlanılacak uygun kaynaklar belirlenmeli ve onlardan yararlanılmalıdır.

Bu aşamanın planlı yürütülmesi gerekir.

Çünkü oluşturduğumuz hipotezlerin test edilmesinde elde ettiğimiz bilgilerden ve oluşturduğumuz materyallerden faydalanacağız.

Kaynak olarak interneti , konu ile ilgili bir kitabı , konu ile ilgili bir materyali kullanabiliriz. Ancak bunların, konunun bütün yönlerini yansıttığından ve gerçekleri dile getirdiğinden emin olunmalıdır.

5. Hipotezlerin test edilmesi

Bu aşamada oluşturulan hipotezler test edilir. Hipotezlerin test edilmesinin amacı ise, gerçekten problemin çözümlerinden biri olup olmayacağını anlamaktır. Bu aşamada toplanan bilgilerden yararlanılır. Öğrenciler hipotezlerin geçerliliğinin gösterilmesi ve test edilmesi konusunda neler yaptıklarını açıklarlar.

6. Hipotezler arasından en uygun olanının seçilmesi.

Bu aşamada hipotezlerden probleme en uygun olanı seçilir.

Hipotezlerle ilgili araştırmalar ve/veya deneyler yapılır.

Kanıtlar toplanır.

Toplanan bu bilgiler ışığında hipotezlerle ilgili karşılaştırmalar yapılır.

Ve problemin çözümüne yönelik en uygun hipotez seçilir.

7 . Genel bir sonuca varma.

Problem çözme yönteminin son aşamasıdır.

Hipotezlerin test edilmesinden sonuçlar çıkartılarak genel bir sonuca varılır.

Hipotezin probleme ne ölçüde ve nasıl bir anlam kazandırdığına dair yazılı bir rapor hazırlanır.

13

PROBLEM ÇÖZME BASAMAKLARI

Problemi tanımla Alternatifleri

belirle Kriterleri

belirle Alternatifleri

değerlendir Planla

En iyi alternatifi belirle

Karar Verme

Uygula Kararı

uygula

Kontrol Et Sonuçları Problem

Çözme

Önlem Al Standartlaştır değerlendir

PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİNİN YARARLI YÖNLERİ

• Öğrenciler etkindir.

• Öğrenciler öğretme-öğrenme sürecinde etkin oldukları için kalıcı izli öğrenmeler sağlanabilir.

• Öğrencilerde öğrenme sorumluluğunu arttırır.

• Öğrencilerde problem çözümü için bağımsız düşünme yeteneğini geliştirir.

• Öğrenmeye karşı ilgi ve istek uyandırır.

• Karar verme sürecinde öğrencilerin çok yönlü düşünme yeteneğini geliştirir.

• Öğrencilere başkalarıyla yardımlaşmanın ve başkalarının fikirlerinden yararlanılmasının gerektiği görüşünü benimsetir.

• Öğrencilere birden fazla kaynaktan sentez yaparak çalışmayı öğretir.

• Öğrencilere önerilerde bulunma ve hipotezler ileri sürme yeteneği kazandırır.

PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİNİN SINIRLILIKLARI

• Çok zaman alan bir yöntemdir.

• Bütün disiplinlere uygulanması mümkün değildir.

• Öğrencilere bir takım maddi külfetler yükleyebilir.

• Problem çözümünde gerekli olacak bir takım materyal kaynaklarının öğrenci tarafından sağlanması güç olabilir.

• Öğrenmenin değerlendirilmesi güçtür.

PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİNDE

KULLANILAN YÖNTEM VE TEKNİKLER

• Takım Çalışması

• Yaratıcı Düşünme

* Geniş bir hayal gücü

* Pek çok muhtemel yanıt ya da düşünce

* Birbiriyle ayrışan noktalar

* Yatay yaklaşımlar • Sınama-yanılma

• Tümevarım

• Tümdengelim

• Beyin Fırtınası

• Analitik Düşünme

* Mantık çözümlemesi

* Tek ya da az sayıda yanıt

* Birbiriyle kesişen noktalar

* Dikey yaklaşımlar

PROJE TABANLI ÖĞRENME

• Proje Tabanlı Öğrenme; öğrencilerin etkililiğini esas alan, öğrencilerin tasarımına dayanan ve öğretimi

projeler yoluyla gerçekleştirmeyi hedefleyen bir öğretim stratejisidir .

• Proje Tabanlı Öğrenme;

disiplinler arası çalışmayı gerektiren, bireysel olarak veya grup içinde sorumluluk alan öğrencilerin gerçek yaşama dayalı problemler üzerinde, iş birliğine dayalı olarak, kendi ilgi ve yetenekleri çerçevesinde

araştırmaya dayalı çalışmalarını gerçekleştirdikleri, gerçekçi ürünlerle ve sunumlarla sonuçlanan bir

yaklaşımdır ( Demirhan, 2002).

PROJE TABANLI ÖĞRENME

Proje, bir tasarıdır.Bu

anlamıyla aslında gerçekleştirilmek istenen bir işin önceden zihinsel olarak görülmesidir.

Tabanlı sözcüğü, projenin bir hedef değil, bir süreç olduğu gerçeğini vurgulamakta ve projeyi

tamamlanmış bir bitirme ödevi olmaktan

kurtarmaktadır.

Öğrenme ise,

dikkati öğretenden öğrenene

kaydırarak, gerçek anlamda öğrenci merkezliliğin

altını çizmektedir.

Kaynak: Mukaddes Erdem ve Buket Akkoyunlu, 2002, “İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersinde İlköğretim 5.Sınıf Öğrencileriyle Yürütülen Ekiple Proje Tabanlı Öğrenmenin Etkililiği Üzerine Bir Çalışma.’’

PROJE TABANLI ÖĞRENMENİN FELSEFÎ TEMELLERİ

• PTÖ yaklaşımın kökleri 20. yüzyılın başındaki ilerlemecilik felsefesine

dayanmaktadır. İlerlemecilik, pragmatik

felsefenin eğitime uygulanışıdır. Pragmatik felsefe, değişmeyi gerçeğin esası olarak

görür. Bu nedenle de eğitimin sürekli bir

değişim içinde olduğu öne sürülür ( Sönmez,

2005).

PROJE TABANLI ÖĞRENMENİN ÖZELLİKLERİ

Moursund ( 1999) PTÖ’ nün karakteristik

özelliklerini öğretmen ve öğrenci açısından

farklı olarak ele almıştır:

ÖĞRENCİ AÇISINDAN PTÖ

• Öğrenci merkezli ve içsel motivasyonludur.

• İşbirliğine dayalı öğrenmeyi cesaretlendirir.

• Öğrencilerin ürün, performans ve sunumlarını gerektirir.

• Öğrencilerin ürünlerinde, performanslarında ve sunumlarında devamlı bir gelişme sağlar.

• Zorludur ve yüksek seviyeli yeteneklere

sahiptir.

ÖĞRETMEN AÇISINDAN PTÖ

• Gerçek içerik ve amaç vardır.

• Gerçek değerlendirme kullanılır.

• Öğretmen kolaylaştırır, rehber, yardımcı durumundadır.

• Eğitimsel hedefleri vardır.

• Yapısalcı kökene dayanır.

• Öğretmenin bir öğrenen olması için

planlanmıştır.

PROJE TABANLI ÖĞRENMENİN ÖGELERİ

1. İçerik

2. Koşullar-Süreç 3. Etkinlikler

4. Sonuç-Ürün

PROJE TABANLI ÖĞRENMEDE KONU SEÇİMİ

• Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının en zor ve en önemli aşamalarından biri proje konusunu

belirlemedir.

• Proje tabanlı öğrenmenin ilk aşaması olan bu bölümde çocuklara, eğitim programına, içinde yaşanılan topluma uygun ve çocukların

araştırabilecekleri ve sonuçlandırabilecekleri bir konunun seçilmemesi , projeden istenilen sonucun ve verimin alınamamasına hatta bütün emeklerin boşa gitmesine neden olabilir.

• Öğrenenler projeyi seçme hakkına ve küçük gruplarda ya da bütün sınıf tartışmalarında,

araştırmak istedikleri konuları belirlemede söz hakkına sahip olmalıdırlar.

• Proje seçme, bir öğrencinin yeteneğini ve gelişimini göstermede ve eğitim hedeflerini belirlemede bir

öğrencinin karşılaşacağı en güzel durumlardan biridir.

• Proje konusu, çocukların hayatı üzerine kurulu, okul programındaki konunun

değerine ve çocukların hayata hazırlıklarına olan katkısına göre

seçilmelidir ( Katz ve Chard, 1991).

• Katz ( 1994:3) projelere seçilecek konu için bazı ölçütler belirlemiştir:

1. Konu, çocukların günlük yaşamlarıyla ilgili

olmalıdır.En azından birkaç öğrenci konu ile ilgili soruları toplayıp cevaplayabilecek yeterlikte

konuya aşina olmalıdır.

2. Temel okuma, yazma ve sayısal becerilerin toplamında konu, Fen, Sosyal Bilgiler ve

Dilbilgisi gibi bir dizi dersin tamamlanmasına elverişli olmalıdır.

3. Konunun yeterince zengin olması için iyi

düşünülmeli, konu en az bir haftayı kaplamalıdır.

4. Konu incelenmesi bakımından evden çok okula uygun olmalıdır.

Katz ve Chard’ a göre proje konusunun seçiminde dikkat edilmesi gereken ilkeler de şunlardır:

1. Çocukların deneyimlerini ( yaşantılarını) dikkate alma,

2. Çocukların ilgilerini dikkate alma,

3. Aile ve toplumun özelliklerini dikkate alma, 4. Araç ve gereçlerin uygunluğu,

5. Konunun çocukların yaşına ve gelişim düzeyine uygunluğudur.

PROJE TABANLI ÖĞRENMENİN UYGULAMA AŞAMALARI

• Erdem ve Akkoyunlu ( 2002) ile Moursund, D.

(1999) ise şu şekilde sınıflandırmıştır:

1. Hedeflerin Belirlenmesi

2. Yapılacak işin ya da ele alınacak konunun belirlenmesi.

3. Çalışma takviminin oluşturulması 4. Kontrol noktalarının belirlenmesi

5. Değerlendirme ölçütlerinin ve yeterlik düzeylerinin belirlenmesi

6. Bilgilerin toplanması

7. Bilgilerin örgütlenip, raporlaştırılması 8. Projenin sunulması.

PTÖ’DE ÖĞRETMEN VE

ÖĞRENCİNİN ROLLERİ

• Korkmaz ve Kaptan (2001), PTÖ yaklaşımının aşamalarını altı basamakta ele almışlardır:

1. Konuyu ve alt konuları belirleme ve grupları kendi içinde organize etme:

• Öğrenciler,bu aşamada kaynakları araştırabilir ve bir çerçeve proje için sorular önerebilir.

• İlginç problemler bulurlar. Sorunları kategorize etme ve proje gruplarının oluşturulmasına katkıda bulunurlar.

• Öğretmen, bu aşama içerisinde araştırmanın

genel konusunu sunar, konuların ve alt konuların

tartışılmasında gruplara rehberlik eder.

2. Grupların Proje Alanlarını Oluşturması:

• Grup üyeleri hep birlikte proje planını

yaparlar.Nereye ve nasıl gidecekleri, neleri

öğrenecekleri gibi sorular hakkında karar verirler.

• Kendi aralarında iş bölümü yaparlar.

• Ne çalışacaklarını planlarlar, kaynaklarını seçerler, rollerini tanımlarlar, planların dağıtımını yaparlar.

• Öğretmen, bu aşamada grupların projelerini formüle etmelerine yardım eder, gruplarla toplantılar yapar, gerekli materyalleri ve kaynakları bulmalarına yardım eder.

3. Projeyi Uygulama:

• Öğrenciler sorular için cevapları araştırır, veri toplar, bilgiyi organize eder, kaynak kişilerle görüşür,

bulgularını birleştirir ve özetler.

• Bu aşamada öğretmen, grupların araştırma ve çalışma becerilerinin geliştirilmesine yardım eder, temel

süreci ve grupları kontrol eder.

4. Sunuyu Planlama:

• Öğrenciler, sununun temel noktalarına karar verir, nasıl bir sunu yapacaklarını planlarlar.

• Sunu için gerekli materyalleri ( video, teyp, poster vb.) hazırlarlar.

• Bu aşamada öğretmen, sunu için ders planlarının tartışılmasını ve sürecin organize edilmesini sağlar.

5. Sunu Yapma:

• Sunular sınıfta ya da belirlenen diğer yerlerde yapılabilir.

• Öğretmen tarafından sunular koordine edilir.

6. Değerlendirme:

• Öğrenciler proje hakkındaki geri bildirimlerini paylaşırlar.

• Öğretmen, proje özetlerini ve öğrenilenleri değerlendirir.

PROJE TABANLI ÖĞRENMENİN YARARLARI 1. Motivasyonu arttırır.

2. Yaratıcılığı özendirir.

3. Okuldaki öğrenme ile gerçek yaşam arasında iletişim kurar.

4. Bilgi edinirken işbirliği şansı sağlar.

5. Kütüphane araştırma becerilerini geliştirir.

6. Kaynak tarama ve düzenleme becerilerini geliştirir.

7. Bilimsel çalışma alışkanlığı kazandırır.

8. Sosyal ve iletişim becerilerini arttırır.

9. Problem çözme becerisini geliştirir.

10.Öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirir.

11.Bilgi edinirken işbirliği şansını sağlar.

12.Öğrencilerin kendi öğrenmelerinden sorumlu olmalarını sağlar.

13.Öğrencilere pratik deneyimler kazandırır.

14.Öğrencilerin disiplinler arasında bağlantı kurmalarına izin verir.

15.Okullarına ve topluma katkıda bulunmalarına fırsatlar sağlar.

16.Öğrencilerin kendilerine güvenlerini arttırır.

17.Onların bireysel öğrenme güçlerini ve çeşitli

öğrenme yaklaşımlarını kullanmalarına izin verir.

18.Teknolojiyi gerçek dünyada kullanarak öğrenmesini sağlar ( Railsback, 2000; Bilen, 1999; Çiftçi 2004).

PROJE TABANLI ÖĞRENMENİN SINIRLILIKLARI

1. Öğretmenin iş yükünün ve sorumluluğunun artması,

2. Öğrenme için ayrılan sürenin artması, 3. Araştırmanın sınırları iyi çizilmezse,

konuda aşırı bir sapma ve dağılmanın gözlenmesi.

(Korkmaz, 2002:54)

Probleme Dayalı Öğrenme & Proje Tabanlı Öğrenme

• Proje tabanlı öğrenme ve probleme dayalı öğrenme zaman zaman birbiriyle karıştırılmaktadır.

• Aslında,

probleme dayalı öğrenme ve proje tabanlı

öğrenmenin farklılıkları kadar benzer yönleri de vardır.

•Her ikisi de

Yapılandırmacı (constructivism)

görüşe dayanmaktadır.

• Öğrencilerin grup içinde iş birliği yaparak çalışmalarını gerektirir,

• Her iki öğrenme yaklaşımı da öğrencilerin öğrenmelerini zenginleştiren gerçek yaşam problemleriyle

uğraşmalarını amaçlar,

• öğrencilere gerçek yaşamlarında karşılaşmaları olası,

çözülmesi için birden fazla yaklaşım gerektiren açık uçlu sorular verilir,

• Bu iki yaklaşım da öğrenci merkezlidir,

• ve öğrenci kendi öğrenmesinden sorumludur.

• Öğretmen, öğrenme sürecinde yönlendirici, kolaylaştırıcı bir role sahiptir.

• Öğrenciler her iki yaklaşımda da iş birliğine dayalı

gruplar hâlinde ve geniş bir zaman sürecinde, çok çeşitli bilgi kaynaklarından faydalanarak çalışırlar.

• Her iki yaklaşım da genellikle otantik, performansa dayalı ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarını kullanır.

Farkları

• .Proje tabanlı öğrenme, ilköğretimin her seviyesinde ve disiplinlerarası buluşma için oldukça uygundur. (Hayat Bilgisi, Türkçe)

• .Probleme dayalı öğrenme ise ilköğretim düzeyine uygun olmakla birlikte, bilginin ve disiplinlerin altyapısının çalışma ilkelerinin olgunlaşması ve

spesifikleşmesi sonrası (Matematik-Fen Bilgisi-Sosyal Bilgiler gibi), ve mesleklere hazırlık eğitimi verilmesi anlamında uygundur.

.

.Problem çözmeyse daha çok bireysel çalışmalara uygundur.

• .Proje yönteminde problem çözmek bir amaç değil araçtır; öğrencilerin, problem takımlarını çözerken birtakım bilgilere ulaşmaları üzerinde durulur.

.Proje de konuyu öğrenci kendi ilgi ve yeteneğine göre seçer.

.Problem çözmede öğretmen problemi kendi getirir.

.Proje de süreç sonunda bir ürün ya da sunumun ortaya konulması mutlaka beklenir.