SOSYAL BİLGİLERDE HUKUK ve
VATANDAŞLIK
Toplumsal Düzen Kuralları
• Din Kuralları
• Ahlak Kuralları
• Görgü Kuralları
• Hukuk Kuralları
Hukuk Nedir?
• Toplumu düzenleyen ve devlet yaptırımıyla güçlendirilmiş bulunan kuralların, yasaların bütünü (TDK).
• Hukuk, toplum içinde insanların gerçekten nasıl
davrandıklarını değil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir.
• Hukuk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini sağlamak maksadıyla konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, hak ve kanunların bütünüdür.
Hukuk Kavramı
• «Bir toplumda yaşayan gerçek ve tüzel kişileri bağlayıcı niteliğe sahip hak, yetki ve sorumluluklarla kişi ve kurumlar arası ilişkileri düzenleyen, kamu otoritesinin denetlediği yaptırım gücüne sahip yazılı yahut sözlü kuralların tümü»
• Genel olarak hukuk «İnsan varlığını ve insan topluluğunu düzenleyen ve devlet yaptırımı ile kuvvetlendirilmiş bulunan kural, norm, emir ve yasaklardan oluşan kaidelerin bir bütünüdür.»
• Pozitif Hukuk: Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk kurallarının tümüne birden pozitif hukuk denir.
• Mevzu Hukuk: Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk kurallarının sadece yazılı olanları kapsayan hukuk kurallarıdır. (KHK)
• Tabii(İdeal) Hukuk: Belli bir ülkede belli bir devrin gereksinimlerini ve insanlık durumlarını en iyi karşılayan hukuk kurallarına İdeal veya tabii hukuk denir.
Hukuk Kurallarının Temel Nitelikleri
• Toplumsal hayatı düzenleme.
• Hukuk kuralları herkesi ilgilendirir.
• Hukuk kuralları bir değer yargısına dayanır.
• Hukuk kuralları çoğu kez olumlu ya da olumsuz buyruk taşır.
• Hukuk kuralları soyuttur.
• Hukuk kurallarının bir yaptırımı vardır.
Hukukun Kaynakları
Sosyal Bilgilerde Hukuk İle İlgili Kavramların Öğretilmesi
• Anayasa
• Bağımsızlık
• Cumhuriyet
• Demokrasi
• Egemenlik
• Etkin yurttaş
• Katılım
• Laiklik
Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçları
• …İnsan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek.
SBÖP Genel Amaçları
• Hukuk kurallarının herkes için bağlayıcı olduğunu tüm kişi ve kuruluşların yasalar önünde eşit olduğunu gerekçeleriyle bilir.
• Birey, toplum ve devlet arasındaki ilişkileri açıklar.
• İnsan hakları ulusal egemenlik demokrasi, laiklik, cumhuriyet kavramlarının tarihsel süreçleri ve günümüz Türkiye üzerindeki etkilerini kavrayarak yaşamını demokratik kurallara göre düzenler.
Demokrasi
Bireysel Siyasal
Eşitlik
Sosyal Katılım Halk İradesi
Siyasal Katılım
Sosyal Haklar
Ekonomik Haklar
VATANDAŞLIK VE İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ
• Sosyal Bilgiler;
• İnsanın geçmiş, bugün ve gelecekteki durumu hakkında bilgi edinme becerisi
• Bilgiyi işleme için gerekli becerileri kazandırma
• İnanç ve değerleri yorumlama becerisi kazandırma
• Vatandaş olarak aktif sosyal katılım için bilgiyi uygulama
Vatandaşlık Eğitimi
• Bir ülkenin kanuni ve siyasi ilkeleri vatandaşlık eğitimi kapsamına girer.
• Bu eğitim kanuni iyiliği, kişisel hakları, adalet, eşitliği, çeşitlilik ve doğruluğu, vatanseverlik vb. değerleri içerir.
• Vatandaşlık eğitimi, ülkenin siyasi ve kanuni sistemine uygun bilgi, tutum, inanç, değer ve davranışları içerir.
• Vatandaşlık eğitimi, demokratik siyasal toplumun ve yasal düzenin temelinde yatan değerlerin ve temel kavramların apaçık ve devamlı bir şekilde araştırılması anlamına gelir.
Vatandaşlık Hakları (1982
Anayası’sına Göre )
Sosyal Bilgiler Eğitiminde Vatandaşlık Eğitimi
• Sosyal bilgilerde vatandaşlık eğitiminin önemi nedir?
• Etkili yurttaşlık doğrudan toplumu anlama ile ilgilidir ve birlikte yaşamayı ve birbirlerinin refah ve ilerlemesini düşünmeyi amaçlayan bir topluluk kültürü üzerine kuruludur.
• Vatandaşlık eğitimi hukuk kuralları ile toplumu düzenleyici kuralları tanıtır ve benimsenmesini sağlar.
• Bir arada yaşamayı kolaylaştıran, uyumu sağlayan hoşgörü, uzlaşma, iç disiplin ve toplumun iyiliğini düşünme gibi değerlere atıfta bulunur.
Vatandaşlık Eğitiminde
Öğretmene Düşen Görevler
• Derse ve öğrenci düzeyine uygun filimler izletilebilir. (Çözümlemeler yapılabilir)
• Vatandaşlık hak ve sorumlulukları ile ilgili yazılı ve görsel basından örnekler getirilebilir.
• Afiş, resim ve karikatür yaptırılabilir.
• Uzman kişi derse çağrılabilir.
• Sınıf içinde örnek olaylar üzerine tartışma yapılabilir.
• Diğer ülkelerdeki haklar ile karşılaştırmalar yapılabilir.
İnsan Hakları Eğitimi
• İnsan hakları tarihte insan yaşamının somut bazı gereklerine yönelik çözümler aranırken ortaya çıkmış, toplumsal gelişmelere paralel olarak da, her yeni durum da biraz daha zenginleşerek gelişmiştir.
• İnsan hakları dediğimizde akla ilk gelen nelerdir?
• Özgürlükler;
• Düşünce ve ifade özgürlüğü, yaşam, seyahat, örgütlenme, din ve vicdan.
• Haklarla ilgili olarak da;
• Yaşama hakkı, seçme ve seçilme, evlenme, mülkiyet edinme, adil yargılanma,
1982 Anayasa’sının 10. Maddesi
• Herkes, dil, ırk, renk cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetmeksizin kanun önünde eşittir.
• Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.
• Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.
• Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorunda.
Gününüze Kadar İnsan Haklarının
Gelişmesine Katkı Sağlayan Gelişmeler
• Hamburabi Kanunları (M.Ö. 1795-1750)
• Veda Hütbesi (632)
• Magna Carta Libertatum ( Büyük Özgürlükler Sözleşmesi)
• Fatih Sultan Mehmet Ahitnamesi (1463)
• Amerika Bağımsızlık Bildirgesi (1776)
• Fransa İnsan ve Yurttaşlık Hakları Bildirgesi (1789)
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (1948)
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (4 Kasım 1950)
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
• Bütün insanlar hür ve eşit doğarlar.
• Herkes bildiride yazılı bütün hak ve özgürlüklerden yararlanma hakkına sahiptir.
• Yaşamak, hürriyet ve emniyet herkesin hakkıdır.
• Kanunlar önünde herkes eşittir.
• Hiç kimse keyfi olarak tutuklanamaz, alı konulamaz, sürülemez.
• Herkesin düşünce vicdan ve inanç özgürlüğü vardır.
Sosyal Bilgiler Eğitiminde İnsan Hakları Eğitimi
• İnsan hakları konusu toplumun kültüründen bağımsız düşünmek mümkün değildir.
• Nitekim insan haklarının kendisi de toplumların kültürel düzeylerinin bir göstergesi olarak ortaya çıkmaktadır.
