• Sonuç bulunamadı

Eğitimin Felsefi Temelleri

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Eğitimin Felsefi Temelleri"

Copied!
26
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Eğitimin Felsefi Temelleri

hkz

(2)

İnsan

 Her insanın kendine özgü bir amacı, oluşturduğu değerleri, inançları ve tutumları vardır.

 Bir felsefesi; yaşam biçimi, geleceğe bakışı, dünya görüşü bulunmaktadır.

 Devletlerin de bir siyasal felsefeleri bulunmaktadır ki, kurumlarında buna uygun işleyiş söz konusu olsun.

 Eğitimle ilgili anayasamızın 42. maddesi «Kimse eğitim, öğretim hakkından yoksun bırakılamaz.» denilmektedir.

 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda milli eğitimin genel amacı açıklanmaktadır. Buna göre «Türk milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmak» temel felsefeyi ortaya koymaktadır.

(3)

Felsefe

 Bilgi severliktir.

 «Philla»: Sevgi, seven

 «Sophia»: Hikmet, bilgi, bilgelik anlamındadır.

 Felsefe olayların temeline, varlığına inmek ister.

 Felsefe, gerçeğin tümüyle, temellendirilmeye dayanarak bağ kurma süreci ve bunun sonunda elde edilen dirik ürünler olarak açıklanabilir.

(4)

Felsefe ve bilim

 Her bilimsel gelişme felsefeyi etkiler ve yeni felsefelerin doğmasına neden olur.

 Felsefe bilimsel bulgulardan yararlanarak yeni görüşler ortaya koyup bilime ufuklar açar.

 Bilim ve felsefe sürekli birbirini etkilemektedir.

Felsefe 3 ana alanla ilgilenmektedir:

 1. Varlık

 2. Bilgi

 3. Değerler

(5)

Varlık felsefesi

Varlık felsefesine, ontoloji de denmektedir.

Var olan maddi olabileceği gibi manevi de olabilir.

Var olan şey; edebiyat, tarih, ahlak, güzel, çirkin, doğal olaylar, tabiat, hava, su, toprak…

Varlık felsefesi evrende var olan her şeyi incelemeye çalışmıştır. Atomdan uzaydaki kara deliklere, Allah’tan ruha kadar sosyal, kültürel, politik, siyasal doğal, psikolojik olgu, olay ve nesne varlık felsefesinin ilgi alanı içindedir.

Varlık felsefesi, insanlığın şu an ulaştığı bilgilerin dışında ulaşamadıkları ve gelecekte ulaşabileceği bilgilerle de uğraşmaktadır.

Var olanı 6 şekilde açıklar; zorunluluk, gerçeklik, olanak, rastlantısallık, gerçek olmama, olanaksızlık.

(6)

Bilgi felsefesi

 Epistemoloji de denmektedir.

 Bütün bilimlerle felsefe arasındaki ortak nokta «bilgi»dir. Ancak bilgiyi elde etme yöntemi açısından bilimlerle felsefe arasında ayrılık vardır.

 Bilginin ne olduğu ve kapsamını inceleme işi felsefenindir.

 Bilginin kaynağı, sınırlılıkları, doğruluğu ya da yanlışlığı ile ilgili görüşler ileri sürmek bilgi felsefesinin işidir.

 Bilgi felsefesi, bilgiyi özne ile nesne arasındaki ilişki olarak tanımlamaktadır.

 Epistemolojide 3 tür bilgiden söz edilir; ilki genel, zorunlu ve kesin olan bilgi, ikincisi olabilen, olması olanaklı olan ancak her zaman öyle olması zorunlu olmayan bilgi, üçüncüsü ise; tek tek durumları saptayan bilgidir.

(7)

Değerler felsefesi

 Aksiyoloji de denir.

 Değer felsefesi; sanat ve ahlak konularını içerir.

 Yunanca «etique» ve arapça «hulk» kelimesinden türemiştir.

 İnsani değerler ve insan eylemlerini inceler.

 İnsan, yaptığı eylemlerin tamamını yaşadığı çevrede oluşturulmuş ve/veya kendisi tarafından oluşturulup benimsenmiş değerler

çerçevesinde yapar. Bu yüzden insanın yaptığı eylemler değerler felsefesinin içine girmektedir.

 İyi kötü, güzel çirkin, sevgi nefret, ahlak ahlaksızlık, özgürlük esaret, saygı saygısızlık, vicdan vicdansızlık vb.

(8)

Eğitim felsefe ilişkisi

Eğitim felsefesi, eğitime yön veren, amaçları şekillendiren ve eğitim

uygulamalarına yol gösteren bir disiplin ya da sistemli fikir ve kavramlar bütünüdür.

Eğitimi bir bütün olarak ele alan ve kültürün vazgeçilmez bir ögesi biçiminde düşünen ,özenli eleştirici ve yöntemli çalışmaların tamamıdır.

Bilginin elde edilişi, bilginin aktarımı, ahlak eğitimi, sanat eğitimi bireylerin toplumsallaştırılması ve benzeri konular eğitim felsefesini ilgilendirmektedir.

Eğitim felsefesi, doğal olmak koşuluyla aynı zamanda bir varlık olarak insanı eğitim açısından ele aldığı için varlık felsefesiyle yakından ilişkilidir.

Bilgi aktarımı, bilginin elde edilmesi eğitimin ana görevlerinden birisi olduğu için bilgi felsefesi ile, bireylerin sosyalleşmesi, kişiler arası ilişkileri geliştirmek, kültür aktarımı da eğitimin başka görevleri arasında olduğu içindir ki değerler felsefesiyle yakından ilgilidir.

(9)

Felsefi akımlar

 İdealizm

 Realizm

 Natüralizm

 Pragmatizm

 varoluşçuluk

(10)

idealizm

 Gerçekliğin temelde ruhsal ve düşünsel olduğunu ileri sürer.

 Doğayı ve fiziksel gerçekliği inkar etmemekle birlikte söz konusu gerçeğin, ikincil bir gerçek olduğunu, ruhsal gerçeğin bir görüntüsünden ibaret

olduğunu savunur.

 İdealist felsefe maddeciliğin, diğer bir deyişle materyalizmin karşıtı olan bir felsefe olarak da bilinmektedir.

 Eflatun idealizmin babasıdır. İnsan duygularının algıladığı gerçeğin;

gerçeğin kendisi olmayıp onun bir gölgesinden ibaret olduğunu savunur.

 İdealizme göre insan akıllı bir hayvandır. Bedeni nesneler alemine, ruhu ise idealar alemine aittir. Bedeni ölümlü, ruhu ise ölümsüzdür. Ruh bazen

nesneler aleminden uzaklaşır ve idealar aleminden gelen ruh orada gördüklerini hatırlar.

(11)

idealizm

 Varlık anlayışı; bireysel zihin diğer zihinlerle ve evrensel zihinle ilişkilidir. Birey evrendeki oluşumların kendi içinde de oluşmakta olduğunun farkına varır. Öznel, bireysel zihin başka zihinleri anlayabilir. Başka zihinleri bilmek, anlamak ve onları yorumlamak, anlaşılabilir varlıkların düzenini bilmek demektir. Bu da gerçekliğin tümünden oluşan tüm varlığı kapsayan evrensel bir varlığın kabulüne yol açar.

 Bilgi anlayışı; sınırlı olan insan aklı mutlak aklın bir tinsel tözü olmakla birlikte kabiliyetler bakımından sınırlıdır. Buna karşın bireysel zihin bilgilerin tümünü içeren evrensel zihnin düşünce ya da kavramlarını kullanıp bilgiye ulaşabilir.

 İdealizmde bilme süreci, akılda önceden var olan biçimlenmiş ve sürekli

kavramların hatırlanması veya tanımlanmasından başka bir şey değildir. Hatırlama yoluyla insan zihni kendisinden önce var olan evrensel zihne ulaşabilir.

 Değer anlayışı; değerler evrenin yapısında vardır ve bireylerin istediklerinden daha fazladır. Değerler mutlak ve içsel olup değiştirilemez ve evrenseldir. İyilik, doğruluk ve güzellik evrensel zihinde yer alır. İdealist felsefeye göre sanat, hayatımızdaki şeyleri idealize ederek yansıttığında başarılıdır.

(12)

İdealist felsefede eğitim

 Eğitimin amacı öğrencileri doğruyu aramaya özendirmektir.

 Eğitim sürecinde öğrencilerin doğuştan getirdikleri yeteneklerin farkına varmaları sağlanmalıdır.

 İdealist felsefede okul, kültürel mirası oluşturan değerleri öğretmelidir.

 Öğretme öğrenme yöntemi soru cevaptır.

 İyi öğretmen; kişiliği konusunda iyi yetişmiş olmalı, kültürün yansıtıcısı olmalı, öğrenme sürecini çok iyi bilmeli, öğrencilerle arkadaş olmalı, öğrenme isteği uyandırmalıdır.

(13)

realizm

Temsilcisi Aristo’dur.

İdealist felsefenin tersine, ede ettiğimiz bilgilerden bağımsız olduğunu, varlığın doğası gereği bilgiden başka bir şey olduğunu ve bilgiden

çıkamayacağı görüşünü savunmuşlardır.

Realizm, gerçekliğin nesnel bir düzeni olduğunu ve insanların bu gerçekliğin bilgisine ulaşma yeteneğine sahip olduğunu savunur.

Realizm, nesnelerin bizim onları algılamamız söz konusu değilken de var olduklarını ileri sürer.

Kainatta var olan her ey insan zihninden bağımsız olarak vardır.

Varlık anlayışı, insanların zihinleri dışında ve ondan bağımsız olarak var olan gerçekliğin nesnel düzeninde yaşar. Bir nesne madde ve biçim olmak üzere iki boyuttan oluşur ve bizim dışımızdadır.

(14)

realizm

 Bilgi anlayışı; bilgi insan zihniyle, zihnin dışındaki dünyanın karşılıklı olarak birbirini etkilemesiyle gerçekleşir. Algılama bir nesnenin maddi yanıyla ilgilidir. Algılama bilmenin başlangıcıdır ve sonu değildir. Varlığa ilişkin bilgimiz duyu organlarımızla algıladıklarımız ile sınırlıdır.

 Gerçek bilgiye gözlem ve deneyle ulaşılır.

 Değer anlayışı; değerler gerçekliğin yapısıyla biçimlendirilir. İnsanların akıllarını kullanarak kainatın düzenini keşfedebileceği savunulur.

 Realist felsefede eğitimin temel amacı; bilgiyi keşfetmek, bilgiyi kullanmak ve onu başka alanlara transfer etmektir.

 Öğretmen; anlatım, tartışma, gözlem ve deney gibi yöntemleri kullanır,

öğrencilerin geçmiş yaşantılarını göz önünde bulundurur. Öğretmen bilgi veren ve eğlendirendir. Öğrenme, öğrencinin sorumluluğundadır.

 Eğitim toplumsallaştırma sürecidir. Yeni kuşağa kültürel mirasın aktarımıdır. Eğitim bilgi kullanma sanatıdır.

 Okul, öğrencilerin zihinsel gelişimini sağlamalıdır.

(15)

natüralizm

 Çıkış noktası realist felsefedir.

 İnsan ile doğa arasındaki ilişkiler üzerinde durmaktadır.

 Gerçeğin doğa olduğunu ileri sürdüğünden materyalist felsefe ile de özdeşleştirilmektedir.

 Russo ve Pestalozzi temsilcisidir.

 Varlık anlayışı; görünen şeydir, doğadır. Yapay olmayandır.

 Doğa, kainatın içindeki evrensel ve yararlı bir düzen olarak tanımlanmaktadır.

 Doğa, kanunların topluma, ekonomiye, siyasete ve eğitime uygulanması gerekir.

Çünkü doğa doğrunun kaynağıdır.

 Bilgi anlayışı; bütünden çok parçadan oluşur. Gerçekliği öğelerine ayırma ya da çözümleme deneyimidir. Gerçekliğe ilişkin doğru ve bilimsel bir sonuç elde etmek için varlıkları en küçük parçalar halinde incelemek gerekir. Naturalistlere göre, yanlış bilginin kaynağı doğru algılamayan soyut düşüncedir.

(16)

natüralizm

 Değer anlayışı; insanların çevresiyle etkileşimi sonucu oluşur. İçgüdülerin ve etkilerin baskı altında tutulmaması gerekir. Ahlak, temel insan gereksinimlerinden doğar.

Beslenme, barınma ve ısınma gibi temel gereksinimlerin karşılaması, çocukta sevgi ve güven gibi duyguları oluşturur.

 Eğitimin temel amacı; insanları insan doğasının gerektirdiği şekilde ve bu doğaya uygun bir yaşam doğrultusunda yetiştirmek olduğu ileri sürülmektedir.

 eğitimin hedefleri, insan doğasına ve doğaya uygunluğuna bakılmalıdır.

 Eğitimin gelişmesi doğa gibi yavaş yavaş olmalıdır.

 Öğrenme, kişinin ilgi ve yeteneğine göre düzenlenmelidir.

 Bilgiyi keşfederek öğrenmelidir.

 Çocuk büyüyene kadar hiçbir dini inanç ve ahlaki değer verilmemelidir.

 Öğretmen öğrencilere seçenek sunmalıdır.

 Buluş yoluyla öğrenmeyi şekillendirmelidir.

(17)

pragmatizm

 20. yy da Amerika’da ortaya çıkmıştır. Yararcılık olarak anılmakla birlikte, deneycilik, aletçilik, işlevselcilik gibi isimlerle anılmaktadır.

 John Dewey’in deneyci düşünce sistemi üzerine kurulmuştur.

 Pragmatistler, doğrunun insan yaşantısından kaynaklanan deneysel bir olgu olduğunu ileri sürerler.

 Varlık anlayışı; deney ve araştırmalarla kanıtlandığında gerçektir. İnsanı biyolojik bir varlık olarak görür, ruhsal bir varlık olduğunu kabul etmez.

 Mutlak doğru ya da mutlak yanlış diye bir şey yoktur.

 Bilgi, deneysel bir olgu olarak nitelenir. Bilgiyi bulmak için deneysel araştırma yapmak gerekir. Bilgiyi bulmak için deneysel yöntem kullanılmalıdır.

(18)

pragmatizm

 Değer anlayışı; insanın olay ve olgulara gösterdiği tepkiden kaynaklanır.

 Deneysel değerlere göre değerlerin çatışması sonucu değerlendirme ortaya çıkar.

 Davranışı etkileyen iyi hale getiren düşünce ahlaki düşüncedir. Değerler, toplum, kültür ve zamana göre değişebilir.

 Eğitimin amacı; bireyleri yetiştirmektir. bireylere daha sonraki yaşantılarının kontrolünü ve yönlendirmesini sağlayan temel bilgiler kazandırılmalıdır.

 Okul, deneysel öğrenme için en uygun çevredir.

 Eğitimde bireylere değişmez bilgi verme yerine değişime karşı uyumu öğretmek hedeflenir.

 Okul ve okul dışı yaşam birbirinden kopuk değildir.

 Eğitim, yaşamın kendisidir.

(19)

varoluşçuluk

 İnsan özgürlüğüne önem veren bir felsefi akımdır. Temelinde insanın kendisini ve kendi gerçekliğini tanıması vardır.

 Her insan kendine özgü ve ayrı ayrıdır. Bireycilik savunulmaktadır. İnsan kendi varlığını kendi yaratır. Canlılar içinde bunu yapan tek varlık insandır.

 Pragmatizmin katı bilimsellik anlayışına karşı çıkar.

 Varlık anlayışı; varlık özden önce gelir. Varoluşta içsel ve dışsal diye bir şey yoktur. Bir varoluş görünüşünden ibarettir. Görünüş ve öz ikiliği yoktur. Görünüş özü gizlemez, çünkü görünüşün kendisi özdür.

 İnsan önce vardır daha sonra doğa ve toplumla etkileşerek kendi kendini yaratır. Her insan kendi özel kişiliğini oluşturan nitelikleri bu etkileşim sırasında kazanır. Toplumu oluşturan da bireydir.

 Bilgi anlayışı, genellikle özneldir. Kişi hangi bilgiyi elde edeceğini kendi iradesiyle seçmeli ve bununla ne yapacağına karar vermelidir. Bilmek, nesne aracılığıyla,

kendimize ne olmadığımızın haberini vermektir. Bilgi yansız ve kesin değildir. İnsanın hayatı boyunca geçirdiği deneyimler ve hayalleri sonucunda oluşur.

(20)

varoluşçuluk

 Değer anlayışı; değerler kişilerin tercihleriyle ortaya çıkmaktadır. Dış evrensel ölçütler değerlere ilişkin yorumlarda kullanılamaz. Kişiler tercihte bulunmaktan

kaçınmamalıdır. Değerler, toplumdan topluma ve bireyden bireye değişebilir özellik taşır. Birey, eylemlerinde kendi kendisini yönlendirirse bir değer yaratır.

 Eğitimin amacı, bireye insan özgürlüğünün her şeyden üstün olduğunu öğretmek, kendi bireyselliğini geliştirmesine destek olmaktır.

 Varoluşçu felsefede eğitim daha çok bireylerin kişilik oluşumuna yöneliktir.

 Öğretmen derste her öğrenciyle ayrı ayrı ilgilenmelidir.

 Eğitim ortamı bireyin yaratıcılığını geliştirici, özgür gelişimini sağlayacak şekilde olmalı.

 Ders içeriği öğrenci tarafından seçilebilecek farklı içeriklerden oluşmalıdır.

 Yöntem, soru cevaptır.

(21)

Başlıca eğitim felsefeleri

 Daimicilik

 İlerlemecilik

 Özcülük

 Yeniden yapılandırmacılık

(22)

daimicilik

 İdealizm ve realizmi esas alır.

 Daimiciliğe göre, eğitim düşünürünün ilk sorunu insanın doğasını açıklamak ve bu doğaya ilişkin evrensel özelliklere dayanan bir eğitim programı tasarlamaktadır.

 İnsan doğasının değişmez bir yapısı vardır. Bu nedenle eğitim modelleri de değişmez.

 Okulun görevi geçmişte elde edilen kesin doğruları yeni kuşaklara aktararak değişmenin ve kuşaklar arası çatışmanın önlenmesini sağlamaktır.

 Eğitimin amacı sağlam ve doğru kişilikli insan yetiştirmektir.

 Doğru evrensel ve değişmez olmalıdır. Eğitim hayatın kopyası değil hayata hazırlayan olmalıdır.

 Klasik eserlerin öğretilmesine ağırlık verilmelidir.

(23)

ilerlemecilik

 Pragmatizmin eğitime uyarlanmasıdır.

 Eğitimin özü deneyimlerin sürekli olarak yeniden yapılandırılması oluşturmaktadır.

Geçmişteki davranışlar gelecekteki davranışları yönlendirmektedir.

 Eğitim, sürekli değişen bir olgu olarak görülmektedir.

 Eğitim bireyi yaşama hazırlama değil, yaşamanın kendisidir. Okulda öğretilecek bilgiler, bireylerin kullanabileceği türden olmalıdır.

 Eğitim ortamı bireyin ilgi ve etkin gereksinimlerine göre düzenlenmelidir. Öğrenciler, öğrenmeye etkin olarak katılabilmeli, öğretmen öğrenciyi yönlendirmek yerine rehber olmalıdır.

 Öğrenciler problem çözme becerisini kazanmalıdır.

 Grupla öğretim teknikleri kullanılmalıdır.

(24)

Özcülük (esasicilik)

 İlerlemecilik akımına tepki olarak çıkmıştır. Temeli idealizm ve realizmdir.

 Eğitimin temel işlevi, insan kültürünün temel ögelerini, özünü korumak ve bunları gelecek nesillere aktarmaktır.

 Eğitimin amacı, geçmişte yararlı olan bilimlerin, sanatların ve temel yeteneklerin gelecek kuşaklara aktarılması olarak görülmektedir.

 Okulun görevi, kültürü korumak ve onu aktarmaktır.

 Öğretmen kültürel mirasın temsilcisi olarak görülmektedir. Bilginin aktarıcısıdır.

 Öğretmen etkin öğrenci pasiftir.

 Öğrenci öğretmenin gösterdiklerini ezberlemek zorundadır.

 Eğitim ortamında konular ve dersler önemlidir. Konular ise kültür ve geçmişte

edinilen deneyimler oluşturmaktadır. İstendik davranışların öğretilmesi söz konusu değildir.

(25)

Yeniden yapılandırmacılık

 Pragmatizme dayanır. İlerlemecilik felsefesinin devamı olarak da görülür.

 Eğitimin görevi toplumu sürekli olarak yeniden şekillendirmek ve düzenlemektir. Ancak bu yolla toplumda demokrasi oluşur.

 Eğitim sosyal reform hareketlerini oluşturmada önemli bir araçtır. Eğitim değişim aracı olduğu kadar denge aracıdır. İnsan her an yaşamı yeniden kurmalıdır.

 Eğitimin amacı, insanlığın barış ve mutluluğunu sağlama, güçlü ve tutarlı değerlere dayalı bir dünya uygarlığı kurma olmalıdır.

 Kişinin yeteneklerini ortaya çıkarma, değerleri bireye kazandırma, demokratik yaşam

biçimini oluşturma, yaşamı sürekli yeniden kurma, eleştirel düşünceyi geliştirme eğitimin hedefleri arasındadır.

 Okul, toplumu ve doğayı değiştirme sorumluluğuna sahiptir.

 Öğretmen demokratik ortamı oluşturmalıdır.

 Ceza asla kullanmamalıdır.

(26)

Kaynak

 Muammer Ergün,, «Eğitimin Felsefi Temelleri», ed: Özcan Demirel, Zeki Kaya, Eğitime Giriş, 14. Baskı, Pegem Akademi, Ankara 2018, ss. 69-90.

Referanslar

Benzer Belgeler

• Eğitim sisteminin bir kurum olarak tarihi gelişimi (geçmişten günümüze insanlar, eğitim kurumlarını hangi amaçlarla nasıl yapılandırdılar? Devlet ile eğitim

Gelişim psikolojisi; insanın yaşamının başlangıcından sonuna kadar geçirdiği bedensel, bilişsel, duyuşsal ve sosyal yönlerden gelişimini ve değişimini inceler..

 Siyaset, toplum ve devlet yönetimiyle ilgili olduğuna göre, toplumu oluşturan bireyleri eğiten okulların ve eğitim programlarının siyasetin ilgi alanına girmesi ve her

Diğer taraftan eğitim ilerde daha fazla kazanç elde etmek için yatırım özelliği

Eğitim, insanlığa yönelik amaçları ile insanı temele alan, insana değer veren, insan haklarına saygılı, cinsel, dinsel, etnik, ideolojik,

Eğitimin İnsanlığa Yönelik Amaçları Türk Millî Eğitim Sistemi.. Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri Türk Millî Eğitim Sisteminin Genel

 Bir varlık olarak insanı eğitim açısından ele aldığı için varlık felsefesiyle,.  Bilgi aktarımı, bilginin elde edilmesi eğitimin ana görevlerinden birisi olduğu

Eğitim hizmetleri devlet denetimi ve gözetimi altındadır... Eğitim alanı ile ilgili konuları içeren ve kamu gücü ile desteklenen hukuk kuralların tümüne eğitim hukuku