Sürekli E¤itim
Continuing Medical Education
Ps o r i a s i s, Genel Bilgiler, Epidemiyoloji
Psoriasis, Introduction, General Information, Epidemiology
Mehmet Ali Gürer, Esra Ad›flen
Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi, D e r m a t oloji Anabilim Dal›, Ankara, T ü r k i y e
1 5
Yaz›flma Adresi/Address for Correspondence: D r . Mehmet Ali Gürer, Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi, Dermatoloji Anabilim Dal›, Ankara, Türkiye Tel.: 0312 223 74 66 E-posta: m g u r e r @ g a z i . e d u . t r
Özet
Psoriasis genel populasyonda %1-3 oran›nda görülen kronik inflamatuvar hastal›kt›r. Dermatoloji polikliniklerine baflvuran hasta-lar›n %6-8’ini psoriasisli hastalar oluflturmaktad›r. Hastal›¤›n yayg›nl›¤›na ve iyi bilinen klinik özelliklerine ra¤men çal›flmalar pato-genezi ve tedavisi üzerinde yo¤unlaflm›flt›r, epidemiyoloji konusunda veri daha azd›r. Hastal›¤›n etyopatopato-genezinde immünolojik, otoimmün ve genetik faktörlerin etkili oldu¤u düflünülmektedir. Son y›llarda psoriasis bir hastal›k spektrumu veya sistemik bir hastal›k olarak tan›mlanmaya bafllanm›flt›r ve hastal›¤›n patogenezi, efllik eden bozukluklar ve tedavileri üzerine yap›lan araflt›rma say›s› giderek artmaktad›r. (Turkderm 2008; 42 Özel Say› 2: 15-7)
Anahtar Kelimeler: Psoriasis, epidemiyoloji, genel bilgiler
Summary
Psoriasis is a chronic inflammatory skin disorder affecting 1-3% of the population and psoriatic patients constitute 6-8% of the attendants of outpatient dermatology polyclinics. Though it is a common disease with well known clinical features, cur-rent studies have focused on the pathogenesis and the treatment of the disease while little research has focused on epi-demiologic characteristics of the disease. The etiopathogenesis of psoriasis is related with immunologic, autoimmune, and genetic factors. Currently psoriasis has been considered as a disease spectrum or a systemic disease and there is a growing body of research on the pathogenesis, associating disorders and treatment of the disease. (Turkderm 2008; 42 Suppl 2: 1 5 - 7)
Key Words: Psoriasis, epidemiology, general information
Girifl
Psoriasis, keskin s›n›rl›, eritemli plak veya papüller üze-rinde yerleflmifl parlak, sedefi-beyaz skuamlarla
karak-terize, kronik seyirli, inflamatuvar bir hastal›kt›r1.
Sku-amlar›n renginden dolay› halk aras›nda “Sedef Hastal›-¤›” olarak bilinmektedir. Hastal›k s›kl›kla saçl› deri, diz, dirsek, sakral bölge ve eklemlerin ekstensör yüzlerinde
simetrik olarak yerleflen lezyonlarla seyretmektedir2.
Hastal›¤›n etyopatogenezinde immünolojik, otoim-mün ve genetik faktörlerin etkili oldu¤u düflünülmek-tedir. Lokalize eritemli skuaml› plaklardan generalize fliddetli tutuluma kadar de¤iflen klinikte seyredebilen, relaps ve iyileflme dönemleriyle hayat boyu devam ede-bilen bir hastal›k olan psoriasis, yaflam kalitesini fliddet-li sistemik hastal›klarla karfl›laflt›r›labifliddet-lir düzeyde
etkile-mesi, ömür boyu tedavi gerektirmesi ve efllik eden ko-morbiditeler nedeniyle günümüzde deriye s›n›rl› bir hastal›ktan ziyade bir hastal›k spektrumu veya sistemik
bir hastal›k olarak tan›mlanmaya bafllanm›flt›r3 - 6. Son
y›llarda inflamasyonu ortaya ç›karan mekanizmalar›n daha iyi tan›mlanmas› ile birlikte psoriasis için “roma-toid hastal›k” terimi de kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Ro-matoid hastal›k terimi romatolojide roRo-matoid artrit, gastroenterolojide Crohn hastal›¤› ve dermatolojide ise psoriasis için kullan›lmaktad›r.
Psoriasis dermatolojik hastal›klar içinde popülaritesini korumaktad›r. Öyle ki 2008 Aral›k itibariyle Pubmed’de psoriasis anahtar kelimesi 26786 yay›na ulaflmaktad›r. Psoriasis hakk›ndaki ilk bilgiler antik ça¤a kadar uzan-maktad›r. Hipokrat (M.Ö.416-377) hastal›¤a benzer tablolar› için, “psora” terimini kullanm›flt›r. Yunancada
Türkderm-Deri Hastal›klar› ve Frengi Arflivi Dergisi, Galenos Yay›nc›l›k taraf›ndan bas›lm›flt›r. Her hakk› sakl›d›r. Turkderm-Archives of the Turkish Dermatology and Venerology, published by Galenos Publishing. All rights reserved.
“psora” kafl›nt›l› ve kepekli deri hastal›klar›n› tan›mlamak için kullan›lan bir terimdir. Celsus (M.Ö.25-M.S.45) psoriasisi impe-tigo grubu hastal›klar aras›nda tan›mlam›flt›r. Galen (M.S. 133-200) hastal›¤› daha detayl› olarak tan›mlam›flt›r. Hastal›¤›n ti-pik özelliklerini tan›mlayan Robert Willian (1798) ise hastal›¤› lepradan farkl› ve özel bir hastal›k oldu¤unu belirtmifltir. Pso-riasisi günümüzde tan›mland›¤› fleklinde ilk kez tarifleyen ve hastal›¤› “psoriasis” terimiyle adland›ran isim ise Ferdinand Hebra (1841) olmufltur. 1871 y›l›nda Koebner kendi ismiyle an›-lan fenomeni tan›mlam›fl, 1889’da ise Duncan Bukley 1000 ol-guluk bir psoriasis serisi bildirmifltir. Kaposi ise (1890) hastal›¤a
ait di¤er fenomenleri ve di¤er tan›mlar› yapm›flt›r1 , 7 - 9.
Popülasyon çal›flmalar›, ailesel çal›flmalar ve soya¤ac› analizle-rinde psoriasisde poligenik ve multifaktöryel bir kal›t›m›n bu-lundu¤unu düflündüren bulgular saptanm›flt›r.
Popülasyon çal›flmalar›na göre aile öyküsü olmayan bir çocuk-ta psoriasis geliflme riski %1-2 iken, bir ebeveyninde psoriasis varsa %10, her iki ebeveyninde psoriasis varsa %50 olmakta-d›r. Yine ayn› çal›flmada erken bafllang›çl› psoriasisli ebeveynle-rin çocuklar›nda psoriasis geliflme riskinin geç bafllang›çl›
olan-lara göre daha fazla oldu¤u da saptanm›flt›r1 0. Bunlar poligenik
ve multifaktöryel bir kal›t›m›n tipik bulgular›d›r1 1 , 1 2.
‹kizler üzerinde yap›lan çal›flmalarda hastal›¤›n monozigot ikizlerde (%73), dizigot ikizlere (%20) göre daha yüksek oran-da görülmesi psoriasisin genetik zeminde geliflti¤inin kan›t› olarak gösterilmektedir. ‹kizlerde ailesel öykünün %50 oran›n-da bildirilmesi, hastal›¤›n seyri ve bafllang›ç yafl›n›n ikizler ara-s›nda benzerlik göstermesi, hastal›¤›n tipi, bafllang›ç yafl›, seyri ve fliddetinin genetik etkilerle düzenlendi¤ini
düflündürmek-t e d i r1 1 , 1 2. Psoriatik hastalar›n akrabalar›nda, psoriasis
insidans›-n›n, genel popülasyondan dört kat fazla oldu¤u bildirilmifltir. Hastalar›n sadece 1/3’ünde aile öyküsü bulunmas› kal›t›msal faktörlerin her hastada farkl› oranlarda etkili oldu¤unu
düflün-d ü r m e k t e düflün-d i r1 1. Farkl› ülkelerde ailesel psoriasisin farkl›
oranlar-da bulunmas›, hastal›¤›n farkl› ülkelerdeki de¤iflik yatk›nl›k
genleri taraf›ndan düzenlendi¤ini göstermektedir1 1 , 1 2.
Gen düzeyindeki çal›flmalarda ilk olarak kromozom 6p loku-sunda yerleflen bir psoriasis geni bulunarak PSORS1 ad› veril-mifltir. Bunu takiben farkl› lokalizasyonlardaki di¤er psoriasis genleri tan›mlanm›flt›r. Psoriasise yatk›nl›¤a neden oldu¤u dü-flünülen bu genlerdeki çeflitlilik, hastal›¤›n poligenik ve
multi-faktöryel oldu¤u görüflünü desteklemektedir1 1 , 1 2 , 1 3. Son
çal›fl-malarda psoriasis iliflkili di¤er genler PSORS1: 6p21.3, PSORS2: 17q25, PSORS3: 4q, PSORS4: 1q21, PSORS5: 3q21, PSORS6: 19p13-q13, PSORS7: 1p34-35, PSORS8: 16q12-q13, PSORS9: 4q28-31 fleklinde dokuz farkl› lokalizasyonda tespit
edilmifller-d i r3 , 1 1 , 1 3. Gen çal›flmalar›ndan al›nan sonuçlar psoriasisde bir ya
da birkaç major genin bulundu¤u, baflka yatk›nl›k genleri ve-ya major gen ekspresyonlar›n› de¤ifltiren faktörler varl›¤›nda
klini¤in farkl› oldu¤u yönündedir1 1 , 1 3. Bu konuda di¤er bir
gö-rüfl ise major bir yatk›nl›k geninin hastal›¤› belirledi¤i ve im-mün olaylarda tutulan baflka genlerin de klini¤in ortaya ç›k-mas› için gerekli efli¤i düflürdü¤ü fleklindedir. Bu nedenle de genetik yatk›nl›k, hastal›¤›n daha erken yaflta bafllamas›na
ne-den olmaktad›r1 1 , 1 2.
HLA (Human Leucocyte Antijen=‹nsan Lökosit antijen) sistemi-nin keflfi, psoriasisin genetik zemisistemi-ninin tan›mlanmas›na
yard›m-c› olmufltur1 1. HLA tipleri ile psoriasisin iliflkisi 30 y›ld›r
bilinmek-tedir. Son yay›nlarda bafllang›ç yafl›yla doku antijenleri aras›nda iliflki netlefltirilerek, psoriasisin klinik bulgular› ayn›, fakat
bafl-lang›ç yafllar›, genetik özellikleri ve seyirleri farkl› iki tipi tarif-lenmifltir. Bu s›n›flamaya göre psoriasis, 40 yafl›ndan önce bafl-layan, aile öyküsü ve HLA iliflkisi belirgin olan (%85) tip 1 pso-riasis ve 40 yafl üstünde bafllayan, aile öyküsü ve HLA birlikteli-¤i daha az olan (%15) tip 2 psoriasis fleklinde ikiye
ayr›lmakta-d › r1 0 , 1 2 , 1 3 , 1 4. Tip 2 psoriasislilerin birinci derece yak›nlar›nda
psoria-sis geliflme riski 1-2 kat, tip 1 psoriapsoria-sisde ise 10 kat artmaktad›r1 3.
Psoriasisli hastalar›n MHC (Major Histocompability Complex) klas 1 antijenlerinden HLA B13, B17, Bw16, Bw17, Bw6, Bw37, Bw57, A30 ve klas II antijenlerinden HLA-DR7’yi tafl›d›¤› göste-rilmifltir. Etnik gruptan ba¤›ms›z olarak en kuvvetli iliflki
HLA-Cw6 ile gösterilmifltir1 , 1 1 , 1 2 - 1 5. HLA gruplar› ile iliflki erken
bafllan-g›çl› psoriasisde daha belirgin olarak tespit edilmektedir1 1 , 1 2 - 1 4.
HLA-Bw13 ve B13 pozitifli¤i hastal›¤›n ailevi oldu¤unu göster-mekle birlikte, oldukça yayg›n deri tutulumu ve ilerleyici kli-nikle de iliflkilidir. Jeneralize püstüler psoriasisde HLA-Bw17, eritrodermik psoriasisde HLA-B13 ve B17 antijenleri birlikteli¤i
b i l d i r i l m i fl t i r1 0. Poststreptokokal guttat psoriasisli hastalarda
HLA-Cw6 insidans›nda art›fl daha belirginken, plak psoriasisde bu iliflki daha az tespit edilmektedir. Palmoplantar psoriasisli olgularda ise HLA tafl›y›c›l›¤› di¤er psoriasis varyantlar›ndan
daha az s›kl›kta bildirilmektedir1 6.
Genetik çal›flmalarda psoriasisde HLA lokusundan farkl› lokali-zasyonlardaki genler de tespit edilmifltir. Bir çal›flmada 72 pso-riasisli hastada alfa-1 antitripsin geninin MZ fenotipi eksik bu-lunmufl, bu hastalarda karaci¤er hastal›klar›n›n düflük alfa-1
antitripsin seviyeleri ile iliflkili olabilece¤i belirtilmifltir1 2. Baz›
çal›flmalarda ise apolipoprotein E ve interlökin-1 reseptör an-tagonisti genindeki polimorfizm ile erken bafllang›ç ve daha
fliddetli seyir aras›nda iliflki kurulmufltur1 2 , 1 4.
Dermatoloji polikliniklerine baflvuran hastalar›n %6-8’ni
psori-asisli hastalar oluflturmaktad›r1 0. Hastal›¤›n yayg›nl›¤›na ve iyi
bilinen klinik özelliklerine ra¤men çal›flmalar patogenezi ve te-davisi üzerinde odaklanm›flt›r, epidemiyoloji konusunda veri
a z d › r3 , 1 0 , 1 1 , 1 6 , 1 7. Dünyan›n hemen her yerinde görülen hastal›¤›n
s›kl›¤›, etnik, co¤rafik ve çevresel faktörlere ba¤l› olarak
de¤i-fliklik göstermektedir3 , 4 , 5. Psoriasis prevalans› epidemiyolojik
ça-l›flmalarda %0.2 ile %4.8 aras›nda, ortalama %2 oran›nda
bil-dirilmektedir. En yüksek prevalans Norveç’tedir3. Ülkemizde
prevalans %1.3’tür1 8. Hastal›¤›n prevalans› ‹ngiltere’de
%1.5-1.6, Amerika Birleflik Devletleri’nde %0.5-2.5 ve Çin’de %0.2’dir. Hemen hemen her ›rkta tan›mlanan hastal›k zenci-lerde, Asyal›larda ve sar› ›rkta nadirken, eskimolarda
neredey-se hiç görülmemektedir1 0 , 1 1 , 1 6 , 1 7. Hastal›¤›n sosyo-ekonomik
öne-mi büyüktür. Amerika Birleflik Devletleri’nde her y›l yeni 150.000 vaka bildirilmekte olup psoriasisin y›ll›k maliyetinin bu
ülke için 3 milyar dolar›n üzerinde oldu¤u düflünülmektedir3.
Psoriasis her iki cinsi eflit s›kl›kta etkiler ancak kad›nlarda
ge-nellikle daha erken yaflta bafllar1 , 1 1 , 1 6. Psoriasis her yaflta
görüle-bilir. Psoriasisin ilk belirtileri, hastalar›n %70’inde 40 yafl›ndan önce ve s›kl›kla da üçüncü dekatta bafllamaktad›r. Baz› çal›fl-malarda ise hastal›¤›n bafllama yafl›n›n 20-30 ve 50-60 yafllarda
art›fl yapt›¤› gösterilmifltir1 1. 5.600 psoriasisli olgunun hastal›¤›n
bafllama yafl›na göre de¤erlendirildi¤i bir çal›flmada, olgular›n %2’sinde psoriasisin iki yafl alt›nda bafllad›¤› gösterilmifltir. Ai-le öyküsü çocukluk dönemi psoriasisi için önemli bir ipucu
ol-m a k t a d › r1 7. Çocukluk dönemi psoriasisi %10 oranda 10
yafl›n-dan önce, %2 oranda da iki yafl›nyafl›n-dan önce bafllamaktad›r. Er-ken yaflta bafllayan ve aile öyküsü bulunanlarda hastal›¤›n
prognozu daha kötü olmaktad›r1 1.
w w w . t u r k d e r m . o r g . t r
G ü r e r ve ark.
Psoriasis, Genel Bilgiler, Epidemiyoloji 2 0 08; 42 Özel Say› 2: 1 5 - 7T ü r k d e r m
Hastal›¤›n seyri tahmin edilemese de, erken yaflta bafllayan ol-gularda tedaviye dirençlilik oldu¤u belirtilmektedir. Bunun ya-n›nda tek bir akut guttat psoriasis ata¤›ndan sonra psoriasisin genellikle kal›c› olmad›¤› da bildirilmifltir. Çal›flmalarda guttat psoriasisli çocuklar›n uzun süreli takiplerinde psoriasise ait
her-hangi bir bulgu izlenmedi¤i gözlenmifltir1 9.
Fiziksel travmalar, enfeksiyon, stres, ilaçlar, iklim, depresyon ve malinite gibi risk faktörlerine son y›llarda diyet, alkol, sigara ile obezite, diyabetes mellitus, hipertansiyon, dislipoproteinemi ve koroner kalp hastal›¤› gibi komorbiditeler de eklenmifltir. Obezite, hipertansiyon, insülin direnci, hipertrigliseridemi ve yüksek densiteli lipoproteinin düflük oldu¤u klinik ve
metabo-lik bozukluklar, metabometabo-lik sendrom olarak tan›mlan›r6.
Meta-bolik sendrom, kardiyovasküler hastal›klarla iliflkili mortaliteye iflaret eder. Bu sendrom özelikle fliddetli psoriasisli hastalarda belirlenmektedir. Ülkemizde yap›lan bir çal›flmada psoriasisli
hastalar›n %8.2’sinde metabolik sendrom saptanm›flt›r2 0.
Kaynaklar
1. Christophers E, Mrowietz U: Psoriasis: Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine. Beflinci bask›. Freedberg IM, Eisen AZ, Wolf K, Austen KF, Goldsmith AL, Katz IS, Fitzpatrick TB (eds), McGraw-Hill Inc, New York 1999:495-521.
2 . Tüzün B, Tüzün Y: Psoriasis Dipnotlar›. Nobel T›p Kitabevi, ‹stan-bul, 1998.
3 . Gudjonsson JE, Elder JT. Psoriasis: epidemiology. Clin Dermatol 2 0 0 7 ; 2 5 : 5 3 5 - 4 6 .
4 . Langley RG, Krueger GG, Griffiths CE. Psoriasis: epidemiology, cli-nical features, and quality of life. Ann Rheum Dis 2005;64:18-23.
5 . Naldi L. Epidemiology of psoriasis. Curr Drug Targets Inflamm Al-lergy. 2004;3:121-8.
6 . Gisondi P, Tessari G, Conti A, et al. Prevalence of metabolic syndrome in patients with psoriasis: a hospital-based case-control study. Br J Dermatol 2007;157:68-73.
7. Farber EM: Juvenil psoriasis. Early interventions can reduce risks for problems later. Postgrad Med 1998;103:89-100.
8 . Holubar K: Psoriasis -100 years ago. Dermatologica 1990;180:1-4. 9 . van de Kerkhof: Psoriasis. Dermatology. Ed. Bologna JL, Jorizzo
JL, Rapini RP, et al. 1st edn. Edinburgh, Mosby, 2003; 125-49. 1 0 . Braun-Falco O, Plewig G, Wolff HH, Burgdorf WHC: Dermatology.
‹kinci bask›. Springer-Verlag Berlin Heidelberg 2000:585-610. 1 1 . Barker JNWN: Genetic aspects of psoriasis. Clin Exp Dermatol
2 0 0 1 ; 2 6 : 3 2 1 - 5 .
1 2 . Van Steensel MAM, Steijlen PM: Genetics of psoriasis. Clin Derma-tol 1997;15:669-75.
1 3 . Christophers E: Psoriasis-epidemiology and clinical spectrum. Clin Exp Dermatol 2001;26:314-20.
14. Traupe H: The puzzling genetics of psoriasis. Clin Dermatol 1 9 9 5 ; 1 3 : 9 9 - 1 0 3 .
1 5 . Bos JD, De Rie MA: The pathogenesis of psoriasis: immunological facts and speculations. Immunol Today 1999;20:40-6.
1 6 . Elder JT, Nair RP, Guo SW, Henseler T, Christophers E, Voorhees JJ: The genetics of Psoriasis. Arch Dermatol 1994;130:216-24. 17 . Farber EM: The language of psoriasis. Int J Dermatol 1991;30:295-302. 1 8 . Kundakci N, Türsen U, Babiker MO, Gürgey E. The evaluation of the sociodemographic and clinical features of Turkish psoriasis patients. Int J Dermatol 2002;41:220-4.
1 9 . Burden AD: Management of psoriasis in childhood. Clin Exp Der-matol 1999;24:341-5.
2 0 . Ad›flen E, Celepçi S, Gürer MA. Psoriasis Metabolik Sendromla ‹lifl-kili mi? XVIII. Prof. Dr. A.Lütfü Tat Simpozyumu. 6-10 Kas›m 2007, Ankara, PS233. Program ve Özet kitab›, pp.203.
G ü r e r ve ark. Psoriasis, Genel Bilgiler, Epidemiyoloji T ü r k d e r m
2 0 08; 42 Özel Say› 2: 1 5 - 7
