• Sonuç bulunamadı

İmparatorluktan Cumhuriyete:Dolmabahçe Sarayı hareminin en ilgi çekici yerlerinden biri sultan odalarıdır

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "İmparatorluktan Cumhuriyete:Dolmabahçe Sarayı hareminin en ilgi çekici yerlerinden biri sultan odalarıdır"

Copied!
1
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

&

m

o

Harem in ham am ı

Mavi salonda hazırlık var. Birazdan padişah

muayede salonundaki törenden dönecek. Hazi­

nedar kapıda beklemektedir. Haremin en göz­

de kızlarından oluşan 80 kişilik orkestra yerle­

rini almıştır

Üç oda yanyana. Birinci kadın efendi

,

ikinci ka-

dınefendi ve üçüncü kadınefendi. Üçünün ara­

sındaki rütbe odalarına da yansımıştır ama ne­

dendir bilinmez Sultan Reşad üçüncü hanımın

odasının yanını seçmiştir.

D

O L M A B A H Ç E Sarayının

Haremi uzun süre kapalı kaldı. Adı, sanı pek kitaplara da geçmedi. Doğrusunu isterseniz bir kaç kitaptaki bilgi ve fotoğ­ rafın dışında kıyı köşe bilinme­ yenlerle doluydu. Bir imparator­ luğa hükmedenlerin yaşamına yıllar sonra da tanık olunsa, binbir düşünce geçiyor insanın aklından. Biz düşümüze devam edelim... Dün Valde Sultan’ın odasında kalmıştık, sarayın en gözde yerinde. Dile kolay, sul­ tanların anası. Şehzadelerini gözeten, kadın efendilerden, cariyelere, haremağalarına, ziynet eşyalanna ve mutfak dü­ zeninin sonsuz kuşkularına ka­ dar uzanan bir Valde Sultan. Kıpkırmızı bir salon. Duvarlar ipekli kumaşlarla kaplı. Koltuk­ lar da... Aynalı bir mermer şö­ mine. Tavan ve kornişler altın varakla işlenmiş. Saray sözcü­ ğüne yaraşan bir salon. Ama hani biraz durup, düş kurayım derseniz, yanılırsınız. İhtişamın, hele batılılaşma döneminin iz­ lerini, etkilerini taşıyan bir salon düş kurdurmaz size. Ama kori­

dora çıkınca, bir büyük org gö­ rürsünüz. Nedeni, niçini bilin­ mez. Ardından mavi rengin yet­ kin olduğu bir büyük salon. Kristal şamdanlar, vazolar, mangallar, denizin ve orta bah­ çenin ışığını binlerce renge dö­ nüştürmektedir.

Mavi salona açılan yan oda işte tam düşünüze göredir. Bu­ rası Valde Sultan’ın yatak oda­ sıdır. Odanın köşesinde 15 çek- meceli, sedef kakmalı, 1905 ta­ rihinde Yıldız atölyelerinde ya­ pılmış mücevher kutusu... Altın varakla kaplı gardrop ve tüle

bürünm üş bir yatak...

Diyelim ki, bir bayram günü. Mavi salonda hazırlık var. Bi­ razdan padişah muayede salo­ nundaki töreninden dönecek. Hazinedar, kapıda beklemede­ dir. Haremin en gözde kızların­ dan oluşan 80 kişilik orkestra yerlerini almıştır. Padişah, mer­

divenlerden görünür görün­ mez, “ Selam Marşı” da çalın­ maya başlar. Peşisıra, padişa­ ha armağan edilen marşlar... İşin dedikodulu yanı, bundan sonra. Çünkü padişah, hazine­ darın getirdiği sırma işlemeli torbadan avuçladığı altınları ser­ pecektir. Almak hem uğur, hem de şereftir. Bu gerekçey­ le kim ne yapmaz! 80 kişilik or­ kestra iyi çalardı, kötü mü ça­ lardı, bilinmez ama, sözkonusu olan güzellikleridir.

Ne var ki, öykümüze uygun acılı günleri de vardır bu mavi salonun. Saray, Köşk, ve Kasır­ lar Grup Başkanı İhsan Yücel

anlatır bu öyküyü. “ Sultan Ab* dülmecid hastadır. Mavi salo­ nun merdivenlerini zar zor çı­ kar. Bayramlaşmadaki yerini alır. Hazinedar gelir, sırmalı torbayı uzatır. Abdülmecid, altınları alıp serper, ama al­ mak İçin kimse uzanmaz ye­ re. Herkesi bir hıçkırık bürür. Bu sultanın son bayramlaş­ masıdır. Bir hafta sonra da vefat eder.” Çelik Gülersoy’-

un "Dolm abahçe" kitabında

bunun nedenleri de vardır. Mut­ suz padişahın içkiye ve haremi­ ne düşkünlüğü, tüberkülozunu

ISwS&fc

a tv

Valde Sultan'ın

kabul salonu

Haremin en gözde yeri: Valde Sultan’ın kabul salonu. Bu salonun girişindeki koridorda bir de org var. Salonun duyarlan İpekli kumaşlarla kaplı. Aynalı mermer şömine ise kapının he­ men yanında yer alıyor. Tavan ve kornişler İse altın varakla işlenmiş.

azdırmıştır. Lüks ve ifrat kızkar- deşlerinden cariyelerine para yağdırmasına kadar uzanmıştır. 3 mifyon altın ise, borçlar hane-

sinde yazrMm Riveyet odur ki,

1200 kadına karşı 200 erkek vardır sarayda. Serefraz hanım, Abdülmecid’in gözdesidir. El­ deki 15 bin kese altından, beş bini Serefraz hanıma, diğerle­ riyse, sus payı için diğer gözde­ lere gider... Memurların maaşı

mı.? Odenmeyiverir,,,_______

BİRİNCİ, İKİNCİ, ÜÇÜNCÜ

________ KAPIN________

Mavi salonun koridorla geçi­ len öteki ucunda bir benzeri vardır: Pembe Salon. Harem kadınlarının toplandığı salondur bu. Konsollar, altın varak kaplı süslemeler, simli kumaşlar boy­ lu boyunca salonu kuşatır. Me- cid Efendinin kendi yaptığı tab­ lolar yer alır bu mekanın duvar­ larında. Gene Boğaziçi'nin de­ rin mavisi, burayı da aydınlat­ maktadır. Pembe salona bir ko­ ridorla bağlı üç oda nice gizem­ lerle doludur. Sultanın üç hanı­ mının yatak odalarıdır bunlar. Süslemesi, döşemesi giderek daha basitleşir. Birinci hanım­ la, üçüncü hanım arasında, ya­ tak ve çini sobasına değin her şey ayrıdır bu odalarda. Bir ba­ kıma kendi içlerinde önemine göre rütbe sıralaması. Am a ya güzellik!.. Sanınm, bunun yanı­ tını, Sultan Reşad veriyor.

Ri-»ı

vayet odur ki, Sultan Reşad, en çok üçüncü hanımını severmiş. Çünkü yatak odası, üçüncü ha­ nımının bitişiğinde. Gençlik ve güzellik. Kimbilir?...

Mavi salondan, pembe salo­ na geçilen koridor üzerindeki yanyana iki odanın hüznünü paylaşmak kolay değil. 1938 yı­ lının gazeteleri hep onunlaydı. Sarayın süslü kargaşası içinde

yalın iki oda. Atatürk'ün çalış­ ma ve yatak odası. Koridorun tam karşısında banyo. Dolaba açılan gizli kapı. Kullandığı ilaç­ lar.

İhsan Yücel anlatıyor. “ Sa­tıyor

biha Gökçen hanımla bir bir gezdik sarayı. Atatürk, hiçbir zaman bu büyük mekanları kullanmak istemedi. Zorunlu durumlarda kalındı

Dolma-bahçe’de. Sabtha Gökçen ha­ nım, kadın efendiler odalann- dan birincisinde kalmış. Prof. Afet inan hanım İse, Valde Sultan’ın odasında. Ama Val­ de Sultan’ın yatağında yat­ mamış. Üçüncü hanımın ya­ tağını taşıtmış, Valde Sultan’- ın odasına, ilginçtir, Atatürk, 11 yıl boyunca (1927-1938), ancak 93 gün Dolmabahçe

Düş dünyamızı aralayan bir oda. Valde Sultan’ın yatak odası. Koskoca bir imparatorluğa dolaylı ola­ rak hükmeden, şehzadele­ ri veliahtlığa ve tahta hazır­ layan Valde, bu odasında acaba hangi düşünceleri­ ni gizledi, planladı ve uy­ guladı. Haremin masal ya­ nında onun da büyük payı var.

Sarayı’nda kalmış. Hiç bir ya­ bancı elçiyi kabul etmemiş burada. Bazı devlet adamları gelip gitmiş, ama özel. Res­

mi görüşmeler, Ankara’da ya­ pılm ış...”

Biten bir imparatorluğun yan­ lış izlenimini halkta uyandırma­ mak için belki bunca titizlenme­ si. Sarayın gözü yoran şatafatı belki. İmparatorluğun siyasal

Atatürk Cumhuriyetin ilanından

sonra 11 yıl boyunca ancak 93 gün

Dolmabahçe Sarayı’nda kalabildi.

Burada hiçbir resmi kabul yapmadı.

Harem bölümündeki çalışma ve ya­

tak odası saraya

mişti

mirasına karşı Cumhuriyetin kapılarını araladığından... 93 gün Boğaziçi'nin vazgeçilmez doğasıdır belki de. Sayrılarla geçen günler de dahil. Atatürk'­ ün sağlığında, Dolmabahçe’de kalan tek lider: İsmet İnönü.

Daha sonra Cumhurbaşkanlığı sırasında kalmış.

CARİYELERPEN BİR NAKIŞ

Haremin cariyeler bölümünü gezimizin dışında tutarak bir bir gözledim. Sıradan bir oda işte, değil. Yazımızın başından beri düşlediğimiz her şey var. Kur­ nalı hamamın yanındaki din­ lenme odasının kapısında, ca- riyelerden birinin işlediği bir tablo, iki ağaç. Ağacın daîlann- da karanfil, nergis, gül, sümbül, lale ve papatya çiçekleri. Her dalı ayrı bir çiçek. Sanki hayat ağacı. Biraz ilerisinde Sultan Abdülaziz’in yatak odası. Gö­ zünüzde kocaltmayın. Pehlivan yapısına uygunluğundan çok, evhamlarının kuşattığı bir oda. Alt kattaki Abdülm ecid’in oda­ sındaki lavabonun suyu küçük bir hazneden geliyor. Bu küçük deponun güzelim mobilya için­ de kilitlenmesi hangi endişenin uzantısı?..

Şehzadelerin ders odası da alt katta. Valde Sultan, bir pa­ ravan arkasında şehzadelerini izlermiş. Kim veliaht olacak?

göre yalın

döşen-Kimi tercih etmeli?

Gezimiz küçük koridorlardan birden büyük salona, Muayede salönüna açılıyor. 4,5 ton ağır­ lığında, 750 mumluk Kraliçe Vıktoria’nın II. Abdülham id’e armağanı kristal avize. Sultan Reşad döneminde, kadınlara ilk kez muayede salonunun ga­ lerilerinden törenleri izleme iz­ ni verilmiş.

67 yıllık bir saltanatın kısa öy­ küsü.

Bu öyküye, Sarayın bahçe­ sinde yer alan bir yapıyı da ek­ leyelim. Yaşlı cariyelerin, ister­ lerse kalabilecekleri yaşlılar evi­ ni. Anılanyla, bastırılmış ihtiras­ larıyla, söylenemeyen, dillene- meyen, doludizgin yaşamın belgeleriyle saklı odalar...

Dolmabahçe Sarayı, 67 yıllık yaşamını, bugün kültür dünya­ sına açtı. İster düş dünyanızı haremin derinlikleri ve kuytu köşelerine yöneltin. Dilediğini­ zi bulabileceksiniz, isterse, bir çağa hükmedenlerin nasıl ya­ şadıklarına bakın birer birer. Herşey size bağlı. Mavi camın­ dan süzülen Boğaziçi’nin serin­ liği de, bir çekmecedeki usta­ lık ya da Batıyla Doğu arasın­ daki bir zamanların İstanbul’u da... Her eşya dünün aynası. Geleceğin ise, kültür mirası...

---

BİTTİ---Haremin banyo odası ya da hamamı. Bu odanın hemen ya­ nında bir de dinlenme yeri var. Ortada mumlann yer aldığı çini masa. Onun yanındaki odada ise cariyelerden biri üze­ rinde binbir çiçeğin yer aldığı iki ağaç çizmiş, nakışla do­ kumuş. Geleneği binlerce yıl öncesine uzanan “ Hayat Ağa­ c ı” simgesi bu belki.

___

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi

Referanslar

Benzer Belgeler

Les Allemandes fortes, blondes, aux joues roses étaient pour la plupart sans chapeau, sans bas et marchaient rapidement avec les hommes, dans les robes qui les

La première voulait faire la connaissance d’une dame de Paris plutôt qu’elle ne dé­ sirait s(e flaire confecficJtaner

Nous sommes très contents de vous avoir parmi nous.. Mme Damgar et moi préférâmes prendre du

simple. Cet enfant d’Izmir plei nde franchise me ra­ contait son amour et me proposait le mariage.. Ça tombe juste. Ses parents lut envoient très peu de chose. La

admettait la moxt, si 1 amour voir rudement lutté pour échapper Le jour où ayant rompu mes pouvait tuer, mais elle ne pouvait à la tourmente qui vous

Yaş tayini için güvenilir yapıyı belirlemek amacıyla değerlendirilen omur, pul, asteriskus ve lapillus otolitleri arasında yüzde uyum değeri en yüksek,

Okuma yazmayı 30 yaşından sonra öğrenen Rafet Aydoğdu, Türk mutfağının uluslararası ünlülerinden.. Aydoğdu, aile mesleği olan aşçılığını ünlülerin

Bu bilgiler ışığında, bu çalışmanın amacı; organik madde kaynağı olarak kullanılan doğal koşullarda altında 1 ve 2 yıl bekletilmiş fındık zurufunun farklı tane