Koroner Arter Hastal›¤› Bulunan Olgularda Obezite Derecelerinin Di¤er Risk Faktörleriyle ‹liﬂkisi

(1)

Koroner Arter Hastal›¤› Bulunan Olgularda Obezite

Derecelerinin Di¤er Risk Faktörleriyle ‹liflkisi

Amaç: Dünya Sa¤l›k Örgütü ve uluslararas› k›lavuz komitelerince kabul edilmifl beden kitle indeksi (BK‹) ve bel çevresi s›n›rlar›na göre yap›lan obezite s›n›flamas›nda, farkl› obezite gruplar›nda yer alan koroner arter hastal›¤› (KAH) olgular›nda, di¤er koroner risk faktörlerinin da¤›l›m›n› karfl›laflt›rmak, böylece bu s›n›r de¤er-lerin di¤er koroner risk faktörde¤er-lerinin da¤›l›m›n› ne ölçüde belirledi¤ini incelemektir.

Yöntem: Ocak 2000 ile May›s 2000 tarihleri aras›nda servisimizde ilk kez koroner anjiyografi yap›lm›fl ve ko-roner arterlerden en az birinde %50 ve üzerinde çap daralmas›na yol açan lezyon saptanm›fl ard›fl›k 617 ol-gu (516 Erkek, 101 Kad›n, Yafl ort 57.2±10.8 y›l) çal›flmaya al›nd›. Tüm olol-gularda yafl, sigara kullan›m›, hiper-tansiyon, diyabetes mellitus, LDL-kolesterol, HDL-kolesterol, total kolesterol/HDL-kolesterol oran›, trigliserid, ailede erken koroner arter hastal›¤› öyküsü gibi risk faktörlerinin da¤›l›m› belirlendi. Bu risk faktörlerinin da-¤›l›m›; BK‹’ye göre kilo fazlal›¤› bulunanlarla, obez olgularda ve bel çevresine göre eylem düzeyi 1 ve eylem düzeyi 2 olan olgularda karfl›laflt›r›ld›.

Bulgular: Her iki cinste de bel çevresi ve BK‹’ye göre farkl› obezite gruplar›nda yer alan olgular aras›nda top-lam risk faktörü say›s› aç›s›ndan farkl›l›k bulunmad›.

Erkek olgularda kilo fazlal›¤› bulunanlarda sigara içicili¤i, obezite bulunan grupta ise DM daha yüksek oran-da gözlendi. Bel çevresine göre eylem düzeyi 1 olan olgularoran-da sigara içicili¤i eylem düzeyi 2 olanlara göre oranda-ha yüksek bulundu. Kad›n olgularda gerek BK‹’ye göre gerekse bel çevresine göre farkl› obezite dereceleri-ne sahip olgularda risk faktörü da¤›l›m› erkeklere göre daha küçük farkl›l›klar göstermekteydi.

Sonuç: Farkl› obezite gruplar›nda yer alan KAH olgular›nda di¤er risk faktörlerinin da¤›l›m› minimal farklar d›-fl›nda benzerlik göstermektedir. Bu durum KAH olgular›na sekonder koruma program› uygulan›rken göz önünde bulundurulmal›d›r. (Anadolu Kardiyol Derg, 2002;3:203-210)

Anahtar Kelimeler: Obezite, risk faktörleri, koroner arter hastal›¤›.

Dr. Kenan Sönmez, Dr. Mustafa Akçakoyun, Dr. Durmufl Demir, Dr. Ahmet Akçay Dr. Selçuk Pala, Dr. Nilüfer Ekfli Duran, Dr. Ruken Bengi Bakal, Dr. Murat Gençbay

Dr. Muzaffer De¤ertekin, Dr. Fikret Turan

Kofluyolu Kalp E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Kardiyoloji Klini¤i, ‹stanbul

Girifl

Obeziteyi di¤er koroner risk faktörlerinden ay›ran bafll›ca özellik, ba¤›ms›z bir risk faktörü oluflu yan›n-da hipertansiyon (HT), hiperkolesterolemi, düflük HDL kolesterol, hipertrigliseridemi ve tip II diyabetes mellitus (1-4) gibi di¤er birçok risk faktörüyle birlikte-lik göstermesidir.

Vücut a¤›rl›¤›, beden kitle indeksi (BK‹), bel çevre-si, bel kalça oran› (BKO) ve deri alt› ya¤ dokusu ölçü-mü obezite tayininde kullan›lan bafll›ca yöntemlerdir.

Bunlar›n içerisinde epidemiyolojik çal›flmalarda obezi-tenin derecelendirilmesinde en yayg›n kullan›lan yön-temler BK‹ ve bel çevresi ölçümleridir.

Dünya Sa¤l›k Örgütü ve uluslararas› k›lavuz komi-telerince kabul edilen s›n›r de¤erlere göre BK‹ 25.0-29.9 kg/m2

olan olgular kilo fazlal›¤›, BK‹ ≥30 kg/m2

olanlar obez olarak kabul edilmektedir (5,6). Bel çev-resine göre yap›lan gruplamada, bel çevresi 94-101 cm aras›nda olan erkeklerle 80-87 cm aras›nda olan kad›nlar eylem düzeyi 1 (action level 1), bel çevresi ≥102 cm olan erkeklerle, ≥88 cm olan kad›nlar eylem düzeyi 2, (action level 2) gruplar›nda de¤erlendiril-mektedir (6-8).

Bu s›n›r de¤erlere karfl›n obezite ile koroner arter

Yaz›flma Adresi: Dr. Kenan Sönmez

(2)

hastal›¤› (KAH) riski aras›nda do¤rusal bir iliflki bulun-du¤u ve eriflkin ça¤›nda orta derecede kilo al›m›n›n KAH riskini artt›rd›¤› bilinmektedir (9-11).

Bu do¤rusal iliflki obeziteyle di¤er baz› koroner risk faktörleri için de söz konusudur (12-15). Obezi-teyle di¤er koroner risk faktörleri aras›ndaki s›k› iliflki göz önüne al›nd›¤›nda, de¤iflik obezite gruplar›nda yer alan KAH olgular›nda, di¤er koroner risk faktörle-rinin da¤›l›m›n›n farkl›l›k gösterip göstermemesi has-tan›n sekonder korumas› aç›s›ndan önem tafl›yabilir.

Çal›flmam›z›n amac›; Dünya Sa¤l›k Örgütü ve ulus-lararas› k›lavuz komitelerince kabul edilmifl BK‹ ve bel çevresi s›n›rlar›na göre yap›lan obezite s›n›flamas›nda farkl› obezite gruplar›nda yer alan KAH olgular›nda di-¤er koroner risk faktörlerinin da¤›l›m›n› karfl›laflt›rmak, böylece bu s›n›r de¤erlerin di¤er koroner risk faktörle-rinin da¤›l›m›n› ne ölçüde yans›tt›¤›n› incelemektir.

Yöntemler

Çal›flma grubunu Ocak 2000 ile May›s 2000 tarih-leri aras›nda Kofluyolu Kalp E¤itim ve Araflt›rma Has-tanesi kardiyoloji servisinde ilk kez koroner anjiyogra-fi yap›lm›fl ve koroner arterlerden en az birinde %50 ve üzerinde çap daralmas›na yol açan lezyon saptan-m›fl ard›fl›k 617 olgu (516 Erkek, 101 Kad›n, yafl ort. 57.2±10.8 y›l) oluflturmaktad›r.

Bütün olgular koroner anjiyografi öncesi bir he-kim taraf›ndan muayene edilerek yafl, cins, ailede er-ken KAH öyküsü, diyabetes mellitus (DM), HT, lipid profili, sigara kullan›m›, beden kitle indeksi, bel çev-resi, kalça çevresi ve fiziksel aktivite durumlar›na ait veriler kaydedildi.

Olgularda KAH için risk faktörleri varl›¤› afla¤›daki gibi belirlendi.

Yafl; erkekte ≥45 yafl›nda olma, kad›nda ≥55 ya-fl›nda veya bu yafl›n alt›nda olsa dahi menopoz gelifl-mifl olmas›,

Beden kitle indeksi; vücut a¤›rl›¤› metre cinsinden ölçülmüfl vücut uzunlu¤unun karesine bölünerek sap-tand›. Vücut a¤›rl›¤› ayakkab› ve kal›n giysiler olmak-s›z›n ölçüldü.

Bel çevresi; ayakta duruyorken son kaburga ile crista iliaca aras›nda orta hatta ölçüldü.

Kalça çevresi; her iki trochanter major femoris hi-zas›ndan ölçüldü.

Ailede erken KAH öyküsü; birinci derecede aile

bi-Diyabetes mellitus varl›¤› (tip II); baflka bir hekim taraf›ndan diyabet tan›s› konmufl ve tedavi al›yor ol-mas› veya açl›k kan flekerinin 125 mg/dl’nin üzerinde olmas›,

Hipertansiyon; klinikte istirahat halinde yap›lan öl-çümde sistolik kan bas›nc›n›n ≥140 mmHg ve/veya diyastolik kan bas›nc›n›n ≥90mmHg olmas› ve/veya antihipertansif ilaç al›yor olmas›,

Hiperlipidemi (HL); serum LDL-kolesterol (LDL-K) de¤erinin ≥130 mg/dl olmas› kriteri arand›. Lipid pro-fili için kan örne¤i akflam yeme¤inden itibaren bir ge-celik (10-12 saat) açl›k sonras› sabah al›nd›. Akut ko-roner olayla baflvuran olgularda lipid profili baflvuru sonras› ilk 24 saatte al›nd›. Total Kolesterol (TK) ve Trigliserid (Tg) düzeyleri otoanalizörde enzimatik ko-lorimetrik test yöntemiyle, HDL-kolesterol düzeyleri ayn› alette direkt yöntemle ölçüldü.

Düflük HDL-kolesterol (HDL-K); NCEP’nin son öne-rilerine göre (16) HDL- kolesterol düzeyinin <40 mmHg olmas› düflük HDL-K olarak kabul edildi. Dü-flük HDL-kolesterol ≥60 mg/dl olan olgular saptand›. Bu olgularda varolan risk faktörü say›s› belirlenirken bir risk faktörü eksik olarak hesapland›.

Sigara kullan›m›; hastan›n sigara içiyor olmas› ve-ya 2 y›l öncesine kadar ve en az 10 y›l süreyle sigara içicisi olmas› fleklinde belirlendi.

Fiziksel aktivite; tüm olgular›n yapt›klar› ifl ve di¤er zamanlardaki sportif ve fiziksel etkinlik düzeyleri sor-gulanarak fiziksel aktivite durumlar› belirlendi. Hafta-da en az 3 kez 20-30 Hafta-dakika veya Hafta-daha uzun süreli fi-ziksel aktivite yapanlar veya yapt›¤› ifl nedeniyle her gün buna denk efor harcayanlar, a¤›r beden iflçileri ve düzenli spor yapanlar düzenli fiziksel aktiviteye sa-hip olgular olarak de¤erlendirildi.

Tüm olgulara klinik muayene ve risk faktörlerinin kayd› sonras›nda klini¤imizde koroner anjiyografi uy-guland›. Anjiyografi sonuçlar› deneyimli en az iki kar-diyolog taraf›ndan de¤erlendirildi ve koroner arter çap›nda %50 ve üzerinde darl›¤a yol açan lezyon bu-lunan olgular çal›flmaya al›nd›.

Tüm olgular, Dünya Sa¤l›k Örgütü ve uluslararas› k›lavuz komitelerince kabul edilen s›n›flamaya uygun olarak BK‹ (5) ve bel çevresi (6, 7) de¤erlerine göre grupland›. Buna göre BK‹ 25.0-29.9 kg/m2

olan olgu-lar kilo fazlal›¤› (overweight), BK‹ ≥30 kg/m2

olan ol-gular obez olarak kabul edildi. Bel çevresi 94-101 cm aras›nda olan erkek olgularla 80-87 cm aras›nda olan

204

Sönmez ve ark.KAH’da Obezite Dereceleri ve Risk Faktörleri

(3)

gereken) gruplar›nda de¤erlendirildi.

Yafl, sigara kullan›m›, HT, DM, LDL-K, HDL-K, TK/HDL-K oran›, trigliserid, ailede erken KAH öyküsü, gibi risk faktörlerinin da¤›l›m› BK‹’ye göre kilo fazlal›-¤› bulunan ve obez olgularda karfl›laflt›r›ld›.

Ayn› risk faktörlerinin da¤›l›m› bel çevresine göre eylem düzeyi 1 ve eylem düzeyi 2 olan olgularda kar-fl›laflt›r›ld›. Yeterli fiziksel aktivite yapan olgular›n gruplarda da¤›l›m› araflt›r›ld›. Karfl›laflt›rma her iki cin-siyetin kendi içerisinde yap›ld›. Yafl, sigara kullan›m›, HT, DM, HL, düflük HDL-K, ve aile öyküsü gibi 7 risk faktörü bir arada ele al›nd›¤›nda, BK‹ ve bel çevresine göre de¤iflik obezite derecelerine sahip gruplar ara-s›nda toplam risk faktörü say›s› aç›ara-s›ndan farkl›l›k bu-lunup bulunmad›¤› araflt›r›ld›.

‹statistiksel Analiz: Verilerin istatistiksel analizinde SPSS (Statistical Package for Social Science) for Win-dows 10.0 program› kullan›ld›. Say›sal de¤erlerin or-talamalar›, ± standart sapmalar› ve frekans oranlar› belirlendi. Niteliksel verilerin karfl›laflt›r›lmas›nda Ki-Kare ve Ficher’in Exact Ki-Ki-Kare testi kullan›ld›. Kate-gorik verilerin karfl›laflt›r›lmas›nda Student t testi kul-lan›ld›. Karfl›laflt›rmalarda p<0.05 olmas› anlaml› ka-bul edildi.

Bulgular

Beden kitle indeksine göre yap›lan gruplamada erkeklerin %50’sinde (256/516) kilo fazlal›¤›,

%15’inde (79/516) obezite, kad›nlar›n %48’inde (48/101) kilo fazlal›¤› %32’sinde (32/101) obezite gözlendi.

Bel çevresine göre yap›lan gruplamada eylem dü-zeyi 1 ve eylem düdü-zeyi 2’ye uyan bel çevresi de¤erle-ri erkeklerde %20 ve %20, kad›nlarda ise s›ras› ile %11 ve % 72 olarak gözlendi.

Beden kitle indeksi 25.0-29.9 kg/m2 ve ≥30 kg/m2

olan erkek olgularda risk faktörlerinin da¤›l›m› Tablo 1’de görülmektedir. Kilo fazlal›¤› bulunan er-keklerde sigara içimi obez olan erkeklere göre daha yüksek bulundu. Kilo fazlal›¤› ve obezite bulunan er-kek olgular aras›nda anlaml› farkl›l›k gösteren di¤er bir risk faktörü diyabetes mellitus idi. Obez olgularda DM görülme oran› %30, kilo fazlal›¤› bulunan olgu-larda %19’du (p<0.05).

Erkek olgularda hipertansiyon, yafl ≥45, HL, HDL-K<40 mg/dl, TK/HDL ≥5, trigliserid düzeyi ≥150 mg/dl ve aile öyküsü gibi risk faktörleri aç›s›ndan ki-lo fazlal›¤› bulunan olgularla obez olgular aras›nda anlaml› farkl›l›k saptanmad›.

Yafl, sigara kullan›m›, HT, DM, HL, düflük HDL-K, ve aile öyküsü gibi 7 risk faktörü bir arada de¤erlen-dirildi¤inde toplam risk faktörü say›s› kilo fazlal›¤› bu-lunan grupta 3.58±1.21, obezite bubu-lunan grupta 3.51±1.17 olarak gözlendi. Toplam risk faktörü say›-s› aç›say›-s›ndan iki grup arasay›-s›nda anlaml› fark yoktu (p>0.05).

Kilo fazlal›¤› ve obezite bulunan kad›n olgularda

25.0-29.9 kg/m2 ≥≥30 kg/m2 BK‹ 256 olgu 79 olgu p n (%) n (%) Yafl ≥45 y›l 228 89 67 85 <0.308 Sigara kullan›m› 182 71 44 56 <0.011* HT 93 36 38 48 <0.061 DM 49 19 24 30 <0.034* HL 138 54 47 59 <0.383 HDL<40 mg/dl 156 61 42 53 <0.219 TK/HDL ≥5 176 69 59 75 <0.314 Tg≥150 mg/dl 143 56 51 65 <0.171 AÖ 70 27 21 27 <0.894

AÖ: ailede erken KAH öyküsü, BK‹: beden kitle indeksi, DM: diyabetes mellitus, HDL: yüksek dansiteli kolesterol, HL: hiperlipidemi (LDL-K ≥130 mg/dl), HT: Hipertansiyon, KAH: koroner arter hastal›¤›, Tg: trigliserid, TK: total kolesterol.

Tablo 1: Kilo fazlal›¤› bulunan (BK‹: 25.0-29.9 kg/m2

) ve obez olan (BK‹: ≥≥30 kg/m2

(4)

risk faktörlerinin da¤›l›m› Tablo 2’de gözlenmektedir. Kad›n olgularda tek fark TK/HDL-K≥5 olanlar›n ora-n›nda ortaya ç›kmaktad›r. Obezite bulunan kad›n ol-gularda TK/HDL-K≥5 olanlar›n oran› kilo fazlal›¤› bu-lunanlara göre anlaml› derecede yüksekti (p=0.022). Kad›n olgularda di¤er risk faktörleri aç›s›ndan obez olgularla kilo fazlal›¤› bulunanlar aras›nda anlaml› farkl›l›k bulunmad›. Erkek olgulardan farkl› olarak, ka-d›nlarda sigara kullan›m› gruplar aras›nda farkl›l›k göstermemekteydi. Diyabetes mellitus obez kad›nlar-da kilo fazlal›¤› bulunanlara göre kad›nlar-daha yüksek oranla görülmekle beraber bu fark istatistiksel olarak anlam-l› boyuta ulaflmamaktayd› (p=0.122).

Yafl, sigara kullan›m›, HT, DM, HL, düflük HDL-K, ve aile öyküsü gibi 7 risk faktörü bir arada ele al›nd›-¤›nda toplam risk faktörü say›s› kilo fazlal›¤› bulunan kad›nlarda 3.50±1.20, obezite bulunanlarda 3.62±1.18 olarak gözlendi. Obez olgularda toplam risk faktörü say›s› yüksek olmakla beraber fark anlam-l›l›k düzeyine ulaflmamaktayd›.

Düzenli fiziksel aktivite yapanlar›n oran› gruplar aras›nda farkl›l›k göstermemekteydi. Kilo fazlal›¤› ve obezite bulunan erkeklerde bu oran s›ras›yla %13 ve %11 (p=0.725) iken kad›nlarda s›ras›yla % 8 ve %9 (p=1.000) olarak gözlendi.

Bel çevresine göre yap›lan s›n›flamada erkek ol-gularda bel çevresi 94-101 cm olanlarla (eylem düze-yi 1) bel çevresi ≥102 cm (eylem düzeyi 2) olanlarda risk faktörlerinin da¤›l›m› Tablo 3’te görülmektedir.

Sigara kullan›m› d›fl›nda di¤er risk faktörlerinin da¤›l›-m› benzerlik göstermekteydi. Sigara kullan›da¤›l›-m› bel çevresi eylem düzeyi 1 olan grupta belirgin olarak da-ha yüksekti (p=0.014).

Yukar›da bahsedilen 7 risk faktörü bir arada ele al›nd›¤›nda toplam risk faktörü say›s›, eylem düzeyi 1 olan olgularda 3.70±1.14, eylem düzeyi 2 olan grup-ta 3.50±1.22 olarak sapgrup-tand›. Bafll›ca sigara kullan›-m›ndaki farkl›l›ktan dolay› bel çevresi eylem düzeyi 1 olan grupta toplam risk faktörü say›s› biraz daha yük-sek bulunmaktayd› ancak bu fark anlaml›l›k düzeyine ulaflmamaktayd› (p>0.05).

Kad›n olgularda bel çevresine göre yap›lan s›n›fla-mada bel çevresi 80-87 cm (eylem düzeyi 1) olanlar-la ≥88 cm (eylem düzeyi 2) olanlarda risk faktörleri-nin da¤›l›m› tablo 4’te gözlenmektedir. Trigliserid dü-zeyi ≥150mg/dl olanlar eylem düzeyi 2 kad›nlarda ey-lem düzeyi 1 olan kad›nlara göre anlaml› derecede yüksek bulundu (%78 vs %46, p=0.024). Di¤er risk faktörlerinin da¤›l›m› farkl›l›k göstermemekteydi.

Ad› geçen 7 risk faktörü bir arada ele al›nd›¤›nda, toplam risk faktörü say›s› eylem düzeyi 1 olgularda 3.38±1.50, eylem düzeyi 2 olgularda 3.58±1.36 ola-rak gözlendi (p>0.05).

Fiziksel aktivite bel çevresi de¤erlerine göre karfl›-laflt›r›ld›¤›nda; eylem düzeyi 1 ve eylem düzeyi 2 olan olgularda düzenli fiziksel aktivite yapanlar›n oran› er-keklerde s›ras›yla %10 ve %9 (p=0.844), kad›nlarda %18 ve % 11 (p=0.502) olarak saptand›.

206

Anadolu Kardiyol Derg 2002;3: 203-210 25.0-29.9 kg/m2 ≥≥30 kg/m2 BK‹ 48 olgu 32 olgu p n (%) n (%) Yafl ≥45 y›l 39 81 25 78 <0.732 Sigara kullan›m› 13 276 13 41 <0.205 HT 32 67 19 59 <0.506 DM 13 27 14 44 <0.122 HL 30 63 23 72 <0.385 HDL<40 mg/dl 24 50 19 59 <0.410 TK/HDL ≥5 33 69 29 91 <0.022* Tg≥150 mg/dl 31 65 20 63 <0.849 AÖ 9 19 7 22 <0.732

AÖ: ailede erken KAH öyküsü, BK‹: beden kitle indeksi, Tablo 2: Kilo fazlal›¤› (BK‹: 25.0-29.9 kg/m2

) bulunan ve obez (BK‹: ≥≥30 kg/m2

(5)

Bel çevresi de¤erlerine göre olgular›n fiziksel akti-vite durumlar› farkl›l›k göstermemekteydi.

Tart›flma

Eriflkin ça¤›nda kilo al›m›n›n, kardiyovasküler risk faktörlerinin en önemli belirleyicilerinden biri oldu¤u

öngörülmektedir (17). Framingham çal›flmas›ndan el-de edilen veriler obezitenin KAH için ba¤›ms›z bir risk faktörü oldu¤unu ortaya koymufltur (18-20). Obezite KAH oluflumunda multifaktöryel bir mekanizmayla rol oynamakta, KAH için ba¤›ms›z bir risk faktörü oluflu yan›nda yüksek kan bas›nc›, hiperkolesterolemi, dü-flük HDL-K, yüksek trigliserid ve DM gibi di¤er birçok

94-101 cm _{≥≥102 cm} BK‹ 10x5 olgu 103 olgu p n (%) n (%) Yafl ≥45 y›l 97 92 93 90 <0.592 Sigara kullan›m› 79 75 61 59 <0.014* HT 46 44 50 49 <0.493 DM 23 22 25 24 <0.685 HL 57 54 63 61 <0.315 HDL<40 mg/dl 64 61 52 50 <0.129 TK/HDL _≥5 73 70 64 62 <0.261 Tg_{≥150 mg/dl} 61 58 64 62 <0.552 AÖ 18 17 20 19 <0.671

Tablo 3: Bel çevresi 94-101cm (eylem düzeyi 1) ve ≥≥ 102cm (eylem düzeyi 2) olan erkek KAH olgular›nda di¤er

risk faktörlerinin da¤›l›m›.

80-87 cm ≥≥88 cm BK‹ 11 olgu 72 olgu p n (%) n (%) Yafl ≥45 y›l 9 82 59 82 <0.992 Sigara kullan›m› 3 27 18 25 <0.872 HT 6 55 48 67 <0.432 DM 5 45 26 36 <0.551 HL 8 73 49 68 <0.756 HDL<40 mg/dl 3 27 36 50 <0.160 TK/HDL ≥5 6 55 56 78 <0.099 Tg≥150 mg/dl 5 45 56 78 <0.024* AÖ 2 18 15 21 <0.839

(6)

risk faktörüyle birliktelik göstermektedir (1-4). Bu bir-liktelik nedeniyle, obezitenin kardiyovasküler hastal›k için ba¤›ms›z bir risk faktörü mü oldu¤u yoksa kardi-yovasküler hastal›¤a etkisinin efllik eden di¤er risk fak-törlerince mi belirlendi¤i uzun süre tart›fl›lm›flt›r.

Beden kitle indeksi ile belirlenmifl genel obezite derecelendirmesi yan›nda vücut ya¤ da¤›l›m› da KAH riski aç›s›ndan önem tafl›maktad›r. Vücut ya¤›n›n da-ha çok abdomen ve toraksda topland›¤› santral (ab-dominal) tip obezitenin di¤er koroner risk faktörleriy-le daha s›k› bir birliktelik gösterdi¤i ve santral tip obe-zitede kardiyovasküler hastal›k riskinin BK‹ ile belirlen-mifl genel obeziteye oranla daha yüksek oldu¤u göz-lenmifltir (21-24).

Genifl epidemiyolojik çal›flmalarda santral obezite-nin tayiobezite-ninde BK‹ s›kl›kla kullan›lm›fl olmakla beraber bel çevresinin santral obeziteyi daha do¤ru yans›tt›¤› gözlenmifltir (25-28). Bu nedenle santral obezite de-recelendirilmesinde ve kilo azalt›m›n›n takibinde bel çevresi de¤erlerine göre s›n›rlar belirlenmifltir (6-8).

Pratik uygulamada obezite tan›s› için bir s›n›r de-¤erin bulunmas› zorunludur. Bu s›n›r de¤erler obezi-te tan›s› yan›nda KAH olgular›nda sekonder koruma program›n›n belirlenmesi aç›s›ndan da büyük önem tafl›maktad›r.

Epidemiyolojik çal›flmalarda obezitenin belirlen-mesinde en s›k kullan›lan yöntem BK‹’dir. Dünya Sa¤-l›k Örgütü ve di¤er uluslararas› k›lavuz komitelerince kabul edilen s›n›r de¤erlere göre BK‹’nin 18.0-24.9 kg/m2

olmas› normal kilo, 25.0-29.9 kg/m2

aras›nda olmas› kilo fazlal›¤› ve ≥30 kg/m2 olmas› obezite ola-rak kabul edilmektedir (5,6).

Bel çevresine göre yap›lan derecelendirmede ise, erkeklerde 94-101 cm ve kad›nlarda 80-87 cm aras›n-da bel çevresi eylem düzeyi 1 olgular, erkeklerde ≥102 cm, kad›nlarda ≥8 cm bel çevresi eylem düzeyi 2 olgular ars›nda yer almaktad›r (6,7).

Bel çevresine göre yap›lan bu s›n›flamada eylem düzeyi 1 olgularda kilo al›m›n›n durdurulmas› veya ki-lo azalt›m›n›n ve fiziksel aktivitenin artt›r›lmas› öneri-lirken, eylem düzeyi 2 olgularda kilo azalt›m›n›n bu konuda uzman sa¤l›k çal›flanlar› denetiminde yap›l-mas› önerilmektedir (6,7).

Obezite gruplamas›nda bu s›n›r de¤erler kullan›l-mas›na karfl›l›k obezite ile KAH aras›ndaki iliflki do¤ru-sal bir nitelik tafl›maktad›r (9-11). Obezite ile kardiyo-vasküler mortalite ve genel mortalite aras›nda da

Çal›flmam›zda, KAH bulunan olgularda BK‹ ve bel çevresi için kabul edilmifl s›n›r de¤erlere göre yap›lm›fl obezite derecelendirmesinin di¤er koroner risk fak-törlerinin da¤›l›m›n› nas›l yans›tt›¤› incelenmifltir.

Beden kitle indeksi’ne göre yap›lan derecelendir-mede, erkek olgularda kilo fazlal›¤› bulunanlarla flifl-man olanlarda di¤er risk faktörlerinin da¤›l›m› karfl›-laflt›r›ld›¤›nda anlaml› farkl›k sigara içicili¤i ve DM s›k-l›¤›nda ortaya ç›kmaktad›r. Sigara içicili¤i fazla kilolu grupta yüksek bulunurken, DM obezite bulunan grupta daha yüksek oranda gözlenmektedir. Erkek olgular›m›zda BK‹ ile sigara içimi aras›nda ters bir ba¤lant› bulunmakta, düflük BK‹’ye sahip erkeklerde sigara içicili¤i daha s›k gözlenmektedir. Türkiye’de eriflkin popülasyonda risk faktörü prevalans›n›n ince-lendi¤i TEKHARF çal›flmas›nda da, obez erkeklerde si-gara içicili¤i obez olmayanlara göre %30 daha düflük bulunmufltu (14). Obezlerde sigara al›flkanl›¤›n›n dü-flük olmas› ve sigaray› b›rakt›ktan sonra kilo al›m›n›n art›fl› bunu aç›klayan bir neden olabilir.

Genel popülasyonda HDL-K düzeyi, sigara içicili¤i ve obezite ile ters bir ba¤lant› içerisindedir. Çal›flma-m›zda, erkek KAH olgular›nda sigara içicili¤i fazla olan grupta (kilo fazlal›¤› olan grup) HDL-K <40 mg/dl olanlar›n oran›, sigara içicili¤i daha az olan obez olgulara göre daha yüksektir ancak bu fark ista-tistiksel olarak anlaml›l›k boyutuna ulaflmamaktad›r. Obez olgularda sigara içicili¤inin kilo fazlal›¤› bulunan olgulara göre daha düflük olmas›, obezitenin HDL-K düzeyine olumsuz etkisini dengeleyen bir faktör ola-bilir.

Erkeklerde kilo fazlal›¤› bulunan ve obez olgular aras›ndaki karfl›laflt›rmada dikkati çeken bir di¤er özellik, hipertansiyon s›kl›¤›n›n anlaml›l›¤a yak›n dü-zeyde (p=0.061) obez olgularda daha yüksek bulun-mas›d›r.

Yafl, sigara kullan›m›, HT, DM, HL, düflük HDL, ve aile öyküsü gibi 7 risk faktörü bir arada ele al›nd›¤›n-da, kilo fazlal›¤› bulunan grupla obezite bulunan grupta risk faktörü say›s› aç›s›ndan anlaml› farkl›l›k bulunmamas› sekonder koruma aç›s›ndan iki gruba da benzer yaklafl›lmas› gereklili¤ini ortaya koymakta-d›r.

Beden kitle indeksine göre yap›lan gruplamada ki-lo fazlal›¤› ve obezite bulunan kad›n KAH olgular›nda da toplam risk faktörü aç›s›ndan fark bulunmamakta-d›r. Erkeklerde sigara içicili¤i ve DM s›kl›¤›nda

gözle-208

(7)

nanlara göre anlams›z boyutta da olsa daha yüksek olan HT s›kl›¤›na kad›n olgularda rastlanmamaktad›r.

Bu verilere göre kilo fazlal›¤› ve obezite bulunan kad›n KAH olgular›nda di¤er koroner risk faktörü da-¤›l›m›ndaki benzerlik erkeklere göre daha da belirgin-dir.

Bel çevresine göre yap›lan s›n›flamada, erkek ol-gularda BK‹’ye göre yap›lan gruplamada izlenen baz› farkl›l›klar›n kayboldu¤u iki grup aras›ndaki benzerli-¤in daha da belirginleflti¤i izlenmektedir. Bel çevresi-ne göre eylem düzeyi 1 ve eylem düzeyi 2 olan erkek olgularda di¤er risk faktörü da¤›l›m› aç›s›ndan gözle-nen tek fark sigara içicili¤inin eylem düzeyi 1 olgular-da olgular-daha yüksek olmas›d›r. Di¤er risk faktörleri aras›n-daki farklar daha siliktir.

Kad›n olgularda da bel çevresine göre yap›lan s›-n›flamaya göre eylem düzeyi 1 ve eylem düzeyi 2 olanlar aras›nda koroner risk faktörleri benzerlik gös-termektedir. Bu grupta izlenen tek farkl›l›k trigliserid düzeyi ≥150 mg/dl olanlar›n eylem düzeyi 2 grubun-da grubun-daha yüksek olmas›d›r.

Sonuç olarak, KAH bulunan olgularda, BK‹’ye göre yap›lan s›n›flamada, kilo fazlal›¤› bulunanlarla obezite bulunan erkek olgular ars›nda di¤er risk faktörlerinin s›kl›¤› aç›s›ndan küçük farklar bulunmaktad›r. Sigara içicili¤i kilo fazlal›¤› bulunanlarda yüksek bulunurken DM obezite bulunanlarda daha yüksek gözlenmekte-dir. Ancak, total risk faktörü da¤›l›m› aç›s›ndan fark bu-lunmamaktad›r. Kad›n olgularda iki grup aras›nda risk faktörü da¤›l›m›ndaki benzerlik daha da belirgindir.

Bel çevresine göre yap›lan gruplamada, gerek er-kek gerekse kad›n olgularda eylem düzeyi 1 ve eylem düzeyi 2 olgular aras›nda di¤er risk faktörlerinin ¤›l›m› benzerlik göstermektedir. Risk faktörlerinin da-¤›l›m›ndaki bu benzerlik sekonder koruma program› uygulan›rken göz önünde bulundurulmal›d›r.

Kilo azalt›m›n›n di¤er koroner risk faktörlerine olumu etkisi göz önüne al›nd›¤›nda daha düflük bel çevresi ve daha düflük BK‹’ye sahip KAH olgular›nda da profesyonel kilo azalt›m›n›n uygulanmas› do¤ru olacakt›r.

Kaynaklar

1. Berchtold P, Jorgens V, Finke C, Berger M. Epidemi-ology of obesity and hypertension. Int J Obes 1981; 5 (suppl 1): 1-7.

2. Denke MA, Sempos CT, Grundy SM. Excess body we-ight. An under-recognized contributor to high blood cholesterol levels in white American men. Arch Intern Med 1993; 153: 1093-103.

3. Garrison RJ, Wilson PW, Castelli WP, Feinleib M, Kan-nel WB, McNamara PM. Obesity and lipoprotein cho-lesterol in the Framingham offspring study. Metabo-lism 1980; 29: 1053-60.

4. Hartz AJ, Rupley DC Jr, Kalkhoff RD, Rimm AA. Relati-onship of obesity to diabetes: influence of obesity level and body fat distribution. Prev Med. 1983; 12: 351-7. 5. Physical status: The use and interpretation of

anthro-pometry. Report of WHO Expert Commitee. WHO Technical Report Series 854. Geneva: World Health Organisation, 1995.

6. Wood D, De Backer G, Faergeman O, Graham I, Man-cia G, Pyorala K. Prevention of coronary heart disease in clinical practice. Recommendations of the Second Joint Task Force of European and other Societies on coronary prevention. Eur Heart J 1998; 19: 1434-503. 7. Han TS, van Leer EM, Seidell JC, Lean ME. Waist cir-cumference action levels in the identification of cardi-ovascular risk factors: prevalence study in a random sample. BMJ 1995; 311: 1401-5.

8. Lean MEJ, Han TS, Morrison CE. Waist circumference indicates the need for weight management. BMJ 1995; 311: 158-61.

9. Manson JE, Colditz GA, Stampfer MJ, et al. A prospec-tive study of obesity and risk of coronary heart disease in women. N Engl J Med. 1990; 322: 882-9.

10. Rosengren A, Wedel H, Wilhelmsen L. Body weight and weight gain during adult life in men in relation to coronary heart disease and mortality. A prospective population study. Eur Heart J 1999;20: 269-77. 11. Willett WC, Manson JE, Stampfer MJ, et al. Weight,

weight change, and coronary heart disease in wo-men. Risk within the 'normal' weight range. JAMA 1995; 273: 461-5.

12. Jousilahti P, Tuomilehto J, Vartiainen E, Pekkanen J, Puska P. Body weight, cardiovascular risk factors, and coronary mortality. 15-year follow-up of middle-aged men and women in eastern Finland. Circulation 1996; 93: 1372-9.

13. Onat A, fiurdum Avc› G, fienocak M ve ark. Türkiye’de eriflkinlerde alp hastal›¤› ve risk faktörleri s›kl›¤› tara-mas›: 4. kanda kolesterol ve trigliserid düzeyleri. Türk Kardiyol Dern Arfl 1991;19:88-96.

14. Onat A, fienocak M. Obesity in Turkish adults. Preva-lence, validity as a coronary risk factor, and interrelati-on with other risk factors. Int J Angiol 1995; 4: 94-8. 15. Onat A, Sansoy V. Systolic and diyastolic blood

pres-sure related to six other risk parametres in Turkish adults: Strong correlation with relative weight. Int J Cardiol 1998; 63: 295-303.

(8)

17. Krauss MR, Winston M, Fletcher BJ, Grundy MS. Obe-sity: impact on cardiovascular disease. Circulation 1998; 98: 1472-6.

18. Hubert HB, Feinleib M, McNamara PM, Castelli WP. Obesity as an independent risk factor for cardiovascu-lar disease: a 26-year follow-up of participants in the Framingham Heart Study. Circulation 1983;67: 968-77.

19. Garrison RJ, Castelli WP. Weight and thirty-year mor-tality of men in the Framingham Study. Ann Intern Med. 1985; 103: 1006-9.

20. Manson JE, Willett WC, Stampfer MJ, et al. Body we-ight and mortality among women. N Engl J Med. 1995; 333: 677-85.

21. Reaven GM. Banting lecture 1988. Role of insulin re-sistance in human disease. Diabetes 1988; 37: 1595-607.

22. Rimm EB, Stampfer MJ, Giovannucci E, et al. Body si-ze and fat distribution as predictors of coronary heart disease among middle-aged and older US men. Am J Epidemiol 1995; 141: 1117-27.

23. Prineas RJ, Folsom AR, Kaye SA. Central adiposity and increased risk of coronary artery disease mortality in older women. Ann Epidemiol 1993; 3: 35-41. 24. Folsom AR, Kaye SA, Sellers TA, et al. Body fat

distri-bution and 5-year risk of death in older women. JAMA 1993; 269: 483-7.

25. Ferland M, Despres JP, Tremblay A, et al. Assessment of adipose tissue distribution by computed axial to-mography in obese women: association with body density and anthropometric measurements. Br J Nutr 1989; 61: 139-48.

26. Rankinen T, Kim SY, Perusse L, Despres JP, Bouchard C. The prediction of abdominal visceral fat level from body composition and anthropometry: ROC analysis. Int J Obes Relat Metab Disord 1999; 23 :801-9 27. Despres JP, Prud'homme D, Pouliot MC, Tremblay A,

Bouchard C. Estimation of deep abdominal adipose-tissue accumulation from simple anthropometric me-asurements in men. Am J Clin Nutr 1991; 54: 471-7. 28. Pouliot MC, Despres JP, Lemieux S, et al. Waist

circum-ference and abdominal sagittal diameter: best simple anthropometric indexes of abdominal visceral adipose tissue accumulation and related cardiovascular risk in men and women. Am J Cardiol 1994; 73: 460-8. 29. Dennis KE, Goldberg AP. Differential effects of body

fatness and body fat distribution on risk factor for car-diovascular disease in women. Impact of weight loss. Arterioscler Thromb 1993; 13: 1487-94.

30. Rissanen A, Pietinen P, Siljamaki-Ojansuu U, Piirainen H, Reissel P. Treatment of hypertension in obese patients: efficacy and feasibility of weight and salt reduction programs. Acta Med Scand 1985; 218: 149-56. 31. Thakur V, Richards R, Reisin E. Obesity, hypertension,

and the heart. Am J Med Sci 2001; 321: 242-8.