Sosyal Bilgilerde Psikolojinin Yeri ve Önemi
Psikoloji Nedir?
• Tanımlar:
• Psikoloji, insanların ve hayvanların davranışlarını inceleyen bir bilimdir.
• Psikoloji davranış ve zihinsel süreçlerin bilimidir.
• Psikoloji, bir insanın ve insanlar grubunun zihinsel durumlarının,
özelliklerinin ve süreçlerinin yada belli etkinlik alanında söz konusu
olan zihinsel ruhsal durumların, süreçlerin toplamıdır.
Gelişim ve Öğrenme İle İlgili Kavramlar
• Olgunlaşma
• Öğrenme
• Hazırbulunuşluk
• Zeka
• Kişilik
• Güdülenme
• Tutum
• Beceri
• Olgunlaşma: öğrenme yaşantılarından bağımsız, biyolojik olarak kalıtım tarafından kontrol edilen bir değişmedir.
• Öğrenme: tekrar yada yaşantı sonucu davranışta meydana gelen süreklilik gösteren değişiklik olarak tanımlanmaktadır.
• Hazırbulunuşluk: İnsanın belli bir gelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme
yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Hem kalıtsal olgunlaşmayı hem de
bireyin bilişsel, duyuşsal, fiziki durumunu ifade eder.
• Zeka: dünyayı anlama, rasyonel düşünme ve sorunlarla karşılaşıldığında kaynakları etkin bir biçimde kullanma kapasitesidir.
Soyut düşünme, akıl yürütme, problem çözme ve yeni bilgi edinme becerileridir.
• Kişilik: bireyin kendine özgü olan, değişik durumlarda ve zaman içinde kalıcı olan duygu, düşünce ve davranış örüntüsü olarak tanımlar.
• Güdülenme: herhangi bir etkinliğin başlamasını sağlayan, onun yönü,
şiddeti ve devamı üzerinde etkili olan bir süreçtir.
• Tutum: Bir bireye atfedilen ve onun bir psikolojik obje ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde oluşturan bir eğilimdir. Belirli bir kişi, davranış, inanç yada nesneye karşı olumlu yada olumsuz bir biçimde yanıt vermeyi içeren öğrenilmiş eğilimlerdir.
• Beceri: öğrencilerde öğrenme süreci içerisinde kazanılması,
geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir.
Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı
• Bireyin çevresindeki dünyayı anlama ve öğrenmesini sağlayan aktif zihinsel faaliyetlerdeki gelişime bilişsel gelişim adı verilmektedir.
• Somut işlemler dönemi ( 6/7 -11/12)
• Soyut işlemler dönemi (11/12 yaş üzeri)
• Somut işlemler dönemi ( 6/7 -11/12)
• İlkokul yıllarındaki çocuklar, bilişsel yeterlilik bakımından çok hızlı değişme gösterirler.
• İlkokul dönemindeki, çocukların düşünmesi okul öncesi çocukların düşünmesinden çok farklıdır.
• Artık, tersine çevirebilme kavramı kazandıklarından korunum ilkesi ile ilgili bir sorunları da yoktur.
• Bu dönemde en üst düzeyde gruplama yapabilirler. Bir grup bir nesnenin bir başka grubun alt sınıfı olabileceğini anlarlar.
• Çocuklar, bu dönemde nesnelerin belli özelliklerine göre sınıflayabilirler. Somut
işlemler dönemindeki çocuklar benmerkezcilikten uzaklaşmışlardır. Olayları ve dünyayı, başkaları açısından da görebilirler.
• Çocuklar bu dönemde dili etkili olarak kullanmakla birlikte vatan, millet, ülke vb. soyut kavramları anlayamazlar.
• Soyut kavram ve deneyimlerin somut yollarla açıklanmaları gerekir.
• Soyut işlemler dönemi (11/12 yaş üzeri)
• Ergenlik döneminin başlangıcından itibaren çocukların düşünme biçimleri, yetişkinlere benzer hale gelir.
• Bu dönemde artık soyut düşünme başlar. Bir problemin çözümü, somut yollarla sınırlanmaz.
• Problemde bulunan değişkenler arası ilişkileri bulur. Olası denenceleri geliştirir.
• Daha sonra da bu denencelerin sırasıyla test eder. Çözüme sistemli şekilde ulaşır.
• Bu dönemde tümevarım ve tümdengelim yoluyla akıl yürütme gözlenir.
• Çocuklar soyut kavramları anlayarak etkili bir şekilde kullanabilirler. Bu dönemde çocuklar, çeşitli ideal fikirleri, değerleri, inançları geliştirmeye başlar.
• Toplumun yapısıyla, felsefesiyle, politikayla ilgilenir: bir değerler sistemi örgütlemeye yönelirler.
• Somut işlemler dönemindeki çocuklarla soyut işlemler dönemindeki ergenler arasındaki temel fark, ergenlerin bir olayın çok değişik yönlerini görebilmeleri ve bilgiyi soyut olarak üretebilmeleridir.
• Ayıca dil gelişimi bakımından kavramları atasözlerinin, deyimlerin anlaşılmasında artık problemleri yoktur. Ayrıca yazılı dilinde bir yetişkin kadar etkili olarak kullanabilirler.
• İlköğretimin 6.,7.,8. Sınıflarında ve lisede ergenlerin, analiz etme, karşılaştırma, soyut ilişkileri
bulma, özgün bir şey üretme, eleştiriyel düşünme gibi özelliklerini geliştirici nitelikte etkinliklere yer verilmesi gerekmektedir.
• Ergenlerde gözlenen önemli bir diğer zihinsel gelişim özelliği de hipotetik koşullara göre düşünmeleridir.
Erikson: Psikososyal Gelişim Kuramı
• Başarılı Olmaya (Çalışkan) Karşı Aşağılık Duygusu (6/7-11/12 Yaş)
• Kimlik Kazanmaya Karşı Kimlik (Rol) Karmaşası (12-18)
Başarılı Olmaya (Çalışkan) Karşı Aşağılık Duygusu (6/7-11/12 Yaş)
• Çocuk okul, aile ve diğer sosyal konularla ilgili beklendik sorumlu davranışları yerine getirmeye başlar.
• Ancak sosyal etkileşiminde ebeveyn ve diğer yetişkinlerin tutum ve davranışlarının etkisiyle değerlilik veya aşağılık duygusu ön plana çıkar.
• Bu dönem iyi geçirilmemişse kişide bağımlı, çekingen, aşağılık,
yetersizlik ve özgüven eksikliği olur ve bu büyük bir sorundur.
Kimlik Kazanmaya Karşı Kimlik (Rol) Karmaşası (12-18)
• Erinlik, orta ve son ergenliği kapsayan bu dönemde ergen sosyal rol, statü, mesleki hazırlık, mesleki konumu ve cinsel kimliği tamamlama evresidir.
• Çocukluktan yetişkinliğe geçişte benlik geliştirmek önemlidir.
• Kimlik karmaşası ruhsal çöküntü, aşırı taşkınlık, antisosyal ve suça
yönelik davranışlar, madde bağımlılığı ve hatta şizofreniye benzer
belirtilerle ortaya çıkabilir.
Sosyal Bilgiler ve Psikoloji İlişkisi
• Yaratıcı düşünme becerisi: Öğrencilerin resmi yada gayri resmi bilimin prensiplerinin farkına varmayı yada sağlam fikirler geliştirebilmeyi, mantık kurallarına aykırı yollardan kaçınarak öğretmektir.
• Problem çözme becerisi: Öğrenmenin, yaşadığımız dünyada bizim için anlamlı olan gerçek problem durumlarını başarılı bir biçimde çözerken kazandığımız «deneyimlerin»
ve «yapıp ettiklerimizin» sonucunda meydana geldiğidir.
• Eleştirel düşünme becerisi: birinin bir şey hakkında düşünerek, ona odaklanması ile o konu hakkında ne yapacağına veya neye inanacağına karar vermek için sarf ettiği bilinçli çaba olarak tanımlanır.
Birey olma
Toplumsallaşma
Yurttaş olma
