Nedret Mahmut-Enver Mahmut, Bozcigit,
Kriterion Kitap Üyı, Bucureşti, 1388, 253 s.
Ayşe YÜCEL
Coğrafî konum itibariyle yüzyıllardan beri D oğu ile Batı arasında b ir köp rü va zifesi gören Balkan yarım adasında yüzbin- lerce T ü rk yaşam aktadır.
X IV . yüzyılda O sm anlı T ürklerinin B alkanlardaki egemenlikleriyle Y unanlılar, Bulgarlar, Sırplar, R om enler T ürk idaresi nin geniş m üsam ahasıyla uzun yıllar bir- arada yaşadılar.
Bugün Bulgaristan, Y u n an istan ve R o m anya topraklarında yaşayan T ürk ise m ü sam ahadan uzak, insanca yaşam a m ücade lesinin yamsıra dinini, dilini ve adını k o rum ak için m ücadele verm ektedirler. T ürk kü ltü rü için verilen bu m ücadelenin öncü lüğünü yapan ilim adam larını, araştırm a cıları unutm ayıp her fırsatta T ü rk âlem ine tanıtılm aları gerektiği kanaatindeyiz.
D obruca T ürklerinden olan N edret - E nver M ah m u t çifti ülkem izde de ta n ın m aktadır. H alk edebiyatı sahasında yaptık ları çalışm alarına bir yenisini daha ekleye rek T ü rk kültürüne kazandırm ışlardır. D ob ruca ve yöresinden derlenen T ürk destan ları «Bozcigit» adı altında b ir kitap h a line getirilm iştir.
N edret - E nver M ahm ut’u n hazırladığı Bozcigit şu an a başlıklar altın d a işlenm iş tir : G ir i ş : ‘D obruca T atarların ın D estan la rı’ başlığını taşım akta olup Dış Türkler- den ve kültürlerinden bahsedilm ektedir.
I. Bölüm : ‘B atırlık M asalları’ : Edege Ba
tır, Şora B atır, A del Sultan, Bayböri ulı Beyrek B atır, Aysıl ulı A m et Batır, K ıylap B atır adlı desranları,
II. B ö lü m : ‘Aşk-sevda M asalları’ : Bozci
git, T ayır m an Zöre, K ozıkörpoş m an Ba- yansıluw, A rız m an K am ber, Y usuf m an Zuleyha adlı destanları içine alır.
«Dobruca Tatarlarının Destanları» baş
lığı ile verilen eserin giriş bölüm ünde, R o m anya’da yaşayan T ürklerin destanları h a k kında teferruatlı bilgiler verilm ektedir. (K o
nuları, varyantları ve farklı yerlerde bu lu nan T ürklerin benzer destanlarından bahse diliyor.)
D obruca T atarları sözlü edebiyatının en çok söylenen, hem de en çok yayılan tü rü olan m asallarını toplayıp, b ir kaç v ar yantım birbiri ile karşılaştıran N ed ret - E n ver M ahm ut, b u çalışm ayı gelecek nesille re öz soyunu tanıtm ası, terbiyevî b ir rol oy nam ası ile birlikte bu m alzem elerin, başka T ürk boylarının folklorunun bazı no k tala rını aydınlatm ası için hazırladıklarını ifade ediyorlar.
X IV . - X V II. yüzyıllar arasında A ltun O rdu D evleti’nin çökmeye başlam asından sonra k u ru lan devletlerin T u n a ile îrtiş ır m akları arasındaki m ekanda geçen olayla rı an latan D obruca D estanları b u to p rak larda k urulan devletlerin içtim âi - sosyal sistemlerini, gelenek ve göreneklerini, k ah ram anlıkların dile getirirler.
D obruca destanlarının özelliklerini ör neklerle sıralayan M ahm utlar, bunların öne m ini şu sözlerle n o k ta lıy o rla r: «Bu kita bın içinde toplanan cevher ya da elm as taş ları, kısaca halkım ızın zekâsı, hâzinesi de diğimiz onlar olm asalardı, bu gün güneş ışığını göremeyecektik.»
Bozcigit’in girişten sonraki ilk bölü m ünde altı tane kahram anlık m asalı v ar dır. B unlar nazım - nesir karışık olarak ve rilm iştir. İkinci bölüm de yine nazım - ne sirden oluşan beş sevda m asalı bulunm ak tadır.
Eserin sonuna ise küçük b ir sözlük ilâ ve edilmiştir.
H alk edebiyatı sahasındaki değerli ça lışm alarıyla edebiyat dünyam ıza yeni u fuk lar açan N edret - E nver M ah m u t’u b u eser lerinden dolayı kutluyor, başarılı çalışm a larının devam etm esini diliyoruz. Ü m it ede riz ki b u çalışm alar en kısa zam anda T ü r kiye Tiirkçesine kazandırılır.
