BİTKİ K O R U M A BÜLTENİ 1964, 4(4): 141-159
T Ü R K İ Y E D E 1963 YILI HUBUBAT PAS TÜRLERİ ZARAR YE YAYILIŞLARI ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR
S e l a h a t t i n İ R E N1
a i
R . i s
H u b u b a t t a p a s h a s t a l ı k l a r ı n ı n t a r i h ç e s i T e v r a t d e v i r l e r i n e u z a n a c a k k a d a r e s k i d i r . E s k i R o m a l ı l a r z a m a n ı n d a t a n r ı s a l b i r d e ğ e r t a ş ı m ı ş v e bun
l a r p a s afetintin, k e n d i l e r i n e , özel p a s t a n r ı s ı R o b i ı g u s v e y a R u b i ı g o t a r a l ı n d a n g ü n a h k â r l ı k l a r ı n a k a r ş ı l ı k v e r i l e n b i r c e z a o l d u ğ u n a i n a n m ı ş - l a r d i r . P a s l a r ı n e k o n o m i k ö n e m i z a m a n ı m ı z a k a d a r § 6 1 0 1 1 $ v e h a t t â h a k i k î ö n e m i n i k a z a n m ı ş t ı r . B u g ü n m i l l e t l e r i n e n ö n e m l i b i t k i h a s t a l ı k l a r ı p r o b l e m l e r i n d e n b i r i r d u r u m u n d a d ı r . Ç ü n k ü - " h a s t ^ ğ i h s p o r l a r ı m ü s a i t ş a r t l a r a l t ı n d a y ü z l e r c e ^ - k i l b m e t r e K k , m e ^ a f e l l e r d e k i . h ^ u h a t s a h a l a r ı n a y a y i l ı r l a r . Y a y ı l m a l a r ı n d a b ü y ü k rol o y n a y a n r ü z g â r l a r ı m a h a l l i v e m i l l î h u d u t l a r i ç i n d e d u r d u r m a n ı n i m k â n ı y o k t u r .
M a l û m o l d u ğ u ü z e r e h u b u b a t p a s l a r ı y a i n ı z . kendi... k o n u k ç u v e a r a c ı b i t k i l e r i n i n c a n l ı d o k u l a r ı n d a inkişaf e d e b i l i r l e r . Y a n i f i t o p a t o l o j i k b i r de
y i m l e « m u t l a k p a r a z d t » t i r l e r . K ı ş l ı k i s t i r a h a t s p o r l a r ı o l a n t e l i o s p o r l a r m - d a n m â d a s a p r o f i t i k y a ş a y ı ş s a f h a l a r ı y o k t u r ( İ R E N 1962). D i ğ e r b a z ı m a n t a r l a r g i b i s u n ' i k ü l t ü r v a s a t l a r ı n d a y e t i ş t i r i l e m e z l e r . B u s e b e p l e a r a ş t ı r ı l m a l a r ı g e n i ş t a b i a t ş a r t l a r ı n d a ( h a v a d a v e k a r a d a ) v e a n c a k b u m a k s a d a u y g u n s e r a l a r d a m ü m k ü n d ü r .
S a r ı p a s ( P u c c i n i a g l u a n a r u m ) . v e d a n .„ p a s ı ( P u ç ç i n i a p u r p u r e a ) m ü s t e s n a d i ğ e r h u b u b a t p a s l a r ı n ı n . h a y a t d e v r e l e r i b e ş m u h t e l i f t i p s p o r ( U r e d i o s p o r , TeliosRpr, B a s i d i o s p o r , P i k n o s p o r , Aecios- p o r ) i h t i v a e d e r . D i ğ e r b i r d e y i m l e b u iki p a s ı n a r a c ı b i t k i l e r i b i ü n m e m e k -
t e d i r . . ... i .
B i l g i m i z e g ö r e , m e m l e k e t i m i z d e .şimdiye k a d a r D a r ı p a s ı d a ( P u c c i n i a p u r p u r e a ) d a h i l b ü t ü n h u b u b a t p a s t ü r l e r i j ^ ı ü l m e k t e d i r . B u n l a r ı n m e m l e k e t i m i z d e z u h u r , e n t a n s i t e ve ' z a r a r d u r u m l a r ı m u h t e l i f a r a ş t ı r ı c ı l a r t a r a f ı n d a n z a m a n z a m a n d a ğ ı n ı k o l a r a k k a y d e d i l m i ş t i r . Bti h u s u s t a i l k k a y ı t l a r a 1936 y ı l ı n d a r a s t l a n m a k t a d ı r , i B u y ı l d a n 1960 y ı l ı n a k a d a r 24 yıllık p l r i o d i ç i n d e t e s b i t e d e b i l d i ğ i m i z ö n e m l i p a s t e k e r r ü r l e r i ( Y ı l l a r ı ) b ö l g e l e r i t i b a r i y l e Cetvel 1 de v e 19£3 yılı p a s d u r u m u ise C e t v e l 2 d e ö z e t l e n m i ş t i r .
I A . Ü . Z i r a a t F a k ü l t e s i B i t k i K o r u m a K ü r s ü s ü D o ç e n t i A n k a r a
İ41
C E T V E L l
1936 — 1963 y ı l l a r ı a r a s ı n d a k i T ü r k i y e ' d e k a y d e d i l e b i l d i - h u b u b a t pas d u r u m u ve e p i d e m i l e r i
Y ı l l a r P a s l a r B ö l g e l e r Z a r a r
( * ) 1936 P. g ! u m a r u m T ü r k i y e Ö n e m l i K u n t a y _ ( 1 9 3 6 ) , . B r e r n e r çta.l. .
-" V. " ( K u z e y A n a d o l u ) ( 1 9 4 7 ) '
1938 P. g . =t: r.'i f i < i . ' ' G ü n e / - A n a d p l ' i •' İ g r i b o z ve İ l e r i ( 1 9 4 1 ) ( A n t a l y a )
P. t r i t i c i n a Batı A n a d o l u Ö n e m l i İ g r i b o z vc İ l e r i ( 1 9 4 1 )
•p." • d İ s p c r s a Batı A n a d o l i Ö n e m l i » »
P. c o r Û n a t .ı T r a k y a Ö n e m l i
( * ) 1940 P. g l u m a r u m T ü r k i y e 30 — 35 • B.-emer vo Ö z k a n ( 1 9 4 1 )
( D o ğ u A n a d o l u ) P.g. t r i t î c i T ü r k İ y ;
( O r t a A n a d o l u )
" P . g . V r İ t î c i Batı A n a d o l u ' 20 — 6 0 ' İg'ribo? " v e İ l e r i (19.41) 1943' P. g I u m a r u m O r t a A n a d o l u Ö n e m l i Breme,- ( 1 9 4 8 ) . - ' :- '1947 P. c b "r o n a t a E d i r n e , İ z m i r , Ö K e r h l İ B r e m c r ( 1 9 4 3 )
P. - . g l - ü m ' a ^ r u m A y d ı n , A n t a l y a , T o k a t
,P» g J- u m a C i U m ; . . O r t a . A n a d o l u • Ö n e m l i c e - Ö z k a n ( • * * ) , B r e m e : • ( 1 9 5 2 ) P.. g . t r i t . İ c | . , . , O r t a A n a d o l u - Ö n e m l i c e
P. t r İ t i c i n a O r t a A n a d o l u Ö n e m fice W 51
( * ) . 1950 P. g 1 u m a r u m _ . T ü r k i y o , • . , Ö n e m l i . ' , . ' • * • • *
" P. g . t r î t i c î S a h i l b ö l g e İ e / Ö n e m l i H a n s m î i e r ' d e n n a k l e n ( * * * )
'• T953 P . g . t r İ t i c i T ü r k i y e 11. ' İ r e n ( 1 9 5 5 , 1956)
P. t r. i t î e i n a O r t a A n a d o l u K e s i f ç e İ r e n ( 1 9 5 6 ) , O ^ k a n ( l ? 6 l ' ) 1954 P. g l u m a r u m Doğu A n a d o l u Ö n e m l i c e Ö z k a n ( 1 9 6 1 )
; ( E r z u r u m , K a r s )
••• 1958 P. * t r i t i. c i h a O r t a A n a d o l u1 •'* Ö n e m l i »
. P-.--3 1 u m a r u m O r t a A n a d o l u Ö n e m s i z . 1.9601 P.-1 g l.u m a r u m. O r t a - A n a d o l u Ö n e m l i
(*•) 1963. P, --»g 1 u m a r.\j m O r t a v e Doğu" - 1 0 — 3 5 . l r e : ı ( M ü ş a h e d e ) A n a d o l u
P . g . t r i t i c i G ü n e y A n a d o l u 15 — 50 . İ r e n ( M ü ş a h e d e )
Cetvelin de t e t k i k i n d e n anlaşılacağı veçhile İ936 y ı l ı n d a n i t i b a r e n 24 yıl
l ı k p e r i o d i ç i n d e k a y ı t l a r ç o ğ u n l u k l a b u ğ d a y p a s l a r ı n a ait o l u p , kaydediîe- blleîi e s â s p a s epidernileriniri 3 t e k e r r ü r ü o l m u ş t u r . B u n l a r d a 1936, 1940, 1950 yıllarinıa i s a b e t e t m e k t e d i r ; B ü e p i d e m i l e r d e n 1936 yılı d?;ha ziyade Sa
rı p a s ' a , 1940 yılı d a h a z i y a d e K a r a p a s ' a 1950 yılı d a h a z i y a d a S a n p a s l a r a a i t t i r . Zarar, nisbetlerine. gelince ç o ğ u n l u k l a metpdiık . o l a r a k • testoit. edilme
diğinden" <bir. r a k a m a d a y a n m a m a k t a d ı r . B u n l a r d a n yalnız 1940 v e 1953 is
t i l â l a r ı ilmî Ibirer e s a s a d a y a n m a k t a d ı r .
( * ) İ ş a r e t l i y ı l l a r k a y ı t l a r a g ö r e T ü r k i y e ç a p ı n d a b ü y ü k e p i d e m i y ı l l a r ı d ı r .
( * * ) Ö Z K A N ( M e d i h a ) ' 1959. F A O Y a k ı n Doğu" B u ğ d a y ve A r p a İ s l a h ı ' V I . T o p l a n t ı s ı i ç i n t e b l i ğ . R o l o h a l i n d e . >•• • •
—: 1 9 6 1 . 1940-1961 T ü r k i y e d e pas d u r u m u . A n k . Z i r a î M ü c . E n s t . Dosyası 1 3 / 2 / 1 9 6 1 g ü n v e 203 s a y ı l ı r ü p o r .
( * * * ) H A N S M E I E R , M . 1950-1952 y ı l l a r ı n d a I.C.A. U z m a n ı .
Cetvel 1, a y n i z a m a n d a 1036" y ı l ı n d a n 1960 yılına k a d a r olan s ü r e için
de, .gösterilmiş b u l u n a n p a s k a y ı t l a r ı n ı n senelik m e t o d i k ç a l ı ş m a l a r d a n zi
y a d e mulhtelif a r a ş t ı r ı c ı l a r ı n ş a h s i t e r e b b ü s l e r i n e d a y a n d ı ğ ı n ı g ö s t e r m e k t e - , d i n A r a d a k a y d e d i l m e y e n s e n e l e r i n . ' d u r u m l a r ı ise h a k i k a t t e b o l ü değildir.' Şüpihesiz, b u senelik p a s surveyi, ı r k ç a l ı ş m a l a r ı n ı n d a b i r i s t i k b a l e ve i s t i k r a r a b a ğ l a n m a s ı Sile e s a s d e ğ e r i n i k a z a n a b i l e c e k t i r .
B u m e s a i ile, mmeleketimizıde h e r yıl b ü t ü n h u b u b a t t ü r l e r i n e , diğer y a b a n i b u ğ d a y g i l l e r e ve m ü m k ü n o l d u ğ u n i s b e t t e a r a c ı b i t k i l e r i n e şamil, m i k o l o j i k , e k o n o m i k ve epidetmıiyolojik p a s ç a l ı ş m a l a r ı n ı n devamlılığının s a ğ l a n a c a ğ ı u m u l m a k t a d ı r . B u s u r e t l e b u m e s a i n i n b i r k a ç yıllık değil, di
ğer ileri m e m l e k e t l e r d e olageldiği giıbâ devamlılık k a r a k t e r i n i t a ş ı d ı ğ ı t e b a r ü z e t m i ş o l u y o r .
M A T E R Y A L VE M E T O D
1963 y ı l m a ait o l a n b u ç a l ı ş m a t a m a m e n tafcdat ş a r t l a r ı a l t ı n d a cere
y a n e t m i ş t i r . M e s a i n i n e s a s m a t e r y a l i n i O r n a A n a d o l u ; G ü n e y A n a d o l u ' d a A n t a l y a - B u r d u r ; T r a k y a h u s u s i y l e E d i r n e ve T ü r k g e M i ; Ç a n k ı r ı - K a s t a m o n u - T a ş k ö p r ü - G e r e d e - K ı z ı l c a h a m a m s a h a l a r ı n d a k i D e v l e t Ü r e t m e Çiftlikleri ve k ö y l ü y e ait b u ğ d a y , a r p a , yulaf ökilişleri ile b u n l a r d a m ü ş a - h a d e e d i l e n ve m a k r o s k o b i k ve •mikroskobik özellikleri Şekil 1 de göste
rilen h u b u b a t p a s t ü r l e r i o l m u ş t u r .
Ş k i I 1. Ö n e m i i h u b u b a t p a s l a n m a s ı n ı n m a k r o s k o b i k ve. m i k r o s k o b i k Ö z e l l i k l e r i
143
E d i r n e ' y e fidanlık t e t k i k i için g i d i l m i ş ve b u f ı r s a t t a n i s t i f a d e e d i l e r e k p a s d u r u m u i n c e l e n m i ş t i r .
P a s d u r u m u i n c e l e n i r k e n e k i n l e r i n o b ö l g e d e k i f e n o l o j i k s a f h a l a r ı ile b e r a b e r i k t i s a p e t t i k l e r i p a s e n t a n s i t e s i ( k e s a f e t i ) i n c e l e n m i ş t i r .
E n t a n s i t e t a h m i n i n d e M u a d d e l C o b b ı s k a l a s ı ile b i l h a s s a y a p r a k p a s l a r ı n d a ıbuna p a r a l e l o l a r a k l e k e k e s a f e t i n i a d e d i o l a r a k da b e l i r t i l e n Ru- s a k o v ı s k a l a s ı n d a n d a f a y d a l a m l m ı ş t ı r ( B a k : S. İ r e n 19$6. T ü r k i y e ' d e hu
b u b a t p a s l a n - A n k a r a Z . M ü c . E n s t . N e ş r i y a t ı N o : 8, sayfa 2H22).
M u a d d e l C o b b ı s k a l a s ı n d a e n t a n s i t e , y a p r a k ve s a p t a % 5'ten % 100'e k a d a r o l m a k ü z e r e ( 6 ) dereceye a y r ı l m ı ş t ı r . (6) n u m a r a l ı d i y a g r a m y a n i
% 100 e n t a n s i t e h a k i k a t t e y a p r a k veya s a p ı n h a s t a l ı ğ a y a k a l a n m ı ş olan
% 37 a l a n ı n a t e k a b ü l e d e r . B u n d a n aşağı entamsitelerii g ö s t e r e n d i y a g r a m l a r ise b u (6) n u m a r a l ı d i y a g r a m a k ı y a s e n h e s a p l a n m ı ş t ı r .
R u s a k o v ı s k a l a s ı % 5'ten d a h a az e n t a n s l t e l e r i de g ö s t e r m e s i ve e n t a n - sitelerin, C o b b ı s k a l a s ı n a t e k a b ü l ettiği y ü z d e l e r i ve y a p r a k t a k i leke sayısı
n ı v e r m e s i . b a k ı m ı n d a n t a t b i k a t a y a r d ı m c ı o l m a k t a d ı r .
B u s u r e t l e h e r h a n g i b i r n u m u n e m u a y e n e e d i l i r k e n e n t a n s i t e n i s b e t l e - r i n i C o b b ı s k a l a s ı n a g ö r e t a h m i n d e ş ü p h e h a s ı l o l u r s a R u s a k o v ı s k a l a s ı n a g ö r e leke sayısını t a h m i n e t m e k s u r e t i y l e b u m ü ş k ü l â t giderilebileceği gi
b i % 5'ten k ü ç ü k e n t a n s i t e l e r i de leke sayısına i s t i n a d e n t a h m i n e t m e k m ü m k ü n o l u r .
P a s yayılışı ilk s a f h a l a r m ü s t e s n a u m u m i y e t l e , m ü n f e r i t b i r t a r l a d a ve ayni ç e ş i t t e m ü t e c â n i s i y e t a r z e d e r . N o r m a l t e t k i k l e r d e , t a r l a d a n t e s a d ü f i o l a r a k ( ç a p r a z l a m a ) b i r m i k t a r y a p r a k v e y a b i t k i t o p l a m a k v e ı s k a l a d a n u m u n e n i n o r t a l a m a p a s e n t a n s i t e s i n e e n faikın r a k a m ı s e ç m e k m a k s a d a y e t e r . B ö y l e b i r t a r l a veya p a r s e l için o r t a l a m a e n t a n s i t e k ı y m e t i , m u a y e n e e d i l e n y a p r a k veya b i t k i l e r i n h e r b d r i n i n ı s k a l a ile m u k a y e s e s i s o n u c u kay- ' d e d i l e n e n t a n s i t e y ü z d e l e r i n i n , deftere k a y d e d i l e r e k b u n l a r ı n o r t a l a m a s ı
a l ı n m a k s u r e t i y l e elde edilir.
P a s ı n az o l d u ğ u v e g a y r i m ü t e c a n i s ve d a ğ ı n ı k b u l u n d u ğ u h a l l e r d e da
h a fazla n u m u n e m e s e l â b i r k a ç y ü z n u m u n e n i n ( y a p r a k v e y a b i t k i ) veya d a h a g e n i ş s a h a n ı n t e t k i k i gerekir. E ğ e r p a s b u n d a n d a az k e s a f e t t e bulu
n u y o r i s e b i r k a ç b i n n u m u n e y i dolayısı ile d a h a g e n i ş b i r a l a m t e t k i k et
m e k , v e h a t t â püstüüleri s a y m a k g e r e k i r . T e c r ü b e m i z e göre t a r l a y ı ç a p r a z l a m a t e t k i k çok k e r e b u m a k s a t için de p r a t i k g ö r ü l m e k t e d i r .
H u b u b a t ı n fenolojik d u r u m u d a n a z a r ı d i k k a t e a l ı n a r a k h e r t a r l a için t a y i n e d i l e n o r t a l a m a 'kesafet, K a r a p a s için K İ R B Y - A R C H E R , y a p r a k p a s l a r ı için C H E S T E R k a y ı p t a b l o l a r ı n a u y g u l a n a r a k o r t a l a m a ve t a k r i b i ka
y ı p k a y d e d i l i r (CHEi&TER 1946 ve 1950). B u u s u l l e b ö l g e d e k i a z a m i - a s g â r i k a y ı p l a r ı k a y d e t m e k m ü m k ü n o l d u ğ u gibi, bölgeyi t e m s i l e d e n t a r l a l a r için k a y d e d i l e n k a y ı p l a r ı n o r t a l a m a s ı ile d e b ö l g e için o r t a l a m a d u r u m ifa
de edilebilir, A s l ı n d a e n t a n s i t e t a h m i n i için e n u y g u n z a m a n s e n e l e r e göre değişir ve p a s ı n b ü t ü n inkişaf d e v r e l e r i n e g ö r e e n t a n s i t e o r t a l a m a s ı n ı n t e s b i t i d a h a u y g u n o l u r s a da, z a m a n ve i m k â n l a r a g ö r e p r a t i k b a k ı m d a n genel o l a r a k p a s ı n b ü t ü n inkişaf d e v r e l e r i n e m a r u z k a l m ı ş f a k a t h e n ü z Öl
m e y e b a ş l a m a m ı ş y a p r a k l a r ı n d a b u l u n d u ğ u , ç i ç e k l e n m e y e b a ş l a m a safha
sı t e t k i k l e r için e s a s a l ı n m ı ş t ı r . Bazı z a r u r i a h v a l d e d a h a geç s a f h a ^ r d a d a m ü ş a h a d e l e r y a p ı l m a s ı l ü z u m u h a s ı l o l m u ş t u r .
L ü z u m l u z a m a n l a r d a B a k a n l ı ğ ı n v e r d i ğ i vazife dolayısiyle t a b i a t ş a r t l a r ı a l t ı n d a b i l h a s s a b a z ı b u ğ d a y ç e ş i t l e r i n i n m u k a v e m e t d u r u m l a r ı m n d a t e s b i t i i h t i y a c ı h a s ı l o l m u ş t u r . B u t a k d i r d e p a s l a r ı n k e s a f e t d u r u m l a r ı go- z ö n ü n d e b u l u n d u r u l m a k l a b e r a b e r , b i l h a s s a h u b u b a t ı n o p a s t ü r ü n e gös
t e r d i ğ i r e a k s i y o n s o n u c u o l a n « p ü s t ü l » t i p l e r i e s a s a l ı n m ı ş t ı r . B u m a k s a t l a e n t a n s i t e t a y i n i n d e n daıha h a s s a s i y e t l e m ü m k ü n m e r t e b e ç o k m i k t a r d a b i t k i l e r i n ü z e r i n d e d u r u l m u ş t u r . B u n u n .için b i t k i l e r b e y n e l m i l e l t e a m ü l gereğince a ş a ğ ı d a k i ş e k i l d e k ı y m e t i e n d i r i i m i ş t i r ( S T A K M A N e t al 1944).
M u a f (0 ve 0;) = U r e d i o s p o r p ü s t ü l inkişafı y o k veya Hypersens'etif l e k e l e r mevcut..
Ç o k m u k a v i m (1) = U r e d i o s p o r p ü s t ü l ü n o k t a b ü y ü k l ü ğ ü n d e ve m ü - t e b a r i z b i r nskroıtik h a l e ile çevrili.
M u t e d i l m u k a v i m (2) = U r e d i o s p o r p ü s t ü l ü u f a k veya o r t a b ü y ü k l ü k te, ç o ğ u n l u k l a m ü t e b a r i z b i r k l o r i t i k veya n e k r o t i k ( s o l u k ) ha
le ile çevrili yeşil b i r a d a o r t a s ı n d a .
M u t e d i l h a s s a s (3) = U r e d i o s p o r p ü s t ü l ü o r t a b ü y ü k l ü k t e , b i r b i r i y l e b i r l e ş m e n a d i r , n e k r o s i s m e v c u t değil, f a k a t b i l h a s s a u y g u n ş a r t l a r a l t ı n d a k l o r i t i k s a h a l a r m e v c u t olabilir.
Ç o k h a s s a s (4) = U r e d i o s p o r p ü s t ü l l e r i b ü y ü k , e k s e r i y e t l e b i r b i r i ile b i r l e ş m i ş d u r u m d a , n e k r o s i s m e v c u t değil f a k a t u y g u n ş a r t l a r
a l t ı n d a k l o r o z m e v c u t olabilir.
K a r ı ş ı k ( x ) = U r e d i o s p o r p ü s t ü l l e r i değişik b ü y ü k l ü k t e , b a z a n ayni y a p r a k ü z e r i n d e b ü t ü n e n f e k s i y o n t i p l e r i n i i h t i v a e d e r .
B u r e a k s i y o n t i p l e r i n d e n (0 ve 0;, 1, 2, m u k a v i m 3, 4 v e (*) ise m ü s - t a i t ( H a s s a s ) o l m a k ü z e r e iki e s a s g r u b a i r c a edilebilir.
T Ü R K İ Y E ' D E 1968 Y I L I P A S D U R U M U
T e t k i k e i m k â n b u l u n u l a n b ö l g e l e r d e k i p a s t ü r l e r i ve d u r u m u a ş a ğ ı d a b e l i r t i l m i ş ve (Cetvel 2) de ö z e t l e n m i ş t i r .
A — O r t a A n a d o l u
B u yıl O r t a A n a d o l u ' d a i l k b a h a r a y l a r ı h a z i r a n o r t a s ı n a k a d a r devam
lı s a y ı l a b i l e c e k k a d a r k a p a l ı ve yağışlı g e ç t i ğ i n d e n b a z ı h u b u b a t h a s t a l ı k l a r ı n ı b i l h a s s a p a s v e s e p t o r i a y a p r a k l e k e s i n i n kesif o l a r a k görül
m e s i n e s e b e p o l m u ş t u r .
T e t k i k e k o n u o l a n y e r l e r : A n k a r a , P o l a t l ı D. Ü. Çiftliği, A l t ı n o v a D . Ü.
Ç., G ö z l ü D . Ü. Ç., K o n u k l a r D.Ü.Ç., K o n y a - A n k a r a g ü z e r g â h ı ile A n k a r a ' n ı n Ç u b u k , Ayaş, K ı z ı l c a h a m a m ilçeleri v e Ç a n k ı r ı h a v a l i s i d i r .
O r t a A n a d o l u ' d a t e s b i t e d i l e n p a s t ü r l e r i ve d u r u m u :
1. S a r ı p a s : ( P u c c i n i a g l u m a r u m ( S c h m . ) E r i k s e t H e n n . ) B u yıl O r t a A n a d o l u ' d a K o n y a ' y a 40 k m . k a l a t a r l a l a r d a d a h a M a y ı s o r t a l a r ı n d a k e s a f e t k a z a n m ı ş t ı r ( s u r v e y servisi r a p o r u 16.5.Iİ963). H a z i r a n o r t a s ı n d a g e r e k k ö y l ü ve g e r e k s e D.Ü. Çiftlikleri t a r l a l a r ı n d a b u ğ d a y üze
r i n d e e p i d e m i h a l i n d e idi. D e k a r a d a h a fazla t o h u m a t a n ve t a b a n yer
l e r d e k i k ö y l ü t a r l a l a r ı n d a ve e k i m i y a ğ ı ş l a r d o l a y ı s ı ile n i s b e t e n geç yapıl-
145
m ı ş b u l u n a n t a r l a l a r d a elbiseyi boyayacak" k e s a f e t t e s a r ı p a s m ü ş a h a d e e d i l m i ş t i r .
Y u k a r d a adı g e ç e n D.Ü. Çiftliklerinin h e p s i n d e y e t i ş t i r i l e n h â k i m b u ğ d a y ç e ş i t l e r i (11(1/33 v e 220/39) s a r ı p a s a kesif o l a r a k y a k a l a n m ı ş l a r d ı r . Yalnız A l t m o v a D.Ü. Çiftliğinde az b i r m i k t a r e k i l m i ş b u l u n a n Ş a h m a n b u ğ d a y ı (414/44) ü z e r i n d e çizgiler ş e k l i n d e n e k r o t i k l e k e l e r g ö r ü l m e s i n e , r a ğ m e n y a p r a k l a r ü z e r i n d e o l d u k s a az s a r ı p a s p ü s t ü l t e ş e k k ü l ü m ü ş a h a - d e e d i l m i ş t i r . D i ğ e r t ü r l e r l e m u k a y e s e edilirse b u çeşit t a b i a t ş a r t l a r ı al
t ı n d a b u ' y ı l s a r ı p a s e p i d e m i s i n d e n d i ğ e r b u ğ d a y l a r a (111/33, 220/39) naza
r a n O r t a A n a d o l u ' d a çok d a h a az z a r a r g ö r m ü ş sayılabilir. G e ' e c e k sene
l e r d e b u t ü r ü z e r i n d e m ü ş a h a d e l e r e d e v a m e t m e d e fayda u m u l m a k t a d ı r . İ n c e l e m e l e r s ı r a s ı n d a b u ğ d a y l a r ç i ç e k l e n m e d e v r e s i n d e idiler. T e s a d ü f n u m u n e s i e s a s ı n a g ö r e t a r l a l a r d a n a l m a n ç e k s a y ı d a p a s l ı b i t k i v e yap
r a k n u m u n e l e r i n i n m u a y e n e s i s o n u c u n d a s a r ı p a s e n t a n s i t e s i m u a d d e l C o b b ı s k a l a s ı n a göre 40-65 o l a r a k t a h m i n e d i l m i ş t i r ki b u da C h s s t e r i n (1045), y a p r a k p a s l a r ı n d a n k a h v e r e n g i p a s ( P u c c i n t i a t r i t î c i n a ) için en
t a n s i t e ve z a r a r m ü n a s e b e t l e r i n e ait verdiği t a b l o y a u y g u l a n a r a k t a k r i b e n
% 10 - 20 n i s b e t i n d e b i r z a r a r a t e k a b ü l e t t i ğ i tesbdt e d i l m i ş t i r . B u n u n l a b e r a b e r d a h a e r k e n d e v r e l e r d e ( k a r d e ş l e n m e , s a p a k a l k m a gibi) kesif ola
r a k s a r ı p a s a y a k a l a n m ı ş t a r l a l a r d a z a r a r n i s b e t i d a h a y ü k s e k o l a b ü i r . N i t e k i m A n k a r a - P o l a t l ı a r a s ı n d a k i t a b a n y e r l e r d e b u l u n a n bazı köylü t a r l a l a r ı n d a b u k e s a f e t % 100'e y a k ı n b i r ö l ç ü d e b u l u n m u ş ve b u n u n t e k a b ü l ettiği z a r a r ı n % 30 - 35 n i s b e t i n i b u l a b i l e c e ğ i n i t a h m i n e d i l m i ş t i r . A l t m o va D e v l e t Ü r e t m e Çiftliğinde h a s a t s o n u c u n d a % 20-25 n i s b e t i n d e p a s t a n dolayı b i r k a y ı p t e s b i t e d i l m i ş o l d u ğ u n u , h u b u b a t z a r a r l ı l a r ı lâıboratuvarı şefi S e l â h a t t i n K a r s l ı o ğ l u ' n d a n ö ğ r e n m i ş - b u l u n u y o r u m .
O r t a A n a d o l u ' d a • H a z i r a n y a r ı s ı n d a n s o n r a h a v a l a r ı n ani o l a r a k ısın
m a s ı v e yağışsız g e ç m e s i s a r ı p a s inkişafını d u r a k l a t m ı ş t ı r . F a k a t çiçek
l e n m e veya d a n e t u t m a d e v r e s i n d e o l a n b u ğ d a y y a p r a k l a r ı n d a M a y ı s o r t a s ı n d a n b u z a m a n a k a d a r o l d u k ç a t a h r i b a t y a p m ı ş t ı r .
B u d e v r e d e a r p a l a r o l g u n l a ş m ı ş ve s a r a r m ı ş b u l u n u y o r l a r d ı . B u ğ d a y a n a z a r a n t e n e b b ü t d e v r e s i k ı s a o l a n a r p a l a r d a a n c a k t e k t ü k s a r ı p a s p ü s - t ü l l e r i n e r a s t l a n m ı ş t ı r k i b u da h i ç b i r z a r a r a s e b e b i y e t v e r m e m i ş t i r .
2. T a ç l ı p a s ( P u c c i n i a c o r a n a t ' a Ç o r d a . )
A n k a r a - K o n y a a r a s ı n d a b i r köylü t a r l a s ı n d a y u l a f l a r d a ( y a z l ı k ) ol
d u k ç a fazla taçlı p a s a r a s t l a n m ı ş t ı r . B u m ü ş a h a d e O r t a A n a d o l u için ilgi çekicidir. B u b ö l g e d e yulaf z i r a a t ı a r t t ı k ç a taçlı p a s ' ı n ö n e m l i olabileceği i h t i m a l i ü z e r i n d e d u r u l m a k t a d ı r . T e k b i r t a r l a o l d u ğ u için e k o n o m i k ba
k ı m d a n ü z e r i n d e d u r u l m a m ı ş t ı r .
3. K a h v e r e n g i p a s ( P u c c i n i a r u b i g o - v e r a t r i t i c i E r i k s s . et H e n n . ) Cari., k a r a p a s ( P u c c i n i a g r a m i n i s t r i t i c i t r i k s . et.
H e n n ) .
T e k t ü k p ü s t ü l l e r h a l i n d e g ö r ü l m ü ş t ü r . B u yıl O r t a A n a d o l u ' d a b u iki p a s ı n e k o n o m i k b i r ö n e m i o l m a m ı ş t ı r . B u n u n s e b e b i b u yıl O r t a A n a d o l u ' d a b u iki p a s ı n geç z u h u r e t m e s i n e , inkişaf için kâfi z a m a n v e m ü s a i t z e m i n ( g e n ç ve yeşil b i t k i l e r ) , b u l u n m a y ı ş ı n a atfedilebilir.
B — K a s t a m o n u — T a ş k ö p r ü — G e r e d e — K ı z ı l c a h a m a m , B e r b e r i s b ö l g e s i :
B u r a d a g e r e k B e r b e r i s ' I e r ve g e r e k s e m u h t e l i f e k i n t a r l a l a r ı t e t k i k e d i l m i ş t i r .
BerberAs'ler ü z e r i n d e t e k t ü k esidi p ü s t ü i l e r i (görülmüşse de g e n e l ola
r a k B e r b e r i s l e r ü z e r i n d e b u yıl ö n e m l i b i r esidi k e s a f e t i g ö r ü l m e m i ş t i r . Halfbuki 1953 y ı l ı n d a b u m a h a l d e k i B e r b e r i s l e r ve e i v a r l a r ı n d a k i b u ğ d a y , ç a v d a r t a r l a l a r ı f e v k a l â d e kesif e n f e k s i y o n a m a r u z idiler.
.. B u bölgede- b u - y ı l h u b u b a t ü z e r i n d e e k o n o m i k önemi" h â i z b i r p a s k e s a f e t i d e m ü ş a h a d e e d i l m e m i ş t i r . T e k t ü k m ü ş a h a d e edilen p a s t ü r l e r i a ş a ğ ı d a d ı r :
1. K a r a p a s ( P u c c i n i a g r a m i n i s t r i t i c i E r i k s s . et H e n n . ) ( P u c c i n i a g r a m i n i s s e c a l î s E r i k s s . e t H e n n . ) .
Ç a v d a r l a k a r ı ş ı k t a r l a l a r d a ç a v d a r l a r ı n b u ğ d a y a n a z a r a n n i s b e t e n da
h a fazda k a r a p a s a y a k a l a n d ı ğ ı n a z a r ı d i k k a t i ç e k m i ş t i r .
B u k a r a p a s t ü r ü P u c c i n i a g r a m i n i s s e c a 1 i s'tir. B u ğ d a y l a r da d a -tektük k a r a p a s ( P . g. t r i t i c i ) m ü ş a l h a d e e d i l m i ş t i r .
T e k n i k Z i r a a t M ü d ü r l ü ğ ü n ü n g ü b r e ve ç e ş i t d e m o n s t r a s y o n parselle
rimde ekili b u l u n a n ve A n t a l y a ' d a d a b a z ı k ö y l ü t a r l a l a r ı n d a y e t i ş t i r i l e n E s k i ş e h i r m e n ş e l i 073/44 b u ğ d a y ç e ş i d i n i n b u r a d a d a k a r a p a s a y a k a l a n m ı ş b u l u n d u ğ u ve h a s s a s r e a k s i y o n g ö s t e r d i ğ i t e s b i t e d i l m i ş t i r . B u çeşi
d i n s a r ı p a s a k a r ş ı d u r u m u ö n ü m ü z d e k i s e n e t e t k i k e d i l e c e k t i r . 2. T e s b i t e d i l e n diğer p a s l a r :
K a h v e r e n g i p a s ( P u c c i n i a r u b i g o v e r a ) b u ğ d a y ve a r p a d a gö
r ü l m ü ş t ü r .
C — G ü n e y A n a d o l u ( A n t a l y a - B u r d u r )
B u b ö l g e d e o v a ve y ü k s e k y a y l a l a r d a k i e k i n l e r t e t k i k e d i l m i ş t i r . Tet- k i k a t H a z i r a n ı n s o n h a f t a s ı n d a y a p ı l m ı ş t ı r (22-23.6.1963).
1. K a r a p a s ( P u c c i n i a g. t r i t i c i E r i k s . e t H e n n . ) a ) Ova ( s a h i l ) e k i l i ş l e r i n i n t e t k i k i :
B u m a k s a t l a A n t a l y a Z i r a i A r a ş t ı r m a E n s t i t ü s ü ilgilileri ile t e m a s edi
l e r e k b u M ü e s s e s e n i n d e n e m e p a r s e l l e r i i n c e l e n m i ş t i r . A n t a l y a ' n ı n t i p i k o v a l ı k ( s a h i l ) k ı s m ı n ı t e m s i l e d e n b u d e n e m e t a r l a l a r ı n d a , fbuğdaylar ta
m a m e n s a r a r m ı ş , h a t t â s a p l a r k a v l a m ı ş , h a s a t b i t m e k ü z e r e idi.
İ n c e l e m e l e r için b u ş a r t l a r «Geç» t e l â k k i e d i l m e k l e b e r a b e r , gene de ova k ı s ı m d a , b u ğ d a y l a r d a , k a r a p a s ı n , 1963 yılı t e n e b b ü t m e v s i m i n d e epi
d e m i h a l i n d e o l d u ğ u n u t e s b i t için kâfi g e l e b i l m i ş t i r .
200'den fazla b u ğ d a y çeşidi i h t i v a e t t i ğ i b i l d i r i l e n d e n e m e p a r s e l l e r i n d e A n t a l y a i ç i n h a l e n Önemli t e l â k k i edilebilecek g e r e k F l o r a n s a ( k i a y r ı ayrı p a r s e l l e r d e 14 t i p o l a r a k g ö s t e r i l m i ş t i r ) ve g e r e k s e Yeşilköy Z i r a i A r a ş t ı r m a E n s t i t ü s ü m e n ş e l i K a r a k ı l ç ı k ç e ş i d i ( y a p r a k , s a p kavuz, k ı l ç ı k ) kesif
147
o l a r a k -kara p a s a y a k a l a n m ı ş .ve t e l i o s p o r . p ü s t ü l l e r i "bitkilere k a r a r m ı ş b i r g ö r ü n ü ş v e r m i ş b u l u n u y o r d u . P ü s t ü l tipi S t a k m a n ve A r k a d a ş l a r ı n ı n (1944).
G ö s t e r d i ğ i • r e a k s i y o n t a b l o s u n d a k i (4) n u m a r a l ı p ü s t ü l . t i p i n e u y g u n idi ki, p ü s t ü l l e r i n a z a m i k e s a f e t l e r i d e °/o 65 c i v a r ı n d a t a h m i n e d i l m i ş t i r . H a n g i d e v r e d e p a s kesafetinin b a ş l a d ı ğ ı t a r a f ı m ı z d a n b i l i n m e d i ğ i cihetle . b u r a d a z a r a r t a h m i n i n d e m ü ş k ü l â t ç e k i l m i ş t i r . B u n u n l a b e r a b e r b a ş a k l a r elde ufa
l a n m ı ş , d a n e l e r i n f e v k a l â d e cılız o l d u k l a r ı g ö r ü l m ü ş t ü r . B u d u r u m a göre, e n i y i m s e r b i r g ö r ü ş l e t e t k i k d e v r e s i n d e b u e n t a n s i t e y i i k t i s a p e t t i ğ i k a b u l e d i l i r s e , z a r a r K I R B Y - A R C H E R t a b l o s u n a g ö r e % 50; d a h a m a k u l o l a r a k t a m e r m e z a m a n ı n d a i k t i s a b ettiği k a b u l o l u n u r s a % 75 b i r kaybı ifade eder.
b ) Y a y l a ekilişlerinin t e t k i k i :
B u b ö l g e d e h e m F l o r a n s a , h e m de E s k i ş e h i r Z i r a i A r a ş t ı r m a m e n ş e l i 073/44 b u ğ d a y ç e ş i t l e r i n i n t e t k i k i n e i m k â n v e r e n B u r d u r ' u n B u c a k ilçesi c i v a r ı n d a k i h u b u b a t t a r l a l a r ı ile A n t a l y a a r a s ı n d a k i t a r l a l a r t e t k i k e t â b i t u t u l m u ş t u r .
İ n c e l e m e l e r s ı r a s ı n d a a r p a l a r « Ö l ü E r m e » y e y a k l a ş m ı ş f a k a t b u ğ d a y l a r « T a m E r m e » devresini g e ç m e k ü z e r e idiler.
073/44 ç e ş i d i : M u h i t t e diğer b u ğ d a y çeşitleri y a k a l a n d ı ğ ı h a l d e 073/44 ç e ş i d i n i n y a k a l a n m a d ı ğ ı n d a n b a h i s l e , m a h a l l i n ilgilileri ( A n t a l y a Bölge P l â n l a m a d a i r e s i ve B u c a k Z i r a a t T e k n i s y e n l i ğ i ) ü z e r i n d e m u k a v i m olabi
leceği i h t i m a l i n i u y a n d ı r m ı ş b u l u n u y o r d u . B u çeşidin e k i l m i ş .bulunduğu ayni t a r l a y a gidildiğinde 23.6.1963 t a r i h i n d e k i d u r u m u , k a r a p a s a kesif ve y a y g ı n o l a r a k y a k a l a n m ı ş b i r m a n z a r a a r z e d i y o r idi. T e s b i t edilen p ü s t ü l tipi ( ç o k h a s s a s ) ve M u a d d e l C o b b ı s k a l a s ı n a göre e n t a n s i t e s i % 40 civa
r ı n d a idi. B u e n t a n s i t e y i n e k a d a r önce ( h a n g i fenolojik s a f h a d a i k e n ) ik
t i s a p e t m i ş b u l u n d u ğ u t e s b i t e d i l e m e d i ğ i n d e n b u çeşidin b u m a h a l d e 1963 yılı t e n e b b ü t m e v s i m i n d e k i t a h m i n i k a y ı p n i s b e t i n i v e r m e m i z g ü ç t ü r . Bu
n u n l a b e r a b e r t e t k i k a t m yapıldığı s a f h a d a i k t i s a b e t t i ğ i k a b u l edilse b i l e K İ R B Y — A R O H E R cetveline göre % 15-20'den aşağı o l m a m a s ı g e r e k i r . Da
h a e r k e n y a k a l a n d ı ğ ı n a ise ş ü p h e y o k t u r ( İ R E N 1956).
F l o r a n s a ç e ş i d i : F l o r a n s a ekili m u h t e l i f t a r l a l a r gezilmiştir. S u b a s a n , t o p r a ğ ı r u t u b e t l i , t a b a n ve geç e k i l e n t a r l a l a r d a , y a m a ç ve r ü z g â r t u t a n t a r l a l a r a n a z a r a n d a h a fazla k a r a p a s e n t a n s i t e s i m ü ş a h a d e e d i l m i ş t i r . Bu ç e ş i t ü z e r i n d e b u a l a n d a t e s b i t e d i l e n p ü s t ü l tipi (4) t ü r ki h a s s a s l ı ğ ı ifa
d e e d e r . T a b a n ve geç ekilen t a r l a l a r d a p a s k e s a f e t i ise M u a d d e l C o b b ıs
k a l a s ı n a göre %" 4 0 £ 5 a r a s ı n d a d ı r .
K ı r a ç ve e r k e n e k i l e n t a r l a l a r d a ise b a z a n b u e n t a n s i t e çok d ü ş ü k idi.
B u h a l e s a s e n e r k e n c i b i r çeşit o l a r a k b u l u n a n F l o r a n s a ' n ı n b i l h a s s a ta
b a n v e y a g e ç e k i l e n t a r l a l a r d a b u yıl y a ğ ı ş ve r u t u b e t dolayısı ile yeşilliği
n i b i r a z d a h a u z u n b i r z a m a n m u h a f a z a e t m e s i d i ğ e r b i r d e y i m l e p a s ı n k e s a f e t g ö s t e r m e s i n e d a h a fazla m a r u z b u l u n m u ş o l m a s ı n d a n i l e r i geldiği s a n ı l m a k t a d ı r . ıBucak ilçesinde, b u sebeple k a r a p a s ı n b u çeşit ü z e r i n d e k i z a r a r n i s b e t i t a r l a l a r a göre az ç o k değişir b i r m a n z a r a a r z e t m e k t e idi.
B u ğ d a y l a r b a ş a ğ a k a l k m a d a n ö n c e s e r i n d e v r e l e r d e (-25.4.1963) b u bölge
d e Oldukça e r k e n ve kesif s a r ı p a s i n d a çıktığı Dr. M . Ö a k a n ' d a n n a k l e n ö ğ r e n i l m i ş t i r .
A r p a ( T o p u z )
K a r a p a s ( P u c c i n i a g r a m i n i s t r i t i c i E r i k s . et. H e n n . ) K e z a a r p a l a r d a da b u ğ d a y k a d a r kesif o l m a m a k l a b e r a b e r K a r a p a s m ü ş a h a d e e d i l m i ş t i r . A r p a l a r a m a l û m o l d u ğ u ü z e r e iki K a r a p a s f o r m u arız olabilir.
P u c c i n i a g r a m i n i s t r i t i c i E r i k s . et. H e n n . ( B u ğ d a y k a r a p a s ı )
P u c c i n i a . g r a m i n i s s e c a l i s E r i k s . et. H e n n . ( Ç a v d a r k a r a p a s ı ) .
B u iki f o r m u h e m e n t a r l a d a a r a z b a k ı m ı n d a n t e f r i k e t m e k m ü m k ü n o l m a m ı ş t ı r . M a h a l l i n d e n a l m a n p a s l ı n u m u n e l e r A n k a r a Z i r a i M ü c a d e l e E n s t i t ü s ü n e g e t i r i l m i ş v e f r i j i d e r d e -f4°C de m u h a f a z a e d i l m i ş t i r . B i l â h a r e s a k s ı d a y e t i ş t i r i l e n b u ğ d a y , a r p a , ç a v d a r fideoiklerine a ş ı l a n m ı ş , b u ğ d a y ve a r p a d a p ü s t ü l l e r elde edildiği h a l d e ç a v d a r l a r d a e d i l e m e m i ş t i r . B u iti
b a r l a a r p a d a g ö r ü l e n k a r a p a s ı n P u c c i n i a g r i m i n i s t r i t i c i ol
d u ğ u ve b u ğ d a y d a n a r p a y a geçtiği a n l a ş ı l m ı ş t ı r . 2. B o d u r p a s ( P u c c i n i a a n o m a l R o s t r . )
B u c a k ilçesinin b i r a r p a (2 s ı r a l ı ) t a r l a s ı n d a kesif v a z i y e t t e a r p a b o d u r p a s ı m ü ş a h a d e e d i l m i ş t i r . M u a d d e l C o b b ı s k a l a s ı n a g ö r e b u kesafet % 65 o l a r a k t a h m i n e d i l m i ş t i r . B u p a s l a p ü s t ü l l e r ç o k k ü ç ü k ve e p i d e m i s i p a t l a t ı r d u r u m d a o l m a d ı ğ ı n d a n , diğer y a p r a k p a s l a r ı d e r e c e s i n d e z a r a r l ı olma
y a c a ğ ı d ü ş ü n c e s i n d e y i z . B u s e b e p l e k e s a f e t z a r a r t a b l o l a r ı n a u y g u l a n m a m ı ş tır.
Y u l a f :
3. Yulaf k a r a p a s ı ( P u c c i n i a g r a m i n i s a v a n a e E r i k s . et H e n n . )
4. T a ç l ı p a s ( P u c c i n i a c o r a n a t a Ç o r d a . )
K a r ı ş ı k h u b u b a t t ü r l e r i n i i h t i v a e d e n b a z ı t a r l a l a r d a yulaf ü z e r i n d e . y u k a r ı d a b e l i r b n e n iki p a s t ü r ü n e kesif o l a r a k r a s t l a n m ı ş t ı r . T a r l a l a r eko
n o m i k Ö n e m d e o l m a d ı ğ ı n d a n z a r a r t e s b i t i c i h e t i n e g i d i l m e m i ş t i r . D — T r a k y a ( E d i r n e - L ü l e b u r g a z T ü r k g e l d i D . Ü. Ç.) b ö l g e s i :
Y a p ı l a n t e t k i k t e b u yıl b u b ö l g e d e h u b u b a t e k i l i ş l e r i n d e ö n e m l i b i r p a s k e s a f e t i ve dolayısiyle z a r a r ı g ö r ü l m e m i ş t i r .
B u ğ d a y t a r l a l a r ı n d a t e k t ü k k a h v e r e n g i p a s a ( P u c c i n i a r u b i g o - v e r a t r i t i c i ) r a s t l a n m ı ş t ı r .
1963 yılı m e m l e k e t i m i z d e p a s d u r u m u Cetvel 2. de ö z e t l e n m i ş t i r .
149
C E T V E L 2
1963 y\ lı T ü r k i y e ' d e pas d u r u m u
P A S L A R B Ö L G E L E R Z A R A R
" % D Ü Ş Ü N C E L E R
( * ) P. g l u m a r u m O r t a A n a d o l u
Doğu . A n a d o l u 1 0 — 3 5
B u ğ d a y
B u ğ d a y ve y a b a n i b u ğ d a y g i l l e r d e
( * ) P. g . t r i t i c i
G ü n e y A n a d o l u A n t a l y a
B u r d u r .
15—50 B u ğ d a y , a r p a
P. g . a v a n a o » » 20 Y u l a f ( B u c a k k a z a s ı )
P. a n o m a 1 a » » Ö n e m l i d e ğ i l A r p a ( B u c a k k a z a s ı )
P. c o r o n a t a A n t a l y a B u r d u r
K o n y a , A n k a r a
Ö n e m i i • Y u l a f
P'. t r i t i c i n a
O r t a , G ü n e y A n a d o l u K a s t a m o n u Ç a n k ı r ı T r a k y a
Ö n e m s i z B u ğ d a y
E P İ D E M İ Y O L O J İ K T E T K İ K L E R
D ü n y a M e t e o r o l o j i T e ş k i l â t ı ( W M O ) ' ı n T ü r k i y e ' d e h u b u b a t p a s l a r ı n ı n e p i d e m i y o l o j i k özellikle m e t e o r o l o j i k f a k t ö r l e r l e olan ilgisine d a i r M e t e o r o loji G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü k a n a l i y l e ve a y r ı c a E n s t i t ü m ü z d e n istediği bilgi üze
rine, b u k o n u fenolojik, t o p o ğ r a f i k ve b i l h a s s a y ü k s e k r ü z g â r l a r b a k ı m ı n d a n i ş l e n m i ş ve ilgili t e ş k i l â t a g e r e k l i r a p o r v e r i l m i ş t i r . B u m a k s a t l a Me
t e o r o l o j i G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü ile y a k ı n d a n işbirliği y a p ı l m ı ş t ı r . M e t e o r o l o j i G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü n ü n b u y a k ı n a l â k a s ı c i d d e n t e ş e k k ü r e l â y ı k t ı r . Adı ge
ç e n G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü n G e n e l M ü d ü r y a r d ı m c ı s ı N e c d e t Yeşilovalı'dan 1500-1600 m . i r t i f a d a k i y ü k s e k r ü z g â r y ö n ü ve K n o t s o l a r a k h ı z ı n a d a i r se
nelik r a s a t l a r t e m i n e d i l m i ş t i r .
A o k a r a , D i y a r b a k ı r , İ s t a n b u l (»Göztepe), İ z m i r ve - S a m s u n ' d a y a p ı l a n y ü k s e k i r t i f a r a s a t l a r ı n a göre h a k i m r ü z g â r y ö n ve s ü r a t l e r i n i g ö s t e r e n cet
veller ilişiktir ( C e t v e l : 3, 4, 5, 6, 7).
G e n e l o l a r a k a r z a y a k ı n h a v a d a , d a h a y ü k s e k i r t i f a l a r a n a z a r a n d a h a kesif s p o r b u l u n d u ğ u b i l i n m e k l e b e r a b e r S T A K M A N ve A r k a d a ş l a r ı n a at
fen O H E S T E R (1946), p a s u r e d i o s p o r l a r ı n m h a v a d a 1000 m i l d e n fazla m e safelere t a ş ı n d ı ğ ı n ı ve t a k r i b e n 5Ö0O-5500 m . i r t i f a l a r d a k i h a v a d a k a h v e r e n gi p a s u r e d i o s p o ı r l a r m m b u l u n d u ğ u n u k a y d e t m e k t e d i r . . S T A K M A N ve H A R R A R . (1957), p a s l ı h u b u b a t t a r l a l a r ı n d a n 4700 m . k a d a r i r t i f a d a k i ha-
( * ) i ş a r e t l i p a s l a r g ö s t e r i l d i k l e r i b ö l g e l e r i ç i n e p i d e m i h a I i n d e o l d u k l a r ı n ı g ö s t e r i r . .
v a d a P u c c i n i a g r a m i n i s t r i t i c i u r e d i o s p o r l a r m ı n t e s b i t edildi
ğini k a y d e d e r . İlişik r ü z g a r y ü k s e k i r t i f a r a s a t l a r ı n ı n 5000 m . d e n y u k a r ı o l a n m e r h a l e l e r i u r e d i o s p o r k e s a f e t i b a k ı m ı n d a n ; p r a t i k o l a r a k Önemsiz t e l â k k i e d i l e b i l i r s e d e biz b u r a d a , yöhüh< n i s b e t e n e m n i y e t l e " t a y i n i n d e ya~r- dırrıcı rasatlar" o l a r a k i s t i f a d e e t m i ş b u l u n u y o r u z .
B u t a b l o l a r ı n t e t k i k i n d e n a n l a ş ı l a c a ğ ı ü z e r e u r e d i o s p o r m u h a c e r e t i ba
k ı m ı n d a n e s a s h â k i m r â z g â r y ö n ü B A T I o l a r a k g ö z ü k ü y o r . B u n u n l a b e r a b e r y ö n , i r t i f a ve a y l a r a g ö r e b u y ö n ü n k u z e y i ile güneyi a r a s ı n d a d a oyna
m a k t a d ı r k i b u , 1955'te n e ş r e d i l m i ş O r t a A n a d o l u ' d a K a r a p a s t e t k i k i n e da
ir m e s a i m i z d e o z a m a n k i i m k â n s ı z l ı k l a r y ü z ü n d e n t o p o ğ r â f i k v e fenolojik d u r u m a göre b e l i r t t i ğ i m i z p a s e p i d e m i s i n i n B a t ı d a n - D o ğ u y a d o ğ r u yayılış fikrini t e y i d e d e r m a h i y e t t e d i r ( İ R E N 1955).
. A n t a l y a veya Ç u k u r o v a için b a h i s k o n u s u y ü k s e k i r t i f a r a s a t l a r ı , b u b ö l g e d e böyle b i r i s t a s y o n o l m a d ı ğ ı için h e n ü z t e m i n e d i l e m e m i ş t i r . M e s e l â K ı b r ı s ' ı n b u m a h i y e t t e k i r a s a t l a r ı d a t e m i n edildiği t a k d i r d e Güıiöy, K u z e y u r e d i o s p o r m u h a c e r e t i de m e t e o r o l o j i k k a y ı t l a r a göre k i y m e t l e n d i r i l e b i l e - c e k t i r .
N E T İ C E V E K A N A A T
1903 t e n e b b ü t m e v s i m i n d e k i / h u b u ^ â t ^ pas t e t k i k l e r i y u k a r d a k i i z a h a t l a r d a n amaşılaGafı^üzere h a k i k i p a s d u r u m u n u n t e s b i t i b a k ı m ı n d a n fayda
lı o l m u ş t u r . B u t e t k i k l e r d e n a n l a ş ı l a c a ğ ı ü z e r e 1963 yılı e s a s i t i b a r i y l e bil
h a s s a O r t a A n a d o l u b u ğ d a y ekmişlerinde y a y g ı n b i r s a r ı p a s ( P u c c i n i a g l u m a r u m ) e p i d e m i s i z u h u r e t m i ş v e p a s a y a k a l a n a n t a r l a l a r d a % 10- 35 nisfbetinde b i r k a y ı p t a h m i n e d i l m i ş t i r .
G ü n e y A n a d o l u ' d a ( A n t a l y a ) ' i l k b a h a r ı n s e r i n d e v r e l e r i n d e ö n c e l e r i ke
sif b i r s a r ı p a s m ü ş a h a d e e d i l m i ş ( D r . M e d i h a Ö z k a n ' a a t f e n ) b i l â h a r e h a v a l a r ı n b i r a z ı s ı n m a s ı ile ıkarapas, ö n e m l i b i r k e s a f e t e k a z a n m ı ş t ı r . B u r a d a da k a r a p a s a ( P u c c i n i a g r a m i n i s t r i t i c i ) y a k a l a n a n t a r l a l a r d a
% 15-50 n i s b e t i n d e b i r k a y ı p t a h m i n e d i l m i ş t i r .
B u n a mukaıbil kesif b i r Berfoeris b ö l g e s i o l a n . K a s t a m o n - T a ş k ö p r ü G e r e d e - K ı z ı l c a h a m a m b ö l g e s i n d e ve T r a k y a ' d a ( E d i r n e - L ü l e b u r g a z ) b u yıl ö n e m l i b i r p a s inkişafı t e s b i t e d i l e m e m i ş t i r .
Türkiye'de ilik defa, y ü k s e k . r ü z g â r l a r ı n p a s u r e d i o s p o r i a n m n m u h a c e r e t i ile o l a n m ü n a s e b e t l e r i , y ü k s e k r ü z g â r r a s a t l a r ı n a göre, i n c e l e n m i ş ve B a t ı n ı n d o ğ u y a o l a n t e s i r i t e y i d e n a ç ı k l a n m ı ş ve bu h u s u s t a g e r e k l i r a p o r t a l e p ü z e r i n e I > ü n y â M e t e o r o l o j i ' T e ş k i l â t ı n a . d a ( W M O ) g ö n d e r i l m i ş t i r .
B u y ı l : O r t a A n a d o l u ' d a g ö z ü k e n s a r ı p a s e p i d e m i s i n i n d e d a h a n i s a n s o n u n d a (23.4.1963) k e s a f e t p e y d a ettiği, G ü n e y A n a d o l u ' d a n O r t a A n a d o - l u y a i n t i k â l e t t i ğ i v e B a t ı A n a d o l u ' n u n d a ıbu h u s u s t a r o l ü o l d u ğ u üzerin
de d u r u l m a k t a d ı r . Kıfbrısm 500 m . ye k a d a r o l a n y ü k s e k i r t i f a r a s a t l a r ı te
m i n e d i l i n c e 'bü h u s u s a y r ı c a e t ü d e d i l e c e k t i r , -
D o ğ u A n a d o l u ' d a d a b u yıl b i l h a s s a A ş k a l e d o l a y l a r ı n d a s a n p a s ( P . g l u m a r u m );ı n ç o k ş i d d e t l i s e y r e t t i ğ i ö ğ r e n i l m i ş t i r .
%
151
C E T V E L 3 ( * ) İ z m i r ' d e y a p ı l m ı ş o l a n r a s a t l a r a g ö r e s t a n d a r t s e v i y e i e r d e k i h â k i m r ü z g â r y ö n ü ve K n o t s o l a r a k o r t a l a m a h ı z ı
I I I
nı
I V V V I V I I V I I I I X X X I X I I ŞenelilN E .
sw
SVVsw
N N N E N E • S SVV S W N850 Mb. (1500 m . ) 22.2 16;8 18.8 14.6 18.8 14.8. 15.2 13.6 15.0 , 12.9 15.0 15.6 13.4
SVV
. w
W SVV • NVV • N . N N • N W SVV • SVV SVV700 Mb. (3000 m . ) 24.0 19.7 20.0 22.8 14.0 19:2 22.1 13,1 16.0 22.4 23.8 22.4 22.6
W "• W W W NVV ¥ W . W W W SVV SVV SVV W
500 M b . (5000 m . ) 26.5 36.3 37.9 30.0 22.9 25.0 .27.9 22.1 24.3 30.9 34,0 '34.0 29.7
SVV W . W SVV W
V
. w • W W W SVV W W400 (700Ö m . ) 40.4 47.8 50.3 49.8 26.4 "
3 2-4 36.9 26.7 29.1 ' 32.0 36,1 40.2 36.0
W W SVV W W W SVV S W
sw sw
W W300 Mb. (öOOfr m . ) 30.Ö 55.4 .66.6 63.0 35.6 33.8 52i4 59.0 41.0 42.4 41.7 50.1 43.1
W5 • . W W S W . SVV . ©W SVV ;.. S W S W SVV W W SVV
200 Mb. (11500 m . ) 39.5 62.5 78.8 56.6 35.2. 59.6. ,74.6 * 64.9 65.4 49.3 41.3 84.7 60.9
'• W W ; W SW- SVV :
w .
SVV SVV W . W W150 Mb. (13500 m . ) 25.0 64.1 74,7 811.5 45,2 4 2 ^ - 75.9 50.8 76.4 . 47.4 79.3 60.8
SVV W W SVV SVV W SVV SVV SVV vy W W
100 Mb. (16000 m.) 22.6 \ 60.8 ' 62.1 61.6 * 24.7 36.8 59.3 33.8 5-1.8 • 34.9 66.5 48.3
K n o t s = 1852 m e t r e .
( * ) M e t e o r o l o j i G e n e l - M ü d ü r l ü ğ ü n d e n t e m i n e d i l m i ş t i r .
C E T V E L 4 ( * ) S a m s u n ' d a y a p ı l m ı ş o l a n r a s a t l a r a g ö r e s t a n d a r t s e v i y e l e r d e k î h â k i m r ü z g â r y ö n ü ve k n o t s o l E ı r a k o r t a l a m a h ı z . :
I I I I I I I V V VI V I I V I I I I X X X I X I I
N V e.w w s w N E N W N s w s w s w w s w
850 Mb. ü'500 m . ) . 12.6 18.9 18.1 11.5 13.6 15.0 12.9 10.6 6.1 8.0 22.1 14.1 16.4
"N. W W S W W . N W S W W W W s w W
700 Mb. (3000 m . ) 17 .e 24.0 27.6 21.1 18.2 13.2 16.2 14.4 13.2 18.4 27.4 23.9 20.7
; w
W
W SW W S W Ws
w W W W S W W500 Mb. (5000 m . ) 32.6 38.3 43.2 36.5 32.5 29(2 27.8 22.0 24.2 40.7 56.0 43.5 34.4
N W SW SW W W W s w s w W W S W YT
400 Mb. (7000 im.)
t* " 24-1 45.7 39.0 45.6 46 J5 36:2 40.9 30.0 31.0 63.5 65.9 41.5 46.3
N W. W SW W w . W s w S W W W S W W
300 M b . (90OÖ m . )
' :ı i \
45.5 55.7 70.5 62.3 53.9 65*7 64.3 44.8 42.0 70.7 78.2 53.3 £8.9
N.W W W SW SW W W SW SW W W W W
20Q Mb. (11500 m . ) 52.8 52.3 64.6 60.4 60.4 91,7 67.7 69.B 64.1 92.5 79.6 45.1 66.9
w • W SW SW S s w W SW
150 Mb. (16000 m . ) ; 65.0 43.7 50.0 35.3 34.0 ; 69,1 • • 35.3 45.5
N W
w -.
W s w SW W W ' SW W W W W100 Mb. (16000 m . ) 90.O 39.2 46.0 43.9 42.0 44.7 4 U 36.7 46.1 96.8 • 65.0 45.6 K n o t s = 1852 m e t r e .
( * ) M e t e o r o l o j i G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü n d e n t e m i n e d i l m i ş t i r .
C E T V E L 5 ( * ) A n k a r a ' d a y a p ı l m ı ş o l a n r a s a t l a r a g ö r e s t a n d a r t s e v i y e i e r d e k i h a k i n i r ü z g â r ı n y ö n ü ve k n o t s o İ a r a k h ı z ı ,
I I I I I I IV V VI V I I V I I I I X X X I X I I Seneli]
SVV 'SVV SVV SVV . W , N E •NE N E N E SVV SVV , s w N E
850 Mb. (1500 m . ) 12.5 14.1 11.6 11.9 9.9 9.3 11.2 10.8 10.5 9.2 11.6 İO.Ö 10.2
W W S W SVV . W N W- W SVV W SVV W
700 Mb. (3000 m.) 21.6 26.5 23.2 25.4 17.2 17.5 13.5 13.3 16J1 19.5 21.8 23.2 ' 20,4
W W W • W • W W W .w. SVV W SVV W
500. Mb. (5000 m.) 30.2 39.9 33.9 29.0 30.0 23.9 24.6 20.6 24.5 30.5 30.8 33.1 28.9
W . w W SVV . SVV W W W SVV W W SVV W
400 Mb. (7000 m . ) 42.4 47.4 47.5 46.7 35.1 32.6 36.2 30.6 33.7 32.0 35.6 40.Ö 36.8
W W ,W /.• W W W W s w W W S W W
800 •Mb. (11500 m.) 40.4 53.6 51.5 43.8 45.8 35.9 51,7 42.2 48.9 39.9 48.3 49.4 46.1
W W W W SVV SVV W SVV S W W W W
200 Mb. (11500 m.) 51.9 57.4 55Jo 50.7 36.9 53.3 61,8 57.2 "49.4 46.6 47.8 46.5 51.2
W W W W '/SVV S W w ' SVV W W W W
150 Mb. (13500 m.) 52.0 39.0 69.0 47.0 39.0 48.0 79.0 47.0 65.0 37.0
• ,
50.0 58İÖ 51.0
W W W W W ş w SVV W W, W W , w
100 Mb. (16000 m.) 39.5 48.4 39.7 37.7 37.3 . 33.5 45.2 38.9 40.2 33.3 37.9 49.5 39İ9 K n o t s = 1852 m e t r e .
( * ) M e t e o r o l o j i G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü n d e n t e m i n e d i l m i ş t i r
C E T V E L 6 ( * ) D î y a r b a k ı r d a y a p ı l m ı ş o l a n r a s a t l a r a g ö r e s t a n d a r t s e v i y e l e r d e k i h a k i m r ü z g â r y ö n ü ve k n o t s o l a r a k o r t a l a m a h ı z ı .
I I I I I I IV V VI V I I V I I I I X X X I X I I Senelil
N s N s w SOE N N N N N N N N
850 M b . (1500 m . ) 14.0 18.0 15.3 10.2 10.6 12.3 14.3 12.1 11.2 10,2 7J1 10,3 ,11.9
SW SW SW s w s w s w N S W S W SW S W SW S W
700 M b . (3000 m . ) 19.9 29.6 22.5 24.0 17.0 14.3 11.4 11.0 16,6 19.1 17.9 19,1 19.1
s w W SW SW SW SW SW SW SW . SW W W s w
500 M b . (5000 m . ) 31.4 43.0 33.3 45.9 30,0 26.8 25.4 26.3 29.9 31.7 31.4 34.0 31,9
SW W W s w SW SW SW s w S W s w W S W ş w
400 M b . (7000 m . ) 39.4 . 52.9 55.0 50.7 39.1 39.3 44.9 40.4 40,1 37.8 39.7 44.8 41.0
S S S s w s w SW SW W SW W W W s w
300 M b . (9000 m . ) 53.9 66.3 59.6 54.6 45.4 58.4 63.0 43,8 67.6 49.2 54.1 58,5 56.3
W W W S W s w S W S W S W S W W W W s w
200 M b . (.11500 m . ) 60.0 62.0 64.7 51.9 49.6 70.7 64.7 62. 76.5 62.2 62.1 62.6 69.6
s w SW s w s w s w S W S W W s w
150 M b . (1350O m . ) 63.0 49.5 46.7 62.8 57,7 22.4 40.8 39:8 30.6
W W W W s w s w s w SW s w s w W W s w
100 M b . (16000 m . ) 17.0 62.0 61.4 46.9 45.4 60.8 42.6 51.3 57.6 63.0 46.0 55.4 42.0
K n o t s = 1852 m e t r e .
k n o t s o l a r a k o r t a l a m a h ı z ı .
C E T V E L 7 { * ) G ö z t e p e ' d e y a p ı l m ı ş o l a n r a s a t l a r a g ö r e s t a n d a r t s e v i y e l e r d e k i h a k i m r ü z g â r y ö n ü ve k n o t s o l a r a k o r t a l a m a h ı z ı
I I I I I I IV V VI V I I V I I I I X X X I X I I Senelik
S W s w NE S W N E N N E NE • N E N E S W S W N E
850 M b . (1500 m . ) 24.1 18.0 16.4 21.6 11.7 12.-1 15.3 23.7 212 12.6 17.6 19.0 15.7
s w S W S W S W s w N N E N S W s w S W s w
svv
700 M b . (3000 .m.) 24.1 29.8 24.2 25J1 2L8 14.5 12.7 12.2 17.4 20.5 22.8 20.0 22.2
W W W W W N W W W W S W W S W W
500 M b . (5000 m . ) 31/7 34.4 40.5 30.4 25.5 19:8 25.4 16.7 27.0 29.8 27.4 22.2 28.3
W W S W S W W N W W W W S W S W W W
400 M b . (7000 m . ) 29.0 45.1 35.7 44.5 27.0 22.3 34.2 24.7 37.1 30.8 32.7 36.1 35.0
W W . W W W N W W W W W W W W
300 M b . (9000 m . ) 51.0 60.5 52.6 40.8 40.0 23.7 49.4 33.3 35.1 31.8 44.7 41.0 44.0
W W W W S W W W W W W W W W
200 M b . (11500 m . ) 54.1 56.4 50.3 48.4 31.6 40.6 59.3 45.3 35.2 42.2 42.1 43.8 47.0
W W W W W W W W W S W W W W
150 M b . (16000 m . ) 42.9 45.7 53.7 39.9 23.8 31.4 53.3 44.3 36.7 35.7 38.4 35.2 30.9
W W W W W W S W S W V/ W W W W
100 M b . (16000 m . ) 41 J8 48.9 37.3 31.9 24.2 25.5 36.6 29.9 29.3 27.6 30.3 32.1 32.0
K n o t s — 1852 m e t r e .
( * ) M e t e o r o l o j i G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü n d e n t e m i n e d i İ m i ş t i r .
Ö Z E T
T ü r k i y e ' d e b ü t ü n h u b u b a t p a s t ü r l e r i g ö r ü l m e k t e d i r . B u n a r a ğ m e n p a s tetkikleri^ v e k a y ı t l a r ı senelik m e t o d i k ç a l ı ş m a l a r d a n ziyade, m u h t e l i f a r a ş t ı r ı c ı l a r ı n z a m a n - z a m a n ' g ö s t e r d i k l e r i "şaihsi: t e ş e b b ü s l e r i n e dayanmak-' t a d ı r . A r a d a k a y d e d i k n i y e n s e n e l e r i n d u r u m l a r ı ise h a k i k a t t e belli değil
dir. İ ş t e b u ç a l ı ş m a n ı n gayesi m e m l e k e t i m i z d e de yıllık p a s s u r v e y i s i s t e m i n i t e s i s e t m e k t i r . P a s l a r ı n fizyolojik s p e s i a i i z a s y o n l a r ı n ı n tesbiıti i m k a n l a r ı n a s a h i p o l m a k l a , b u ç a l ı ş m a e s a s d e ğ e r i n i k a z a n a b i l e c e k ve b i r istik
b a l ile i s t i k r a r a k a v u ş a b i l e c e k t i r .
B u m a k s a t l a t e s b i t edilebilen 1963 yılı T ü r k i y e p a s d u r u m u n u n , önce
k i k a y ı t l a r l a ilişiğini t e s i s e d e b i l m e k için, ö n c e k i . y ı l l a r a ait b i l g i l e r i n de t o p l a n a r a k k a y d e d i l m e s i n d e f a y d a g ö r ü l m ü ş t ü r .
1963 yılı m e m l e k e t i m i z d e ö n e m l i h u b u b a t p a s a l a n l a r ı n d a t e s b i t e d i l e n p a s d u r u m u a ş a ğ ı d a ö z e t l e n m i ş t i r .
P a s l a r Bölgeler Z a r a r
% 10—35
D ü ş ü n c e l e r P. g l u m a r u m O r t a A n a d o l u
D o ğ u A n a d o l u
Z a r a r
%
10—35 B u ğ d a y
B u ğ d a y ve y a b a n i b u ğ d a y g i l l e r d e P . g. t r i t i c i G ü n e y . A n a d o l u
A n t a l y a B u r d u r
15—50 B u ğ d a y , a r p a
P . g. a v a n a e
» »
20 Yulaf ( B u c a kk a z a s ı )
P . a n o m a 1 a
» »
Ö n e m l ideğil
A r p a ( B u c a k k a z a s ı )
P. c o r o n a t a A n t a l y a - B u r d u r K o n y a • A n k a r a
Ö n e m l i Yulaf
P . t r i t i c i n a O r t a , G ü n e y A n a d o l u . K a s t a m o n u Ç a n k ı r ı T r a k y a
Ö n e m s i z B u ğ d a y
C e t v e l i n d e t e t k i k i n d e n a n l a ş ı l a c a ğ ı ü z e r e 1963 yılı O r t a A n a d o l u h u b u b a t a l a n l a r ı n d a ş i d d e t l i ve z a r a r l ı b i r s a n p a s e p i d e m i s i ve G ü n e y A n a d o l u d a ise ş i d d e t l i b i r k a r a p a s z u h u r u t e s b i t e d i l m i ş t i r . T r a k y a ve Marmara b ö l g e s i n d e ise k e s a f e t a r z e t m e d i ğ i n d e n dolayı ö n e m l i o l m a y a n k a h v e r e n g i p a s ( P . t r i t i c i n a) m ü ş a h a d e e d i l m i ş t i r .
D o ğ u A n a d o l u d a k i d u r u m ise i m k â n s ı z l ı k dolayısı ile t e t k i k edileme
m i ş t i r . S a r ı p a s m z u h u r e t m i ş o l m a s ı ç o k m u h t e m e l d i r .
157
B u m e s a i d e T ü r k i y e ' d e ilk defa y ü k s e k r ü z g â r l a r ı n p a s u r e d i o s p o r l a - r ı n ı n m u h a c e r e t i ile o l a n m ü n a s e b e t l e r i M e t e o r o l o j i G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü n d e n t e m i n , e d i l e n y ü k s e k r ü z g â r r a s a t l a r ı n a göre i n c e l e n m i ş t i r . • İ n c e l e m e s o n u c u e s k i d e n İ R E N t a r a f ı n d a n t o p o ğ r a f i k .ye fonolojik d u r u m a .göre t es-' b i t redümiş b u l u n a n b a t ı n ı n d o ğ u y a d o ğ r u o l a n t e s i r i fikrini t e y i d ' e t m i ş t i r , . M e t e o r o l o j i G e n e l M ü d ü r l ü ğ ü n ü n b u s a m i m i ve değerli işbirliği m e m l e k e t i m i z d e B i t k i K o r u m a alanında, e p i d e m i y o i o j i k t e t k i k l e r için b i r k a z a n ç ol
d u ğ u k a d a r , c i d d e n k ı v a n ç t a vericidir.
S U M M A R Y
Cereal R u s t s of T u r k e y in 1963
A c c o r d i n g -t o t h e p r e v i o u s ' r e c o r d s ali species of cereal r u s t s öce u r in T u r k e y . H o w s v e r s o m e remarkabıle s t u d i e s h a d b e e n d o n e p r e v i o u s l y at:
different t i m e s b y different w o r k e r ş b u t a r e g u l a r a n d a n atnnually. survey h a s n o t b e e n carried' out. U n d e r t-his circutmstances "the r u s t s t u a t i o n s of t h e i n t e r v a l s a r e u n k n o w n . T h e r e f o r e t h e s o c p e of t h i s s t u d y is t o encou- r a g e t h e e s t a b l i s i h m e n t of a r e g u l a r a n d a n n u a l r u s t s u r v e y s y s t e m i n t h e Ö o u n t r y . H o w e v e r it is belieyed t h i s can b e accornphisıhed b y haıving ne- c e s s a r y convinienoes for pıhisiological s p e s i a l i z a t i o n .
I n önder t o s e c u r e t h e n e c e s s a r y o o n n e c t i o n b e t w e e n 1963 a n d previous- y e a r s it w a s c o n s i d e r e d it w o u l d b e useful t o p u t available i n f o r m a t i o n s t ö g e t h e r for t h e p r e v i o u s y e a r s in tihat p a p e r .
After s u m m â r i s i n g t h i s i n f o r m a t i o n in t h e t e x t , t h e cereal r u s t s stu- a t i o n a n d impor.tance for 1963 a r e s h o w n a t t h e foillowing taıble. H o w e v e r t h r e e r u s t e p i d e m i c s (in 1936, 1940, 1950) h a d b e e n o c c u r r e d in t h e p a s t in T h i s O o u n t r y .
T h e c e r e a l r u s t s i n 1963
R u s t s | D e m a g e s
D i s t r i o t s . | O /Q R e m a r k s
P. g ı l u m a r u f f l C e n t r o l A n a t o l i a E a s t e r n A n a t o l i a
10—35 W h e a t s , a n d wild species.
P. g r a m i n i s - t r i t i c i
S o u t h: A n a t o l i a 15—50 Wheaıts a n d E s r l o y s
P. g. a v e n a e
» »
20 O a t s a n d wil-d -spsciıss
P. a n o m a l a
» »
n o ti m p o r t a n t
B a r ley
P . c o r o n a t a » » a n d
K o n y a
i m p o r t a n t O a t s
P. t r i t i c i n a C e n t r a l , S o u t h , N o r t h Anato'üa a n d E d i r n e
n o t
i m p o r t a n t
W h e a t s .
