Sosyal Bilgilerde Ekonominin
Yeri ve Önemi
Ekonominin Tarihçesi ve Tanımı
• Tarım devrimi; İhtiyaç fazlası üretimin sağlanması
• Sanayi devrimi; Seri üretimin ortaya çıkması, ulaşım sistemlerindeki gelişme,
• Ekonomi; Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde; insanların yaşayabilmek adına üretme ve ürettiklerini bölüşme biçimlerinin ve bu eylemlerinden doğan ilişkilerin tümünü inceleyen bilim dalı olarak tanımlanmıştır.
Ekonominin Temel Kavramları
• Kıtlık: Kaynakların sınırlı olması kıtlık olarak adlandırılır.
• İhtiyaç: Karşılandığında rahatlık ve tatmin sağlayan, karşılanmadığı zaman ise rahatsızlık ve sıkıntı veren şeylerdir.
• Mal ve hizmetler: insan ihtiyaçları mal ve hizmetlerle karşılanır.
• Tüketim: insan ihtiyaçlarının giderilmesi için mal ve hizmetlerin kullanılmasına, faydalarının ortaya çıkmasına tüketim denir.
• Üretim: insan ihtiyaçlarını gidermekle kullanılacak mal ve hizmetlerin yapılması, elde edilmesi, meydana getirilmesine, bunların bir yerden başka bir yere taşınmasına ve ileride kullanılmak üzere bozulmadan saklanmasına üretim adı verilir.
• Üretim faktörleri: emek, toprak (doğa), sermaye ve girişimdir.
• Emek, iş gücüdür.
• Toprak, hem tarımsal hem de sanayi ve kentleşme için gereklidir.
Hammadde, petrol, madenler gibi kavramlar toprak olarak kabul edilir.
• Sermaye, üretimde kullanılan makine, fabrika, gibi mal varlıklarını ve parayı ifade eder.
• Girişimci faktörü ise diğer üç faktörü hangi oranda birleştireceğine karar veren kişidir.
Ekonominin İlgilendiği Temel Sorular
• Ne kadar üretilecek? Kaynakların ne kadarı tarım sektöründe, ne kadarının sanayi ve hizmet sektöründe kullanılacak.
• Kim tarafından üretilecek?
• Nasıl üretilecek?
• Nerede üretilecek?
• Ne zaman üretilecek?
• Kimin için üretilecek? Ortaya çıkacak gelirin nasıl paylaşılacağını belirler.
Ekonomik Sistemler
• Kapitalist ekonomik sistem; piyasa ekonomisine dayanmaktadır.
• Ekonominin altı sorusuna verilecek yanıtı piyasalar kendisi belirlemektedir.
• Sistemin ruhu liberalizimdir.
• Üretim araçlarının özel girişimcilerdedir.
• Devletin görevi piyasanın en iyi biçimde çalışabilmesi için gerekli yasal
düzenlemeleri yapmak, bunları uygulamak ve özel sektörü teşvik etmektir.
• Komünist Ekonomik Sistem;
• Merkezi planlamaya dayanan bir ekonomik sistemdir.
• Üretim sistemine herkesin katıldığı ve gelir bölüşümünün herkese eşit yapıldığı bir sistemdir.
• Herksin eşit haklara sahip olduğu bir sistemdir.
• Üretim araçları toplumsal mülkiyete aittir.
• Ekonomik gelirin dağıtımı merkezi yapı tarafından yapılır.
Ekonomi Konularının Önemi
• Etkili vatandaş, politik, sosyal ve ekonomik konularda bilgi ve becerilerini uygulayan ve yaşama dönüştüren kişidir.
• Etkili vatandaşlık için gerekli ekonomi bilgi ve becerileri eğer ilköğretimde verilmezse ise sonradan öğrenilmesi zorlaşmaktadır.
• Ekonomi hakkında bilgi sahibi olan öğrencilerin meslek seçimleri daha yerinde olacaktır.
• Ekonomi bilgisi öğrencilerin kendi hayatlarını planlama ve düzenlemesine yardımcı olur.
Sosyal Bilgiler Dersinde Ekonomi Konularının Öğretilmesi
• Çocuklar hayatları boyunca hizmet üreticisi, tüketici ve bir vatandaş olarak ekonomik sistemin bir parçası olacaklardır.
• Geleceğin vatandaşı olarak ekonomik sistemin nasıl işlediğini ve insan hayatını nasıl etkilediğini bilmelerini sağlamak.
• Öğrencilerin yediği, giydiği ve kullandığı ürünlerin sağlıklarını, güvenliklerini ve çevresini nasıl etkileyeceğini açıklayabilme becerileri kazanmalarını sağlamak.
• Ülkemizde ve yaşadıkları bölgede üretilen, yetiştirilen ürünleri ve hizmetleri, çeşitli meslek gruplarını tanımlayabilmeleri ve bu mesleklerin ülke ekonomisine katkısını açıklamalarını sağlamak.
SOSYAL BİLGİLERDE ARKEOLOJİ VE ANTROPOLOJİNİN YERİ VE
ÖNEMİ
• Arkeoloji, kazı bilimi olarak adlandırılsa da grekçe eski ve bilim sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur.
• Kısaca arkeoloji, bilimsel kazı yöntemleriyle ortaya çıkarılan tarihi eserlerin kültürel, sanatsal ve tarihsel yönden inceleyerek geçmişi aydınlatmaya çalışan bir bilimdir.
Arkeolojinin Amacı
• Eski kültürlere ait eserleri ve kalıntıları gün yüzüne çıkarmak.
• Arkeolojik buluntuları, incelemek, değerlendirmek, yorumlamak, sonuçları yayımlamak.
• İnsanın ortaya çıkmasıyla birlikte kültürel evrimin hangi aşamalardan geçtiğini analiz etmek.
• Üretime nasıl geçildi ve tarım toplumlarının nasıl oluştuğunu açıklamak.
• Şehircilik ile birlikte dinsel ve kamusal yapıların ve yazının icat edildiği medeniyetlerin nasıl geliştiğini incelemek.
• Dünyanın farklı yerlerinde gelişme gösteren uygarlıkların birbiriyle bağlantılarını incelemek.
Arkeolojinin Gelişimi
• İstanbul’un fethinden sonra çoksayıda eski yerli ve yabancı kıymetli silâhın saklandığı Aya İrini Kilisesi, Sultan Abdülmecit döneminde Ahmet Fethi Paşa tarafından Mecma-ı Eslihaî Atika ve Mecma-ı Âsârı Atika olmak üzere iki bölüm hâlinde müzeye dönüştürülür.
• 1872 yılında müze müdürlüğüne Alman F. A. Dethier, onun ölümü üzerine de 1881 yılında Osman Hamdi Bey atanır.
• Osman Hamdi Bey, uğraşları sonucunda 1884 yılında da 1874 yılında hazırlanan Asar-ı Atika Nizamnamesi’ni yeniden düzenletir.
• Bu dönemde yapılan kazıların hepsi yetişmiş eleman olmadığından yabancı arkeologlar tarafından yürütülür.
• Cumhuriyet Döneminde arkeolojiye verilen önem artar.
• Atatürk, 1920’de göreve başlayan hükümetten Türk Asar-ı Atika Müdürlüğü’nün kurulmasını istemiştir.
• Bu dönemde Avrupa’ya da ilk öğrenciler (Ekrem Akurgal, Sedat Alp, Arif Müfit Mansel ve Halet Çambel) gönderilir.
• Türk Arkeolojisi gelişmeye devam eder ve 1931 yılında Türk Tarih Kurumu, 1934 yılında İstanbul Üniversitesi’ne bağlı Türk Arkeoloji Enstitüsü, bir yıl sonra da Ankara’da Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi kurulur ve Atatürk’ün talimatı ile millî kazılar başlar.
Sosyal Bilgiler ve Arkeoloji
• Arkeolojik alan gezileri
• Müze ve ören yerlerine
• Anadolu arkeolojisini tanıma
• Yerel, arkeolojik yerleşimlerin incelenmesi
• İnsanlığın gelişiminde etkili olmuş dönemleri anlamak
Antropoloji Nedir?
• Kelime kökü olarak «insan bilimi» olarak tanımlansa da, zoolojik bir varlık olarak insanın evrimini ve bir canlı varlık türü olarak tarihçesini inceleyen bir bilim dalıdır.
• Dört ana disipline ayrılmıştır:
• Sosyo-kültürel antropoloji
• Fiziksel antropoloji (biyolojik, arkeolojik)
• Dilsel antropoloji
• Fiziksel antropoloji: insanın fiziki gelişiminin yanında, insanın tarih içerisindeki gelişimi, evrimi konusunda araştırmalar yapmaktadır.
• Toplumların yerleşmeleri, nüfus özellikleri, ortalama yaşam süreleri vb birçok konuda kapsamı alanı içerisindedir.
• Sosyal kültürel antropoloji: üzerinde durulan asıl konu insanlığın geçmişten günümüze ortaya koyduğu maddi-manevi değerlerin bütününü oluşturan kültürdür.
• İnsanların, toplumların adetleri, gelenekleri, dünya mirasına katkıları vb. konuları içermektedir.
• Arkeolojik antropoloji: kültürel manada ele alınan toplumların geçmişte ortaya koydukları maddi kalıntıların yanında o döneme ait her türlü davranışı, etkileşimleri vb tanımlar ve yorumlar.
• Dilsel antropoloji: insanların kullandıkları dilleri gerek yer bakımından gerekse kullanıldığı dönem bakımından incelediği gibi ortaya çıktığı kültür bakımından da incelemekte ve değerlendirmektedir.
Antropolojinin Amacı
• Toplumların ırksal, dilsel, kültürel özelliklerini ortaya koymak
• İnsanın zaman içindeki gelişimini fiziki, biyolojik, sosyal ve kültürel açıdan incelemek.
• Kültürlerin benzer ve farklı yönlerini derinlemesine incelemek
• Kültürleri hem kendi bütünlüğü içerisinde hem de kültürler arası inceler
• Toplumlar arasında geçmişte meydana gelen sorunları ortaya koyar, elde edilen bilgileri karşılaştırmalı olarak analiz eder.
• Çeşitli kültürlerdeki insan grupları arasındaki davranışları, inanışları, adetleri gözlemler
• Antropolojik çalışmalar, din, siyaset, aile yapısı, aile içi ilişkiler, akrabalık sistemleri, toplumsal değerler, kentleşme, toplumsal değişimler konularını kapsar.
Sosyal Bilgilerde Antropoloji
• Sosyal bilgiler dersinde antropolojiden nasıl yararlanabiliriz?
• Kültürel çalışmalar kapsamında çalışmalar
• İnsanlığın geçmişten günümüze izlerini sürme
• Yaşadığımız toplumun tanıma
