MİMARIN Ü C R E T İ .
Güzel San atlar Birliği Mimarî Şubesi 929 İdare Hey'eti tarafından tanzim ve hey'eti umum;ye tarafından kabul edilen MimarîJ ücretler hakkındaki muhtarayı bu sayımızda tamim edi- yoruz. [Muhtaranın hey'eti umıımiyede münakaşası esnasında idare hey'etinin serd ettiği]
Esbabı mucibe raporu:
Mimarî ücretlerinin tayininde ötedenberi cari olan usul meslek erbabı arasındaki teamül ve an'ane idi.
Aynen kurunu vustaî esnaf cemiyetlerinin loncalarının tabi olduğu iktisadî şartlara ve beyinlerindeki indî mukavelelere bağlı idi. İhtiyar muhamminler, ehlihib- reler, ehlivukuflar, ve nihayet san'atkâr ile müşteri arasındaki pazarlık kıymetini ölçen "ücreti,, takdir ederdi. Hiç şüphesiz ki bu ücret çok zamanlar ge- rek san'atkârın sarfettiği kudretin kıymeti olmaktan ve gerekse de yapı sahibi müşterinin elde ettiği faideye tekabül etmekten çok uzak kalmıştır.
"Pazarlık,, mesleğin şeref ve haysiyeti ile kabili telif değildir. Bu itibarla mimar bir taraftan meslekî şerefini muhafaza kaygusile hareket ediyor. Diğer taraftan da mevcudiyetini muhafaza için mücadele ediyordu. Muayyen müstekar bir fiat haddi mevcut olmadığından dolayı idi ki, müşterinin de iştira ettiği san'atın derecei kıymetinden bir haberi yoktu. Bu noksan ötedenberi bilcümle meslek erba- bını müşteki kılmaktadır.
Mühendis ve mimarlık kanununun neşrinden beri memleket dahilinde iş yapmak hakkı yalnız yüksek mimarlık tahsili görmüş olanlara verildikten sonra mimarın sarfettiği çalışma kudretini takdir etmek, ve bu kıymeti de muayyen bir ücretle ölçmek büyük bir zaruret haline girmiştir. Gerek mimarın alacağı çalışma hakkı ve gerekse de yapı sahiple-
rinin mimarlarına tediye edecekleri meblâğı ve keza yapı sahipleri ile mimarları arasında zuhura gelecek her türlü ücret nizalarını halletmek üzere Güzel San'atlar Birliği Mimarî Şubesi İstanbul Şehri hu- dutları dahiline münhasır olmak üzere bir asgarî ücret tarifesi vücude getirmeği düşündü. Ve 29 ey- lül 1929 tarihli umumî içtimaında bu vazifeyi (1929) senesi İdare Heyetine tahmil etti.
Şüphesiz ki san'at kıymeti diğer emtia kıymetleri- nin haiz olduğu şeraiti ihtiva etmiyor. Bu kıymetin takdiri daha ziyade alanla satana ait gibi görülmek- tedir. Binaenaleyh bir kıymeti üeretile ölçebilmek ve buna muayyen bir had tayin etmek çok müşküldür.
Fakat mimarın sattığı mahsulün kıymeti ressamın ve musikşinasın sattığı mahsulün kıymeti kadar gayri maddî değildir. Mimarın istihsal ettiği mahsul ressa- mın istihsal ettiği mahsul kadar bediî kıymetleri ihtiva etmekle beraber mühendisin eseri kadar da faide kıymetini ihtiva ediyor. İşte mahsulü mima- rînin para vahidi kıyasisile kıymet ölçmekte bu mülâhaza nazarı dıkkata alınarak, yalnız asgarî bir ücret tarifesi yapmak muvafık görülmüştür.
Ve bu asgarî tarifede tammen ve yalnız nef'î olan faide kıymeti tstihdaf edilmiştir. Mimarın bunun haricinde talep edeceği fazla ücret san'ata ve onun derecesine tabidir ki bu da alanla satan arasında takarrür eder. San'at kıymeti için de bir ücret tesbit etmeğe kalkışmak san'at istidat ve kudretleri ara- sında bir müsavat iddia etmek olurdu. Bundan dolayıdır ki azamî ve hattâ mutavassıt bir ücret tarifesi yapmaktan bilhassa tevakki edilmiştir.
1929 senesi İdare Heyeti bu hususta yaptığı ve yaptirdığı derin tecrübelerle, memleketin içtimaî ve iktisadî bünyesine muvafık, ve diğer ecnebi mem- lektlerinde bu yolda mevcut olan bilcümle nizamat ve tarifeleri tetkik ederek İstanbul şehri hudutları dahline mahsus olmak üzere işbu asgarî ücret tari- fesini hazırlamıştır.
- I —
Mimar ücretleri hakkında muhtara
Mimara verilecek ücret, yaptığı işin' kıymetile mü- tenasip olmalıdır. Ücretin miktarı, işin kolaylığı, güçlüğü, tehlikeli olması, inşaatın mevkii ve yahut fevkalâde olmasıyla, eksildilir ve yahut arttırılır.
Ücreti mimariye inşaatın masarifinin yekûnu umumîsi üzerinden hesap edilir.
Ücreti mimariye hesabına esas olacak inşaat masa- rifi bütün malzemenin, piyasadan yeni alınmış oldu- ğuna göre hesap edilecektir. Şayet mal sahibi, mevcut malzemesi olup ta kullanır ise, ve yahut eski malzeme tedarik edip kullanılır ise, yeni mal- zeme ile bu malzemenin fark fiyatı yekûnu umumîye zam edildikten sonra mimarın ücreti tahakkuk ettirilecektir.
Ücreti mimariye inşaatın hakiki kıymeti üzerinden hesap edileceğinden, tüccar ve müteahhitler ile fiyatlar kararlaştırıldıktan sonra, tediyat esnasında, her ne suretle olur ise olsun bunların faturalarından yapılacak tenzilât ve tevkifattan ücreti mimariye müteessir olmayacaktır, yani ücreti mimariye tenzi- lât görmüş faturalar üzerinden hesap edilecektir.
İnşaat bir ve yahut bir kaç müteahhide maktuen verilmiş olur İse, mimar ücreti, maktu fiyat üzerin- den hesap edilecektir.
Bir inşaatın mimarına, malsahibi tarafından, bir ve yahut müteaddit hemmeslek terfik edilir ise, binanın asıl mimarı yalnızca çalışmış gibi ücretini temamen alır. Malsahibi tavzif ettiği diğer san'atkârların ücretlerini ayrıca tediye eder.
Mimar vücude getireceği binayı inşa edebilmek için yapacağı resimlerin, miktarını ve bunların mikyas- larını tayin etmekte tamamen muhtar ve serbesttir.
Mimar ücreti zirdeki taksimat ile tediye edilecektir:
Avanprojenin kabulinde: tediyesi mukarrer ücretin 1/5 i
jnşaata başlandıkta : « « « 1/5 i
" fa t esnasında : « « « 1/4 i Mütebakisi inşaatın ikmalinde
taşaat yapılsın yapılmasın, ücreti mimariyenin müf-
redat taksimatını gösteren cetvelde yazılı işlerden yapılmış olanların mukabili ücretlere mimar kesbi istihkak etmiştir.
Mimarın, ücret mukabili proje ve teferrüatı, bir defa tatbik edilmek için tanzim edilmiş olup mükerrer tatbikında mimarın hakkı mahfuzdur.
İnşaat projeleri: malsahibinin talebi üzerine kendi- sine mahsus olmak üzere inşaatın hey'eti umumiye resimlerinden bir takım ile şartname ve keşifname- den birer nüsha verilecektir. Müteahhide ise aynı resimler ile beraber, tatbikat için lâzım olan tefer- rüat resimleri sırası geldikçe verilecektir.
— II —
Ücreti mimariyenin nisbet ve mikdarı aşağıdaki cetvelde gösterilmiştir.
Ücreti mimariyenin umumu için tayin olunan fiyat, malsahibi tarafından tanzim edilip mimara verilmiş olan program mucibince yapılmış olan proje tanzim edildikten sonra her ne sebebe mebni olursa olsun, malsahibi tarafından projede tebeddülâta sebebiyet verilecek olur ise, tebeddülât için ve ilk projenin tatbik olunmayan kısmı için, ücreti mimariye ayrıca verilecektir.
Mimarın vazifesinin inkısamı:
Birinci şık: mimarın umumî vazifesini teşkil eden işlerden yalnız bir kısmı kendisine tevdi edilebilir.
Bu takdirde mimara tevdi olunan kısım işe muka- bil ücrete bir misil zam yapılarak verilir.
İkinci şık: ücreti mimariye cetvelindeki esas fiyat- lar alelâde ve daima yapılan işler için olup fevkalâde işler için atideki zammiyatın yapılması zaruridir.
Mutat olan inşaattan fevkalâde proje tanzimi, hesa- bat ve tatbikat güçlükleri itibariyle fevkalâde işlerin ücreti mimariyesine 2/5, daha yüksek ve fevkalâde tezyinatlı ve artistik işlerin ücreti mimariyelerine de bir misli zammiyat yapılacaktır.
Üçüncü şık: her projeden evvel tabiatiyle bir avan proje ve yahut bir eskis yapılır.
Avanproje kabul edilip te esas proje tanzim edil- miş olur ise, avanproje ve eskis için ücret verilmi- yecekıir. Mimara yalnız bir avanproje yaptırılıp ta proje yaptınlmadığı takdirde avanprojenin ücreti verilecektir. Bu ücretin mikdarı mezkûr avanprojenin teşkil ettiği binanın takribî inşaat masarifinin %0,5 olacaktır.
İş nekadar ehemmiyetsiz olursa olsun, avanproje için asgarî ücreti mimariye 25 liralık evrakı nakdi- yeden eksik olmayacaktır.
Tanzim edilmiş proje inşa edilmediği takdirde, ve keşifname de yapılmamış ise, projenin ücreti mima- riyesinin tayini mezkûr projeye benzer binaların metro murabbaının inşaat fiyatına kıyasen hesap edilecektir.
!
Mimar yapacağı resimlerin mikyaslarını tayin etmekte tamamen serbesttir.
İstanbul ve civarı için ücreti mimariye cetveli
Semt: I—Beyoğlu, Galata, Şişli, istanbul, Bebek.
II—Boğaziçi, Üküdar, Kadıköy, Haydarpaşa, Moda.
III — Çamlıca, Pendik, Adalar, Sur harici, Yeşilköy e kadar.
f
İnşaatın kıymeti :T.L. I II III Tamirat 2000 liraya kadar (maktuan) 200 T.L. 220 240 250 2001 ilâ 3000 % 10 % 11 % 12 °/o 13 3001 « 5000 o/o 9 o/o 10 % 11 o/o 12 5001 « 10000 % 8 o/0 9 o/0 1 0 o/0 11 10001 « 20000 % 7 % 8 % 9 % 10 20001 « 50000 % 6 % 7 °/0 8 °/o 9 50000 den yukarı % 5 % 6 % 7 % 8
Tehlikeli ve fevkalâde güç işlerin ücretine % yarım zam yapılır. Mefruşat ve tezyinattan ibaret olan sırf artistik işler üzerine bir misli zam yapılır.
Pek sade, nezareti kolay ve aynen tekerrür eden işlerin ücretlerinden '/3 tenzilât yapılabilir.
B a l â d a k i ücreti mimariyelerin işe nazaran taksimatı:
Proje: A — Avanproje ve takribî takdiri kıymet.
Ücreti mimariye yekûnunun % 15 B — İnşaat projeleri. % 15
C — Şartname ve keşifname tanzimi. °/o 15 İnşaat: D — Detay resimleri, mukavemet hesapları,
malzeme listesi % 30 E — inşaata nezaret %29
Yekûn İÖÜ"
İnşaat esasında, ayrıca nezaretciye ihtiyaç olursa, bunun ücreti ayrıca malsahibi tarafından tediye edilecektir.
İnşaat esnasında, ve projenin tasdikinden sonra, ta- dilâta lüzum olur ise, bunların ücreti mimariye taksi- matı cetvelindeki miktarlara göre hesap edilip tediye edilecektir.
— III —
Müteferrik işlerin ücretleri
Mimarın idarehanesi haricinde, tetkikat ücreti:
Yarım gün için 15 lira Tekmil gün için 30 lira
İdarehane haricinde yapılacak tetkikatta, bilcümle masraflar malsahibine aittir.
Rapor tanzimi: Tetkikattan sonra yazılacak raporun her sahifesi 1/2 L.
(Sahifede 25 satır, her satır da 10 ilâ 12 kelimeden ibaret olacaktır).
Takdiri kıymet: 5000 liraya kadar kıymeti olan mal- lar için asgarî 20 L.
5001 L. dan 10000 L. kıymeti olan mallar için as- garî 40 L.
10001 L. dan 25000 L. kıymeti olan mallar için as- garî 100 L.
Daha yüksek kıymette olan mülklerin takdiri kıy- metine % 1 ücret verilecektir.
