ENSTİTÜSÜ Türk Standardı
TS 13515
Eylül 2021
TS 13515: 2019 yerine
ICS 91.100.30; 91.080.40
TS EN 206'nın uygulanmasına yönelik tamamlayıcı standart
Complementary Turkish Standard for the implementation of TS EN 206
© TSE 2021
Tüm hakları saklıdır. Aksi belirtilmedikçe bu yayının herhangi bir bölümü veya tamamı, TSE'nin yazılı izni olmaksızın fotokopi ve mikrofilm dâhil, elektronik ya da mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz ya da kopyalanamaz.
TSE Standard Hazırlama Merkezi Başkanlığı Necatibey Caddesi No: 112
06100 Bakanlıklar * ANKARA Tel: + 90312416 68 30 Faks: + 90 312416 64 39 E-posta:dokumansatis@tse.org.tr Web: www.tse.org.tr
Önsöz
Bu standart; Türk Standartları Enstitüsü İnşaat İhtisas Kurulu’na bağlı TK09İnşaat Teknik Komitesi tarafından TS 13515 (2019) ‘in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 30 Eylül 2021 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.
Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkânlarımız ön planda olmak üzere, milletlerarası standartlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standartlarındaki esaslar da göz önünde bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına ve bu esasların, ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır.
Bu standart, TS EN 206:2013+A2 ile bağlantılı olarak kullanılır ve binalarda ve inşaat mühendisliği alanına giren yapılarda kullanılan, yerinde döküm ve ön yapımlı (prefabrik) yapılar ile öndökümlü yapısal elemanlarda kullanılan betonlara uygulanır.
Bu standart son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici/imalatçı ve tüketici durumundaki konunun ilgilileri ile gerekli iş birliği yapılmış ve alınan görüşlere göre olgunlaştırılmıştır.
Bu standartta kullanılan bazı kelime veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
İçindekiler
Sayfa
Giriş ... vii
1 Kapsam ... 1
2 Bağlayıcı atıflar ... 1
3 Terimler, tanımlar, semboller ve kısaltmalar ... 3
3.1 Terimler ve tanımlar ... 3
3.2 Semboller ve kısaltmalar ... 4
4 Sınıflandırma... 5
4.1 Çevresel faktörlerle ilgili etki sınıfları... 5
5 Beton gerekleri ve doğrulama yöntemleri ... 11
5.1 Bileşen malzemeler için temel gerekller ... 11
5.1.1 Genel ... 11
5.1.2 Çimento ... 11
5.1.3 Agregalar ... 11
5.1.4 Karma suyu ... 11
5.1.5 Kimyasal katkı maddeleri ... 11
5.1.6 Mineral katkılar (mineral dolgular ve boya maddeleri dâhil) ... 12
5.1.7 Lifler ... 12
5.2 Beton bileşimi için temel gerekler ... 12
5.2.1 Genel ... 12
5.2.2 Çimento seçimi ... 12
5.2.3 Agrega seçimi ... 12
5.2.4 Karışım suyunun kullanımı ... 14
5.2.5 Mineral katkıların kullanımı ... 14
5.2.6 kimyasal katkıların kullanımı ... 19
5.2.7 lif kullanımı... 19
5.2.8 Klorür içeriği ... 19
5.2.9 Beton sıcaklığı ... 20
5.3 Etki sınıflarına ilişkin gerekler ... 21
5.3.1 Genel ... 21
5.3.2 Beton bileşimi için sınır değerler ... 21
5.3.3 Performansı esas alan tasarım yöntemleri ... 22
5.3.4 Su içerisinde beton dökülmesi için gerekler ... 22
5.3.5 Su kirletici maddelere maruz kalan beton ...23
5.3.6 Yüksek sıcaklığa maruz beton ...23
5.3.7 Çok Yüksek dayanımlı beton ...23
5.4 Taze beton gerekleri ...26
5.4.1 Kıvam, viskozite, geçiş yeterliliği ve ayrışma direnci ...26
5.4.2 Çimento içeriği ve su/çimento oranı ...26
5.4.3 Hava içeriği ...26
5.4.4 Hava içeriği ...26
5.5 Sertleşmiş beton gereklilikleri ...26
5.5.1 Dayanım ...26
5.5.2 Birim hacim kütle...27
5.5.3 Su işlemesine (nüfuzuna) karşı direnç ...27
5.5.4 Yangına direnç ...28
5.5.5 Donatı korozyonu ve beton örtü tabakası kalınlığı ...28
5.5.6 Aşınma direnci ...37
5.5.7 Sertleşmiş betonun donma-çözülme etkisine direnci ...37
5.5.8 Sertleşmiş betonda gecikmiş etrinjit oluşumu...37
6 Beton şartnamesi ...37
6.1 Genel ...37
6.2 Tasarlanmış betonun şartnamesi ...38
6.2.1 Genel ...38
6.2.2 Temel gerekler ...38
6.2.3 Ek gerekler ...38
6.3 Tarif edilmiş betonun şartnamesi ...38
6.3.1 Genel ...38
6.3.2 Temel Gerekler ...38
6.4 Standarda göre tarif edilmiş betonun şartnamesi ...38
7 Taze betonun teslimi ...39
7.1 Beton kullanıcısı (müşteri) tarafından imalatçıya verilecek bilgiler ...39
7.2 Beton imalatçısı tarafından kullanıcıya verilecek bilgiler ...39
7.3 Hazır beton için teslim belgesi (irsaliye) ...39
7.4 Şantiyede imal edilen beton için teslim belgesi bilgileri ...39
7.5 Ana karıştırma işleminden sonraki ve boşaltımdan önceki karışım ayarlamaları ....40
7.6 Betonun şantiyeye nakliyesi ...40
8 Uygunluk kontrolü ve uygunluk kriterleri ...40
8.1 Genel ... 40
8.2 Tasarlanmış betonun uygunluk kontrolü ... 40
8.2.1 Basınç dayanımının uygunluk kontrolü ... 40
8.2.2 Yarmada çekme dayanımı için uygunluk kontrolü ... 43
8.2.3 Dayanım dışındaki özellikler için uygunluk kriterleri ... 43
8.3 Standarda göre tarif edilmiş beton dâhil tarif edilmiş betonun uygunluk kontrolü . 43 8.4 Mamulün uygun olmaması durumunda yapılacak işlemler ... 44
9 İmalat kontrolü ... 44
9.1 Genel ... 44
9.2 İmalat kontrol sistemleri ... 44
9.3 Kaydedilmiş veriler ve diğer belgeler ... 44
9.4 Deneyler ... 44
9.5 Beton bileşim oranları ve başlangıç deneyleri ... 44
9.6 Personel, donanım ve tesis... 44
9.6.1 Personel ... 44
9.6.2 Donanım ve tesis ... 45
9.7 Bileşen malzemelerinin harmanlanması ... 45
9.8 Betonun karıştırılması ... 45
9.9 İmalat kontrol işlemleri ... 45
10 Uygunluk değerlendirmesi ... 47
10.1 Genel ... 47
10.2 İmalat kontrolünün değerlendirilmesi, gözetimi ve belgelendirilmesi ... 47
11 Tasarlanmış betonun kısa gösterilişi ... 47
Ek A (bağlayıcı) Başlangıç deneyleri ... 48
Ek B (bağlayıcı) Tanımlama deneyleri ... 49
Ek B1 (bağlayıcı) Betonda nitelik denetimi ve kabul koşulları ... 50
Ek C (bağlayıcı) İmalat kontrolünün değerlendirmesi, gözetimi ve belgelendirilmesi için hükümler ... 54
Ek D (bilgi için) Özel geoteknik işler için beton şartnamesi ve beton uygunluğu için ek gerekler ... 56
Ek E (bağlayıcı) Agregaların kullanımı için gerekler ... 57
Ek F (bağlayıcı) Beton karışımı için sınır değerlerle ilgili öneriler ... 60
Ek G (bilgi için) Taze haldeki kendiliğinden yerleşen ve sıkışan beton (KYB) gerekleri için kılavuz bilgiler ... 68
Ek H (bilgi için) 8.2.1.3, Yöntem C için uygulama kuralları ... 69
Ek J (bilgi için) Onaylanmış bir İspanyol Tüzüğü’nün uyarlanmasına yönelik sapma ... 70
Ek K (bilgi için) Beton aileleri ...71
Ek L (bilgi için) Belirli paragraflara ilişkin ek bilgiler ...72
Ek M(bilgi için)Kullanım yerinde geçerli hükümlerle ilgili kılavuzluk ...73
Ek N (bilgi için) Agrega tane dağılımının seçilmesi ...74
Ek P (bilgi için) Betonda alkali silika reaksiyonu (ASR) için ilave öneriler ...75
Ek R (bilgi için) Betonun imalatı ve uygunluk kontrolü için beton ailesi kavramının kullanılması ...81
Ek S (bilgi için) Örtüşmeyen basınç dayanım deney sonuçlarının, beton ailesi kavramı kullanılmaksızın uygunluk kontrolü ...86
Kaynaklar ...89
Giriş
TS EN 206:2013+A2: 2016, “Beton - Özellik, performans, imalat ve uygunluk” standardında, iklimsel ve coğrafik şartlar, güvenlik seviyeleri ve yerleşmiş bölgesel uygulamalarda oluşan farklılıkları dikkate alınarak bazı konularda milli uygulamaların kullanılmasına müsaade edilmiştir. Ülkemiz için geçerli milli uygulama kuralları bu standartta verilmiştir.
Bu standart, TS EN 206:2013+A2ile birlikte, bağlantılı olarak kullanılmalıdır. Bu standart, binalarda ve inşaat mühendisliği alanına giren diğer yapılarda kullanılan yerinde döküm ve ön yapımlı (prefabrik) yapılar ile ön-dökümlü yapısal elemanlarda kullanılan betonları kapsar. Her iki standart birlikte, betonun sahip olması gerekli özelliklerini, imalatını, performansını ve uygunluğunu kapsayan standart grubunu oluşturur.
Bu standart hükümlerinin,uygun nitelikli, eğitimli ve deneyimli kişiler tarafındanuygulanacağı kabul edilmiştir. Bu standart, her türlü beton sözleşmesi için gerekli hükümlerintamamını içermeyebilir.Standardın doğru uygulanmasından kullanıcılarsorumludur.
Bu standartta, TS EN 206: 2013+A2 ile aynı madde numaraları ve başlıkları kullanılmıştır. TS EN 206:
2013+A2’den ayrı olan değişiklikler (ilave metin, değiştirme, silme) standart metni içerisinde, Maddenin başında italik karakterde, ayrı paragraf halinde belirtilmiştir.
Bu standartta TS EN 206:2013+A2’de verilmeyen, Ek B’nin devamı niteliğinde Ek B1 ilave edilerek betondan numune alma ve nitelik denetimine yönelik olarak yeni bir bağlayıcı Ek getirilmiştir.
TS EN 206: 2013+A2’de verilen Ek F bu standart kapsamında bağlayıcı Ek haline dönüştürülmüştür.
Bu standardın ilgili diğer standartlarla olan ilişkisi Şekil 1’de gösterilmiştir.
Donatısız, donatılı ve ön gerilmeli beton yapılar
Şekil 1 - Bu standart ile beton yapıların hesaplama ve uygulama kuralları standartları(code), tasarım ve işçilik standartları, bileşen malzemelere ait standartlar ve deney standartları
arasındaki ilişki TS 500 ve TS EN 1992
serisi “Beton yapıların tasarımı”
TS EN 206 vebu standart
“Beton-Özellik, performans, imalat ve uygunluk”
TS EN 13670 “Beton yapıların inşası”
TS EN 12350 serisi “Taze beton deneyleri”
TS EN 12390 serisi “Sertleşmiş beton deneyleri”
TS EN 13791 ile TS 13685, TS 13543 ve TS EN 12504 serisi
“Yapıdaki beton deneyleri”
Geri dönüşümlü agrega içeren beton, kuru karışımlı beton, alkaliye maruz beton, kendiliğinden yerleşen beton, su kirleticilere maruz beton, enjeksiyon betonu ve harcı, kütle betonu elemanları, su geçirimsiz beton
Çimento
TS EN 197-1, TS 21, TS EN 14216, TS 13353 TS 13353
Beton için uçucu kül TS EN 450-1
Beton için silis dumanı TS EN 13263-1
Doğal puzolan-Çimento ve beton için tras, TS 25
Beton, harç ve şerbet için katkılar TS EN 934-1, TS EN 934-2
Beton agregaları, EN 12620, EN 13055
Çimento ve/veya kireç esaslı yapı malzemeleri için pigment, TS EN 12878
Beton karma suyu, TS EN 1008
Betonda kullanılan lifler, TS EN 14889-1, TS EN 14889-2
Beton için öğütülmüş taneli (granüle) yüksek fırın cürufu (ÖYFC), TS EN 15167-1
1 Kapsam
Bu Standart, yerinde döküm ve ön dökümlü (prefabrik) yapılar ile binaların ve inşaat mühendisliği alanına giren yapıların ön dökümlü yapısal elemanlarında kullanılan betonların özellik, performans, imalat ve uygunluk değerlendirmesini kapsayan EN 206:2013+A2’in ülkemizde uygulanması esnasında dikkate alınacak bazı hükümlere dairdir.
2 Bağlayıcı atıflar
TS EN 206:2013+A2’de verilen, atıf yapılan standartlar listesine aşağıdakiler ilave edilmiştir.
Bu standartta diğer standart ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarihli atıflarda, yalnızca alıntı yapılan baskı geçerlidir. Tarihli olmayan dokümanlar için, atıf yapılan dokümanın (tüm tadiller dâhil) son baskısı geçerlidir. * İşaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standartlarıdır.
TS No Türkçe Adı İngilizce Adı
TS 21 Çimento - Beyaz portland çimentosu - Bileşim, özellikler ve uygunluk kriterleri
Cement - Composition, specifications and conformity criteria for white portland cement
TS 25 Doğal puzolan (tras) - Çimento ve betonda kullanılan -Tarifler, gerekler ve uygunluk kriterler
Natural pozzolan (Trass) for use in cement and concrete - Definitions, requirements and conformity criteria TS EN 480-1 Kimyasal katkılar - Beton, harç ve şerbet
için - Deney yöntemleri - Bölüm 1:
Deneyler için şahit beton ve şahit harç
Admixtures for concrete, mortar and grout - Test methods – Part 1: Reference concrete and reference mortar for testing TS EN 480-11 Kimyasal katkılar - Beton, harç ve şerbet
için - Deney metotları - bölüm 11:
Sertleşmiş betonda hava boşluğu özelliklerinin tayini
Admixtures for concrete, mortar and grout – Test methods – Part 11 : Determination of air void characteristics in hardened concrete
TS 802 Beton karışım tasarımı hesap esasları Calculation principles of concrete mix design
TS 706
EN 12620 + A1 Beton agregaları Concrete aggregates
TS 13353 Borlu aktif belit (BAB) çimentosu - tarifler, bileşim, özellikler ve uygunluk kriterleri
Boron modified active belite cement - Definitions, composition, specifications and conformity criteria
TS 1247 Beton yapım, döküm ve bakım kuralları (normal hava koşullarında)
Mixing, Placing and Curing of Concrete (Normal Weather Conditions)
TS 1248 Betonun hazırlanması, dökümü ve bakım kuralları - Anormal hava şartlarında
Mixing, placing and curing of concrete - Abnormal weather conditions
TS 2517 Agregaların potansiyel alkali sillika reaktivitesinin tayini - Kimyasal yöntem
Determination of potential alkali silica reactivity of aggregates - Chemical method
TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS 2987 Betonda priz süresinin penetrasyon
direncinin ölçülmesi yöntemi ile tayini
Determination of the concrete setting time by measurement of penetration resistance TS 3440 Betona zararlı etkileri olan su, zemin ve
gazların değerlendirilmesi - Prensipler, sınır değerler, su ile zemin numunelerinin alınması ve analizleri
Assessment of water, soil and gases for their aggressiveness to concrete - Principles, limiting values, sampling and analysis of water and soil samples
TS 500 Betonarme yapıların tasarım ve yapım kuralları
Requirements for design and construction of reinforced concrete structures
TS EN 1992-1-1 Beton yapıların tasarımı - Bölüm 1-1:
Genel kurallar ve binalara uygulanacak kurallar (eurocode 2)
Eurocode 2: Design of concrete structures - Part 1-1: General rules and rules for buildings
TS 13516 Agregaların potansiyel alkali reaktivitesinin tayini (harç çubuğu yöntemi)
Standard test method for potential alkali reactivity of aggregates (mortar bar method)
TS 13517 Bağlayıcı malzemeler ve agrega karışımlarının potansiyel alkali silika reaktivitesinin tayini (Hızlandırılmış harç çubuğu yöntemi)
Standard test method for determining the potential alkali silica reactivity of combinations of cementitious materials and aggregate (accelerated mortar bar method)
TS 13518 Çimento agrega karışımlarının potansiyel alkali reaktivitesi (harç çubuğu yöntemi)
Standard test method for potential alkali reactivity of cement aggregate combinations (mortar bar method) TS 13519 Alkali silika reaksiyonu nedeniyle
betonda oluşan boy değişiminin tayin edilmesi
Standard test method for determination of length change of concrete due to alkali silica reaction
TS 13543 Betonarme yapılara uygulanabilecek tahribatsız muayene (NDT) yöntemleri
Non-destructive testing (NDT) methods applicable to reinforced concrete structures
TS 13685 Basınç dayanımının yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde yerinde tayini – TS EN 13791’in uygulanmasına yönelik tamamlayıcı standart
Assessment of in-situ compressive strength in structures and precast concrete components – Complementary guidance to that given in TS EN 13791 TS 13815 Kütle betonu tasarımı Mix design for mass concrete
TS EN 13791 Basınç dayanımının yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde yerinde tayini
Assessment of in-situ compressive strength in structures and precast concrete components
TS 10088 EN 932-3
Agregaların genel özellikleri için deneyler kısım 3: Basitleştirilmiş petrografik tanımlama için işlem ve terminoloji
Tests for general properties of aggregates- Part 3: Procedure and terminology for simplified petrographic description
TSE CEN/TR
16369
Beton imalatında kontrol grafiklerinin kullanımı
Use of control charts in the production of concrete
TS No Türkçe Adı İngilizce Adı
TSE CEN/TR
16349*
Betonda zararlı Alkali-Silika Reaksiyonundan (ASR) sakınmak için çerçeve şartname
Framework for a specification on the avoidance of a damaging Alkali-Silica Reaction (ASR) in concrete
TSE CEN/TR
16563
Eşdeğer dayanıklılık prosedürünün ilkeleri
Principles of the equivalent durability procedure
TSE CEN/TR
16639
k-değeri kavramı, eşdeğer beton
performansı kavramı ve
kombinasyonların eşdeğer performans kavramlarının kullanımı
Use of k-value concept, equivalent concrete performance concept and equivalent performance of combinations concept
TSE CEN/TS
12390-9*
Beton - Sertleşmiş beton deneyleri - Bölüm 9: Donma çözülme direnci- Yüzeysel kabuk atma (yüzeysel yıpranma)
Testing hardened concrete - Part 9:
Freeze-thaw resistance - Scaling
TSE CEN/TR
15177
Betonun donma-Çözülme direncinin tayini - Yapısal iç hasar
Testing the freeze-thaw resistance of concrete - Internal structural damage TS ISO 16204 Dayanıklılık – Beton yapıların hizmet
ömrü tasarımı
Durability — Service life design of concrete structures
TS ISO 7870-2* Kontrol grafikleri – Bölüm 2: Shewhart kontrol grafikleri
Control charts — Part 2: Shewhart control charts
TS ISO 7870-3* Kontrol grafikleri – Bölüm 3: Kabul kontrol grafikleri
Control charts — Part 3: Acceptance control charts
TS ISO 7870-4* Kontrol grafikleri – Bölüm 4: Birikimli toplam grafikleri
Control charts — Part 4: Cumulative sum charts
3 Terimler, tanımlar, semboller ve kısaltmalar
3.1 Terimler ve tanımlarTS EN 206:2013+A2’de verilen tanımlara, aşağıdakiler ilave edilmiştir:
3.1.6
yapıdaki beton
yapıdaki konumuna taze beton olarak yerleştirilen ve bu konumda sertleşen beton.
3.1.6.1
Numune takımı
Bir beton yükünden alınan ve en az üç adet beton numuneden oluşan numune grubu 3.1.7
alkali silika reaksiyonu
Beton bünyesindeki alkaliler ve silis arasında meydana gelen ve betonda tahribata yol açabilen reaksiyon.
3.1.7.1
alkali silika reaksiyonu etki sınıfı
alkali silika reaksiyonunun başlamasına ve hızlanmasına yol açabilen ve beton tahribatının meydana
3.1.7.2
betonun alkali içeriği
bileşenlerin her birinin karışım oranlarından ve belirlenen alkali içeriğinden hesaplanan ve betonun alkali içeriğinin belirtilen sınırı aşmadığını doğrulamak için kullanılan değer.
3.1.8
yüksek dayanımlı beton
basınç dayanım sınıfı C55/67’den daha yüksek dayanımı olan normal veya ağır beton ve basınç dayanım sınıfı LC55/60’dan daha yüksek dayanımlı hafif beton
3.1.9
betonun teslim yeri
teslim yeri, taşıma işini kullanıcı üstleniyorsa, hazır beton santralinde taze beton özelliklerinin tayin edilmesini müteakip karıştırıcının boşaltma ağzı; taşıma işini beton imalatçısı üstleniyorsa önceden belirlenen yerde transmikser oluğunun ağzı veya beton pompa ile iletilecekse pompa borusunun ağzı 3.1.10
kimyasal katkı
TS EN 206+A1’de verilen tanıma aşağıdakiler ilave edilmiştir:
3.1.10.1 toz katkı
TS EN 933-1’e göre kuru eleme yapıldığında tane büyüklüğü 1 mm’den daha büyük olan kısmın oranı
%5’ten daha az olan katkı 3.1.10.2
taneli (granüler) katkı
TS EN 933-1’e göre kuru eleme yapıldığında tane büyüklüğü 4 mm’den daha büyük olan kısmın oranı
%5’ten daha az olan katkı 3.1.11
geri kazanılan su
beton imalat tesisinde ortaya çıkan ve arıtma sonrasında beton imalatında tekrar kullanılabilen su 3.1.12
hafif agreganın tane yoğunluğu (ρG)
agreganın etüv kurusu kütlesinin, doygun haldeki (yüzeyleri ıslak ve erişilemeyen boşluk hacimleri dahil) hacmine oranı
3.1.12.1
hafif agreganın etkili tane yoğunluğu (ρR)
agreganın doygun kütlesinin doygun haldeki (yüzeyleri ıslak ve erişilemeyen boşluk hacimleri dahil) hacmine oranı
3.1.12.2
hafif agreganın su emme kapasitesi (wa)
hafif agreganın su emme miktarının kuru kütlesine oranı 3.2 Semboller ve kısaltmalar
TS EN 206+A1’de verilenlere aşağıdakiler ilave edilmiştir:
fti : basınç dayanımı tekil değeri fci : basınç dayanımı deney sonucu fcm : basınç dayanımı ortalama sonucu XM... : Betonda aşınmayı belirten etki sınıfı
XW... : Çizelge 1’deki alkali silika reaksiyonu etki sınıfı c : Betonun çimento dozajı
: Betonun uçucu kül içeriği s : Betonun silis dumanı içeriği
cf : Betonun öğütülmüş taneli (granüle) yüksek fırın cürufu içeriği kf : Uçucu kül için k değeri
ks : Silis dumanı için k değeri
kcf : Öğütülmüş taneli (granüle)yüksek fırın cürufu için k değeri (w/c)eq : Eşdeğer su/çimento oranı
wa : Hafif agreganın su emme kapasitesi ρG : Hafif agreganın tane yoğunluğu ρR : Hafif agreganın etkili tane yoğunluğu
4 Sınıflandırma
4.1 Çevresel faktörlerle ilgili etki sınıfları Aşağıdaki (4). paragraf ilave edilmiştir.
(4) Beton, Çizelge 1'de tarif edilen etkilerin birden daha fazlasına maruz kalabilir ve bu nedenle betonun maruz kaldığı çevre şartlarının, etki sınıflarının birleşimi olarak ifade edilmesi gerekli olabilir. Ancak, dışarıdan gelen klorür etkisine maruz kalan beton ve XD veya XS olarak sınıflandırılan çevre etki sınıfının olduğu yerde kullanılacak betonun, normal olarak karbonatlaşmadan kaynaklanan korozyon (XC) etkisi altında sınıflandırılması gerekli değildir. Önerilen beton kalitesi ve donatı için yeterli beton örtü tabakası kalınlığı (paspayı), karbonatlaşma kaynaklı korozyona karşı direnç için yeterlidir. Korozyonla ilgili çevresel etki sınıflarına(XC, XD ve XS) bağlı olarak beton dayanım sınıfları, uyulması önerilen w/c oranları ve en az çimento içeriği için gerekli en az beton örtü tabakası kalınlıklarının belirlenmesinde Çizelge 6 ve Çizelge 7 ile birlikte TS EN 1992-1-1’de belirtilen değerler kullanılmalıdır.
TS EN 206:2013+A2’de yer alan Çizelge 1 aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Çevresel etki sınıflarına, aşınma etkilerinden ve alkali silika reaksiyonundan kaynaklanan bozulma etkileri de ilave edilmiştir.
Çizelge 1 — Çevresel etki sınıfları Sınıf kısa
gösterilişi Çevrenin tanımı Etki sınıflarının meydana gelebileceği yerlere ait
bilgi mahiyetinde örnekler 1 Korozyon veya zararlı etki tehlikesi yok
Etki sınıfı X0 donatı veya gömülü metal içermeyen bileşenler için hiçbir zararlı etkinin olmadığı çevrelerde kullanılabilir.
X0
İçerisinde donatı veya gömülü metal bulunmayan betonlar:
Donma-çözülme, aşınma ve kimyasal etkiler haricindeki betona zarar vermeyecek diğer ortamlar.
Donatısız ve donma-çözülme etkilerine ve kimyasal tesirlere maruz kalmayan temel betonları; donatısız içyapı elemanları, Yıl boyunca sürekli olarak çok kuru şartlarda (Bağıl nem
<%35) bulunan, içerisinde donatı veya gömülü metal bulunan betonlar
2 Karbonatlaşmanın sebep olduğu korozyon
İçerisinde donatı veya gömülü metal bulunan betonlarınhava ve nem etkisine maruz kaldığı etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır.
XC1 Kuru veya sürekli ıslak
Yüksek nemli yapıların boşluklu üst yapıları ve alanları hariç kapalı yapıların içindeki betonarme ve öngerilmeli beton yüzeyler, Sürekli olarak agresif olmayan su içinde kalmış betonarme ve öngerilmeli beton yüzeyler
XC2 Islak, ara sıra kuru
Su ile uzun süreli temas halinde olan beton bileşenler Su depoları, çoğu temeller (Zararlı etkisi olmayan toprakiçerisinetamamengömülmüşdonatılı veön gerilmeli beton)
XC3
Orta derecede rutubetli veya döngülü ıslak ve kuru şartlar
Orta derecede veya yüksek rutubetli havaya sahip binaların iç kısımlarındaki betonlar, yağmurdan korunmuş, açıkta bulunan betonlar (sundurma tipi binalar, ticari mutfaklar, banyolar, çamaşır odaları, içerdeki yüzme havuzlarının rutubetli odaları, zeminler)
Yağmura maruz kalan tüm harici beton elemanları
Islanma ve kurumaya maruz kalan betonarme ve öngerilmeli beton yüzeyler, Buz çözücü tuzlara maruz kalmayan yaya alt geçitlerinin iç beton yüzeyleri, boşluklu üst yapılar veya gözenekli köprü ayakları,
Su yalıtımı ile korunan betonarme veya öngerilmeli beton yüzeyler (Hizmet ömrü ile bağlantılı)
XC4
3 Deniz suyu haricindeki klorürlerin sebep olduğu korozyon
Donatı veya diğer gömülü metal ihtiva eden betonun, buz çözücü tuzları da ihtiva eden, deniz suyu haricindeki kaynaklardan gelen klorürleri ihtiva etmesi halindeki etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır.
XD1 Orta derecede rutubetli
Araç trafiğineaçık alanlar nedeniyle hava ile taşınan klorürlere maruz kalan beton yüzeyler; özel garajlar.
Buz çözücü maddeleriçerendoğrudanserpintilerden uzakolankemerbölümlerindeki donatılıveön- gerilmelibetonyüzeyler. Betonarme ve öngerilmeli beton duvarlar ve bir anayoldan yatay olarak 10 metreden daha fazla mesafedeki istinat yapıları, yol üzerindeki, düşey olarak 5 m'den daha yüksek köprü tabliyesi altları, Çok az buz çözücü etkiye maruzkalanyapıbölümleri.
Sınıf kısa
gösterilişi Çevrenin tanımı Etki sınıflarının meydana gelebileceği yerlere ait
bilgi mahiyetinde örnekler
XD2 Islak, ara sıra kuru
Tuzlu su veklorüriçerensuyatamamenbatan donatılıveön- gerilmelibetonyüzeyler, yüzme havuzları, klorür içeren endüstriyel sulara maruz kalan betonlar,
Taşıt yolunun hemen bitişiğinde 1 m’den daha fazla gömülü otoban yapıları
XD3 Döngülü ıslak ve kuru
Buz çözücüler veyabuz çözücüler
içerenserpintilerindendoğrudanetkilenendonatılı veön- gerilmelibeton yüzeyler(örneğinduvarlar, köprüayakları, taşıtyolundan10m
mesafedekikolonlar,korkulukkemerlerivetaşıtyoluseviyesin den1maşağıda gömülüyapılar, donatılı zemin betonlarıveotoparkdöşemeleri a)
4 Deniz suyundan kaynaklanan klorürlerin sebep olduğu korozyon
Donatı veya diğer gömülü metal ihtiva eden betonun deniz suyunda bulunan klorürlere veya deniz suyundan kaynaklanan tuz taşıyan hava ile temas etmesi halinde etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır.
XS1 Hava ile taşınan tuzlara maruz, ancak deniz suyu ile doğrudan temas
etmeyen Sahilde veya sahile yakın yerde bulunan beton yapılar.
XS2 Sürekli olarak su içerisinde Suya tamamendaldırılmışvesürekli doygunkalanbetonarme veöngerilmelibeton;örneğin denizsuyuiçerisinde süreklikalanbeton.
XS3 Gelgit, dalga ve serpinti bölgeleri Yüksekgelgitbölgelerindeçamurluveserpinti bölgelerindeki, iskele duvarları gibi donatılıve ön-gerilmelibeton bileşenler.
5 Buz çözücü maddenin de bulunduğu veya bulunmadığı donma/çözülme etkisi
Betonun, etkili donma/çözülme döngülerine, ıslak durumda maruz kalması halinde etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır.
XF1 Buz çözücü madde içermeyen suyla orta derecede doygun
Yağmura ve donmaya maruz kalan tüm dış yapı elemanları Düşey olmayan, suya doygunluğu yüksek oranda olmayan beton yüzeyler, sadece donmaya, yağmura veya suya maruz kalan beton yüzeyler
XF2 Buz çözücü madde içeren suyla orta
derecede doygun Serpinti ve sıçrama yolu ile temas eden ve buz çözücü madde içeren sulara maruz kalantüm beton yüzeyler.
XF3 Buz çözücü madde içermeyen suyla yüksek derecede doygun
Islak halde donmaya maruz kalan yatay veya yataya yakın beton yüzeyler.
Sık sık su sıçrayan ve donmaya maruz kalan beton yüzeyler.
XF4 Buz çözücü madde içeren su veya deniz suyu ile yüksek derecede doygun
Buz çözücü maddelere maruz yol ve köprü kaplamaları; Buz çözücü tuz ihtiva eden su serpintisine doğrudan ve donma etkisine maruz kalan beton yüzeyler; Deniz yapılarının dalga etkisi altındaki donmaya maruz bölgeleri.
Sınıf kısa
gösterilişi Çevrenin tanımı Etki sınıflarının meydana gelebileceği yerlere ait
bilgi mahiyetinde örnekler
NOT 1 - Burada bahse konu olan nem şartları, donatı veya diğer gömülü metali saran beton örtü tabakası içerisindeki şartlardır. Ancak çoğu durumda beton örtü tabakası şartlarının betonun içerisinde bulunduğu çevre şartlarını yansıttığı kabul edilir. Bu durumda çevre şartlarının sınıflandırılması yeterli olabilir. Ancak, beton ve içerisinde bulunduğu çevre arasında yalıtım tabaka varsa bu şartlar geçerli olmayabilir.
NOT 2 -Bir yüzeyi klorür içeren suya batmış, diğer yüzeyi ise açık havaya maruz kalan donatılı ve ön gerilmeli beton elemanları potansiyel olarak daha ciddi etki altındadır. Özellikle de kuru tarafın yüksek ortam ısısına maruz kaldığı durumlarda söz konusu etki daha da şiddetlidir. Karşılaşılacak muhtemel etkilere uygun bir şartname geliştirmek için, gerekli görüldüğünde, uzman tavsiyesine başvurulmalıdır.
NOT3 – Yurdumuzun iç kesimlerinde (don beklentisi olan, sahilden uzak bölgeler; iç Trakya, iç Ege, iç Anadolu, iç Karadeniz, iç Akdeniz, doğu Anadolu, güneydoğu Anadolu) atmosfer şartlarına maruz kalacak, yerinde döküm veya prefabrik elemanlarda XF3 şartlarına uyulmalı, mutlaka Hava Sürükleyici kimyasal kullanılarak %4-%6 arası hava içeriğine sahip en az C30/37 beton ile üretilmelidir
6 Betonun kimyasal etkilere maruz kalması
Betonun, TS EN 206:2013+A2, Çizelge 2'de verilen tabii zeminler ve yer altı sularından kaynaklanan zararlı kimyasal etkilere maruz kalması durumunda etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır. Deniz suyu, coğrafik bölgeye göre sınıflandırılır, bu nedenle betonun kullanılacağı yerde geçerli sınıflandırma uygulanır.
NOT4 – XA3 etki sınıfı içinveya TS EN 206:2013+A2, Çizelge 2’de verilenlerden, geçerli etki sınıfının tayini için özel çalışma yapılmasına gerek duyulabilir: TS EN 206:2013+A2, Çizelge 2'de verilenler dışındaki sınır değerler, diğer zararlı kimyasal maddeler, kimyasal maddelerle kirlenmiş zemin veya su, TS EN 206, Çizelge 2'de verilen kimyasallarla birlikte yüksek hızda akan su bulunması.
XA1 TS EN 206:2013+A2, Çizelge 2'ye göre hafif derecede zararlı kimyasal ortam
Atık su arıtma tesislerinde bulunan depolar; sıvı gübre konteynerleri.
XA2 TS EN 206:2013+A2, Çizelge 2'ye göre orta derecede zararlı kimyasal ortam
Deniz suyu ile temas halindeki beton bileşenler; zararlı kimyasallar içeren zeminler üzerindeki beton bileşenler.
XA3
TS EN 206:2013+A2, Çizelge 2'ye göre yüksek derecede zararlı kimyasal ortam
Endüstriyel atık su arıtma tesisleri; hayvan besleme yemlikleri; baca gazı arıtma ile soğutma kuleleri.
7 Mekanik aşınma etkisi
Beton, kullanım esnasında önemli derecede mekanik aşınmaya maruz kalacaksa etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır.
XM1 Orta derecede aşınma
Üzerinde, şişme lastikli araçların hareket ettiği taşıyıcı zeminler veya sanayi tesisleine ait yüzeyi sertleştirilmiş zeminler.
XM2 yüksek derecede aşınma
Üzerinde, şişme lastikli veya içi dolu lastikli çatallı yükleyicilerin (forklift) hareket ettiği taşıyıcı zeminler veya sanayi tesislerine ait yüzeyi sertleştirilmiş zeminler.
XM3 Çok yüksek derecede aşınma Üzerinde, içi dolu lastik veya çelik tekerli çatallı yükleyicilerin hareket ettiği taşıyıcı zeminler veya sanayi tesislerine ait yüzeyi sertleştirilmiş zeminler; üzerinde, sıklıklapaletli
Sınıf kısa
gösterilişi Çevrenin tanımı Etki sınıflarının meydana gelebileceği yerlere ait
bilgi mahiyetinde örnekler
araçların hareket ettiği zeminler; hızlı ve türbülanslı akan sulardaki beton su yapıları (enerji kırıcı havuzlar vb.)
8 Alkali silika reaksiyonu nedeniyle betonun tahribatı
Betonda alkali silika reaksiyonunun oluşabileceği ortamlarda etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır.
XWO
Normal kür işleminin ardından çok kısa süreyle rutubetli kalma dışında, kullanımı boyunca büyük ölçüde kuru kalan beton
Bina içinde kullanılan yapı bileşenleri; yağmur, yüzey suyu, zemin rutubeti vb. ile temas halinde olmayan ve/veya bağıl nemi % 80’den daha fazla olan ortam şartlarına sürekli olmayan şekilde maruz kalan bina dışında kullanılan yapı bileşenleri.
XWF Sık sık veya daha uzun süreyle rutubetli ortamlara maruz beton
Yağmur, yüzey suyu, zemin rutubeti vb. etkilere maruz kalan korumasız dış yapı bileşenleri; endüstriyel veya ticari binalarda bulunan ıslak mekânlar, iç mekân yüzme havuzları, çamaşır odaları ve ıslak odalar gibi % 80’den daha fazla rutubete sahip ortamlarda kullanılan yapı bileşenleri; sık sık çiğlenme noktasının altındaki sıcaklıklara maruz yapı elemanları (baca delikleri, ısı aktarım merkezleri, hayvan ahırları vb.), en küçük boyutu 0,9 m olan kütle betonu elemanları (herhangi bir rutubet dikkate alınmadan)
XWA XWF sınıfındaki şartlara ilave olarak betonun, aynı şartlara, alkalilerin de bulunduğu şekilde maruz kalması
Deniz suyu ile temas halindeki yapı bileşenleri; herhangi ilave dinamik yüke maruz olmayan, ancak buz çözücü tuzlarla temas eden yapı bileşenleri (deniz suyunun çarptığı bölgeler;
otopark zeminleri ve park için ayrılmış özel alan); alkalilerle temas halindeki endüstriyel veya tarımsal yapılarda kullanılan yapı bileşenleri (sıvı gübre konteyneri gibi)
XWS Yüksek dinamik yüklerin olduğu ve alkalilerin doğrudan etki ettiği ortamlardaki beton
Deniz suyu ile temas halinde ve yüksek dinamik yüklere maruz beton bileşenler (beton yol yüzeyleri veya döşemeleri gibi)
a)İlave koruma (örneğin çatlak-köprüleme yöntemi ile kaplama) gerekli olabilir.
Not 5 - XW… sınıfları için ve alkali silika reaksiyonu riskini önlemek veya zararlı etkisini azaltmak için alınacak önlemler Ek P’de verilmektedir.
(3). Paragrafa aşağıdaki metin ilave edilmiştir.
Kimyasal olarak zararlı etkiye sahip zemin ve yeraltı suyunun durumuve beton üzerine olan etkileriyle ilgili detaylı bilgi ve alınacak önlemler için TS 3440 standardına başvurulmalıdır.
Çizelge 2 aşağıdaki gibi değiştirilmiştir. Not – 1 ve Not – 2 ilave edilmiştir.
Çizelge 2 — Doğal zeminler ve yer altı sularından kaynaklanan kimyasal etkiler için etki sınıflarının sınır değerleri
Kimyasal özellik
Referans deney
yöntemi XA1 XA2 XA3
Yeraltı suyu
2
SO4 a mg/L TS EN 196-2 ≥ 200 ve ≤ 600 > 600 ve ≤ 3000 > 3000 ve ≤ 6000
pH TS ISO 4316 ≤ 6,5 ve ≥ 5,5 < 5,5 ve ≥ 4,5 < 4,5 ve ≥ 4,0
CO2 mg/L
TS EN 13577 ≥ 15 ve ≤ 40 > 40 ve ≤ 100 > 100 ve doygunluk seviyesine kadar
NH4b mg/L ISO 7150-1 ≥ 15 ve ≤ 30 > 30 ve ≤ 60 > 60 ve ≤ 100
Mg2 mg/L TS 6228 EN ISO
7980 ≥ 300 ve ≤ 1000 > 1000 ve ≤ 3000
> 3000 ve doygunluk seviyesine kadar Zemin
2
SO4 mg/kgc(toplam) EN 196-2 d ≥ 2000 ve ≤ 3000 e > 3000 e ve
≤ 12000
> 12000 ve
≤ 24000 Baumann Gully’ye göre
asitlik mL/kg EN 16502 > 200 Uygulamada karşılaşılmaz
a) Yeraltı suyunun 600 mg/L’den daha fazla SO24 içerdiği durumlar, beton karışım tasarımında belirtilmelidir.
b) NH4 içeriğine bakılmadan, sıvı gübre XA1 çevre etki sınıfı olarak sınıflandırılabilir.
c) Geçirgenliği 10-5 m/s’den daha düşük olan kil zeminler bir alt etki sınıfına geçirilebilirler.
d) Deney metodunda, SO24'ün hidroklorik asitle ekstraksiyonu tarif edilmiştir; Alternatif olarak, betonunkullanılacağı yerde yapılıyorsa, su ile açığa çıkarma metodu da kullanılabilir.
e)Islanma kuruma döngüleri veya kılcal su emme nedeniyle, betonda sülfat iyonu birikimi tehlikesi olan yerlerde 3000 mg/kg olan sınır 2000 mg/kg'a indirilebilir.
Çizelgeye ait NOT 1 Donatının korozyonuyla ilgili ortamlar:
Donatının korozyonuylailgiliüçortammevcuttur:XC,XDveXS(Çizelge 1'ebakılmalıdır). Beton donatı veya gömülü metal içeriyorsa, bu üç etki sınıfından biri tanımlanmalıdır.
Denizsuyu,kimyasalolarakbetoniçinkorozif etkiye sahiptirvebuetkinindikkatealınmasıgerekir.
XC1etkisınıfı içintek bir etki geçerli olabilir. XC1 etki sınıfında bulunan beton sürekli olarak ıslak durumdaysa ve donma-çözülme etkilerine de maruz kalıyorsa XC1 ile XF3 sınıfı birlikte düşünülmelidir.
XC2, donma/çözülmeetkisininmevcut olduğubölgedışındaki,zemine gömülü betonarmede tek başına etki
gösterebilir.XC2, aynızamanda,XF1veyaXF3etkisınıflarıveya
kimyasalolarakkorozifetkisınıflarındanbiriylebirlikte etkigösterebilir.
XC3ile XC4etki sınıfları birbiri ile ilişkilidir.Betonşartnamesinde,donatının korunması amacıyla en az beton örtü tabakası kalınlığının belirlenmesi içinTS 500 ve/veya TS EN 1992-1-1’de belirtilen değerler,XC3veXC4içindegeçerlidir. XDveXSetkisınıfları, kendibaşlarınaetki gösteremezlervedaimabirXCetkisınıfıylabirlikte etkin olurlar. Buikili sınıflandırma, birXFetkisınıfıylave/veyabirXA etkisınıfıyladabağlantılıolabilir.
Çizelgeye ait NOT 2 Donatısız beton için çevre etki sınıfları :
Donatısız betonlariçinçevre etkisininsınıflandırılmasıX0, XAve/veyaXFetkisınıflarıylasınırlıdır. XC, XDveXSsınıfları,donatının korozyonuriskiyleözellikleilişkiliolduğuiçin donatısız betonlarda
kullanılmaz.Donatısız betonherhangibirgömülümetaliiçeriyorsa,
sözkonusubetondonatılıolaraksınıflandırılmalıveXC,
XDveyaXSetkisınıflarıylailişkiliuygunsınırdeğerleriseçilmelidir.
TS EN 206:2013+A2 standardında belirtilen, betona zararlı etkisi olan kimyasal maddeler, Portlandçimento tipleriyleyapılmış betona zararverebilmektedir. Bu tür etkilere maruz kalan betonlarda öncelikle Portland çimentosuna ilave mineral katkılardan yararlanılmalı ve TS EN 12390-8 standardına uygun olarak yapılan deney sonucunda su işleme derinliği 30 mm’yi aşmamalıdır. Farklı kimyasal zararlı maddeler ve daha fazla detaylı bilgi için TS 3440 standardına bakılmalıdır.
5 Beton gerekleri ve doğrulama yöntemleri
5.1 Bileşen malzemeler için temel gerekler 5.1.1 Genel(2). Paragraf aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
(2) Belirli bir bileşen malzemenin, özellikle bu standarda uygun bileşen malzemenin uygunluğu sadece aşağıda verilenlerin uygulanması yoluyla gösterilebilir:
- Bileşen malzemenin, özellikle bu standarda uygun betonda kullanımıyla ilişkili Avrupa Standardı, - Bileşen malzemenin, özellikle bu standarda uygun betonda kullanımıyla ilişkili Avrupa Teknik Onayı, - Bileşen malzemenin, özellikle bu standarda uygun betonda kullanımıyla ilişkili Milli Standart
Karma suyu hariç olmak üzere, beton bileşen malzemelerinintamamının CE veya G işareti taşıması zorunludur. Yukarıda belirtilenler haricindeki bir bileşen malzemenin kullanımına müsaade edilmez.
5.1.2 Çimento
(3). Paragraf ilave edilmiştir.
(3) Gerekli olduğu durumlarda, kullanılması halinde “Beyaz çimento”nun TS 21’e ve “Borlu aktif belit çimentosu”nun TS 13353’e genel uygunluğu kanıtlanmış olmalıdır. Bu çimentolar için G uygunluk belgesi aranmalıdır.
5.1.3 Agregalar
(1). Paragrafaaşağıdaki ifade, ilave edilmiştir.
Agregalar, TS 706 EN 12620+A1’e ve TS EN 13055’e göre uygunluk teyit sistemi 2+’ya uygun CE işareti taşımalıdır.
(2).Paragraftan sonra aşağıdaki (3). ve (4). paragraflar ilave edilmiştir.
(3) Agregaların tane büyüklüğü dağılımı ve bileşimi için TS 802 uygulanmalıdır.
(4) TS 706 EN 12620+A1’de ve TS EN 13055’te belirtilen agregalar Ek E’de verilen gerekleri sağlamalıdır.
5.1.4 Karma suyu
TS EN 206:2013+A2’ye bakılmalıdır.
5.1.5 Kimyasal katkı maddeleri (3). Paragraf ilave edilmiştir.
(3) Kimyasal katkı maddelerinin TS EN 934-1 ve TS EN 934-2+A1’e uygunluklarının sağlanmasının ardından katkı maddesi üzerinde TS EN 480-6’ya uygun olarak kızıl ötesi analiz yapılarak referans spektrumu kaydedilmelidir. Şantiyeye veya hazır beton tesisine teslim edilen her katkı partisinden alınan numuneler üzerindeyapılan kızıl ötesi analizlerde elde edilen spektrumların referans spektrum ile
oranları esas alınarak elde edilen korelasyon katsayılarında, en az %98uyum şartının sağlanması gereklidir.
5.1.6 Mineral katkılar (mineral dolgular ve boya maddeleri dâhil) (1). Paragrafa, aşağıdaki ifade ilave edilmiştir.
Boyar maddeler, klorür oranı %0,1’in altında ise klorür yönünden incelemeye gerek duyulmaksızın betonda kullanılabilir. Bu değerin üzerindeki klorür iyonu oranlarına, betonda oluşan toplam klorür miktarının Çizelge 10’da verilen sınırı aşmaması şartıyla izin verilebilir.
5.1.7 Lifler
Aşağıdaki (2). (3). ve (4). Paragraflar ilave edilmiştir.
(2) Liflerin betona şantiyede ilave edilmesi durumunda, kıvam kaybının önlenmesi amacıyla betona ilave su azaltıcı/akışkanlaştırıcı kimyasal katkı ilave edilebilir.
(3) TS EN 14889-1’de tarif edilen ve betona ilave edilen çelik lifler, harman (tekli lif) şeklinde olmalıdır.
Demet lifler, liflerde kullanılan yapıştırıcının zararsız olduğu konusunda satıcı ile kullanıcı arasında mutabakat sağlanması durumunda kullanılabilir.
(4) Karışık çelik lifler, ancak, satıcı ile kullanıcı arasında mutabakat sağlanması durumunda beton üretiminde kullanılabilir. TS EN 14889-1’de tarif edilen galvanizli çelik lifler, ön gerilmeli beton imalatında kullanılmamalıdır.
5.2 Beton bileşimi için temel gerekler 5.2.1 Genel
TS EN 206:2013+A2’ye bakılmalıdır.
5.2.2 Çimento seçimi
Aşağıdaki metin ilave edilmiştir.
En az çimento/bağlayıcı içeriği çevre etki sınıflarına bağlı olarak TS EN 206:2013+A2’de verilen Ek F’yegöre veya özellikle donatının korozyonu dikkate alınması gerekli ise Çizelge 6 veya Çizelge 7’ye göre belirlenir. Farklı çevre etki sınıflarına göre kullanılması önerilen çimento tipleri,Çizelge F.1’e göreveya Çizelge 6, Çizelge 7 ve Çizelge 8’e göre belirlenebilir.
5.2.3 Agrega seçimi 5.2.3.1 Genel
TS EN 206:2013+A2’ye bakılmalıdır.
5.2.3.2 Tüvenan agrega (2). Paragraf ilave edilmiştir.
Beton imalatında tüvenan agrega kullanılması planlandığında belirli miktarda malzeme ince agrega ve iri agrega kısımlarına bölünerek ayrı ayrı TS 706 EN 12620+A1 standardına göre uygunluk deneylerine tabi tutulmalıdır.
5.2.3.3 Geri kazanılmış agrega TS EN 206: 2013+A2’ye bakılmalıdır.
5.2.3.4 Geri dönüştürülmüş agrega (2). Paragraf ilave edilmiştir.
(2) Betonda, geri dönüştürülmüş iri agregakullanılabileceği belirtilmişse, bu agrega,TS 706 EN 12620+A1'de verilenilgili asgari gerekleri sağlamalı ve kullanım oranıTS EN 206: 2013+A2, ÇizelgeE.2'de, çevresel etki sınıfına göre verilen oranlarıaşmamalıdır.
Geri dönüştürülmüş iri agrega içeren betonun en yüksek klorür ve alkali içeriğinin belirlenmesinde, geri dönüştürülmüş iri agreganın klorür ve alkali içeriği ve değişkenlik sınırları belirlenmeli ve değerlendirmede bunlar da dikkate alınmalıdır.
5.2.3.5 Alkali silika reaksiyonuna direnç (2). (3). ve (4). Paragraflar ilave edilmiştir.
(2) Alkali ile çözünebilen silika içerdiği bilinen veya belirli miktarda reaktif silis içerdiği bilinen agregaların, Ek P’de verilen yönergeler dikkate alınarak betonda kullanılıp kullanılmayacağına karar verilmelidir.
(3) Agreganın alkali-silika reaksiyonu direnci ile ilgili bir bilgi verilmediği durumlarda agreganın alkali reaktivite sınıfı “zararlı” olarak kabul edilmelidir.
(4) Yüksek dayanımlı beton imalatında sadece alkali reaktif olmadığı kesin bilinen agregalar kullanılmalıdır.
Aşağıdaki Madde 5.2.3.6 ilave edilmiştir:
5.2.3.6 Hafif agregaların kullanımı
(1) TS EN 13055’e uygunluğu belirlenmiş aşağıda belirtilen hafif agregalar, hafif veya normal ağırlıkta beton yapımında kullanılabilir:
Volkanik cüruf, sünger taşı ve tüf gibi doğal agregalar,
Cam köpüğü, pullanmış kil minerali, genleşmiş perlit, genleştirilmiş sleyt, genleştirilmiş kil, sinterize olmuş pulverize uçucu kül, atık tuğladan yapılmış tuğla kırıkları gibi yan ürün agregalardan ve/veya doğal malzemelerden üretilmiş agregalar,
Granüle yüksek fırın cürufu gibi, endüstriyel işlemlerle ortaya çıkan yan ürünler.
(2) Hafif agregalar, aşağıdaki şartlar dikkate alınarak kullanılmalıdır;
Yukarıda verilen ve TS EN 13055’e uygun hafif agregalar, ön gerilmeli beton mamullerin imalatında kullanılmamalıdır.
TS EN 13055’e uygun olan hafif agregalar Çizelge E.3’te belirtilen gerekleri karşılamalıdır. Farklı çevre etkilerine maruz kalacak olan betonlarda kullanılması düşünülen hafif agregalar için Çizelge E.4’e bakılmalıdır.
Hafif agregaların ince malzeme içeriği bilinmelidir. Hafif agrega içindeki ince malzeme miktarı Çizelge E.3’te verilenden daha fazla olmamalıdır. TS EN 13055’e uygun hafif agregalar betonun priz alma süresini veya sertleşmesini etkileyecek miktarlarda organik madde veya zararlı bileşenler içeriyorsa kullanılmamalıdır.
Doğal hafif agregaların, TS EN 1744-1’de belirtildiği gibi betonun priz alma süresine ve basınç dayanımına olan etkileri açısından uygunlukları belirlenmiş olmalıdır.
Alkalilerle reaksiyon potansiyeli olan doğal hafif agregalar, alkali silika reaksiyonu yönünden zararsız olduklarının doğrulanmasının ardından yapısal elemanlarda kullanılabilirler. Tüf, sünger taşı ve volkanik cürufun bu amaç için uygunlukları kanıtlanmıştır.
TS EN 13055 standardına uygun taneli cam köpüğü, alkali silika reaksiyonu yönünden ancak zararsız olduğunun ispatlanması şartıyla kullanılabilir. Bir yıllık harç veya beton numunesinin basınç dayanımının, 28 günlük dayanım değerinden en fazla %15 daha düşük olması durumunda beton, alkali silika reaksiyonu yönünden yeterli kabul edilir.
TS EN 13055’e uygun taneli cam köpüğü, elastisite modülü, rötre ve sünme gibi betonun tasarım parametrelerinin başlangıç deneylerinde belirlenmesi ve ilgili şartların uygunluğunun sağlanmasından
sonra hafif beton imalatında kullanılabilir. Cam köpüğünün doğrusal ısıl genleşme katsayısı yaklaşık 6x10-6 K-1 kabul edilebilir.
NOT Tasarım parametreleri, şartname hazırlayıcı ile birlikte belirlenmelidir.
TS EN 13055’e uygun sinterlenmiş pulverize uçucu kül topakları (pelletleri) ve granüle yüksek fırın cürufu, öğütülmüş taş kömürü veya sert kömür yakılarak işletilen termik santrallerden elde edilmesi durumunda kullanılabilir.
Yukarıda belirtilen yakıtlar dışında sıvı yakıtla çalışan termik santrallerden elde edilen sinterleşmiş pulverize uçucu kül ve taneli yüksek fırın cürufunun uygunluğunun nasıl ispatlanacağı karşılıklı mutabakatla belirlenmelidir.
Genleştirilmiş vermikulit, genleştirilmiş perlit, genleştirilmiş sleyt ve kil, atık tuğlanın kırılmasıyla elde edilmiş agrega, genleştirilmiş yüksek fırın cürufu dışındaki yapay agregaların biyo-uyumlu olduğunun nasıl ispatlanacağı karşılıklı mutabakat sağlanarak belirlenmelidir. Bu şart, sadece kömürle birlikte yardımcı yakıtın (ikincil yakıtın) kullanıldığı termik santrallerden elde edilen sinterleşmiş pulverize uçucu kül ve taneli fırın cürufu için aranmalıdır.
5.2.4 Karışım suyunun kullanımı (2). ve (3). Paragraf ilave edilmiştir.
(2) Beton endüstrisinde uygulanan işlemlerle geri kazanılan veya TS EN 1008'e uygun içme suyu veya yeraltı suyu ile birleştirilen geri kazanılmış su, TS EN 1008’in gereklerinin karşılanması şartıyla, donatı veya gömülü metal içeren veya içermeyen beton ve öngerilmeli betonda karışım suyu olarak kullanılabilir (3) Madde 5.4.1’de verilen gereklere uyulmalıdır.
5.2.5 Mineral katkıların kullanımı 5.2.5.1 Genel
Aşağıdaki Paragraflar ilave edilmiştir.
(7) Madde 9.5 şartlarına tabi tip I ve tip II mineral katkılar, beton karışım denemelerinde belirlenen miktarlarda kullanılmalıdır.
(8) Silis dumanı, uçucu kül, öğütülmüş taneli (granüle) yüksek fırın cürufu ve tras, ana bileşen olarak kullanıldığında, beton içinde kullanılan mineral katkı miktarı, bu standartta verilen tip II mineral katkılara (bileşenler) ait k-değeri kavramı kuralları kullanılarak eşdeğer su/çimento oranı ve en az çimento miktarı hesaplamasında dikkate alınmalıdır.
(9) Silis dumanı katkılı çimento ana bileşen olarak kullanılırsa, betonda silis dumanı aynı zamanda katkı olarak kullanılmamalıdır.
(10) Ön germe çelik halatlarının betonla doğrudan temas halinde olduğu ön gerilmeli betonlarda, uçucu kül ve silis dumanı veya TS 706 EN 12620+A1’e uygun inert mineral dolgu ve ön gerilmeli çelik üzerine olumsuz etkiye sahip olmadığı ispatlanmış pigmentler katkı olarak kullanılabilir.
(11) Kızdırma kaybı kategorisi sadece A olan (TS EN 450-1) uçucu kül kullanılmalıdır. Ancak, uçucu külün çimento kütlesine göre %20’den daha düşük oranlarda kullanılması durumunda kızdırma kaybı kategorisi B olan uçucu külün, şahit betona kıyasla %2,0’dan daha fazla hava sürüklemediği sürece kullanılmasına müsaade edilebilir.
(12) Betonda, silikon metal veya ferrosilikon alaşımlarının üretiminden ortaya çıkan silis dumanı kullanılmalıdır. Yoğunlaştırılmış silis dumanı, yoğunluğu biliniyorsa ve beton karışımındaki silis dumanının üniform dağılımı sağlanabiliyorsa kullanılabilir. Homojen bir karışım elde edilmesini temin etmek için silis dumanı ile birlikte yüksek oranda su azaltıcı ve süper akışkanlaştırıcı bir kimyasal katkı da kullanılmalıdır.
(13) Ayrışmaya karşı hassas olduğu bilinen süspansiyon halindeki silis dumanı, beton karışımına ilave edilmeden önce şantiyede homojen hale getirilmek şartıyla kullanılabilir.
(14) Silis dumanı, donatılı veya ön gerilmeli betonda çeliğin korozyonuna sebep olması muhtemel miktarlarda zararlı bileşenler içermemesi şartıyla kullanılabilir.
(15) Silis dumanı içindeki element halinde bulunan silikon içeriği kütlece %0,4’ü geçerse oksihidrojen gazının (H2 ve O2 karışımı) oluşabileceğine dikkat edilmesi gereklidir.
(16) Ön gerilmeli betondaki silis dumanının klorür içeriği kütlece %0,2’den daha yüksek olduğu durumlarda TS EN 206+A2, Çizelge 15’de verilen şartlar sağlanmalıdır.
(17) Beton karışımının yeterince homojen olmasını sağlayabilmek için silis dumanının birim hacmi veya birim kütlesine tekabül eden tane yüzey alanlarının mümkün olduğu kadar üniform olması gereklidir.
5.2.5.2 Uçucu kül, silis dumanı ve öğütülmüş taneliyüksek fırın cürufu ve tras için k-değeri kavramı
Madde 5.2.5.2 aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
5.2.5.2.1 Genel
(1) k-değeri kavramı tarif edilmiş bir kavramdır. k-değeri kavramında, bir A çimentosu kullanarak hazırlanan referans betonun dayanıklılık performansı (veya uygun olan yerde dayanıklılık için temsili kriter olarak dayanım) ile su/çimento oranı ve mineral katkı miktarına bağlı olarak A çimentosunun bir kısmının mineral katkı ile ikame edilmesi yoluyla elde edilen çimentonun kullanıldığı deney betonunun dayanıklılık performansının kıyaslanması esas alınır.
(2) k-değeri kavramı, tip II mineral katkılar için aşağıda verilen şartların dikkate alınmasına imkân sağlar.
“Su/çimento oranı” yerine “su/(çimento + k mineral katkı)" oranının kullanılması,
(Çimento + k mineral katkı) miktarı ilgili çevre etki sınıfı için gerekli en az eşdeğer çimento miktarından az olmamalıdır (Madde 5.3.2). En az çimento miktarı ile ilgili şartlar, Madde 5.3’de belirtilmiştir.
(3) k - değeri kavramının, TS EN 450-1'e uygun uçucu kül, TS EN 13263-1+A1'e uygun silis dumanı ve TS EN 15167-1’e uygun öğütülmüş taneliyüksek fırın cürufunun, TS EN 197-1’e uygun CEM I ve bazı CEM II çimento tipleri ile birlikte kullanılması durumundaki uygulama kuralları aşağıdaki maddelerde verilmiştir. Yapılan araştırmalar, k değerlerinin ; uçucu kül için 0,2 ila 0,8 , silis dumanı için 1,0 ila 2,0 ve öğütülmüş taneli yüksek fırın cürufu için 0,4 ila 1,0 arasındaki bir değer olarak kullanılabileceğini göstermiştir.
(4)TS EN 206:2013+A2, Madde 3.1.16’da tanımlanan su/çimento ifadesi yerine eşdeğer su/çimento oranı (w/c)eq ve hesaplanması için aşağıdaki bağıntıların kullanılması önerilmiştir.
(w/c)eq = su / (çimento + kf× f), (uçucu kül için), (w/c)eq = su / (çimento + ks× s), (silis dumanı için),
(w/c)eq = su / (çimento + kf× f + ks× s), (uçucu kül ile birlikte silis dumanı için), (w/c)eq = su / (çimento + kcf× cf), (cüruf için).
Burada;
kf :Uçucu küle ait k değeri ks :Silis dumanına ait k değeri
kcf :Öğütülmüş taneli yüksek fırın cürufuna ait k değeri f :Betonda kullanılan uçucu kül miktarı
s :Betonda kullanılan silis dumanı miktarı cf :Betonda kullanılan cüruf miktarı
(5) k’ nın gerçek değeri, kullanılacak mineral katkıya bağlıdır. Uçucu kül (f), silis dumanı (s) ve öğütülmüş yüksek fırın cürufu (cf) için k değeri kavramının kullanımı aşağıda gösterilmiştir.
(6) Uçucu kül, silis dumanı, öğütülmüş taneliyüksek fırın cürufu ve tras, Madde 5.2.5.2.2 ila Madde 5.2.5.2.6’da belirtilen şartlar uygulanarak hesaba dâhil edilirse, ilgili çevre etki sınıfının gereği olarak tip II mineral katkı kullanılması durumunda en düşük eşdeğer çimento içeriği, TS EN 206:2013+A2, Çizelge F1’de, 3. satırda belirtilen değerden daha az olmamalıdır.
(7) Mineral katkılar kullanıldığında betonda yeterli alkaliniteyi sağlamak için en fazla uçucu kül içeriğini (Madde 5.2.5.2.2) belirlemede sentetik silisik asit veya silis dumanı içeriği dikkate alınmalıdır.
(8) k-değeri kavramının, TS EN 450-1'e uygun uçucu külün, TS EN 13263-1+A1'e uygun silis dumanının, TS EN 15167-1’e uygun yüksek fırın cürufunun veya TS 25’e uygun trasın, EN 197-1'e uygun farklı çimento tipleri ile birlikte kullanılması durumundaki uygulanması Madde 5.2.5.2.2 ila Madde 5.2.5.2.6'da verilmiştir.
5.2.5.2.2 TS EN 450-1’e uygun uçucu kül için k - değeri kavramı Aşağıdaki (5). Paragraf ilave edilmiştir.
(5) Yüksek derecede sülfata dirençli beton imal edilmek istenildiğinde, sülfata dayanıklı çimento kullanmak yerine, aşağıdaki şartların sağlanması halinde, çimento ve uçucu kül karışımı veya en az
%50 oranında cüruflu çimentoveya cüruf ile çimento karışımı ayrı ayrı kullanılabilir. Sülfata direncin, daha düşük oranlarda cüruf ile sağlanabildiğinin gösterilmesi durumunda, daha düşük bu cüruf oranının kullanılmasına izin verilir.
Asgariçimento içeriği hesaplanırken, uçucu kül hesaba katılırsa, aşağıdaki çimento türlerinden birinin kullanılması şartıyla, eşdeğer çimento miktarı (c+kf),TS EN 206:2013+A2, Çizelge F1’de, 3.
satırda belirtilen değerden daha az olmamalıdır.
Portland çimentosu (CEM I);
Portland silika dumanı çimentosu (CEM II / A-D);
Portland cüruflu çimentosu (CEM II / A-S veya CEM II / B-S);
Portland yanmış şeyl çimentosu (CEM II / A-T veya CEM II / B-T);
Portland kireçtaşı çimentosu (CEM II / A-LL);
Portland puzolan çimentosu (CEM II / A-P);
Portland uçucu küllü çimento (CEM II / A-V);
Çizelge F.3.2'deki gibi portland kompozit çimentolar (ana bileşenleri S, D, P, V, T ve LL ile CEM II/A- M);
Çizelge F.3.2'deki gibi portland kompozit çimentolar (CEM II/B-M (S-D, S-T, D-T));
Yüksek fırın cüruflu çimento (CEM III / A)2)
Yüksek fırın cüruflu çimento (CEM III/B)%70'e kadar (kütlece) bileşimi TS EN 197-12)'de belirtildiği gibi oluşturulmuş olması şartıyla,
Birleşik çimento ve uçucu kül içeriği (c +k.f), Çizelge F1’de, 3. satırda belirtilen çimento içeriğinden daha az olmamalıdır. Ayrı ayrı kullanılmaları durumunda da çimento içeriği aynı çizelgenin . 4.
satırında verilenlerden daha az olmamalıdır.
Yukarıda belirtilen çimento türlerinin tamamı için, ÇizelgeF.1’deki izin verilen maksimum su/çimento oranı yerine kf = 0,4 kullanılarak izin verilen maksimum bir eşdeğer su/çimento oranı kullanılabilir.
Dikkate alınabilecek maksimum uçucu kül içeriği, f/c, ana bileşenleri P, V ve D içermeyen çimentolar için 0,33'ten, D bileşeni içermeyen P veya V bileşenliler için 0,25’ten ve D bileşenli çimentolar için ise0,15’olabilir.
Daha fazla miktarda uçucu kül kullanılıyorsa, eşdeğer su / çimento oranı hesaplanırken fazlalık dikkate alınmamalıdır.
NOT Uçucu külün diğer çimento türleri ile birlikte kullanımına ilişkin detaylar, yapı denetim kurulu onay belgelerinde belirtilmelidir. Yüksek sülfat direncine sahip beton tasarlanırkençimento ve uçucu kül karışımı, aşağıdaki şartlarınkarşılanması şartıylakullanılabilir:
Yeraltı suyundan veya diğer bir kaynaktan gelen suyun sülfat içeriği 1500 mg/L’den daha az ise çimento tipi; CEM I, CEM II/A-S, CEM II/B-S, CEM II/A-V, CEM II/A-W1), CEM II/A-T, CEM II/B-T, CEM II/A-LL, CEM II/A-L, CEM III/A ve ana bileşenleri S, V, W1), T, L ve LL olan Portland kompozit çimentosu CEM II/A-M veya CEM II/B-M (Çizelge 8 veya Çizelge F.2.2)
Çimento ve uçucu kül (c+f) karışımının uçucu kül içeriği, CEM I, CEM II/A-S, CEM II/B-S, CEM II/A-V, CEM II/A-W, CEM II/A-L ve CEM II/A-LL çimento tipleri için ve ana bileşenleri S, V, W, T, L ve LL olan CEM II/A-M kompoze Portland çimentosu veya CEM II/B-M çimento tipleri için en az %20 (Çizelge 8 veya Çizelge F.2.2, Çizelge F2.4 ve Çizelge F2.5) ve CEM II/A-T, CEM II/B-T ve CEM III/A çimento tipleri için en az %10 olmalıdır.
NOT Betonun ciddi sülfat etkisine karşı dayanıklı olmasının istendiği durumlarda, TS EN 197-1 standardında belirtilen CEM I-SR 3 veya daha düşük C3A içeriğe sahip CEM I-SR 0, CEM III/B-SR veya CEM III/C-SR çimento tipleri kullanılması yeterlidir.
Su altında dökülecek betonlarda, uçucu kül Madde 5.3.4’e uygun olarak kullanılmalıdır.
5.2.5.2.3 TS EN 13263-1+A1’e uygun sınıf 1 silis dumanı için k - değeri kavramı (1,2,3 ve4). Paragraflar aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
(1) Eşdeğer su/çimento oranı hesaplanmasında dikkate alınacak silis dumanı miktarı, çimento miktarına oranla en fazla %11 olmalıdır. Daha fazla kullanılması durumunda, arta kalan kısım eşdeğer su/çimento oranı hesaplanmasında dikkate alınmaz.
(2) Silis dumanı kullanılan betonun, en düşük eşdeğer çimento içeriği (c+kf), aşağıdaki çimento tiplerinden birinin kullanılması şartıyla, XF2 ve XF4 hariç tüm ilgili sınıflar için,TS EN 206:2013+A2, Çizelge F1’de, 3. satırda belirtilendeğerden daha az olmamalıdır
Portland çimentosu (CEM I )
Portland cüruflu çimento (CEM II/A-S veya CEM II/ B-S )
Portland pozalan çimentosu (CEM II/ A-P, CEM II/ B-P )
Portland uçucu kül çimentosu (CEM II/ A-V, CEM II/ A-W1)
Portland kalkerli çimento (CEM II / A-LL, CEM II / A-L)
Çizelge F.2.2’de yer alan kompoze çimentolar (CEM II/A-M ana bileşenleri S, D, P, V veya W1, L ve LL),
Çizelge F.2.2 de yer alan kompoze çimentolar (CEM II/B-M ana bileşenleri S, D, T, P, V veya W1), L ve LL),
Yüksek fırın cüruflu çimento (CEM III/A, CEM III/B) 2)
