GaumontPalaceri Sinema binası - Paris
Mimar Henri Belloc 5 R e s i m1. Gaumont Palace
Sinemanın alemşumul bir surette inkişafı bü- yük şehirlerde sinema binaları ihtiyacını çoğalt- makta olduğundan yeniden bir çok sinema binaları inşa edildiği gibi, bir çok eski tiyatro ve temaşa salonlarının da tadil edilerek sinema haline ifra- ğına kesretle şahit olmaktayız. Pariste (Gaumont palace) bu neviden tadil edilen binalardan madut- tur. Ancak gerek inşaatındaki, ve gerekse mimari- sindeki hususiyet dolayısile temayüz etmiştir.
Cephelerde tezyinat tamamen terkedilmiştir.
Mimar(Belloc)cephelerin tamamen hendesi olan hat- larını yalnız ziyadan istifade ederek tezyin etmeği düşünmüştür. Tenvirat bir dekorasyon unsuru ola- rak istimal edilmiştir. Harici mimarisi gibi dahili mimarisinin de düz satıhların ahenginden müte- şekkil olması, sesli filimlerde seslerin arzu edildi- ği gibi dağılmasına, aksi sedalar yapmamasına, im- kân bırakmıştır. Gaumont palasın tadili yeni bir inşaat addolunabilir.
Eski (Hipodrum) binasının, pilâm ve cepheleri tamamen mahirane bir surette hedim ve tadil edi- lerek cephedeki yüksek kemerler kaldırılmıştır.
Binanın, subasmanı zemin kat seviyesine ka- dar işlenmiş granit taşı ile kaplanmıştır. Dıvo.rlar
1*1 Geçen sene Pariste tadilen inşa edilen Gau- mont palas sinema binası inşaatındaki hususiyet ler dolayısile sinema binaları hakkında bir fikir ve- rilebileceği için derçetmeği muvafık buluyorum Ya- zı ve resimler Fransızca. (L'architecte) ve (la techni- que des travaux) mecmualarından alındı.
(penpe taş) renginde bir sıva ile sıvanmıştır. Üç cephede mevcut geniş antredeki lıoliın irtifama ka- dar yükselmektedir. Işıklı bir margiz haricen bina- yı kuşatmakta ve geceleri trotuvarı tenvir etmek- tedir. Binanın orta motifi üzerine tesadüf eden kı- sım kademeler teşkil ederek geceleyin bir ziya şe- lâlesi halinde aşağıya, doğru akmaktadır.
Hol şayanı dikkat bir surette sade fakat mo- tiflerinin eb'adı dikkate şayan bir azamet göster- mektedir. Holün dıvarları siyah ve damarlı mermer ile kaplanmıştır. Holde orkestra anterelerini çerçe- veleyen bir merdiven vardır.. Merdivenin üzerinde ince plâstrolar tavana kadar devanı etmekte ve orada yarım müttehidülmerkez daireler şeklinde tenvirata hizmet etmektedirler. Bunlarla tavanda şua halinde tenvirat yapılmaktadır. Holün dıvar- ları açık sarı renkte boyanmıştır.
Salon, bakıldığı zaman vüs'atini gösteren, fakat basit ve ciddî tezyinat ile tezyin olunmuştur.
Bina, tulü 70, arzı 34 metro olan vâsi bir parter ve üzerinde iki balkonu havidir.
Her iki balkon salonun ayni genişliğini havi olup hiç bir pliyeye istinat etmemektedir. Birin- ci balkon miinhani şekilde bir sıra 4 locayı ihtiva ediyor. Balkonlar demirden inşa edilmişlerdir. Çün- kü demir inşaat beton armeden çok seri yapılmak- tadır. Balkonlar mütekabilen 1000-1300 seyirci ta- şımakta olduğundan merkezlerinde sikleti zatiyeleri ile beraber 500-650 tonluk bir siklet teşkil ettik- lerinden hakikî bir çelik köprüden başka bir şey de- ğildirler.
Salonun bütün tezyinatını tenvirat teşkil et- mektedir. Tavan, basık, bir kemer olup seda mevce- lerine muvafık gelecek surette arzani iltivaatı havi bir şekilde inşa edilmiştir. Dıvarlar ince, hususî ev- safı haiz penbe bir kumaşla kaplıdır. Salonun hu- susiyetlerinden biri koridorlar ile salonu şakulen bölen canibi diyarların devam etmeyerek kesilmiş olmasıdır. Bu suretle degajmanlardan salonun da- hili görülmektedir.
Salonun lambri kısmı çok koyu renkte tahta- dan mamuldür. Diyarların sarı rengi koltukların kırmızı renkleri ile tezat teşkil etmektedir.
Sahnenin 15 metro irtifaı ve 22 metro genişli- ği vardır. İki yan tarafından yükselen koyu renkte piion ile tahdit edilmiş, fevkani kısımda ziyadar bir kısım bulunmaktadır. Buranın arkasında (org) odası bulunduğundan salona sedayı nakleden ma- deni perdeler görülmektedir.
Birinci balkonun üzerinde harici galeriye doğ- ru çıkıntılı bir vaziyette çay salonu bulunmakta- dır. Bu salonun tavanı camlı tenviratı havi olup yal- dızla tezyin edilmiştir.
Temeller: Yeni salonun zemini tadilden sonra eski seviyeden çok alçalmıştır. Burada 60000 m^
tahriki türap ameliyesi olmuştur. Bu ameliye çetin bir surette icra edilmiştir. Muhtelif yerlerde sert kalker tabakalarını parçalamak için (pneumatique) alât kullanılmıştır. Diğer aksamında yeşil kum ve
kilden müteşekkil tabakalar hafredildiğinden kay- ma pilânları ve müteaddit ciddi kayma hâdiseleri meydana gelmiştir. Temel diyarlarına istinat dıvar- ları gibi hesap edilerek eski binadan kalan dıvarlar istinat ettirilmiştir.
Demir inşaat: Binada vâsi mikyasta demir in- şaat yapılmıştır. Parter eski vaziyetten daha derine indiği için bir kısım kuvvetleri demir pliyelere isti- nat ettirmek mecburiyeti hasıl oldu. Bu direkler, geniş beton temellere istinat ettirilmşitir. Kuvvetler canibi olarak iki tarafa verilmiştir.
Parterin döşemesi demirden inşa edilmiştir.
38 ve 40 metro açıklıklarında olan iki balkonun, ortada hiç bir direğe istinat etmeden iıışa edilme- leri şayanı dikkattir. Balkonlar salonun nihayetini teşkil eden münhani diyarların dahiline dikilmiş olan başlıca dört direğe oturmaktadırlar.
Salonun arka cihetinin ve balkonların ön kı- sımlarının münhani şekilde olmaları demir döşe- menin alelade bir surette inşasına imkân verme- miştir. İnşaatta mezkûr direklere esas kirişler otur- tularak bunlara tali kirişler tahmil edilmişlerdir.
Alttan miitedahil kirişlerin taşıdığı balkonların korkuluklarına da sikletelr taksim edilmiştir. Bal- kon döşemeleri münhani bir şebeke halinde imal edilmiştirler.
Ekranın üzerinde (Org) odası ve müştemilâtı sahnenin iki tarafındaki pilonlara istinat ediyor. Bu
kısım 150 ton ağırlığında dıvar aksamını taşımak- tadır. Bütün binanın tadil ve inşaasmda 2250 ton- luk demir inşaat yapılmıştır.
Fevkani dıvarlar: Eski binanın harici diyar- ları tamamen yıkılmıştır. Bir kısım diyarlardan beton arme bir kuşak geçirilerek binanın ve bilhas- sa holün mukavemeti tesis edilmiştir. Harici çıkın- tıların konsolları ve holdeki merdivenlerin kirişleri ile bu mukavemet tevazün ettirilmiştir.
Bu kuşsk eski açıklıkların kemerlerinde tahas- siji eden sikleti bel ediyor. Muhafaza edilen eski demir aksamı beton arme ile tahkim edilmiştir.
Tenvirat: Elektrik tenviratı ile tezyin sinema binasının dahil ve haricinde mühim bir rol oyna- maktadır. Haricen orijinal bir şekilde mütemadi hatlar ile tenvir edilmiştir. (Flood lighting) tipin- de projektörlerle kuvvetli surette tenvir edilen cep- he, geceleyin binanın mimarî hututunun sadeliğini kıymetine halel getirmeksizin meydana çıkarmak- tadır. Bu tenvirat miinavebeten sönerek, karanlık bir fon teşkil eden cephenin üzerinde beheri 3 metro tulünde harflarla kırmızı renkte olarak Gaumout palace diye yazılmakta ve bu söndükten sonra ortadaki münevver motif ziyadar bir şelâle ha- linde üç cepheden tedricen binayı çerçeveleyerek markize doğru akmaktadır.
Tenviratta 250 millamperlik yeşil, tüp- ler vazedilmiştir. Aralarına beyaz ampuller kon- muştur.
Harici tenviratın heyeti mecmuası 2500 metro tulünde elektrik tüpünü ve 4000 ampulü havi olup saatte 500 K. W. lık bir sarfiyat yapmaktadır. Pro- jektörler ise saatte 150 K. W. lık bir sarfiyat yap- maktadır. Markizde mevzu ampulleri hususî bir cam tabaka setretmektedir. Holdeki tenvirat ile halk tarafından görülecek şekilde gizli olarak ya- pılnrştır. Bu tenviratın kuvveti 170 lükstür.
Salonun ve müştemilâtın tenviratı indrirelt olarak yapılmıştır. Ampuller; gizli olarak dıvarları tenvir etmektedirler. Dıvarlara, seda için kaplan- mış olan kumaş ziyayı aksettirmeyor, emici oldu- ğundan elektrik sarfiyatının şayanı dikkat bir su- rette çoğaltılmasına mecburiyet hasıl olmuştur.
Çatı dıvarlarda ufki kornişlerin arasında gizlenmiş olan projektörler, salonun tavanını aydınlatmak- tadır. Balkonların altındaki silmelerde ki tenvirat bu kısımda aksettirelerek yapılmıştır.
Salonun, dahilindeki renkler; beyaz, sarı ve kırmızı ampuller ile temin edilmekte ve müzik ile ahenktar olarak bazan ayrı ayrı bazan birbirlerine miimteziç olarak istimal edilmek- tedir. Tenvirat arzu edildiği kadar kuvvetli veya za- yıf olarak istimal edilmektedirler. Bu üç rengin in- şa! mecraları tamamen müstakil olarak yapıldı- ğından her hangi birinde husule gelecek bozukluk
3. Gaumor.t Pdlııce - llal.
diğer ikisinin istimaline mani olmamaktadır, her ıenk 66 K. W. sarfiyat yapmaktadır
Muhtelif koridorlar ve sair müştemilâttaki ten- virat, halkın göremiyeceği şekilde diyarların tezyi- natı arasına yerleştirilmiş biribirine merbut akiseler ile temin edilmiştir.
Binanın muhtelif yerlerindeki bütün tesisat esaslı ve mufassal bir proje ile tatbik edilmiştir.
Holün tenvir kuvveti 150 lüks, koridor ve gezinti mahalleri 80 lüks, münhanî antreler 40 lüks kuvve- tinden. Ziya oyunları ekranın üzerindeki (Breno- graphe) aletile temin edilmektedir. Bu alet müteka- bil iki lâmbayı havidir. Bunlar muhkem ve otoma- tiktir. Şualarınr mütahavvil inhinali" aynalara in- tişar ettirirler. Ziyayı tanzim için müteaddit ter- tibatı havidir. Projektörler bir el manivelesi ile muhtelif renk ve ziya hareketleri yapmaktadırlar.
Teshin ve tecdidi hava: 35000 m3 büyüklüğün- de olan ve 6000 kişi istiap eden bu binada teshin ve hava tesisatı mühimdir. (Sulzer) şirketi tarafından yapılan bu tesisatı başlıca üç kısma tefrik edilebi- lir.
1 — Salonun teshin ve vantilâsyonıı,
2 — Hol ve sair müştemilâtın ayrı olaıı teshini (su ve sıcak hava ile).
3 — Helalar ve lâvabolarm teslim ve vansilâs- yonu.
Salonun havasını tecdit etmek için, bir sureti miinasibede temiz havayi salona ithal etmek (yani kışın teshin ve icabında, soğutabilmek, yazın ha- vayı tecdit ile yıkamak bazan da harareti tenkis etmek) için tertibat yapılmıştır.
Salonda yazın tabii derecei hararetten fazla sıcağın ve kışm da derecei hararetin tanzimi için mütemadi ve mebzul bir cereyanın icap ettiği mik- tarda kullanılması iltizam edilmiştir.
Saatte280000 m-? temiz ve taze hava ithal eden ve ayni müddet zarfında ayni miktar kullanılmış
4. Gımmont Pııhıcc - Snloıı
5. Gmmoııt /'; Lee - l'mmemıur
pis havayı ihraç eden bir grup ithal ve ihraç edici vantilâtorlar vazedilmiştir.
35,000 mJ olan binanın havası bu suretle saatta 8 defa tecdit edilmiş olmaktadır. Bir seyirciye 50 m-3 temiz hava isabet etmektedir.
Vantilâsyon tesisatının bulunduğu oda, sahne- nin arkasında bulunmaktadır. Salonda beheri saatte 140000 m ' hava ithal edici iki ve bu miktar hava- yı ihraç edici iki olmak üzere mecmuen dört motörü ihtiva ediyor. İthal edici makinelerin beheri 37 bey-
gir kuvvetinde ihraç edici makinelerin beheri 28 beygir kuvvetiııdedir.
Havanın tecdit menfezleri, salonda seyircileri alâkadar ve rahatsız etmeyecek surette intihap e- edilmişlerdir. Kışın salona verilen hava, buharlı bo- rular bulunan pasaj dahilinde dolaştırılarak ısıdıl- dıktan sonra ithal edilmektedir. Makine kısmında, binanın bütün müştemilâtındaki derecei harareti muntazam bir surette gösteren aletler mevzuu ol- duğundan, gayet kolaylıkla salon ve binanın diğer kı- sımlarına icabında miktarı kâfi hararet sevkedil- mektedir. Bu surette harareti tanzim kabildir. Ya- zın salondaki harareti soğutmak için bir (teforid) edası yapılmıştır. Bu oda, ithal edici vantilatörlerin önünde tesis edilmiştir. Suyu (pulverise) eden bir aleti havidir.
Buradan geçirilen hava evvelâ tozlardan te- mizlenerek, yıkanmakta ve soğutulmuş bir hale ge- tirilmektedir. Bu hususî alet vasıtasile zerreler haline gelen bir miktar su havaya k ansın aktadır.
Pulverisatör ile ventilâtörlerin arasına bir damlaları toplayan alet daha konmuştur. Ameliye esnasında tamamile tabahhiir etmeyen suyun van- tilatörlere ve mahfazalarına girerek okside etme- mesi için kullanılmaktadır. Bu suretle soğuyan ve yıkanan hava, yazın salona ithal ediliyor. Kışın ise teshin edildikten sonra salona ithal edilmektedir.
Suyu pulverize eden kompresörler 7,5 beygir kuvvetiııdedir.
Temiz hava, geniş bir menfez vasıtasile bina- nın çatısının üzerinden alınmaktadır. Kullanılmış hava diğer bir mahreçten ihraç edilmektedir. Kışın kullanılmış bir miktar havayı yeniden yıkadıktan sonra devir ettirerek tekrar salona sevketmek için tertibat yapılmıştır. Bu suretle, evvelce ısıtılmış olan pis havadan iktisadi bir düşünce ile istifade edilmesi düşünülmüştür.
Binanın sair müştemilâtı ayrı olarak devirli sı- cak su ile teshin edilmiştir. Holde kapıların müte- madi açılması nazarı dikkate alınmış daimi soğu- mağı telâfi edecek surette sıcak lıava ile teshin edil- miştir. Koridorlar ve cliğer müştemilâtın fena ko- kulardan müteessir olmamaları için helalar ve lava- bolarda hararet çok tenkis edilmiş ve vantilasyon mücavir koridorlardan harice ve helalara doğru sevkedilmiştir.
Teshin (7 kg/'con) tazyiki nesimeli buhar ka- zan bataryesi ile temin edilmektedir. Buhar havayı teshinde kullanılmaktadır. (Sulzer) motopompları ile sürati devri temin edilen bir mübeddil dahilin- de ısıtılan su radiyatorlarla teshini temin etmekte- dir..
Seda tertibatı: Ses noktai nazarından yapılan tertibat şayanı dikkattir. Ziya tertibatı gibi seda tertibatı çok güzel bir tarzda tatbik dilmiştir.
70 m lik bir mesafede bulunan ekrandan, fi- lim çok güzel seyredildiği gibi seda mevceleri de mükemmelen aksi sedasız olarak duyulmaktadır.
Salonda, lıangi nevi satıhların aksi seda tevlit etme hassaları olduğunu ve hangilerin teskin ettik- lerini tetkik için etütler yapılmıştır. Bu münase- betle salonun tavan projesi tadil edilerek çok yatık üstüvanevi bir münhai inşa edilmiştir. Bunu amu- den kat eden ufak üstüvanevi satıhlar tamamen kaplanmıştır. Ve üstüvanevi satıhlı tonozcuklarm üzerleri 12'""" kalınlığında amyan tabakalı bir kumaş ile kaplanmıştır. Bu kaplanmış kumaşın üze- ri mevcelere muvafık surette mücellâ bir boya ile boyanmıştır. Dıvarlar buna müşabih şekilde olarak 25"' '" kalınlığında sedayı teskin eden (madeni) bir (şilte) ile kaplanmıştır. Bu ince (minder) gürül- tüyü emmeğe tutmağa tahsis edilmiştir.
4' kalınlığında kuvvetli bir mücerrit olan (bau- roc ) 12"' '" kalnlığında lifi bir madde olan (isolbois)yi kaplamaktadır.
Ses odasının ve sahnenin arka dıvarları sada- nın buralarda aksi seda yapmamasını temin için tcrit. edilmiştir. Ayni zamanda bu bölmenin arkasın- daki vantilatörlerin gürültüsü kesilmiştir.
Elektrik ceryanının tevzii: Bütün tesisatın iş- letilmesi için 12000 kilovattık bir kudreti elektrikiye ihtiyaç hasıl olmuştur. Burada iki safhalı ceryan istimal edilmiştir. Bu tesisata yardımcı olarak da- hili ihtiraklı bir motörle müteharrik bir dinamo ve alternatör vazedilmiştir. 12000 voltluk kuvvet bir
arıza vukuunda birisinden istifade etmek için iki kablo vasıtasile verilmiştir. Elektrikin şiddeti, hüc- reler dahiline, ikişer ikişer tevzi edilmş 10 trans- formatör vasıtasile tenkis ediliyor.
200 kilovattık 6 transformatör iki safhalı olarak tabii zamanlara 75 K. W. H. lık iki transformatör sinemanın boş bulunduğu zamanlarla icap ettiği za- manda istifade için 60 K. W. H. lık iki transforma- törde (commutatrice) ile tağdiye edilerek mütemadi ceryanı temine hizmet etmektedir.
Velhasıl umumî ceryan 1430 K. W. olarak yapıl- nrş ise de bunu icabında % 50 tezyit etmek imkân- ları verilmiştir.
Umumî netice: Yukarıda bahsettiğimiz veçhile ıGaumont palace) in yeniden inşası bu nevi bina- ların tetkikine şayan olanlarmdandır. Tatbik edilen işin kıymetini göstermek için bazı rakamlar zik- redilmiştir. Temellerle beraber bütün kârgir ak- sam için 5000 ton çimento ve 2000 ton alçı, 1200 ton tuğla 3000 m-' kum ve çakıl istimal edilmiştir. Bü- tün binada 2500 ton çelik 20 ton kurşun 20 ton çinko 10 ton alüminyum kullanılmıştır. Bunlardan maada 300 ton kereste 15 ton da seda tertibatı için kumaş ve nihayet elektrik tertibatı için 30 ton sıkletinde 250. km tulünde bakır kablo istimal edilmiştir.
Bu viis'ate mukabil inşaat seri yapılmıştır. Es- ki binanın hedemi 5 haziran 1930 da başlamış ve yeni bina 15 temmuz 1931 de ikmal olunmuştur.
İnşaatta siir'atin ve muvaffakiyetin en büyük saik ve amili mimar Belloc ve bu işte çalışan mü- esseselerdir.
Mimar Zeki Sclâlı
Meslektaşlara:
(Mimar)ın nisan nüshası ayni zamanda (Sinan) nüshası olmak emelindedir. Memleke- timizin muhtelif yerlerindeki meslekdaşları- mızdan bize bu hususta yardım etmelerini rica ediyoruz:
1 — Bir Sinan abidesi veya bir Sinan tür- besi düşününüz; tasavvurunuzu kıuki halinde olsun mimara gönderiniz.
2 — Bulunduğunuz yerdeki Sinanın eseıle-
B
rinin fotoğraf veya krokilerini alınız, izahatile beraber mecmuanıza gönderiniz.
3 — Sinanın bir veya bir çok eseri hakkın- da tahlil ve tetkikleriniz varsa bize yazınız.
4 — Hazırlayacağınız yazı ve resimleri ni- hayet 5 nisana kadar adresimize gönderiniz.
Mecmuanın bu ıicasile alâkadar olmakla hem memleketimize, hem san'at ve ilim varlı- ğımıza karşı bir vazife yapmış oluruz.
MİMAR
