DESTEK EĞİTİM UYGULAMALARINA İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ ÇANKAYA İLÇESİ ÖRNEĞİ

(1)

T.C

ÇANKAYA REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ

DESTEK EĞİTİM UYGULAMALARINA İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ

ÇANKAYA İLÇESİ ÖRNEĞİ

Araştırmayı Yapanlar Arif Anıl EYSEN Özel Eğitim Öğretmeni Mehlika DOĞANOĞLU Rehber Öğretmen

Özgür BOZTAŞ Rehber Öğretmen/Psikolojik Danışman

Şeker ÇELİKER Rehber Öğretmen

Muzaffer EMİNAĞAOĞLU Dikmen Öğretmen Necla Kızılbağ Ortaokulu Rehber Öğretmeni Şengül YILDIRIM Kavaklıdere Ortaokulu Rehber Öğretmeni

ANKARA EKİM 2021

(2)

i

İÇİNDEKİLER

İçindekiler ... i

Tablolar Listesi ... ii

Giriş ... 1

1.YÖNTEM ... 2

1.1 Araştırma Modeli ... 2

1.2 Çalışma Grubu ... 2

1.3 Veri Toplama Aracı ... 3

1.4 Verilerin Toplanması ve Analizi ... 4

2.BULGULAR ... 5

2.1 Destek Eğitim Uygulamalarına İlişkin Düşünceler ... 5

2.2 Destek Eğitim Odalarına İlişkin Görüşler ... 5

2.3 Destek Eğitim Odalarında Görev Alan Öğretmenlerin Özel Eğitim Alanında Eğitim Durumları ... 6

2.4 Okul Yönetiminin Destek Eğitim Uygulamalarına Yönelik Tutumları ... 8

2.5 Destek Eğitim Odalarının Donanımlarına İlişkin Düşünceler ... 8

2.6 Destek Eğitim Odalarında Bulunan Materyaller ... 9

2.7 Destek Eğitim Uygulamalarında Akademik Eğitim Dışında Kazandırıldığı Düşünülen Beceriler ... 11

2.8 Destek Eğitim Uygulamalarında Başarının Değerlendirilmesi ... 12

2.9 Uzaktan Destek Eğitim Uygulamaları ... 13

2.10 Destek Eğitim Uygulamalarında Karşılaşılan Sorunlar ... 14

2.11 Destek Eğitim Uygulamalarında Rehberlik ve Araştırma Merkezleriyle İşbirliği ... 15

2.12 Nitelikli Bir Destek Eğitim İçin Öneriler ... 16

TARTIŞMA VE SONUÇ ... 17

(3)

ii

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1 Öğretmenlere Ait Demografik Bilgiler ... 3 Tablo 2 Destek Eğitim Uygulamalarına İlişkin Görüşler ... 5 Tablo 3 Destek Eğitimin Planlanmasına İlişkin Görüşler ... 6 Tablo 4 Destek Eğitim Odalarında Görev Alan Öğretmenlerin Özel Eğitim Alanında

Eğitim Durumları ... 7 Tablo 5 Okul Yönetiminin Destek Eğitim Uygulamalarına Yönelik Tutumlarına

İlişkin Öğretmen Görüşleri ... 8 Tablo 6 Destek Eğitim Odalarının Donanımlarına İlişkin Öğretmen Düşünceleri ... 9 Tablo 7 Destek Eğitim Odalarında Okul Kademesine Göre Bulunması Gereken

Materyallere İlişkin Öğretmen Görüşleri ... 10 Tablo 8 Destek Eğitim Odalarındaki Materyallerin Yeterliliği Hakkında Öğretmen

Görüşleri ... 10 Tablo 9 Destek Eğitim Uygulamalarında Akademik Beceriler Haricinde

Öğrencilere Kazandırılan Beceriler ... 11 Tablo 10 Destek Eğitim Uygulamalarında Başarının Değerlendirilmesine İlişkin

Öğretmen Görüşleri ... 12 Tablo 11 Uzaktan Destek Eğitim Uygulamalarına İlişkin Öğretmen Görüşleri ... 13 Tablo 12 Destek Eğitim Uygulamalarında Yaşanan Sorunlara İlişkin Öğretmen Görüşleri .. 14 Tablo 13 Özel Eğitim Uygulamalarında Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinden

Beklentilere İlişkin Öğretmen Görüşleri ... 15 Tablo 14 Nitelikli Bir Destek Eğitim İçin Öğretmen Görüşleri ... 16

(4)

1 GİRİŞ

07/07/2018 tarihinde güncellenen Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulamaları “Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin her tür ve kademede diğer bireylerle karşılıklı etkileşim içinde bulunmalarını ve eğitim amaçlarını en üst düzeyde gerçekleştirmelerini sağlamak amacıyla bu bireylere destek eğitim hizmetleri de sunularak akranlarıyla birlikte tam zamanlı ya da özel eğitim sınıflarında yarı zamanlı olarak verilen eğitim” olarak tanımlanmıştır. Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim yapılan okullarda özel eğitime gereksinimi olan öğrencilerin eğitim performansları ve gereksinimleri doğrultusunda bireysel eğitim programlarını ( BEP ) hazırlamak amacıyla BEP geliştirme biriminin oluşturulması zorunludur.

Bu öğrenciler kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerini akranlarıyla birlikte aynı sınıfta tam zamanlı olarak sürdürebilirler, gelişim özellikleri dikkate alınarak sınıflara eşit sayıda ve her bir şubede iki öğrenciyi geçmeyecek şekilde yerleştirilirler. Kayıtlı oldukları okulda uygulanan eğitim programını takip eden bu öğrenciler için ortam düzenlemeleri yapılır, destek eğitim odası açılır. Destek eğitim uygulamalarının sürdüğü destek eğitim odaları özel araç-gereçler ve materyaller sağlanarak oluşturulan ortamlardır. Destek eğitim odaları il/ilçe özel eğitim hizmetleri kurulunun önerisi doğrultusunda il/ilçe milli eğitim müdürlükleri tarafından açılır.

Bu araştırmada tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim yapılan okullardaki destek eğitim odalarında görev yapan öğretmenlerin destek eğitim uygulamalarına ilişkin görüşleri ve uygulamadaki eksikliklerin giderilmesine yönelik düşüncelerinin alınması amaçlanmıştır. Ortaya çıkacak bulguların rehberlik araştırma merkezlerinin konu ile ilgili çalışmalarının planlanmasında yol gösterici olacağı düşünülmektedir. Araştırmaya kurumumuzun bağlı olduğu Çankaya İlçesindeki iki ortaokulda destek eğitim odalarında görev yapan 18 öğretmen katılmıştır. Nitel yöntemin kullanıldığı çalışmada veriler yarı yapılandırılmış görüşme soruları ile toplanmış, tümevarım yöntemi kullanılarak içerik analizi tekniği ile analiz edilmiştir.

Araştırmada şu sorulara cevap aranmıştır;

1. Destek Eğitim odalarında görev yapan öğretmenlerin destek eğitim uygulamalarına ilişkin görüşleri nelerdir?

2. Uzaktan destek eğitim yapılabilir mi? Uzaktan destek eğitime ilişkin öğretmen görüşleri nelerdir?

3. Destek eğitim uygulamalarında karşılaşılan sorunlar nelerdir? Öğretmenlerin uygulamayı kolaylaştırmaya dönük beklentileri nelerdir?

(5)

2 1.YÖNTEM

Bu bölümde araştırma modeli, çalışma grubu, verilerin toplanması ve verilerin analizi ile ilgili bilgilere yer verilmiştir.

1.1 Araştırma Modeli

Araştırma nitel bir araştırmadır. Nitel araştırma yöntemi, doğal ortamda gerçekleştirildiği için yaşanılanları anlama, anlamlandırma ve daha sağlıklı yorumlamalar getirmeye elverişli bir yöntem türüdür.

Araştırmada yapı bakımından yarı yapılandırılmış açık uçlu mülâkat formu kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde tümevarım yöntemi kullanılarak içerik analizi tekniği ile analiz edilmiştir. Çankaya İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı iki ortaokulda destek eğitim odalarında ders veren 18 öğretmenle çalışma gerçekleştirilmiştir.

1.2 Çalışma Grubu:

Bu araştırmanın çalışma grubunu destek eğitim odalarında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır, araştırmada ortaokul düzeyinde eğitim veren okulların belirlenmesinin nedeni bu okullarda özgül öğrenme güçlüğü, hafif zihinsel yetersizlik ve bu tanılara ek olarak seyredebilen dikkat eksikliği ve hiperaktivite tanıları olan öğrencilerin bulunması ve bu öğrencilere destek eğitim odalarında eğitim hizmeti sunulmasının ölçüt olarak alınmasıdır.

Özgül öğrenme güçlüğü ve hafif zihinsel yetersizlik tanıları olan destek eğitim odalarında bire bir eğitim alan öğrencilerle çalışan öğretmenlerin çalışmada yer alması araştırmanın sınırlılığıdır. Özgül öğrenme güçlüğü; Amerika Psikiyatri Birliği’nin tanımına göre; zekası normal ya da normalin üstünde olan bireylerin standart testlere göre yaş, zeka düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda okuma, matematik ve yazılı anlatım düzeyinin beklenenin önemli ölçüde altında olmasıyla tanısı konulan bozukluktur. Hafif düzeyde zihinsel engelli birey; Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde geçen tanıma göre zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde hafif düzeydeki yetersizliği nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine sınırlı düzeyde ihtiyacı olan bireyi ifade eder.

Bu iki tanıyla birlikte seyredebilen (DEHB) dikkat eksikliği ve hiperaktivite tanısı; Amerikan Psikologlar Derneği’nin tanımı ile günlük taleplere ve rutinlere odaklanmayı zor hale getiren davranışsal bir durumdur.

Tablo 1’ de araştırmaya katılan öğretmenlerin demografik bilgileri verilmiştir.

Öğretmenlerin 13’ünün kadın, 5’inin erkek olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin branşlarına bakıldığında 5’inin Fen Bilgisi, 5’inin İngilizce, 4’ünün Türkçe, 2’sinin Matematik ve 2’sinin Sosyal Bilgiler alanlarında görev yaptıkları görülmektedir. Öğretmenlerin eğitim düzeylerine bakıldığında ise 2’sinin yüksek lisans, 16’sının lisans düzeyinde eğitim almış oldukları görülmektedir.

(6)

3

Tablo 1

Öğretmenlere Ait Demografik Bilgiler

Öğretmen Cinsiyet Alanı Eğitim Düzeyi

Ö1 Ö2 Ö3 Ö4 Ö5 Ö6 Ö7 Ö8 Ö9 Ö10 Ö11 Ö12 Ö13 Ö14 Ö15 Ö16 Ö17 Ö18

Erkek Kadın Kadın Erkek Erkek Kadın Kadın Kadın Kadın Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Kadın Kadın Kadın Kadın

İngilizce Fen Bilgisi

İngilizce Türkçe Matematik

Türkçe Sosyal Bilgiler

Matematik Sosyal Bilgiler

İngilizce Türkçe İngilizce

Türkçe İngilizce Fen Bilgisi Fen Bilgisi Fen Bilgisi Fen Bilgisi

Lisans Lisans Lisans Yüksek Lisan

Lisans Lisans Lisans Lisans Lisans Lisans Lisans Lisans Lisans Lisans Lisans Yüksek Lisans

Lisans Lisans

1.3 Veri Toplam Araçları

Araştırmanın verileri, oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formları ile toplanmıştır.

Bu görüşme tekniğinin kullanılmasının amacı araştırmanın amacı doğrultusunda derinlikli verilere ulaşmak öğretmenlerin destek eğitim uygulamalarına ilişkin görüşlerini belirlemektir.

Soru formunda ilk olarak araştırmaya katılan öğretmenlere ait demografik bilgiler daha sonra katılımcıların görüşlerini almak amacıyla hazırlanan on iki açık uçlu soru yer almıştır.

Pandeminin neden olduğu uzaktan eğitim koşullarında araştırmaya katılan öğretmenlere okul rehber öğretmenleri tarafından araştırma hakkında bilgi verilerek soru formlarının doldurulması sağlanmıştır.

Araştırma sorularının sınanması amacıyla soru formları iki farklı ortaokulda destek eğitim odalarında görev yapan bir türkçe öğretmenine ve bir matematik öğretmenine doldurtulmuştur. Uygulamanın pilot çalışma olduğu konusunda öğretmenler bilgilendirilmiştir.

Görüşme yapılan öğretmenler, araştırma sorularının amacına uygun olduğuna dair geri bildirimler vermişlerdir.

Araştırmada Sorulan Sorular

1.Destek eğitim uygulamaları hakkında ne düşünüyorsunuz?

2.Okulunuzda destek eğitim uygulamalarının planlaması nasıl yapılmaktadır?

3.Destek eğitim odasında görevlendirilmeden önce özel eğitim alanına ilişkin becerilerinizi geliştirmek için aldığınız eğitimler hakkında bilgi verir misiniz?

4.Okul yönetiminin destek eğitim uygulamalarına yönelik tutumları hakkında ne düşünüyorsunuz?

(7)

4

5.Okulunuzdaki destek eğitim odalarının donanımları hakkındaki düşünceniz nelerdir?

6.Okulunuzun kademesine göre destek eğitim odalarında bulunması gereken materyaller hakkında bilgi verir misiniz? Materyallerin yeterliliği hakkında ne düşünüyorsunuz?

7.Destek eğitim uygulamalarında öğrencilere akademik eğitim dışında hangi becerilerin kazandırıldığını düşünüyorsunuz?

8.Okulunuzda destek eğitim uygulamalarından yararlanan öğrencilerinizin başarılarının değerlendirilmesi nasıl yapılmaktadır?

9.Uzaktan eğitimde destek eğitim uygulamaları nasıl yürütülebilir?

10.Destek eğitim uygulamalarında karşılaştığınız sorunlar nelerdir?

11.Destek eğitim uygulamalarında okulunuzun bağlı bulunduğu ilçe rehberlik ve araştırma merkezinden beklentileriniz nelerdir?

12.Nitelikli bir destek eğitim uygulaması için önerileriniz nelerdir?

1.4 Verilerin Toplanması ve Analizi

Elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmıştır. İçerik analizi, elde edilen verilerin anlamlandırılarak belirli bir çerçeve oluşturulması ve düzenlenerek kod ve kategorilerin ortaya konulmasıdır.

Araştırma 2020-2021 eğitim öğretim yılında Çankaya İlçesinde iki ortaokulda yürütülmüştür. Araştırma verileri 01.04.2021-19.04.2021 tarihleri arasında toplanmıştır.

Okul müdürleri ile telefonda görüşülmüş, belirlenen tarih ve saatte 01.04.2021,10.00- 14.00 toplantılar yapılmıştır Okul rehber öğretmenlerinin, pandemi sürecinin belirlediği uzaktan eğitim ortamında çalışmaya katılacak öğretmenlere ulaşabilecekleri düşünülerek çalışma hakkında bilgilendirilmeleri sağlanmış ve soru formları kendilerine iletilmiştir.

Rehber öğretmenlerin destek eğitim odalarında ders veren toplam on sekiz öğretmenle doldurdukları soru formları ve yaptıkları görüşmeler sonucunda 54 sayfalık veri elde edilmiştir.

Görüşmeler 08.04.2021-19.04.2021 tarihleri arasında yapılmıştır. Her bir öğretmenle yapılan görüşmenin süresi ve soru formlarının doldurulması süresi en az 30 dakika en fazla 60 dakikadır. Öğretmenlerin doldurdukları soru formları görüşme tarihlerine göre sıralanmış, kodlar bu sıralamaya göre verilerek bulgular bu kodlarla ifade edilmiştir.

Elde edilen verilerin analizi için bilgilerin azaltılması derli toplu ifade edilmesi için temalar oluşturulmuştur. Bilgiler temalara ayrılmış ve bu şekilde kodlanmıştır.

(8)

5

2.BULGULAR

Elde edilen bulgular, öğretmenlerle gerçekleştirilen görüşmelerden elde edilen verilerin analizi sonucu ortaya çıkan temalar dikkate alınarak sunulmuştur.

2.1 Destek Eğitim Uygulamalarına İlişkin Düşünceler

Çalışmaya katılan öğretmenler destek eğitim uygulamalarının faydalı, işlevsel ve gerekli olduğunu belirtmişlerdir. Öğretmenlerin görüşleri Tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2

Destek Eğitim Uygulamalarına İlişkin Görüşler

Temalar Düşünceler Öğretmen Kodu N

Öğrenci kendi isteği ile katıldığında faydalı oluyor Ö2,Ö15 2 Faydalı Veli desteği ve takibinin olduğu durumlarda (iş birliği) Ö10,Ö12 2 faydalı olduğunu düşünüyorum

Birebir eğitim olduğu için ders başarısında Ö4,Ö6,Ö17 3 etkisi daha fazla oluyor.

Yetersizlik türleri ve yetenek alanları dikkate alınarak Ö10,Ö14,Ö18 3 İşlevsel yapılan uygulamalar işlevselliği sağlıyor.

Öğrencilerin ihtiyaçları saptanmış, performansı belirlenmiş Ö4,Ö11,Ö13 3 ve takip ediliyor ise işlevselliği artıyor

Gerekli Öğrencinin sınıf düzeyini yakalamaları hususunda Ö1,Ö3,Ö5,Ö7, 8 mutlaka gerekli Ö8,Ö9,Ö16,Ö18

Tablo 2 incelendiğinde öğretmenlerin destek eğitim uygulamalarını faydalı bulduklarını öğrencinin kendi isteği ile derslere katılmaları durumunda ve de velinin öğretmenle iş birliği yaptığı durumlarda faydanın arttığını ifade ettikleri görülmektedir.

Öğretmenlerin, öğrenci performanslarının belirlenerek, ihtiyaçların saptanması ve düzenli olarak takip edilmesi durumunda ve yine öğrencinin ders veren öğretmen tarafından tanınması, yetenek alanlarının bilinmesi yapılan destek eğitim uygulamalarının öğrencinin gelişimini artırıcı yönde daha fazla işlevsellik kazandığını düşündükleri söylenebilir.

Öğretmenlerin sekizinin; Ö1,Ö3,Ö5,Ö7,Ö8,Ö9,Ö16,Ö18 “öğrencinin sınıf düzeyini yakalaması için destek eğitim mutlaka gereklidir” ifadesini kullanmaları dikkat çekicidir.

2.2 Destek Eğitimin Planlanmasına İlişkin Görüşler

Araştırmaya katılan öğretmenler destek eğitim uygulamalarının planlanmasına ilişkin farklı görüşler belirtmişlerdir. Destek eğitim uygulamalarının planlanmasına yönelik öğretmenlerin düşünceleri Tablo 3’te verilmiştir.

(9)

6

Tablo 3

Destek Eğitimin Planlanmasına İlişkin Görüşler

Rehber Öğt/ Psk.Dan Destek eğitim odasında eğitim almak isteyen öğrencileri Ö3,Ö18,Ö5 3 ve ders vermek isteyen öğretmenleri listeler,

planlamayı buna göre yapar rehber öğretmen/psk danışman

Okul Yönetimi/Rehberlik Servisi Okul Yönetimi ve Rehberlik Servisi Ö2,Ö6,Ö9, 6 tarafından belirlenerek planlanır Ö10, Ö15,Ö16

Rehber Öğretmen/ Psk.Danışman Rehberlik öğretmeni ve derse giren biz öğretmenler Ö1,Ö4,Ö11 3 Branş Öğretmenleri zaman ayarlaması yaparak planlarız

Okul Yönetimi, Rehberlik Servisi, Okulumuzun tüm paydaşları planlarız Ö7,Ö8,Ö12, 6 Branş Öğretmenleri,Veliler, Ö13,Ö14,Ö17

Öğrenciler, Tüm Paydaşlar

Tablo 3’e bakıldığında destek eğitim uygulamalarının planlamasını okul yönetimi ve rehberlik servisi yapar diyenler ile okulun tüm paydaşları (okul yönetimi, rehberlik servisi, branş öğretmenleri, öğrenciler) yapar diyenler aynı sayıdadır. Rehber öğretmen/psikolojik danışman planlar diyenlerin sayıları da rehber öğretmen/psikolojik danışman-branş öğretmenleri ile birlikte planlar diyenlerle aynı sayıdadır. Planlama konusunda BEP biriminin adının geçmemesi dikkat çekicidir. Oysa ki; Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Beşinci Bölüm “Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim Uygulamaları” başlığı altında madde 25

“a” bendinde “Eğitim alacak öğrenciler, bu öğrencilere okutulacak dersler ile öğrencilerin alacağı haftalık ders saati BEP geliştirme biriminin kararı doğrultusunda belirlenir…” ve “d”

destek eğitim BEP geliştirme biriminin planlaması doğrultusunda okulun ders saatleri içine veya dışında ihtiyaç halinde hafta sonu da planlanabilir..” demektedir.

2.3 Destek Eğitim Odalarında Görev Alan Öğretmenlerin Özel Eğitim Alanında Eğitim Durumları

Araştırmaya katılan öğretmenler destek eğitim odalarında görevlendirilmeden önce özel eğitim alanına ilişkin becerilerinin geliştirilmesi için aldıkları eğitimler hakkında düşüncelerini Tablo 4’te belirtmişlerdir.

(10)

7

Tablo 4

Destek Eğitim Odalarında Görev Alan Öğretmenlerin Özel Eğitim Alanında Eğitim Durumları

Eğitim Alınmamış Özel eğitim alanında eğitim almadım Ö9,Ö18 2 Almadım, uzaktan eğitim yoluyla kurslar açılabilir Ö6 1

Hizmet içi Eğitim BEP ve Kaynaştırma Eğitimi sertifikalarım var Ö1,Ö2, Ö4, Ö7 8 Ö8,Ö11,Ö12,Ö17

Önceki yıllarda aldım, güncellenmesi gerekir her yıl Ö16 1 Kurslar aldım faydalı olduğunu düşünüyorum Ö7 1

Rehberlik Servisi Rehber öğretmenlerimizden aldığım seminerler var Ö10,Ö15 2 destekledi

Tablo 4’ e bakıldığında üç öğretmenin herhangi bir eğitim almadığını ifade ettikleri görülmekte, iki öğretmen okul rehber öğretmenlerinden aldıkları seminerlerle desteklendiklerini ifade etmişlerdir. “Eğitim almadım” diyen (Ö6) uzaktan eğitim yoluyla internet üzerinden kendileri için düzenlenecek kurs ve seminerlerin faydalı olacağını belirtmiştir. Sekiz öğretmen, Ö1,Ö2,Ö4,Ö7,Ö8,Ö11,Ö12,Ö17. “BEP ve kaynaştırma eğitimi sertifikalarım var” demiştir. Ö7, “Özel eğitim alanında ilgili kurs ve seminerlere katıldım çok faydasını gördüm” demiştir. Ö16 ise “önceki yıllarda özel eğitim seminerlerine katıldım ancak her yıl güncel bilgilerle desteklenmemiz doğru olacaktır” diyerek düşüncesini belirtmiştir. Dört öğretmen soruyla ilgili görüş belirtmemişlerdir Ö3,Ö5,Ö13,Ö14.

Destek eğitim hizmeti öncesi eğitim alamamış öğretmenlerin varlığı dikkat çekicidir burada iki öğretmenin Ö10,Ö15 ifade ettiği gibi rehberlik servislerinin verdikleri eğitim ya da yaptıkları toplantıların da çalışmaları destekleyici nitelikte olduğu görülmektedir.

(11)

8

2.4 Okul Yönetiminin Destek Eğitim Uygulamalarına Yönelik Tutumları

Tablo 5’te öğretmenlerin okul yönetimlerinin destek eğitim uygulamalarına yönelik tutumlarına ilişkin görüşleri yer almaktadır.

Tablo 5

Okul Yönetiminin Destek Eğitim Uygulamalarına Yönelik Tutumlarına İlişkin Öğretmen Görüşleri

Destekleyici Okul Yönetimi Her zaman destekleyici bir tutum sergiler Ö2,Ö6,Ö9,Ö15,Ö16,Ö18 6 Destekler, ancak koşulları tam yerine getiremez Ö1,Ö3,Ö4,Ö5 4 destek eğitim odası sıkıntısı(fiziksel koşullar)

Ortam Hazırlayan Okul Yönetimi Öğrencilerin mağdur olmamaları için Ö7,Ö8,Ö10,Ö12,Ö14 5 her türlü özeni ve hassasiyeti gösterir.

(sınıf bulma)

Uygulamanın İçerisinde Destek eğitim uygulamalarında işleyişi Ö11,Ö12,Ö17 3 Yer Alan Okul Yönetimi düzenlemiştir

Tablo 5’e bakıldığında öğretmenler okul yönetimlerinin destek eğitim uygulamalarına destekleyici bir tutum sergilediklerini belirtmişlerdir. Öğretmenlerin tamamının okul yönetimlerinin, destek eğitim uygulamalarına destek verdiklerini ifade etmeleri dikkat çekicidir. Okul yönetiminin destekleyici olduğunu ancak okullarının fiziki koşulları nedeniyle uygulamada eksiklerin olduğunu ifade eden görüşler de yer almaktadır Ö1,Ö3,Ö4,Ö5.

Okulların fiziki koşullarından dolayı destek eğitim odası açmada sıkıntı olduğu gözlenmektedir, diğer odaların ve sınıfların kullanılmasıyla mağduriyetlerin giderildiği anlaşılmaktadır.

2.5 Destek Eğitim Odalarının Donanımlarına İlişkin Düşünceler

Araştırmaya katılan öğretmenlerin destek eğitim odalarının donanımlarına ilişkin görüşlerine Tablo 6’ da yer verilmiştir.

Öğretmenler destek eğitim odalarının yetersiz olduğunu dile getirmişlerdir. Okulların fiziki koşullarının destek eğitim odası açmada yetersiz olduğunu kabul ederek okul yönetimlerinin okul içinde başka odaların ve sınıfların destek eğitim odası olarak kullanımına yönelik her türlü desteği verdiklerini ifade etmişlerdir. Ö2,Ö4,Ö5; “çalışmalarda kullandığımız bir masamız bir sıramız var” , Ö9; “başka alanları kullandığımız için ışık yetersiz olabiliyor”

şeklinde görüş bildirirken; Ö1; “destek eğitim odasının uygun olduğunu düşünmüyorum”

demiştir. Ö17; “Destek eğitim için kullanılan odalar ve sınıflar çalışmalar için uygundur”

(12)

9

derken Ö13; “okul yönetimimiz kullanılan diğer alanların şartlarını iyileştirmiştir” şeklinde görüş belirtmiştir.

Tablo 6

Destek Eğitim Odalarının Donanımlarına İlişkin Öğretmen Düşünceleri

Destek Eğitim Odası Yalnızca bir oda var Ö1,Ö3,Ö18 3 Destek eğitim odasının uygun olduğunu düşünmüyorum Ö1 1 Bir masa bir sıra ile işliyoruz dersi Ö2,Ö4,Ö5 3

Materyal Materyal yeterli değil Ö2,Ö3,Ö12, 6

Ö14,Ö15,Ö18

Okulun başka alanlarının Destek eğitim oda sayısı yetersiz

uygulama için kullanılması laboratuvar, müzik sınıfı, kütüphane vb Ö6,Ö7,Ö8.Ö9 4 alanlarda yapıyoruz dersleri

Okul yönetimimiz kullanılan diğer alanların Ö13 1 şartlarını iyileştirmiştir.

Kullanılan alanlar çalışma yapmak için Ö17 1 uygundur

Başka alanları kullandığımız için ışık Ö9 1 (aydınlanma)sorunu yaşanabiliyor.

2.6 Destek Eğitim Odalarında Materyaller

Araştırmaya katılan öğretmenlerin destek eğitim odalarında bulunan materyallerle ilgili düşünceleri, destek eğitim odalarında okul kademesine göre bulunması gereken materyaller ve materyallerin yeterliliği hakkındaki düşünceleri iki grupta incelenmiştir.

Tablo 7’de okul kademesine göre destek eğitim odasında bulunması gereken materyaller hakkındaki düşünceler görülmektedir. Ö2; “El becerilerini (psikomotor becerilerin) gelişimini sağlayacak materyaller” derken Ö5, “açı, uzunluk, ağırlık ölçer vb araç gerecin olması daha etkili bir öğrenme ortamı yaratacaktır” demiştir. “Akıllı tahta ve bilgisayar, tablet olmalı” diyen öğretmenlerin sayısı oldukça fazladır, sekiz öğretmen destek eğitim odasında bulunması gereken materyaller arasında saymış akıllı tahta, bilgisayar ve tableti Ö4,Ö6 Ö7,Ö8,Ö9,Ö10,Ö11,Ö14. Beş öğretmen “test kitapları, ders kitapları bulunmalı”

Ö2,Ö3,Ö4,Ö5,Ö10, üç öğretmen ise “görsel kaynaklarla; harita, resimlerle vb. donatılmalı destek eğitim odaları” Ö2,Ö3,Ö12 diyerek düşüncelerini belirtmişlerdir.

(13)

10

Tablo 7

Destek Eğitim Odalarında Okul Kademesine Göre Bulunması Gereken Materyallere İlişkin Öğretmen Görüşleri Temalar Düşünceler Öğretmen Kodu N

Teknolojik araç gereçler Akıllı tahta, bilgisayar, tablet olmalı Ö4,Ö6 Ö7,Ö8,Ö9,Ö10,Ö11,Ö14 8

Test kitapları, ders kitapları Test kitapları ve ders kitapları olmalı Ö2,Ö3,Ö4,Ö5,Ö10 5

Psikomotor becerileri El becerilerinin gelişmesini sağlayacak Ö2 1

geliştirecek araç gereç her tür araç gereç Görsel kaynaklar Harita, resimler, broşürler vb. Ö2,Ö3,Ö12 3

Açı, uzunluk, ağırlık ölçer Açı, uzunluk, ağırlık ölçer vb olması Ö5 1

daha etkili bir öğrenme ortamı yaratır Materyallerin yeterliliği hakkındaki öğretmen görüşleri Tablo 8’de verilmiştir. “Materyaller yetersiz”, “materyalleri kendimiz sağlamaya çalışıyoruz” diyen öğretmenlerin sayısının oldukça fazla olduğu dikkat çekicidir. “Yetersiz materyalle ders işliyoruz” demiştir Ö14. Üç öğretmen ise bazı branşlarda araç gereçlerin eksik olduğunu ifade etmişlerdir. Ö8; “okulumuz ihtiyaçları karşılıyor” derken, Ö16; “destek eğitim odalarındaki materyaller yeterlidir” demiştir. “Çalışmalarda eksik olan materyalleri biz sağlıyoruz” diyen öğretmenlerin sayısı altıdır Ö1,Ö4,Ö7,Ö5,Ö10,Ö18 Tablo 8 Destek Eğitim Odalarındaki Materyallerin Yeterliliği Hakkında Öğretmen Görüşleri Temalar Düşünceler Öğretmen Kodu N Okulumuz ihtiyaçları karşılıyor Ö8 1

Materyaller yeterlidir Destek eğitim odalarındaki materyaller yeterlidir Ö16 1

Yetersiz materyalle ders işliyoruz Ö14 1

Materyaller yetersizdir Destek eğitim odalarında bazı branşlarda Ö4,Ö5,Ö17 3

araç gereç eksik Masa sıra dışında materyal yoktur Ö3 1

Öğretmen materyali kendisi Çalışmalarda eksik olan materyalleri biz Ö1,Ö4,Ö7,Ö5,Ö10,Ö18 6 sağlıyor getiriyoruz

(14)

11

2.7 Destek Eğitim Uygulamalarında Akademik Eğitim Dışında Kazandırıldığı Düşünülen Beceriler

Destek eğitim odalarında ders gören öğrencilere akademik beceri dışında hangi becerilerin kazandırıldığına ilişkin öğretmenlerin düşünceleri tablo 9’da verilmiştir.

Tablo 9’a bakıldığında öğrencinin kendini tanıma, anlama ve ifade etme becerilerinin geliştiğini düşünen öğretmenlerin sayısı beş iken, özgüven kazandığını düşünen öğretmenlerin sayısı yedidir. Sosyal beceriler, iletişim becerileri gelişiyor diyen öğretmenlerin sayısı on’dur

Tablo 9

Destek Eğitim Uygulamalarında Akademik Beceriler Haricinde Öğrencilere Kazandırılan Beceriler

Kendisini ifade etme becerisi kazandığını Ö2,Ö14 2 Kendini tanıma, anlama düşünüyorum

ve İfade Etme Becerisi Performansları, ihtiyaçları belirlenirken kendi Ö2 1 eksiklerini görürken, yeteneklerinin de farkına varıyor

Anlama ve anlatma becerilerinin geliştiğini düşünüyorum Ö4,Ö18 2 Kendisini daha mutlu ve değerli hissediyor. Ö1, Ö5,Ö10, 6 Ö11,Ö12,Ö16

Özgüven Gördüğü ilgi ile kendisini daha değerli hissediyor Ö18 1 ve başarabileceğine dair inancı artıyor

Ders aralarında öğretmen ile yapılan küçük sohbetler Ö9 1 sosyalleşmelerine imkan sağlıyor

Sosyal beceriler, İletişim

becerileri Öğretmenleriyle birebir iletişim kurmaları Ö1,Ö14,Ö16 3 iletişim becerilerini geliştiriyor

Sosyalleştiklerini düşünüyorum Ö7,Ö8,Ö9 6 Ö11,Ö12,Ö17

Daha kolay sorumluluk alıyorlar, yardımseverlik Ö3 1 duygularının geliştiğini düşünüyorum

Sorumluluk alma

becerisi Dersin zamanını takip etme ve ders için sınıfa gelmesi Ö17 1 sorumluluk duygusunu geliştirime açısından etkili

Sorumluluk duyguları gelişiyor Ö10 1 Zaman yönetimi Ders saatlerini takip etmesi, derse zamanında

gelmesi zamanı doğru kullanma ve doğru planlama Ö10,Ö12,Ö17 3 becerisini geliştiriyor

Başka bir beceri Derse giren öğretmenin akademik Ö13 1 kazanmıyor beceri dışında başka beceri kazandırdığını

düşünmüyorum

Destek eğitimde ders süreleri kısıtlı başka beceri Ö6 1 kazandığını düşünmüyorum

“Ders aralarında öğretmen ile yapılan küçük sohbetler sosyalleşmelerine imkan sağlıyor” diyen Ö9’un yorumu dikkat çekicidir. Ö10,Ö12,Ö17 “ders saatlerini takip etmeleri, derse zamanında

(15)

12

gelmek için çaba göstermeleri öğrencilerin zamanı doğru kullanma ve zamanı planlama becerisini geliştiriyor” şeklinde düşüncelerini belirtmişlerdir. “Derse giren öğretmenin kişisel yönlendirmeleri hariç akademik beceri dışında başka beceri kazandığını düşünmüyorum”

demiştir Ö13. Akademik destek dışında bir beceri kazandıramadıklarını düşünen öğretmen sayısının düşük sayıda olduğu gözlenmektedir.

2.8 Destek Eğitim Uygulamalarında Başarısının Değerlendirilmesi Araştırmaya katılan öğretmenlerin destek eğitim uygulamalarından yararlanan öğrencilerin değerlendirilmelerine ilişkin görüşleri tablo 10’da verilmiştir.

Tablo 10’a bakıldığında, “öğrenciye uygulanan program ve kazandırılan kazanımlar çerçevesinde hazırlanan sorularla değerlendirmeyi yapıyorum” diyen öğretmenler Ö2,Ö9’dur.

“Çalışmanın başında öğrenci için hazırlanan BEP doğrultusunda performans ve ihtiyaçlara dayanarak oluşturulan hedef davranışların ne ölçüde kazanıldığına yönelik yazılı ve sözlü sorularla değerlendirmeyi yapıyorum” diyen öğretmenler Ö3,Ö5,Ö10,Ö15,Ö16,Ö17,Ö18’dir.

“Derse giren öğretmeni ve biz destek eğitim öğretmeni birlikte değerlendirme yapıyoruz”

demiştir Ö13.

Tablo 10

Destek Eğitim Uygulamalarında Başarının Değerlendirilmesine İlişkin Öğretmen Görüşleri

Öğrenciye uygulanan program ve kazandırılan Ö2,Ö9 2 kazanılan kazanımlar çerçevesinde hazırlanan sorularla

değerlendirme yapıyoruz BEP’le Değerlendirme

Çalışmanın başında hazırlanan BEP le belirlenen performans, Ö3,Ö5,Ö10 7 ihtiyaçlara dayalı davranışların ne ölçüde kazandırıldığına dair Ö15,Ö16,Ö17

değerlendirme yapıyoruz. Ö18

Ders öğretmeni ve biz destek eğitim öğretmeninin işbirliği ile Ö13 1 değerlendirme yapıyoruz.

Küçük Test Çalışmaları Testlerle değerlendirme yapıyorum Ö4 1

Okuma,yazma, Şiir, metin okuma, yazma anlatma çalışmaları Ö4 1 anlama,anlatma

Yazılı sınavlar Yazılı sınav soruları ile değerlendirme yapıyorum Ö6,Ö12,Ö14 3

Değerlendirme Formları Etkinlikler, bulmacalar, oyunlar ile değerendirme Ö1,Ö7,Ö8 3 yapıyorum

(16)

13

“Şiir, metin okuma, yazma, anlatma çalışmaları yaptırıyorum değerlendirme için” diyen Ö4,

“öğrencimin performansına uygun küçük testler de yapıyorum arada, öğrencilerimizin seviyelerine uygun, belirlenen hedef davranışlara dayalı sorular sorduğumuz için başarılarını arttırıyor diye de eklemiştir. “Etkinlikleri, bulmacaları, oyunları değerlendirme formları üzerinde kaydedip, değerlendiriyorum” demiştir Ö1,Ö7,Ö8. “Yazılı sınav soruları hazırlayarak değerlendirme yapıyoruz öğrencimizin performansına uygun bir şekilde” diyen öğretmenler Ö6,Ö12,Ö14’dür.

2.9 Uzaktan Destek Eğitim Uygulamaları

Araştırmaya katılan öğretmenlerin uzaktan destek eğitimle ilgili görüşleri Tablo 11’de verilmiştir.

Tablo 11

Uzaktan Destek Eğitim Uygulamalarına İlişkin Öğretmen Görüşleri

Öğrencinin ek olarak dikkat eksikliği tanısı da Ö1,Ö12 2 bulunuyorsa sürdürülmesi zor.

Tanı ve yetersizlik türüne

göre değişir Dikkat toplama sorunu olmayan çocuklarla Ö4 1 uzaktan eğitim devam edebilir

Uygulanabilir Uzaktan bire bir destek eğitim uygulamasının Ö2,Ö3,Ö7,Ö8,Ö10 9 yürütülebileceğini düşünüyorum Ö11,Ö15,Ö16,Ö18

Derse göre ,dersin Branşım matematik, uzaktan eğitimin yarar

içeriğine göre değişir sağlayacağını düşünmüyorum. Dikkat toplama Ö5 1 konusunda bu dersle ilgili sorun yaşanıyor.

Süre ayarlaması yaparak Ekran başında uzun süre dikkat toplaması zor,

15-20 dakikalık sürelerle olabilir. Uzaktan destek Ö9 1 eğitim uygulanabilir.

Uzaktan destek eğitim Uzaktan eğitimle destek eğitimin yürütülmesi Ö13, Ö14 2 uygulanamaz zor görülmekte.

Tablo 11’e bakıldığında “öğrencinin dikkat eksikliği tanısı varsa uzaktan eğitim zor demiştir” Ö1,Ö12. “Dikkat sorunu olmayan öğrencilerle uzaktan eğitim devam edebilir”

demiştir Ö4. Hiçbir şart koymadan uzaktan destek eğitimin yürütülebileceğini düşünüyorum diyen öğretmenlerin sayısı 9’dur Ö2,Ö3,Ö7,Ö8,Ö10,Ö11,Ö15,Ö16,Ö18. Branşının matematik olduğunu belirten Ö5; “uzaktan eğitimin yarar sağlayacağını düşünmüyorum, uzaktan dikkatlerini toplamak bu ders için çok zor” demiştir. “Süre ayarlaması yapılarak devam edilebilir destek eğitime” diyerek görüş belirten Ö9; “ekran başında uzun süreli dikkatlerini toplamak bu öğrencilerimiz için oldukça zor olmakta 15-20 dakikalık sürelerle ara vererek

(17)

14

uzaktan eğitim uygulanabilir” demiştir. Ö13, Ö14 “uzaktan destek eğitimin yürütülmesi zor görünüyor” şeklinde düşüncelerini belirtmişlerdir.

2.10 Destek Eğitim Uygulamalarında Karşılaşılan Sorunlar

Araştırmaya katılan öğretmenlerin destek eğitim uygulamalarında karşılaşılan sorunlarla ilgili görüşleri Tablo 12’de verilmiştir.

Tablo 12

Destek Eğitim Uygulamalarında Yaşanan Sorunlara İlişkin Öğretmen Görüşleri

Bir oda var kullanımda sıkıntı Ö3,Ö7,Ö10,Ö18 4 yaşanıyor. Boş sınıf bulma çabası

Destek eğitim odaları yoruyor.

Destek eğitim odasının donanım Ö1,Ö2,Ö5 4 yetersizliği, materyal sorunu

Veli beklentisi Öğrencilerin velilerinin beklentileri Ö2,Ö4 2 çok yüksek, kısa sürede sınıf düzeyini

yakalayacağını düşünmesi sorunlar yaratıyor

Özel Eğitim alan bilgimiz yetersiz. Tanılarla ilgili bilgi sahibi olmak, yeterlik alanlarını

bilmek öğrencilere nasıl davranacağımız, Ö6,Ö7,Ö8 3 Özel eğitim onlarla nasıl iletişim, bağ kuracağımız, konularında

alan bilgisi eksiklerimiz olması bizleri endişelendiriyor.

Yanlış yapmak istemiyoruz

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite Sınıf seviyesinden geride olan DEHB Ö12,Ö14,Ö15 5 bozukluğu tanısı tanısı da bulunan çocuklara ulaşmakta zorluk Ö16,Ö17

çekiyoruz.

Öğrencinin takibi Daha önceki(alt sınıflarda) eğitim çalışmaları Ö7,Ö8 2 hakkında bilgi sahibi olmayınca gelişimini

incelemede sorun yaşanıyor.

Arkadaşlarıyla birlikte olduğu sınıftan Ö9,Ö11 2 ayrılmak istemiyor

Öğrencinin destek eğitime Derslere isteksiz katılmaları başarıyı Ö5,Ö6,Ö7,Ö8,Ö9 5 yaklaşımı düşürüyor

Öğrenci isteksizse zorluyor muyuz endişesi Ö7 1 yaşıyoruz

Derse katılmada sürekliliği sağlamak Ö13 1 zor oluyor

Tablo 12’ye bakıldığında; “Okulumuzda bir destek eğitim odası var kullanımda sıkıntılar yaşıyoruz, boş sınıf bulmak için çaba gösteriyoruz” demiştir Ö3,Ö7,Ö10,Ö18.

“Destek eğitim odalarında materyaller yetersiz” şeklinde düşüncelerini belirtmiştir Ö1,Ö2,Ö5.

(18)

15

“Destek eğitim uygulamalarında velilerin beklentilerinin çok yüksek olması, kısa sürede sınıf düzeyini yakalama beklentilerinin olması sorunlar yaratıyor” demiştir Ö2,Ö4. Özel Eğitim alan bilgilerinin yetersiz olduğunu söyleyerek, "öğrenci tanılarıyla ilgili bilgi sahibi olmak yeterlik alanları, nasıl davranacağımız, nasıl iletişim kuracağımız, nasıl bağ kuracağız konularında eksiklerimiz olması bizleri endişelendiriyor. Yanlış yapmak istemiyoruz” diyerek düşüncelerini, kaygılarını dile getirmişlerdir Ö6,Ö7,Ö8. “Sınıf seviyesinden çok geride olan dikkat eksikliği tanısı da bulunan öğrencilerle çalışmak çok zorluyor bizleri” demişlerdir Ö12,Ö14,Ö15,Ö16,Ö17. Öğrencinin sınıfından çıkmak istemediğini, derslere isteksiz katıldığını bunun başarıyı düşürdüğünü belirtmiştir Ö5,Ö6,Ö7,Ö8,Ö9,Ö11. “Derse katılımda sürekliliği sağlamak zor ve de öğrencinin isteksiz olduğu durumda onu zorluyor muyuz endişesi yaşıyoruz” demiştir Ö7,Ö13. Süreç içerisinde öğrencinin eğitim aldığı alt sınıflardan bilgi almanın önemine değinen Ö7,Ö8 “alt sınıflarda eğitim veren öğretmenlerinden bilgi almadığımızda, öğrencinin gelişimini görmede sıkıntı yaşıyoruz” demişlerdir.

2.11 Destek Eğitim Uygulamalarında Rehberlik Araştırma Merkezleriyle İş birliği Araştırmaya katılan öğretmenlerin Okullarının bağlı bulunduğu ilçe rehberlik ve araştırma merkezlerinden beklentilerine ilişkin görüşleri Tablo 13’te verilmiştir.

Tablo 13

Özel Eğitim Uygulamalarında Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinden Beklentilere İlişkin Öğretmen Görüşleri Temalar Düşünceler Öğretmen Kodu N

Okul ziyaretleri Destek eğitim odaları ile ilgili ziyaretler

fiziki şartlar, donanım, materyallerin kontrolü Ö1,Ö3 2 okul yönetiminin bilgilendirilmesi

Özel eğitim alanında Hizmet içi eğitimler, seminerler Ö4,Ö14 2 eğitim desteği düzenli aralıklarla bilgilendirme toplantıları

yapılabilir

RAM ile okul rehberlik Destek eğitim odalarının

servisi işbirliği daha verimli hale getirilmesi Ö5,Ö10,Ö12,Ö18 4 konusunda okul rehberlik servisleriyle

işbirliği geliştirilebilir. Toplantılar düzenlenebilir

Her eğitim- öğretim döneminde bilgilendirme Ö7,Ö8,Ö9,Ö11,Ö13 8 toplantıları yapılabilir. Güncel bilgiler Rehber Ö15,Ö16,Ö17,

öğretmenlerimiz tarafından bizlere aktarılabilir.

Tablo 13’de görüldüğü gibi araştırmaya katılan öğretmenler RAM’ların destek eğitim odaları ile ilgili okul ziyaretlerinin uygun olacağını ve odaların fiziki şartları, donanımları ve içerisinde bulunan materyallerin kontrollerinin yapılarak okul yönetiminin bu konularda bilgilendirilmesinin önemli olduğunu ifade etmişlerdir Ö1,Ö3. Öğretmenler, özel eğitim alanında eğitim desteği olarak hizmet içi eğitim ve seminerler istemektedirler. RAM, okul rehberlik servisi işbirliği ile destek eğitim odalarının verimliliğinin artırabileceğini

(19)

16

belirtmişlerdir. Güncel bilgilerin belirli aralıklarla okul rehber öğretmenlerine verilebileceğini kendilerine de onlar tarafından aktarılabileceğini ifade etmişlerdir.

2.12 Nitelikli Bir Destek Eğitim İçin Öneriler

Araştırmaya katılan öğretmenlerin nitelikli bir destek eğitim için düşünceleri tablo 14’te verilmiştir.

Tablo 14

Nitelikli Bir Destek Eğitim İçin Öğretmen Görüşleri

Özel eğitim merkezi Öğrencinin özel eğitim aldığı merkezde Ö1 1

öğretmeniyle işbirliği görev alan öğretmenlerin hazırladığı BEP’ler konusunda okul ile paralellik sağlamaları Destek Eğitim odalarında ders veren öğretmenlerin Öğretmen eğitimleri özel eğitim alanında mutlaka eğitim almaları Ö2 1

Destek eğitim odaları Destek eğitim odalarının açılması, sayılarının artması Ö3,Ö10 2

belli standartlarının olması gerekir Ö4 1

Donanım, materyallerin Destek eğitim odalarında donanımın, araç gereçlerin Ö3,Ö15,Ö18 3

sağlanması tam olması gerekir Teknolojinin sağlanması destek eğitim odalarını daha Ö6 1

işlevsel kılacaktır Ders öğretmeni ile Destek eğitim odasında ders veren öğretmenle Ö7,Ö8 işbirliği sınıfında dere giren öğretmenin işbirliği yapması gerekir Veli ile işbirliği Nitelikli bir destek eğitim için veli ile işbirliği Ö7,Ö8,Ö12,Ö14 4

Sağlanmalıdır. İzleme çalışmaları Çalışmaların her ay düzenli şekilde izlenip, Ö7,Ö8,Ö14 3

Değerlendirilmesi, rehber öğretmenle istişare yapılması. Destek Eğitim Süresi Ders sürelerinin arttırılması Ö9 1

BEP Öğrencinin güçlü ve zayıf yönlerinin bilinmesi Ö11,Ö13 2

BEP’in oluşturulması, güncellenmesi niteliği arttıracaktır Öğrencinin özel eğitimle Öğrencinin destek eğitim odasında istekle bulunmasını Ö13 1 İlgili Tutumu sağlayabilme koşullarını yaratmalı

Tablo 14’e bakıldığında; öğrencinin sınıfında derse giren öğretmenle ve veli ile iş birliğinin nitelikli bir destek eğitim için önemli olduğunu ifade etmişlerdir öğretmenler. Destek eğitim odalarının açılması, sayılarının arttırılması, donanım ve araç gereçlerin sağlanması, sınıflarda teknolojinin bulunmasının destek eğitim odalarının işlevselliğini arttıracağını belirtmişlerdir.” Öğrencinin güçlü ve zayıf yanlarının belirlenerek BEP’e dayalı bir eğitim oluşturulması destek eğitimde en önemli unsurlardan biridir” diyerek

(20)

17

BEP’in(bireyselleştirilmiş eğitim planının) önemini hatırlatmışlardır. Çalışmaların düzenli periyotlarla takip edilmesinin güncellemeyi sağlayacağını bu şekilde eksiklerin farkına varılıp zamanında müdahale olanağı yaratacağını ifade etmişlerdir. “Öğrencinin destek eğitim uygulamalarından kendi isteği ile, keyif alarak yararlanmasının koşulları mutlaka yaratılmalıdır” diyerek eğitimde motivasyon sağlama araçları üzerinde düşünmemiz gerektiğini ifade etmişlerdir.

TARTIŞMA VE SONUÇ

T.C Anayasasının 42. Maddesinde Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve Ödevi başlığı altında

“kimse eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz” “devlet durumları sebebiyle özel eğitim ve öğrenim ihtiyacı olanları topluma yararlı kılmak için gerekli tedbirleri alır” hükmüne uygun olarak 573 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’de amacın “özel eğitim gerektiren bireylerin, Türk Milli Eğitiminin genel amaçları ve temel ilkeleri doğrultusunda, genel ve mesleki eğitim görme haklarını kullanabilmelerini sağlamaya yönelik esasları düzenlemektir”

şeklinde ifade edildiği görülmektedir. Yine aynı kararnamede "kaynaştırma", özel eğitim gerektiren bireylerin diğer bireylerle karşılıklı etkileşim içinde bulunmalarını sağlamak ve eğitim amaçlarını en üst düzeyde gerçekleştirmek için geliştirilmiş eğitim ortamları” olarak tanımlanmıştır.

Kaynaştırma eğitimi; özel gereksinimli bireylerin eğitim ihtiyaçlarının belirlenerek, bireyselleştirilmiş eğitim programı rehberliğinde ve gerekli destek eğitim hizmetlerinin sağlanmasıyla, akranlarıyla birlikte tam zamanlı yer aldığı eğitim uygulaması olarak tanımlanmaktadır. Ülkemizde kaynaştırma öğrenci sayısı her yıl artmaktadır. 2019-2020 eğitim öğretim yılında kaynaştırma eğitim kararı verilen ilköğretim (okul öncesi, ilkokul, ortaokul) öğrenci sayısı 262.766’dır. Ortaöğretim (lise) öğrenci sayısı ise 55.534’tür (MEB) 2015 tarihli

“destek eğitim odalarının açılması” konulu genelgede “destek eğitim odalarının açılmasının zorunlu kılınması…” ibaresi kaynaştırma/bütünleştirme eğitimi içerisinde önemli yer tutan destek eğitim hizmetlerinin de gün be gün büyüyeceğini işaret etmektedir. Bu durumda destek eğitim uygulamalarının daha nitelikli olabilmesi için sorunların fark edilmesi, giderilmesi, önlemler alınması gerekmektedir. Bu bağlamda destek eğitim odasında ders veren öğretmenlerden uygulama ile ilgili görüşlerin alınması önemlidir, çalışmaların yürütülmesinde en büyük görevin ve sorumluluğun onlara düştüğü bilinmektedir. Bu öngörüyle araştırmada destek eğitim uygulamalarına katılan, destek eğitim odasında ders veren öğretmenlerin görüşleri alınmış ve araştırmadan elde edilen bulgular alan ile ilgili mevzuat ve rehberlik araştırma merkezlerinin çalışmaları esas alınarak tartışılmıştır.

Destek eğitim uygulamalarıyla ilgili öğretmen görüşlerine bakıldığı zaman öğretmenler, öğrencinin istekle derse katılmaları durumunda ve de velinin öğretmenle iş birliği yaptığı durumlarda faydanın arttığı yönünde görüş bildirmişlerdir. Öğrencilerin performanslarının belirlenmesi, ihtiyaçlarının saptanması ve öğrencinin yetenek alanlarının bilinmesi destek eğitimin işlevselliğini arttırır diyen öğretmenler arasında öğrencinin sınıf düzeyini

yakalamasında destek eğitim mutlaka gereklidir görüşü de büyük oranda kabul görmüştür.

Destek eğitim uygulamalarından yaralanan öğrencinin velisi ile iş birliği önemlidir. Veli ile

(21)

18

görüşmeler yapılmalı, onlardan bilgi alınmalı, durumla ilgili bilgilendirmeler yapılmalıdır.

Eğitim süresince bu bilgilendirmeler devam etmelidir. Gelişme gösteren öğrencilerle ilgili kayıt edilen notların veli ile paylaşılması etkili olacaktır, öğrencinin başlangıçtaki performansı ile eğitim sürecinde sağlanan gelişme onlara gösterilmelidir. Bu şekilde velinin ve öğrencinin destek eğitimi konusunda istekli olması sağlanabilir. Sınıftaki diğer öğrencilerin velileriyle de gerekli durumlarda toplantılar yapılarak sınıftaki olası problemlere çözüm bulunabilir.

Öğrenci tüm yönleriyle tanınır ve ihtiyaçlarına yönelik gerçekçi bir bireysel eğitim programı hazırlanırsa ve süreç içerisinde öğrencinin ihtiyacına göre program revize edilirse öğrencinin destek eğitim odalarından aldıkları bire bir eğitimin yararının artacağı söylenebilir.

Öğretmenlerin öğrencinin sınıf düzeyini yakalamaları hususunda destek eğitim mutlaka gereklidir görüşünün nedeni; belirlenen ihtiyaçlarına uygun hazırlanan bir programla ve de bire bir aldıkları eğitimle sınıf düzeyine yaklaşabilmeleri hatta sınıf düzeyini yakalayabilmeleri düşüncesi olabilir. Kaynaştırma eğitiminde çocuğu normal hale getirmek değildir öncelikli amaç, onun ilgi ve yeteneklerini en iyi şekilde kullanmasını sağlamaktır ancak tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerine devam eden öğrencilerin başarılarının değerlendirilmesinde kayıtlı olduğu okulda uygulanan mevzuatın dikkate alınması ayrıca devam ettikleri okulun sınıf geçme ve sınav yönetmeliğine göre değerlendirilmeleri amacı bir şekilde sınıf seviyesine yaklaşma ya da sınıf seviyesini yakalama olarak ifade etmemize olanak vermektedir. Rehberlik ve araştırma merkezlerinde, tam zamanlı kaynaştırma eğitim kararının kaldırılması ve eğitime devam kararı alınması da bu yorumu destekler niteliktedir.

Araştırmanın destek eğitimin planlanmasına ilişkin bulguları değerlendirildiğinde dört farklı görüş olduğu görülmektedir. Okul yönetimi /rehberlik servisi planlar ve de okulun tüm paydaşları birlikte hazırlar en fazla ifade edilen iki görüş olmuştur. Okullarımızda planlamayı tek başlarına rehber öğretmen/psikolojik danışman hazırlar, rehber öğretmen/psikolojik danışman branş öğretmenleri ile birlikte hazırlar görüşü de yine ifade edilen iki görüş olarak görülmektedir. Planlamayla ilgili farklı düşüncelerin olması düşündürücüdür. Destek eğitim uygulamalarında, 07/07/2018 tarihli ve 30471 sayılı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği destek eğitim odası başlığı altında (madde 25 d) “Destek eğitim BEP geliştirme biriminin planlaması doğrultusunda okulun ders saatleri içinde veya dışında ihtiyaç halinde hafta sonu da yapılabilir” ifadesi yer alır. Buna göre okullardaki planlamaların BEP geliştirme birimi tarafından yapılması gerekmektedir. Araştırma bulgularında BEP biriminin adının geçmemesi ilginçtir. Bu görevin çoğunlukla rehber öğretmen/psikolojik danışman tarafından yürütüldüğü görülmektedir bu durum okul yöneticilerinin, rehber öğretmenlerin/psikolojik danışmanların ve destek eğitim odalarında ders veren öğretmenlerin kaynaştırma eğitimine ilişkin mevzuat bilgilerinin yeterliliği açısından değerlendirilebilir.

Destek eğitim uygulamalarında görev alan öğretmenlerin özel eğitim alanında eğitim alma durumları değerlendirildiğinde hizmet içi eğitim alan öğretmenlerin sayısının eğitim almamışlara göre çok fazla olduğu görülmektedir ancak hiç eğitim almamış öğretmenlerin olması dikkat çekici bir durumdur. Kaynaştırma eğitimi uygulaması kapsamında destek eğitim odasında eğitim alan öğrenci özel gereksinimlidir. Özel gereksinimli öğrenci ile çalışacak öğretmenin öğrencilerin yetersizliklerinden çok yeteneklerini ve yeterliliklerini göz önüne

(22)

19

alması önemlidir bununla birlikte eğitim ortamını düzenlemesi, çocuğun yetenekleri doğrultusunda bazı uyarlamalara gitmesi, öğretim materyallerini çeşitlendirmesi gerekecektir.

Özel eğitim alanına yönelik hizmet içi eğitim almanın, seminer ve eğitimlere katılmanın öğretmenlerin tutumları üzerinde olumlu yönde değişikliğe yol açtığı, çok daha olumlu bakış açısı sağladığı rehberlik ve araştırma merkezlerinde yapılan seminerler, eğitimler sonrasında öğretmenlerden alınan dönütlerden anlaşılmaktadır. Süreç içerisinde konu ile ilgili bilgilerin güncellenmesi, eğitim ortamında oluşan yeni fikir ve uygulamaların farkında olunması için, hazırlanan eğitim ve seminerlerin önemli olduğu söylenebilir. Araştırma bulgularında rehberlik servislerinin verdikleri eğitimlerle öğretmenlere destek sundukları görülmektedir. Eğitim öğretim yılı başında yapılacak toplantılarda rehber öğretmenlere verilecek destek eğitim uygulamalarına yönelik güncel bilgilerin okullarda destek eğitim uygulamalarına katılan öğretmenlere ulaştırılması önem taşımaktadır.

Okul yönetimlerinin destek eğitim uygulamalarına yönelik tutumları destek verir niteliktedir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin tamamının okul yönetiminin destek eğitim uygulamalarına destek verdiklerini ifade etmiş olmaları sevindirici ve umut vericidir. Destek eğitim uygulamalarında okul yönetiminin yapıcı ve destekleyici tutumu okulun diğer paydaşlarının özel gereksinimli öğrencilere karşı tutumunu da belirleyecektir. Bulgulardan fiziki koşulların yetersizliğinden dolayı fazla sayıda destek eğitim odası açma kararı alınamadığını ancak okul yönetiminin diğer odaların ve sınıfların kullanılmasıyla mağduriyetleri gidermeye çalıştıkları görülmektedir.

Araştırmada destek eğitim odalarının donanımlarına ilişkin düşüncelere bakıldığında öğretmenler destek eğitim odalarının sayıca yetersiz olduğunu , çalışmalarda başka oda ve sınıflardan yararlandıklarını ancak bu yerlerde düzenleme ve aydınlanma sorunu yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Okul yönetiminin ders verdikleri alanlarda koşulları iyileştirdiğini söyleyen öğretmenler bulunmaktadır.

MEB’in 2019 yılında belirlediği standartlarda 81 ilde 400 destek eğitim odasını 2020 yılında hizmete açması hizmetin daha ulaşılabilir olacağına dair umut verici haberlerdir(MEB) 07/07/2018 tarihli ve 30471 sayılı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği destek eğitim odası başlığı altında (madde 25 ), c bendinde “Destek eğitim alacak öğrenci sayısına göre okullarda birden fazla destek eğitim odası açılabilir” demektedir ancak okulların fiziki koşulları düşünüldüğünde bu konuda sorun yaşanacağı öngörülmektedir. Aynı yönetmeliğin ç bendinde

“Destek eğitim odasında öğrencilerin eğitim performansları dikkate alınarak bire bir eğitim yapılır. Ancak, BEP geliştirme biriminin kararı doğrultusunda gerektiğinde eğitim performansı aynı seviyede olan öğrencilerle bire bir eğitimin yanında en fazla 3 öğrencinin bir arada eğitim alacağı grup eğitimi de yapılabilir” ve d bendinde “Destek eğitim BEP geliştirme biriminin planlaması doğrultusunda okulun ders saatleri içinde veya dışında ihtiyaç halinde hafta sonu da planlanabilir. Öğrenciye ders saatleri içinde eğitim verilecekse destek eğitim alması planlanan dersin saatinde o derse ilişkin eğitim verilir” ifadeleri bu konuda farklı çözüm yollarının yaratılabileceği konusunda yol gösterici olacaktır.

MEB’in 2015 yılında yayınladığı Destek Eğitim Klavuzu’nda destek eğitim odasının fiziki koşullarının nasıl olması gerektiği ve donanımda neler olması gerektiği sıralı bir şekilde yer almaktadır ayrıca “fiziki şartları nedeniyle destek eğitim odası açılamayan okullarda il/ilçe milli eğitim müdürlüklerinin onayı doğrultusunda fen laboratuvarları, resim atölyeleri, müzik

(23)

20

odaları vb. uygun alanlar destek eğitim odası olarak kullanılabilir” ifadesi de yer almaktadır.

Belli standartlara sahip, fiziki koşulların tam olduğu destek eğitim odalarının yeterli sayıda açılması istenendir. Bu durum gerçekleşene kadar eğitim uygulamalarının devam etmesi açısından başka alanların destek eğitim odası olarak kullanılmasının yarar sağlayacağı düşünülebilir ancak bunun uzun süreli bir çözüm olarak düşünülmesi uygun olmayacaktır.

Amaç bu ortamların, hizmetten yararlanan öğrencilerin yetersizlik türü ve yetenek alanlarına göre düzenlenmiş olmaları, özel araç gereçler ve uygun materyaller ile donatılmış olmalarıdır.

Araştırmada öğretmenlerin bir kısmı destek eğitim odası olarak kullanılan alanların uygun olmadığını ifade ederken bir kısım öğretmen olumsuz şartlara rağmen okul yönetiminin çabalarıyla diğer alanların koşullarının destek eğitim uygulaması için uygun hale getirildiğini ifade etmiştir. Her şeye rağmen okul yönetimlerinin eğitim ortamı oluşturmak için verdiği çaba hissedilmektedir.

Araştırma bulgularına göre öğretmenlerin MEB 2015 Destek Eğitim Odası Kılavuzu’nda yer alan ortaokullara yönelik destek eğitim odalarında bulunması gereken materyaller hakkında bilgi sahibi olmadıkları görülmektedir. Bu kılavuzda ortaokul kademesinde destek eğitim odalarında bulunması gereken materyaller şu şekilde sıralanmıştır ; üç boyutlu geometrik şekiller, 5 N 1 K öğretim seti, çocuk romanları seti, geometrik şekiller, hikaye kitapları, interaktif vücut oyuncağı, kesir takımı, müzik aletleri seti, okuma-yazma becerisi öğretim seti, örüntü oluşturma kartları, sıralı olay kartları, sosyal beceri öğretimi seti, tangram. Araştırma bulgularına bakıldığında öğretmenlerin bu materyallerden sadece bir ikisinin adını ifade etmiş oldukları görülmektedir. Öğretmenler destek eğitim odalarında materyallerin yetersiz olduğunu ifade etmişlerdir. Materyali sınıfa girerken kendisinin sağladığını söyleyen öğretmenlerin sayısı oldukça fazladır. İl/ilçe millî eğitim müdürlükleri, kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim yapılan okul ve kurumlardaki özel eğitim hizmetlerine yönelik derslik, araç gereç gibi ihtiyaçların sağlanması için tedbir almakla yükümlüdür” ve “Destek eğitim odası için alınacak malzemeler okul/kurumun bağlı bulunduğu genel müdürlüğün bütçesinden karşılanır” (2015 Destek Eğitim Odası Kılavuzu)

Destek eğitim uygulamalarında rehberlik önemlidir. Özel gereksinimli bireylerin eğitimi konusunda yasal düzenlemeler açık ve net bir şekilde belirtilmişken okul yöneticileri ve destek eğitim uygulamasına katılan öğretmenlerin bilgilendirilmeleri eksik kalmıştır. Rehberlik ve araştırma merkezleri eğitim öğretim yılı başında okullara destek eğitim odası ile ilgili bilgilendirme yapar. Destek eğitim odasının açılış ve işleyiş sürecinde (odanın dizaynı, BEP hazırlanması vb.) okul ve kurumlara danışmanlık hizmeti verir. Sadece eğitim öğretim yılı başında değil eğitim öğretim yılı süresince okul yönetimlerinin talepleri doğrultusunda rehberlik ve araştırma merkezlerinin okul ve kurumlara danışmanlık hizmeti vermeleri sürecin sağlıklı yürümesi açısından yararlı olacaktır. Bulgulardan çıkan sonuca göre, çok sayıda öğretmen materyallerin yetersiz olduğunu ifade ederken sadece iki öğretmen destek eğitim odalarındaki materyaller yeterlidir demiştir. Okul yönetimleri destek eğitim odalarının materyal ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik resmi talepte bulunmalıdırlar ve süreci takip etmelidirler.

Destek eğitim uygulamalarında akademik beceriler haricinde öğrencilere kazandırılan beceriler konusunda öğretmenlerin sadece 2’si başka bir beceri kazandırmıyor derken, diğer öğretmenler öğrencilerin destek eğitim uygulamalarında başka beceriler kazandığını ifade etmişlerdir. Özellikle sosyal becerilerinin, iletişim becerilerinin arttığını ifade eden öğretmen