Psodoeksfoliasyon Sendromunda HLA Doku Gruplan

(1)

T. Oft. Gaz.32, 715-720,2002

Psodoeksfoliasyon Sendromunda HLA Doku Gruplan

Turan Ersoy (*),Alper Yarangumeli (*),Mustafa Balcz (** ), Ozlem Gurbuz Koz (* ), Gulcan Kural (***)

OZET

Ama~:

Psiidoeksfoliasyon sendromu ile HLA antijenleri (Human leucocyte antigens) ara- smdaki ili§kinin ara§tlnlmas1 ama9land1.

Yontem: Ankara Numune Egitim ve Ara§!irma Hastanesi

1.

Giiz Kliniginde pstidoeksfoli- atif glokom nedeniyle takibedilen hastalardan 35 olgu ile 9ah§ma grubu olu§turularak Ankara Yiiksek ihtisas Hastanesi immiinoloji Biiliimiinde HLA doku gruplan ara§!Jnld1 ve veriler bilgi bankasmdan rastgele se9ilen 301 olgunun HLA frekanslar1yla kar§ila§Unldi.

Bulgular: Pstidoeksfo!iasyon grubunda HLA A26,66 ve HLA B37 antijenleri istatistiksel olarak giivenilirligi dii§iik olmakla birlikte anlamh diizeyde yiiksek frekansda bulundu p=O.O 11, p=0.017). HLA A9 antijeni ise psodoeksfoliasyon grubunda anlamh ve giivenilir olarak dii§iik saptand1 (p=0.003, Fisher'in kesin ki-kare testi).

Sonu~:

Farkh popiilasyonlarda, farkh kaht1m patern1eri ve farkh HLA antijenleriyle birlik- teligi one siiriilmii§ olan psodoeksfoliasyon sendromunun, genetik yap1yla ilgili iizelliklerinin bulunma olas1hgmm yiiksek oldugu ve HLA A9 antijeninin koruyucu iizellik ta§Jyabilecegi so- nucuna vanld1.

Anahtar Kelimeler: Psodoeksfoliasyon, Glokom, HLA antijenleri, HLA A9

SUMMARY

HLA Antigens in Pseudoexfoliation Syndrome

Purpose: To investigate the relationship between HLA antigens and pseudoexfoliative gla- ucoma.

Methods: HLA antigens were analyzed in 35 patients with pseudoexfoliative glaucoma who were being followed up in Ankara Numune Training and Research Hospital, 1" eye Clinic and results were compared with the control group consisting of 301 patients randomly selected from the data bank of Ankara Yiiksek ihtisas Hospital, Immunology Department.

Results: HLA A26,66 and HLA B37 were significantly higher in the pseudoexfoliative group (p=0.011 and p=0.017, respectively) with low reliability, and HLA A9 frequency was fo- und to be significantly and reliably lower in patients with pseudoexfoliative glaucoma (p=0.003, Fisher's exact test).

Conclusion: There is a significant possibility in that pseudoexfo!iation syndrome - also as reported in the previous studies in distinct populations indicating different patterns of inheritan- ce and relation with HLA antigens - has some features related to the genetic structure, while HLA A9 might retain a protecting trait.

Key Words: Pseudoexfoliation, Glaucoma, HLA antigens, HLA A9

(*) Uz. Dr., Ankara Numune Egitim ve Ara§tmna Hastanesi, 1. GOz Klinigi (**) Uz. Dr., Ankara Ytiksek ihtisas Hastanesi, immiinoloji B6ltimii

(***) Uz. Dr .. Ankara Numune Egitim ve Ara§trrrna Hastanesi, 1. GOz Klinigi ~efi

Mecmuaya Geliij Tarihi.· 09.05.2002 Kabul Tarihi: 17.06.2002

(2)

716 Turan Ersoy, Alper Yarangiimeli, Mustafa Baler,

Chiem

Gtirbtiz KOz, Gillean Kural

GiRi~

Psodoeksfoliasyon sendromu, ileri ya§ gruplannda goriilen, gri-beyaz renkli kepek benzeri fibrilograniiler materyalin ba§hca pupil kenan ve lens on kapsiilii ol- mak iizere On segment olu§umlannda birikmesiyle ka- rakterize bir sendromdur (1). A91k a91h glokomun en s1k g6rlilen nedenlerinden biri olmasmm yamnda, dar: as:I11 glokom geli§iminde de risk fak!Oriidiir (2,3). ilk tamm- landigi y!llarda hastahgm lens on kapsiiliiniin soyulma- Slyla (eksfoliasyon) olu§tugu dii§iiniilmii§tiir. Ancak ya- p!lan pek9ok 9ah§manm sonucunda, giiniimiizde, bu materyalin on segmentte birden fazla bOlgeden kaynaklan- digi bilinmektedir (4).

Psodoeksfoliatif glokomun diger a91k a91h glokom tiirlerine gore daha agresif seyretmesi ve 9e§itli sistemik hastahklarla birlikteligini gosteren 9ah§malann sonu9la- n ara§tlncllan sendromu ve etiyolojisini daha kapsamh incelemeye yonlendirmi§tir (5). PsOdoeksfoliasyon sendromunun dagilimiyla ilgili epidemiyolojik raporlar ,evresel fak!Orlerin ve genetik ozelliklerin hastahgm olU§Umunda birarada etkili olabilecegini dii§iindiirmek- tedir (6).

<;:ah§mamizda; kronik glokom ve ba§ta kardiovaskiiler sistem olmak iizere 9e§itli sistemleri ilgilendiren patolojilerle birlikte seyreden psOdoeksfoliasyon sendro-

mun~n etiyolojisi ile ilgili tartl§malara ve erken tamsma katklda bulunabilecegi dii§iincesiyle HLA (Human leucocyte antigen) doku gruplan ile ilgisinin ara§tmlmasi ama9lanmi§tlr.

GERE<;:veYONTEM

Ankara Numune Egitim ve Ara§tirma Hastanesi 1.

Goz Kliniginde en az bir yildir psodoeksfoliatif glokom nedeniyle takip edilmekte alan olgulardan ard!§Ik olarak kontrol randevusuna gelen 35 hasta ile 9ah§ma grubu olu§turularak, hastalara bilgi verildi ve HLA doku grup- lanmn tayini i9in onaylan ahnd1. Kontrol grubu olarak ise Ankara Yiiksek ihtisas Hastanesi immiinolojiBolii- miinde son iki y1l i9inde 9e§itli nedenlerle HLA analizi yapilmi§ 301 olgu kay1tlar arasmdan rasgele se9ildi ve verileri degerlendirmeye almd1. Kontrol grubundaki hastalar hakkmdaki t1bbi bilgiler 9ah§maya dahil edilmedi.

Kontrol grubundaki psodoeksfoliasyonlu olabilecek veya zaman i9inde psOdoeksfoliasyon geli§ebilecek bireylerin istatistiksel etkilerinin ihmal edilebilir dtizeye indi- rilebilmesi amac1yla bu grubun sayiS!, bu konuda yap!l- mi§ diger 9ah§malar da ornek almarak olabildigince yiiksek tutuldu.

Psodoeksfoliasyon sendromunun ileri ya§larda ortaya 91kan bir patoloji olmasiyla birlikte, bireyin HLA an-

tijenleri ya§am boyunca degi§meyeceginden kontrol gru- buna herhangi bir ya§ stmrlamasi getirilmedi.

Her iki grubun HLA analizleri aym laboratuarda, aym deneyimli ekip tarafmdan, "mikrolenfositotoksisi- te" yontemi kullamlarak yapildL

Her iki gruptaki bireylerin tiimiinde aym HLA doku gruplan 9ah§Ild1 ve sonu9lar degerlendirilirken tiim ol- gular tarand1klan antijen a91Smdan var (1) veya yak (0)

§eklinde SPSS program1 i9ine kaydedildiler. Tiim antijenlerin her iki gruptaki frekanslan istatistiksel a91dan Fisher'in kesin ki-kare testiyle kar§Ila§tmld!. Anlamhhk smm olarak p<0.05 degeri almd1.

BULGULAR

PsOdoeksfoliatif glokom grubundaki 35 olgu ile kontrol grubundaki 301 olgudaki HLA frekanslanmn daf!;lhmlan ve iki grubun her bir antijen ac;.Ismdan ista- tistiksel olarak kar§Ila§tlrma sonU9lan Tabla 1-4'de su- nulmu§tur. Her iki gruptaki antijenlerin frekanslanmn kar§Ila§tmlmasi sonunda s1mf 1 antijenleri i9inde HLA A9 frekans1 psodoeksfoliasyon grubunda istatistiksel olarak anlamh diizeyde daha dil§iik olarak saptand1 (p=0.003, Fisher'in kesin ki-kare testi). HLA A26,66 ve B37 ise glokomlu grupta istatistiksel olarak anlamh diizeyde yiiksek bulunmakla birlikte say1 azhg1 nedeniyle bu sonucun giivenilirligi dii§iik idi. Sm1f 2 antijenleri ac;tsmdan gruplar arasmda fark izlenmedi. Ttim antijen- lerin her iki gruptaki frekanslan tablolarda gosterilmi§- tir. Gruplar ya§ a9Ismdan kar§Ila§tinlmadJlar, cinsiyet ac;1smdan ise iki grup arasmda anlamh fark bulunmad1 (p>0.05, Fisher'in kesin ki-kare testi).

TARTI~MA

Psodoeksfoliasyon materyali anti-amiloid A antise- rumu ile reaksiyon veren yap!S!ndan dolay1 uzun y1llar amiloid veya amiloid benzeri Ozellikleri oldugu dti-

§iinillmii§, sistemik amiloidozla baglant!lan ara§tml- m!§hr (7). Giiniimiizde amiloid teorisinden uzakla§llma- siyla birlikte yine yap! iizerinden yola 91kllarak; bazal membran ve elastik mikrofibril teorileri tizerinde durul- maktadir (6). Bu teoriler psOdoeksfoliasyon materyalinin olu§umundaki histopatolojik mekanizmalara a91kla- ma getirmeye 9ah§Irken, olaym ana etiyolojisi heniiz ortaya konulamami§tlr. Materyalin yaylliml orbita Simrla- nm a§makta, 9e§itli viseral organlardaki birikimlerle birlikte goz di§l sistemik patolojilere de qlik etmektedir (8,9). Ozellikle kardiovaskiiler sistemi ilgilendiren; anji- na pektoris, miyokard enfarktiisil ve hipertansiyon gibi 9e§itli hastahklarla psOdoeksfoliasyon. materyalinin an-

(3)

Ps0doeksfo1iasyon Sendromunda HLA Doku Grup1arl 717

Tablo 1. HLA stmf I antijenlerinin dagtltmt (A Grubu)

HLA «;:ah§ma Kontro1 p

Antijeni grubu grubu

A1 %25.7 %24.3 >0.05

A2 %31.7 %38.9 >0.05

A3 %22.9 %23.9 >0.05

A9 %2.9 %22.6 0.003*

A!O %8.6 %15.3 >0.05

All %17.1 %17.3 >0.05

A19 %11.4 %22.3 >0.05

A21 %0 %1 >0.05

A23,9 %8.6 %3.7 >0.05

A24 %2.9 %0.7 >0.05

A24,9 %22.9 %24.3 >0.05

A25,10 %0 %2.3 >0.05

A26,10 %2.9 %8.3 >0.05

A26,66 %5.7 %0 0.011

A28 %5.7 %8 >0.05

A29,19 %0 %4.3 >0.05

A31,19 %2.9 %3 >0.05

A32,16 %0 %0.3 >0.05

A32,19 %0 %5.3 >0.05

A33,19 %5.7 %6.3 >0.05

A33,49 %0 %0.3 >0.05

A34,10 0 %0.7 >0.05

A38,16 %2.9 %0.3 >0.05

A50,21 %0 %0.7 >0.05

(*): lstatistiksel olarak anlamh ve giivenilir diizeyde farkh

lamb birlikteligini gosteren sonu(Olar bildirilmektedir (5).

Rutin oftalmolojik muayenede ps5doeksfoliasyon sendromuna rastlanma insidanst Finlandiya'da 70 ya~

ilzerinde %22.1 (10), izlanda'da 80 ya~ ilzerinde %45 (11), Norve(O'te 65 ya~ ilzerinde %16.9 (12), Yunanis- tan'm farklt b6lgelerinde %11.5 ila %27 (13), Aborijin- lerde 60 ya~ ilzerinde %16.3 (14), illkemizde ise Yalaz ve ark. tarafmdan 60 ya~ ilzerinde %11.2 olarak bildiril-

mi~tir (15).

Yilksek prevelans bildirilen degi~ik toplum ve bol- gelerdeki bireyler arasmda, genotipik ve fenotipik aplardan izlenen bilyilk farkhhklar (iskandinav trkt ve

Tablo 2. HLA Suuf I antijenlerinin dagtlmu (B Grubu)

HLA «;:ah§ma Kontrol p

B4 %0 %0.3 >0.05

B5 %22.9 %29.6 >0.05

B7 %8.6 %8 >0.05

B8 %8.6 %9.6 >0.05

Bl3 %2.9 %3.7 >0.05

B14 %5.7 %4.7 >0.05

B45,12 %0 %0.7 >0.05

B15 %2.9 %4.3 >0.05

B16 %8.6 %8.6 >0.05

B17 %8.6 %7.3 >0.05

B18 %5.7 %12.3 >0.05

B21 %11.4 %13 >0.05

B27 %5.7 %3.3 >0.05

B31,19 %0 %0.3 >0.05

B35 %37.1 %32.6 >0.05

B37 %8.6 %1 0.017

B38,16 %8.6 %6.3 >0.05

B39,6 %0 %2.7 >0.05

B40 %8.6 %4.7 >0.05

B41 .%2.9 %5.6 >0.05

B44,12 %14.3 %13.6 >0.05

B47 %0 %0.7 >0.05

B49,21 %8.6 %8.3 >0.05

B50,21 %2.9 %5 >0.05

B51,5 %22.9 %22.6 >0.05

B52,5 %0 %7 >0.05

B53 %0 %1.7 >0.05

B55,22 %8.6 %6.6 >0.05

B56,22 %2.9 %1 >0.05

B57,17 %8.6 %5 >0.05

B58,17 %0 %1.3 >0.05

B60,40 %8.6 %2.3 >0.05

B61,40 %0 %2.3 >0.05

B63,15 %2.9 %2.7 >0.05

B65,14 %0 %1 >0.05

B70 %0 %3.3 >0.05

B73 %0 %0.7 >0.05

BW4 %62.7 %72.9 >0.05

BW6 %74.3 %78.4 >0.05

(4)

718 Turan Ersoy, Alper Yaranglimeli, Mustafa Balc1,

Chiem

Giirbiiz KOz, Gillean Kural

Tablo 3. HLA Slllif I antijenlerinin dagiliml (C Grubu)

HLA .;:ah~ma Kontrol p

CWI %8.6 %6.6 >O.OS

CW3 %5.7 %12.3 >O.OS

CW2 %S.7 %S.3 >O.OS

CW4 %28.6 %33.9 >O.OS

CW5 %5.7 %5.3 >0.05

CW6 %34.6 %25.6 >0.05

CW7 %31.4 %36.2 >0.05

CW8 %2.9 %2 >0.05

CWIO %0 %0.3 >0.05

CW17 %0 %1 >0.05

Gtiney Afrika Bantu yerlileri gibi) konunun epidemiyolojik 3\'Idan da oldukl'a karma§Ik oldugunu goster- mektedir (4). Bu a\'Idan enfeksiyoz ve viral etiyolojiler tizerinde durulmu§ ancak herhangi bir ajan izole edile- memi§tir (6). Evli >iftlerin her iki bireyinde birden go- rtilme s1khgmm anlamh derecede ytiksek oldugunu (16), ya§II donorlerden penetran keratoplasti yapilmi§ baz1 genl' olgularda erken ya§ta psodoeksfoliasyon tespit edildigini bildiren raporlar vard1r (4). Ringvold, psodoeksfoliasyon fibrilleri ile koyunlarda gortilen bir yava§- virtis (prion) norolojik hastahg1 alan "scrapie" de gortilen fibriler yap1lar arasmda ytiksek morfolojik benzerlik oldugunu gostererek enfeksiyoz etiyolojiye dikkat>ekmi§- tir (17).

Yakm tarihli etiyolojik l'ah§malarda genetik ve l'evresel etkenlerin birarada etkili oldugu multifak!Oryel eti- yoloji tizerinde durulmaktad1r. Genetik yatkmhg1 alan bireylerde d1§ etkenlerin de tetiklemesiyle patolojik sti- recin ba§ladigi dti§tintilmektedir.

Gottfredsdottir ve ark. 55 ya§ tizerinde ve monozi- got ikizleri bulunan 8 psOdoeksfoliasyonlu olgudan 5'inde ikiz karde§te de psodoeksfoliasyon materyali sapta- mi§lar, 3 ikizde ise yalmz bir karde§te psodoeksfoliasyon izlendigini bildirmi§lerdir. Bu sonul'lar, hem gene- tile hem de l'evresel faktorlerin one mini destekler nitelik- tedir (18).

Damji, psOdoeksfoliasyonlu bireyleri alan 10 Kana- dab aile ile yapl!gi l'ah§masmda maternal gel'i§e i§aret eden bulgular tespit etmi§tir. Aynca ge9 ya§ta bulgu ver- me, multisistemik tutulum ve baz1 toplumlarda s1k rastlanma ozelliklerinin, mitokondrial kallllmla uyumlu olabilecegini belirterek maternal mitokondrial kaht1m teori- sini ortaya atml§tiT. Ancak l'ah§masmda ya§ayan baba

Tablo 4. HLA Smif2 antijenlerinin dagiilml

HLA .;:ahjma Kontrol p

DR2 %8 %9.1 >0.05

DR4 %30.3 %32.6 >O.OS

DRS %40 %42.5 >0.05

DR7 %12.1 %11.6 >0.05

DR9 %3 %1 >0.05

DRIO %3 %2 >0.05

DRI1;5 %45.5 %40.5 >0.05

DR12,S %0 %3 >0.05

DR!3,6 %9.1 %15.6 >0.05

DR14,6 %12.1 %11.6 >0.05

DR15,2 %9.1 %17.9 >0.05

DR17,3 %18.2 %16.6 >0.05

DRS! %18.2 %19.6 >0.05

DR52 %81 %76 >0.05

DR53 %36.4 %38.9 >0.05

DQ1 %42.4 %SI.5 >O.OS

DQ2 %18.2 %23.9 >0.05

DQ3 %60.6 %66.6 >0.05

DQ4 %6.1 %4.0 >0.05

DQ5,1 %18.2 %16.9 >0.05

DQ6,1 %9.1 %17.9 >0.05

DQ7,3 %48.5 %48.8 >0.05

DQ8,3 %9.1 %7.6 >0.05

DQ9,3 %0 %0.3 >0.05

say1smm ya§ayan anne say1smdan daha az olmas1 nede- niyle babalann btiytik kismmm muayene edilememesi sonul'lanm tarti§mah hale getirmi§tir (19).

izlanda'da yap1lan ve 6 ailenin 82 bireyini kapsama- yan bir ba§ka l'ah§mada ise, materyal tespit edilen !tim bireylerin en az bir ebeveynininde de psOdoeksfoliasyon bulundugu ve tutulan ebeveynin daha sikhkla anne oldugu bildirilmi§tir. Maternal gel'i§i destekleyen bu l'ah§- mada da, ilgin> olarak, ya§ayan anne saylSlnm daha fazla oldugu belirtilmi§tir (II).

insanda 6.kromozom tizerinde bulunan bir grup gen tarafmdan (MHC; major histocompatibility complex) belirlenen HLA doku antijenlerinin, l'e§itli oktiler ve sistemik hastahklarm ve immtin reaksiyonlann ortaya \'Iki-

(5)

Ps6doeksfoliasyon Sendromunda HLA Doku Gruplart 719

§mda ve bireylerin belli hastahklara yatkmhklanm belir- lemedeki 6nemi bilinmektedir (20).

S1agsvold ve Nordhangen, primer a~etk a~eth glokom ve kapstiler glokom ile HLA ili§kisini ara§ttrmt§lar, 43 ps6doeksfoliasyonlu, 45 kapstiler glokomlu, 43 a~etk a~et

h glokomlu ve 45 normal bireyi kapsayan ~eah§mada ol- gulart 18 HLA antijeni apsmdan taramt§lardtr. Anlamh bir ili§kinin saptanamadtgi ~eah§mada, kapstiler glokom hastalannda HLA B 12 g6receli olarak daha stk bulunmu§tur (21).

Olivius ve Poland, isve~e'ten 39 olgu ile yaptiklan

~eah§malannda HLA B35 frekansmt ps6doeksfoliasyon- lu olgularda daha ytiksek olarak bulmu§lar (22), Eustace ve ark. ise ~eah§tik!art 28 ir!andah kapstiler glokom olgu- sunda HLA BS'in anlamh oranda fazla bulundugunu bildirmi§lerdir (23).

Son )'lllarda yaptlan en btiyiik ~eah§mada, Fitzsimon ve arkada§lan 128 irlandah ps6doeksfoliatif olguya kar-

§Ihk, bir kan bankasma bagt§ yapan ki§ilerden olu§an yakla§Ik 12 bin ki§ilik bir kontrol grubu kullanmt§lardtr.

<;:ah§mamtza benzer §ekilde, ps6doeksfoliasyon muaye- nesi yapiiamadtgi i~ein kontrol grubunun olgu saylSI ytiksek tutulmu§, 94 antijen a~etsmdan tarama yap!lan bu ~ea

h§mada 14 HLA antijeni a~etsmdan anlamh farkhhk sap- tanmi§tir. HLA AI, A33, B8, B47, B51, B53, B57, B62, DR3, DRI2 ve DRI3 ps6doeksfoliasyon grubunda daha ytiksek, Bl2, BI7 ve DR2 ise anlaml! olarak daha dli§tik frekanslarda bulunmu§tur (24). Bu ~eah§mada ps6doeks- foliasyonlu olgularda anlamh §ekilde daha nadir o!arak bulunan HLA B!2, S!agsvold ve Nordhangen tarafmdan ytiksek insidanst saptanan tek antijendir (21); bununla birlikte aym gen havuzunda yap!lan bir ~eal!§mada Eusta- ce ve ark. tarafmdan bildirilmi§ HLA B8 ytiksekligi (23) destek:lenmi§ olmaktadtr.

<;:ah§mamtzm sonu~elan gerek ytiksek gerekse dti-

§tik insidansh antijenler a\'Ismdan 6nceki 9ah§malardan

hi~ebirinin sonu~elanyla uyun!lu degi!dir. Y almzca HLA A9 antijenin ps6doeksfoliatif glokomlu hasta grubunda anlamh olarak dti§tik frekansda bulundugu saptanmt§!Ir.

Kontrol grubu i~einde ps6doeksfoliasyonlu ya da ilerde ps6doeksfoliasyon g6sterecek olgularm da bulundugu kabul edilmelidir. Biyomikroskopik incelemeyle psodo- eksfoliasyonun saptanmami§ oldugu, uygun ya§ arah- gmda bir kontrol grubu daha gtivenilir sonu~elar verecek- tir. <;:a!t§mamtzda bu §ekilde bir kontrol grubu olu§turu- Iarak btiytik emek ve zaman gerektiren HLA analizinin yap!lmast, laboratuar §artlan nedeniyle mtimktin olama- mt§ ve sayt ytiksek tutularak bu etkinin en aza indirilme- sine \Oah§Ilmt§tlr. Bulunan korelasyon negatif y6nde ol- dugundan kontrol grubundaki ps6doeksfoliatif olgularm sonucu etkileme olasthgt daha da dti§tikttir; ba§ka bir

deyi§le - ili§kinin anlamh oldugu varsay!ldtgmda - muh- temel ps6doeksfoliasyonlu hastalar kontrol grubunun dt-

§mda btrakthrsa istatistiksel anlaniiiiik daha da ytiksele- cektir. <;:ah§tlan - aym sevk zincirine bagh - epidemiyolojik b6lgede, gene! poptilasyonda ytiksek oranda g6zle- nen HLA A9 antijeninin, ps6doeksfoliatif glokomlu has- talarda anlamh olarak daha dti§tik bulunmast, bu antije- nik yapmm hastahk ac;1smdan koruyucu bir etkisinin olabilecegini dti§tindtirebilir.

HLA A9 antijeninin varhgmm otoskleroz (25), peri- odontit (26), hepatit A enfeksiyonu (27) ve ankilozan spondilit (28) a\'Ismdan riski artudtgi, duodenal tilser (29), nazofaringeal karsinoma (30) ve diabetik retinopati (31) a\'Ismdan ise koruyucu 6zellik g6sterdigini bildiren

~eah§malar bulunmaktadtr. HLA A9 ile ilgili bildirilmi§

ilginc; bir sonuc;; antijenin irlanda da saptanan frekanst- nm, diger Avrupa tilkelerindeki gene! frekanslarla kar§I- la§tmldtgmda, anlamh ve belirgin olarak daha dti§tik bu- lundugudur (32). Sonucun ~eah§mamtzla ilgili 6nemi

ir-

Ianda'mn ps6doeksfoliasyon sendromunun ytiksek insi- dansda g6rtildtigti tilkelerden biri olmasmdadtr (19,23,24).

HLA doku gruplan ve ps6doeksfoliasyonun birlikteligi konusunda farkh b6lgelerden yap!lan \Oah§mala- nn sonuc;lannm birbirleriyle ve yah§mamiZm sonw;la.:.

nyla uyumlu g6rtinmemesi, arada ili§ki bulunma olas!lt- gmt ortadan kaldtrmamaktadtr.Zira HLA doku gruplan- nm dagthmt ve hastahk ortaya \'Iki§ riskleri arasmdaki ili§kilerin, ancak ortak gen havuzuna bagh bireyler arasmda degerlendirilmesi anlamh bilgiler sunabilmektedir (20).

Farkh poptilasyonlarda, farkh kahtJmsal ge~ei§ pa- ternleri ve farkh HLA antijenleriyle birlikteligi one sti- rtilmti§ alan ps6doeksfoliasyon sendromunun, elde edilen bulgulara dayanarak, genetik yaptyla ilgili 6zellikle- rinin bulunrna olas1hgmm ytiksek olctugu sonucuna va- nlmt§tlr.

KAYNAKLAR

I. Johnson DH: The exfoliation syndrome - a continuing challenge. In Principles and practice of ophthalmology Albert DM, Jacobiec FA. eds. Philadelphia. WB Saun- ders. 1994;1400-1414.

2. Ritch R: Perspective on exfoliation syndrome. J Glauco- ma. 2001;10:(Supp11).S33-35.

3. Gross FJ, Tingey D, Epstein DL: Increased prevalance of occludable angles and angle-clousure glaucoma in pati- ents with pseudoexfoliation. Am J Ophthalmol.

1994; 117:333-336.

4. Ritch R, Schl6tzer-Schrehardt U: Exfoliation syndrome.

Surv Ophtha1mol. 2001;45:265-315.

(6)

720 Turan Ersoy, Alper Yaranglimeli, Mustafa Balct, ()zlem Giirbliz KOz, Glilcan Kural

5. Mitchell P, Wang JJ, Smith W: Association of pseudoexfoliation syndrome with increased vascular risk. Am J Ophthalmol. 1997;124:685-687.

6. Ritch R, SchlOtzer-Schrehardt U: Exfoliation syndrome:

toward a new understanding. Acta Ophthalmol Scand.

2001; 79:213-217.

7. Nelson GA, Edward DP, Wilensky JT: Ocular amyloido- sis and secondary glaucoma. Opqthalmology.

1999; 106:1363-1366.

8. Streeten BW, Li ZY, Wallace RN, Eagle RC Jr, Keshge- gian AA: Pseudoexfoliative fibrillopathy in visceral or- gans of a patient. Arch Ophthalmol. 1992; 110:1757-1762.

9. Schumacher S, SchlOtzer-Schrehardt U, Martus P, Lang W, Naumann GO: Pseudoexfoliasyon syndrome and aort aneurysms of abdominal aorta. Lancet. 2001;357:359- 360.

10. Hirvela H, Tuulonen A, Laatikainen L: Intraocular pres- sure and prevalence of glaucoma in elderly people in Fin- land; a population-based study. Int Ophthalmol. 1994- 95;18:299-307.

II. Allingham R, Loftsdottir M, Gottfredsdottir MS, et a!:

Pseudoexfoliation syndrome in Icelandic families. Br J Ophthalmol. 200 I ;85:702-707.

12. Ringvold A, Blika S, Elsas T, et al: The Middle-Norway eye-screening study I. Epidemiology of the pseudoexfoliation syndrome. Acta Ophthalmol. 1988;66:652-658.

13. Kozobolis VP, Papatzanaki M, Vlachonikolis IG, Pallika- ris IG, Tsambarlakis IG. Epidemiology of pseudoexfoliation in the island of Crete (Greece). Acta Ophthalmol Scand. 1997;75:726-729.

14. Taylor HR, Hollows FC, MoranD: Pseudoexfoliation of the lens in Australian Aborigines. Br J Ophthalmol.

1977;61:473-475.

15. Yalaz M, Othman I, Nas K, et al: The frequency ofpseu- doexfoliation syndrome in the Eastern Mediterranean area of Turkey. Acta Ophthalmol. 1992;70:209-213.

16. Ringvold A, Blika S, Elsas T, et al: The Middle-Norway eye-screening study II. Prevalence of simple and capsular glaucoma. Acta Ophthalmol. 1991;69:273-280.

17. Ringvold A: Exfoliation syndrome inimunolQgical as- pects. Acta Ophthalmol Suppl. 1988;184:35-43.

18. Gottfredsdottir MS, Sverisson T, Musch DC, Stefanson E: Chronic open angle glaucoma and associated ophthal- mic findings in monozygotic twins and their spouses in Iceland. J Glaucoma. 1999;8:134-139.

19. Damji KF, Bains HS, Amjadi K, et al: Familial occurance of pseudoexfoliation in Canada. Can J Ophthalmol.

1999;34:257-265.

20. Nussenblatt RB: Concepts of disease pathogenesis. Uvei- tis Fundamentals and Clinical Practice. StLouis. Mosby.

1996;18-47.

21. Slagsvold JE, Nordahagen R: The HLA system in open angle glacoma and in patients with pseudoexfoliation of the lens capsule (exfoliation or fibrillopathia epitheliocap- sularis). Acta Ophthalmol. 1980;58:188-192.

22. Olivius E, Polland W. Histocompatibility (HLA) antigens in capsular glaucoma and simplex glaucoma. Acta Oph- thalmol. 1980;58:406-410.

23. Eustace P, Joyce PD, McAuliffe-curtin D, Kirrane S:

HLA antigens in the pseudoexfoliation syndrome. Trans Ophthalmol Soc UK. 1980;100.510.

24. Fitzsimon J, Mulvihill A, Kennedy S , Finch A, Collum LM, Eustace P: Association of HLA type'_ with pseudoexfoliation of lens capsule. Br J Ophthalmol. 1996;80:402- 404.

25. Singhal SK, Mann SB, Datta U, Panda NK, Gupta AK:

Genetic correlation in otosclerosis. Am J Otolaryngol.

1999;20: 102-105.

26. Ftrath E, Kantarc1 A, Cebeci I, Tanyeri H, SOnmez G, Ca- rin M, Tuncer 0: Association bt;:tween' HLA antigens and early onset periodontitis. ,

r

-Clin Periodontal.

1996;23:563-566. .

27. Arce-Gomez B, Moliterno RA, RodrigUes AL, et al: As;;.

sociation of viral hepatitis A with HLA-A9. Hum Immu- nol. 1987;18:205-9.

28. de Juan MD, Reta A, Cancio J, Belzunegui J, Cuadrado E: HLA-A9, a probable secondary susceptibility marker to ankylosing spondylitis in Basque patients. Tissue Anti- gens. 1999;53:161-166.

29. Kurilovich SA, Shlykova LG, Konenkov VI: Immunoge- netic factors of predisposition to duodenal ulcer in Cauca- sian population of western Siberia. Int J Circumpolar He- alth. 2001;60:258-263.

30. Dardari R, Khyatti M, Jouhadi H, et al: Study of human leukocyte antigen class I phenotypes in Moroccan patients with nasopharyngeal carcinoma. Int J Cancer-.

2001;92:294-297.

31. Falck AA, Knip JM, Ilonen JS, Laatikainen LT: Genetic markers in early diabetic retinopathy of adolescents with type I diabetes. J Diabetes Complications. 1997;11:203- 207.

32. Finch T, Lawlor E, Borton M, Barnes CA, McNamara S, O'Riordan J, McCann SR, Darke C: Distribution of HLA- A; B and DR genes and haplotypes in the Irish population. Exp Clin lmmunogenet. 1997;14:250-263.