TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETİMİNDE ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
•
Eğitim programlarını değerlendirme genellikle iki amaca yönelik yapılmaktadır. Bunlardan biri, öğrenci başarılarının değerlendirilmesi ve gerekli önlemlerin alınması diğeri de eğitim programlarının etkililiği hakkında yargıda bulunmak ve aksaklıkların kaynağını saptayarak düzeltmektir.•
Her iki amaç dikkate alınarak yapılan değerlendirme, norma – kullanılan kıyaslama esasına- dayalı ve yönelik olduğu amaca göre yapılabilir.•
Norma dayalı değerlendirme, bireyleri karşılaştırma ve seçme işlerinde yarar sağlamakla birlikte program geliştirme açısından yeterli görülmemektedir.•
Çünkü program geliştirme çalışmalarında, öğrencilerin birbirlerine göre hangi konumda oldukları değil, uygun program yoluyla gerçekleştirilmesi amaçlanan istendik özellikleri kazanıp kazanmadıkları önemlidir.•
Amaca dayalı değerlendirme, daha çok programa girişte, süreçte ve çıkışta yapılmaktadır. Kendi arasında üç alt gruba ayrılmaktadır:•
Tanılayıcı (Yansıtıcı) Değerlendirme: Taslak program denenmeye başlamadan önce, öğrencilerin ön koşul niteliğindeki bilişsel davranış, duyuşsal özellik ve devinişsel becerilerini tanılamak amacıyla yapılan değerlendirmedir. Öğrencilerin özelliklerine bakılarak bunlara yönelik uygulamalara yer verilmesinin planlanması gerekmektedir.•
Program açısından bu değerlendirme aşamasında amaçların tutarlılığı ve davranışsal amaçların ulaşılması istenen amaçları temsil edip etmediğine bakılır. Program denenmeden önce yapılan değerlendirmenin objektifliğini sağlamak amacıyla, değerlendirmede kullanılacak yapılandırılmış ölçme araçları oluşturulmalıdır.•
Biçimlendirici Değerlendirme: Öğrenci açısından bakıldığında, belirlenen süreç içinde öğrencilerin öğrenme güçlüklerini ortaya çıkarmak ve gerekli düzenlemeleri yapmak amacını taşır. Bu değerlendirme, programa dönüt sağlayarak iyileştirici önlemlerin alınması için kontrol sistemi oluşturur.•
Temel amaç, öğretim programının iyileştirilmesidir. Bu aşamada önemli olan, programın uygulama koşullarının deneme süresince olabildiğince sabit tutulabilmesi ve düzeltmelerin deneme aşamasının bitiminde yapılmasıdır.•
Toplam (Sonuç-Düzey Belirleyici) Değerlendirme: Program sonunda öğrencilerin kazanılmış davranış, özellik ve becerilerini ölçmeye yönelik değerlendirme türüdür. Bu değerlendirmeyle eğitim programının öğrencilere istendik davranışları kazandırma açısından yeterliliği hakkında bir yargıya varılması mümkündür. Toplam değerlendirme, öğretimin sonuçlarını ölçmekte ve genellikle başarı testleri ya da yeterlilik testleri gibi birden fazla ölçme aracına dayalı olarak yapılmaktadır.•
Programla ilgili olarak öğrencilerin eğitsel tepkileri, öğretmenlerin öğretime ilişkin görüşleri, öğrenci çalışmalarının izlenmesi, ailelerin programa yönelik beklentileri ve öğrenci başarılarını ölçen araçların sonuçları toplam değerlendirmede yer alır.DİL VE EDEBİYAT EĞİTİMİNDE
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
•
Dil ve edebiyat eğitiminin değerlendirilmesinde ilk akla gelen, lise ve dengi okullardaki Türk dili ve edebiyatı öğretiminin değerlendirilmesi sürecidir. Türk dili ve edebiyatı öğretimi, ders saati ve sınıf geçme sistemi dikkate alındığında ortaöğretimde ağırlığı en yüksek derstir.•
Ölçme ve değerlendirmede kullanılan çoktan seçmeli testler bilindiği üzere genellikle bilgi ve kavrama basamağındaki becerileri ölçmek için yapılır. Bu tür testler öğrencilerin konuşmalarını, yazmalarını geliştirmemektedir.•
Türk dili ve edebiyatı öğretiminin ölçme ve değerlendirme uygulamasından kaynaklanan sorunlardan biri de öğretmenden öğretmene değişen öznel değerlendirmelerdir.Türk dili ve edebiyatı derslerinin sınıf içi ölçme değerlendirme süreçleri incelendiğinde;
•
Öğretmenin ölçme ve değerlendirme konusunda detaylı bir niteliğe sahip olmadığı,•
Öğrencilerin yazılı ve sözlü anlatımlarının edebî kabiliyetlerinin objektif bir şekilde ölçüp değerlendirilmediği,•
Öğretmenlerin, ölçme-değerlendirme konusunda nitelikli bir eğitime ihtiyaçlarının olduğu söylenebilir.DİL VE EDEBİYAT EĞİTİMİNDE ULUSLARARASI
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTÜ ÖRNEĞİ
•
Dil ve edebiyat eğitiminde uluslararası değerlendirme ölçütlerinden biri IBDP’dir. International Baccalaureate Organization (IBO) tarafından yürütülen ve merkez İsviçre’nin Cenevre şehrinde 1968 yılında kurulan bir eğitim kurumudur. Uluslararası Bakalorya Organizasyonu, kendisini kültürler arası anlayış ve sevgi vasıtasıyla daha güzel ve yaşanılır bir dünya oluşturmaya yardımcı olacak; sorgulayan, bilgili, duyarlı ve sorumluluklarının farkında gençler yetiştirmek olarak tanımlar.•
İki yıllık bir süreçten oluşan bu program ülkemizde, öngörülen yaş grubuna denk gelen, 11. ve 12 sınıftaki öğrencilere uygulanmaktadır.Uygulamayla ilgili olarak, öğrencilerin bu programa alınmasında yetki okullarda bulunan IB koordinatörlerindedir. Ülkemizde genelde İngilizce olarak uygulanan bu programda öğrencilerin iki yıl içerisinde geçeceği süreçler şunlardır:
•
Öğrenciler, üç tanesi ileri seviyede ve üç de standart seviyede olmak üzere altı bölümden toplam altı adet ders almalıdır. İleri seviye derslerin(HL) toplamı 240, standart seviye (SL) derslerin toplamı ise 150 saat olmalıdır.•
Öğrenciler, 100 saatlik Bilgi Kuramı (TOK) dersini başarıyla tamamlayarak ve 1000–1500 sözcüklü bir ödev ile 10 dakikalık bir sunum yapmak zorundadırlar.•
Öğrenciler, Yaratıcılık-Etkinlik-Sosyal Hizmet (CAS) çalışmasında yer almak ve iki yıl içinde 150 saatini bu çalışmaya ayırmak zorundadır.•
Ö̈ğrenciler, kendilerinin belirlediği bir konu ya da bir araştırma sorusu üzerine, yine kendilerinin planladığı ve yürüttüğü 4.000 sözcükten oluşan bir bitirme tezi (Extended Essay) hazırlamalı ve sunmalıdırlar.EĞİTİM-ÖĞRETİMDE
PLANLAMA
•
Öğretme, etkinlikleri yönlendirme ya da kılavuzlama sürecidir. Busüreç, okulda öğretmen tarafından eğitim programları yoluyla planlı bir şekilde gerçekleştirilir.
•
Eğitim-öğretim süreçlerinde esas olan bilginin planlı bir biçimde öğrenciye sunulmasıdır. Bu da iyi ve doğru bir planlama yoluyla gerçekleştirilebillir.•
Eğitimde kabul edilen belli amaçlara ulaşmak esas olduğuna göre plansız ve programsız çalışmalar eğitim-öğretimi amacından uzaklaştıracaktır.PLAN NEDİR? EĞİTİM-ÖĞRETİMDE
PLANLAMA
•
Yalnızca eğitim-öğretimde değil, hayatın tüm alanlarında edinilmesi gereken bir disiplin olarak bakabileceğimiz plan, genel anlamıyla ‘Bir işin, bir eserin gerçekleştirilmesi için uyulması tasarlanan düzen’dir.•
Sözcük anlamının dışında terim olarak plan; ‘Belirli eğitim amaçlarına ve program hedeflerine ulaşmak için öğretim etkinliklerinden hangilerinin seçileceğine, bunların öğrencilere niçin ve nasıl yaptırılacağını, elde edilen başarının nasıl değerlendirileceğini, önceden tasarlayıp kâğıt üzerinde saptamak’ ifadeleriyle anlamlandırılır.•
Eğitim programında hedef, içerik, öğretme-öğrenme süreci ve değerlendirme olarak dört program ögesi yer alır.•
Eğitim programı sürecinde; niçin öğretilmesi gerektiğine hedefler, ne öğretileceğine içerik, nasıl öğretileceğine öğretme-öğrenme süreci, ne kadar öğretileceğine de değerlendirme etkinlikleri cevap verir.Temel Sorular Program Ögeleri
Niçin? Hedef (amaç)
Ne? İçerik
Nasıl? Öğretme-öğrenme süreci
Ne kadar? Değerlendirme
PLANLAMANIN GEREKLİLİĞİ VE İLKELERİ
•
İyi bir öğretim planı, etkili ve verimli öğretimin esasını teşvik eder.•
Verilen eğitimde uygulanan planlılık öğrencinin de bilgiyi bu sistematik doğrultusunda algılamasını sağlayacaktır.•
Bilgilerini belirli bir plan ve sistematik doğrultusunda algılayan öğrenci, bu disiplini günlük hayatında da uygulayarak işlevsel hale dönüştürecektir.Planlı bir eğitim-öğretim ile:
•
Planlanmış bilgi ve etkinlikler hem derse hazırlıklı giden öğretmeni hem de bu bilgileri bir plan dahilinde algılayan öğrenciyi bilgi karmaşası ve dağınıklıktan kurtarır.•
Dersin öğretim programına ve konuların özelliklerine uygun olarak işlenmesi sağlanır.•
Neyi, niçin, nasıl ve ne kadar yapacağını planlayan öğretmen, programları zamanında tamamlayabilir.•
Öğretmenin dersin amaçları, program hedef ve kazanımlarına uygun olarak öğretim etkinlikleri düzenlemesini, derse hazırlıklı girmesini sağlar.•
Öğrencilerin ilgi, istek ve yeteneklerine göre yetişmeleri sağlanır.•
Plan, derse hazırlıklı giden öğretmene güven duygusu kazandırır.•
Etkili ve verimli bir eğitim-öğretim süreci gerçekleştirilir.•
Düzen ve disipline dayalı bir etkinlik süreci sağlanır.•
Konularda süreklilik, birlik ve eşitlik sağlanır.•
Eğitim-öğretim sürecinin değerlendirilmesinde kolaylık sağlar.•
Derslerin planlanması, kağıt üzerinde taslak çıkarma, anlatılanların hatırlanması için not alma süreci değildir. Planlamanın arka planında eğitim sistemi ve eğitim yaklaşımlarının belirlediği ilkeler vardır.Türkiye’de, Türkiye’nin eğitim sistemi ve bu sistem içinde uygulanan eğitim yaklaşımı ve anlayışına uygun olarak Millî Eğitim Bakanlığı tarafından ilkeler belirlenmiştir.
•
Bunlar, öğretmenler için okutulacakları derslerin planlanmasında uygulanması ve uyulması gereken ilkeler olarak ‘Eğitim-Öğretim Çalışmalarının Planlı Yürütülmesine İlişkin Yönerge’ adıyla bütün kurumlar ve öğretmenlere iletilmiştir.PLAN ÇEŞİTLERİ
•
Ünitelendirilmiş Yıllık PlanÖğretim yılı süresince ders vermekle yükümlü olunan sınıflarda, program uyarınca belli üniteleri ya da konuları hangi aylarda yaklaşık olarak ne kadar zamanda işleyeceklerini gösteren, duruma göre zümre öğretmenler kurulu veya şube öğretmenler kurulu tarafından ortak hazırlanarak ders yılı başında okul yönetimine verilen çalışma planıdır.
•
Ders PlanıBir ders için o dersle ilgili eğitim programlarında yer alan ve birbiriyle ilişkili öğrenci kazanımlarını bir ya da birkaç ders saatinde işlenecek konu örüntüsünü, konuya ilişkin deney, tartışma soruları, proje ve
ödevleri, uygulama çalışmalarını, ders araç-gerecini içine alan birinci derecede sorumlu olduğu, zümre öğretmenleri ile şube öğretmenlerinin ortak katkısıyla ders öğretmenlerince önceden hazırlanan plandır.
İyi bir planlamanın belli başlı şu sorulara cevap vermesi gerekir:
