Y a p ı b i l g i s i :
B O Y A D A N E V V E L Y Ü Z E Y L E R İ N ( s a t ı h ) H A Z I R L A N M A S I
Çeviren: Y. Mühendis Ali Berkol
Zamanla boyanın çatlayıp kabuklanması: Yeniden b o y a n -madan önce eski boyanın tamamen temizlenmesi lâzımdır.
Boyanacak sathın münasip şekilde hazırlanmış olmasının ehemmiyeti üzerinde ne kadar d u -rulsa azdır. İyi bir zemin boyamada muvaffakiye-tin esasını teşkil eder.
Esas itibariyle satıh, temiz kuru ve boya-nın dekoratif kıymetini belirtmek için pürüzsüz olmalıdır. Tabiatiyle lâzım olan hazırlık duruma göre geniş ölçüde değişir:
E s k i b o y a l ı t a h t a y ü z e y l e r : Önce kir ve lekeler temizlenip satıhtaki ku-surlar aranmalıdır. Rutubet sakınılması icap eden bir müşkilât kaynağıdır. Tabiatiyle, yağmurlu ve bilhassa sisli havalarda boya işi yapılmamalıdır. Fakat bu geçici rutubet, zarar görmüş dam, oluk v s . nin sebep olduğu .kadar zararlı değildir. Rutubetten çok zarar görmüş evler ancak tamamen tamir gördükten sonra boyanmalıdır. Bi-lâhare yeni satıhlardan bahsedildiğinde izah edi-leceği gibi tamirden sonra bu satıhlar iyice koru-malıdır. Bir müddet rutubette kalmış tahtalar ek-seriyetle küflenir. Küflü kısım dikkatle temizlen-meli ve tahta bilâhare anlatılacağı gibi sterilize
e-Harp sonrası etüdleri serisinin 5 No. lusu ve İngiliz Boya Araştırma Birliğince k u r u l a n komite tarafından hazırlanmış «Binaların Boyanması» raporundan alınmıştır.
dilmelidir. Rutubetin sebebi araştırılıp bertaraf edilmeli ve boya sürülmeden evvel tahtamn iyice kurumasına müsaade edilmelidir. Muayene esna-sında tahtanın içten çürüdüğü görülür veya şüphe edilirse bu kısımlar tamamiyle değiştirilmelidir. Kreozot veya katranla evvelce muamele gör-müş yüzeyler mümkünse boyanmamalıdır. F a k a t mutlaka boyanması icap eden hallerde, kreozotu hapis etmek ve boyaya nüfuz edip onun rengini de-ğiştirmesine veya hatalı kurumasına mâni olmak; için, satıh önceden muamele görmelidir. İki kat astar veyahut bir kat alüminyum boyasının tatbi-ki umumiyetle memnuniyet verici bir muamele-dir.
Vaktiyle boyanmış satıhların tâbi olacakları muamele durumlarına göredir. Eski boya çok ha-rap bir vaziyette, çatlak veya kabuklanmış ise hak-kiyle yeniden boyanması için eski boyanan tama-miyle yok edilmesi şarttır. Bunu sağlamak için boyayı yakmak veyahut boya çıkartıcı mayiler kullanmak lâzımdır. Lâmba ile boyanın yakılma-sı, ustalarca malûm olduğundan bunun üzerinde durulmıyacaktjr. Boya çıkarıcı mayil'ere gelincel sud kostik ile su mahlûlü esasına dayanan mayiler kullanılmamalıdır. Bunların bihassa tahta üzerinde istimali zararlıdır. Sodanın bilâhare temizlenmesi güçtür ve yeni yapılacak boya üzerine tesir etmesi, muhtemeldir. Bu tip boya çıkarıcının kullanılması, özel hallere münhasır kalmalıdır.
Meselâ: Bilâhare .boyanmıyacak orijinal sat-hını boyadan temizliyerek meydana çıkarmak is-tenilen meşe ağacının temizlenmesi gibi.
Yüzeyin iyi hazırlanmamış olmasından dolayı sulu boyanın alçı üzerinde
kabarması
edebilecek balmumu ihtiva edebilir. Maamafih a -teş almıyan ve içinde balmumu bulunmıyan boya çıkarıcılar da mevcuttur.
Eski boyanın yüzeyi muntazam olarak toz halinde dökülüp çatlak veyahut kabuk mevcut ğilse boyanın tamamen yok edilmesi lüzumlu de-ğildir. Eskimiş yüzey fırçalandıktan sonra taze bo-ya için fevkalâde bir temel temin eder. Satıh evve-lâ fırçalanır veyahut yıkanır. İslak olarak fırçala-ma hem daha verimli, hem daha sıhhî olduğu için şayanı tavsiyedir Su geçmez zımpara kâğıdı ter-cihen kullanılmalıdır. (Kurşunlu boyaların fırça-lanması yasaktır). Bu ameliyeden sonra bütün satıh iyice yıkanır ve yeniden boyamadan k u r u -tulur. Çatlak veya boyası dökülmüş mahalli hata-lar macunlanıp yüzey tamamen düzgünleştirilme-lidir.
Anormal rutubet ve sıcaklık şartlarına ma-ruz boyalı yüzeyler küf teşekkül etmesiyle renk-lerini kaybedebilirler. Bu nevi mahzurlara mese-]â: serlerin, helâların, mutbaklarm dahilî boyala-rında raslanır. K ü f ü n bulunduğu yerdeki boya tahtaya kadar yakılmalı ve satıh sterilize edilmeli, ve küf tutmaz boya ile boyanmalıdır. Bu boyala-rın zehirli hassalaboyala-rından dolayı, yiyecekle teması mümkün olan yerlerde kullanılışına dikkat edil-melidir.
E s k i b o y a l ı ç i m e n t o v e t u ğ -l a y ü z e y -l e r :
Boya zarar görmüş veya eskimiş yüzeylerin durumunu yenilemek için en ekonomik yol
oldu-ğu tahakkuk ettiği müstesna hallerde kullanılma-lıdır. Boya lâzımsa, fırçalama veya yıkama vası-tasiyle satıhtaki kir ve lekeler temizlenmelidir. Bu ameliyede soda gibi alkalin temizleyiciler kul-lanılmamalıdır.
Mümkün olduğu yerde taş satıhların temiz-lenmesinde verimli ve ekonomik-bir usul olarak su püskürtmesi tavsiye olunur. (Bu usul sonra anlatılacaktır) Bu şekilde temizlendikten, ve satıh iyice kuruduktan sonra üzerinden tel fırça geçme-li ve böylece rastlanılan hatalar düzeltilmegeçme-lidir. Ateşin tesiriyle rengin değişmesi üzerine bo-yayı bozacağından bu mahzurun önlenmesi çok güçtür. Bu gibi satıhlar su ile temizlenemez ve
bu-Usulüne riayet etmeden astar vurulmasından ö t ü r ü boyanın k u s u r l u olması: Kapı şüvesi yerine takılmadan önce, astar-lanmadığı için d u v a r d a n rutubetin tahtaya n ü f u z u
har püskürtmek ve sonradan tel fırça ile geçmek tercih olunur.
Bu nevi yüzeylerin boyanmasında; başlıca zorluk rutubetten doğar. Bu rutubetin de bir çok sebepleri olup bazı hallerde bu sebebin bulunması müşküldür. Bir sebebin daima mevcut olduğu prensibi kabul edilmeli, sebep araştırılmalı, berta-raf edilmeli ve satıh iyice kuruduktan sonra bo-yanmalıdır. Boya ile rutubeti örtmeğe uğraşmak faydasızdır. Sıcak havada ,bu rutubet ya dış taraf-taki boyayı çatlatarak veyahut duvarın iç tarafın-daki dekorasyonu bozarak yolunu mutlaka açacak-tır.
Yüzey evvelce boyanmış ise hazırlık safları tahta satıhlardaki şekilde yapılmalıdır, yalnız bu-rada boyanın yer yer kabuklanmış olduğu kısım-lara daha ziyade dikkat edilmelidir. Bu hal .ekse-riyetle boyanın altındaki satlhm zarar görmüş ol-duğunu ifade eder. Bu takdirde eski boya kazın-malı ve yüzey tamir edildikten sonra yeniden bo-yanmalıdır.
E s k i b o y a l ı i ç a l ç ı l a r (duvar v.s.) Burada da binanın zarar görmüş olmasından ve-yahut alçı tamir edilirken tabiatiyle kullanılan su-dan rutubete rastlamak mümkündür. Yeni alçıları boyarken müşkülâta sebep olan alkalin tuzlar boya kuruduktan sonra alçının içinde kaldıklarından duvar tekrar ıslatıldığı zaman yüze çıkarlar. Alçı-lım kendisi de bozulmuş olabilir, ve dekorasyondan önce tamir edilmesi icap eder. Demek ki aşağıda yeni yüzeyler için tavsiye olunacağı şekilde r u t u -betli duvarlar muamele görmeli v e kâğıt kaplan-mış ise kolay ktıruyabilmeleri için bu kâğit kazın-malıdır.
Bilhassa kâğıt kaplı rutubetli duvarlarda sık sık küf bulunur ve bu küf alçıya n ü f u z etmiş ise antiseptik bir mahlûl'ile muamele görmeli ve ku-r u m a esnasında, icabında yeniden biku-r antiseptik tabaka geçilmek üzere müşahede altmda bulun-malıdır.
Eski binalarda alçı duvar satıhlarında ma-halli tamirattan dolayı muhtelif mesamatlı kısım-lar sık sık bulunur. Bu jibi duvarkısım-ları sulu boya ile boyamak isteniyorsa mesamatların eşitlenmesi için bir astar vurmak lâzımdır, aksi takdirde sulu bo-ya ayni rengi vererek kurumaz.
Vaktiyle mat bir yağlı boya ile boyanmış du-varları kuru ve sağlam olmak şartiyle, yalnız temiz-lemek kâfidir. Yağlı boya parlaksa tahta satıhlar bahsinde izah edildiği gibi duvarlar fırçalanmalı-dır. Eskimiş veya hatalı alçı veyahut çatlaklar
açı-lıp doldurulacaksa yeni alçının suyun eski alçı ta-rafmdan fazla emilmemesi için eski alcmm kenarı-na bir kat yağlı boya geçilmelidir.
E s k i b o y a l ı m e t a l y ü z e y l e r : Yapılarda kullanılan demirler bazan ateş ve suya maruz kalmış olmakla anormal aşınma arzet-mektedirler. Boya ile koruma normal şekilde tat-bik edilebilir. Fakat yüzey üzerindeki pasın tama-miyle temizlenmesi daha mühim ve daha eziyetli-dir.
Umumiyetle bu yüzeyler kazınma ve tel fırça ile fırçalanma yolu ile boyaya hazırlanır, satıhı ku-rutma ve ısıtma ameliyelerinde yardım maksadiyle el lâmbası kullanılabilir. Köşebentlere, perçin delik-lerine ve perçinlere bilhassa dikkat edilmelidir. Büyük satıhların temizlenmesinde k u m püskürt-me müessir bir usuldür ve daha mühim yerlerde asetilen yakıcılarla pasların temizlenmesi usulü d e kullanılabilir.
Demir parmakıkların temizlenmeden evvel sık sık yıkanması istenmektedir. Bu adet tavsiye edilmez, zira su aralıklara yerleşen pasın artmasına sebep olabilir. Pası kuru yüzey üzerinden, tel fırça veya kalemle temizlemelidir.
Çelik pencere çerçevelerinde pas iyice yer-leşmişse boya tamamen kazınmalı ve satıh kâmi-ien temizlenmelidir. Bununla beraber boyanın va-ziyeti umumiyetle iyi ise mahallî hatalar araştırıl-malı ve yalnız buralar iyice kazınaraştırıl-malıdır. Bilhas-sa kaynak yerlerinde aşınma aranmalıdır. Buralar-da kaynağın üst tabakasına sürülen boya dökülmüş olabilir Bu yerler boyanmadan önce parlak metal gözükünceye kadar temizlenmelidir, Macunların üzerine sürülmüş boyalara d a dikkat edilmelidir.
Galvanizli demirlerde çinko tabakasının dö-külmesiyle demir satıh paslanmış olur ve bo-yanmadan evvel bu yer tel fırça ile temizlenmeli-dir. Çinko tabakasının sağlam olduğu yerlerde as-tara lüzum yoktur.
Yüzey eskiden boyanmış olup vaziyeti iyi ise yeniden boyamadan önce sert fiber fırça ile temiz-lemek kâfidir. Fakat boyası dökülmüş kısımlar bulunursa tel fırça kullanmak daha doğru olur.
Evlerde mevcut galvanizli demirden soğuk su sarnıçları son senelerde çok süratli aşınmaya ma-ruz kalmışlardır. Bu aşınmanın önüne deponun içini katranlı bir boya ile kaplıyarak geçilir. Bu-nun için suyu bozmıyan özel boyalar mevcuttur. Sarnıçları boşaltıp temizledikten sonra bu şekilde korumak ömürlerini uzatır.
