TURİZM EKONOMİSİ
• ÜNİTE1:EKONOMİ VE TURİZM EKONOMİSİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Ünite Hakkında Turizm genel ekonomi açısından önemli bir sektördür.
Turizm ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeyde önemli parasal ve reel ekonomik etkiler yaratmaktadır. Ünitede ekonomi biliminin çizdiği çerçeveden hareketle turizm ekonomisini açıklayabilmek için özellikle ekonominin temel kavramlarına değinilmiştir. Ayrıca turizm ile ilgili kavramlar, turizm çeşitleri de açıklanmaktadır. Öğrenme Hedefleri Bu üniteyi tamamladığınızda; Ekonomi biliminin temel kavramlarını, Turizm ile ilgili temel kavramları, Ekonominin bölümleri, mikro-makro ekonomi ve turizm hakkında bilgiler öğrenmiş olacaksınız. Üniteyi
Çalışırken Konuları çok dikkatli okuyun, öğrenin. Kavramlarla ileriki ünitelerde sık sık karşılaşacaksınız. Ünite sonundaki kaynaklara ulaşıp, daha geniş bilgiler edinebilirsiniz.
• Ekonomi (İktisat) Nedir? Her gün yaşadığımız çevrede, televizyon, gazete, dergi ve internette ekonomi hakkında bir takım haberler ve yorumlar görmekte, duymaktayız. Aile yaşantımızda da her gün
ihtiyaçlarımıza yeni bir ihtiyaç daha eklenmekte bazılarını karşılamakta, bazılarını ise ertelemekteyiz. Gerek gelişmiş gerekse de az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelere baktığımızda da ekonomik hayatın inişliçıkışlı olduğunu görmekteyiz. Bazen enflasyonun hızla yükseldiğine, ekonomik durgunluğun ve işsizlik oranının arttığına şahit olmaktayız. Dolayısıyla her an ekonomik olaylarla iç içeyiz. Bu durum bizim ekonomi bilimini öğrenmemizi gerektirir. Böylece ekonomik olayları daha iyi analiz edebiliriz. İktisat sosyal bir bilim adlıdır.
Bu ise insan davranışlarının incelenmesiyle ilgilidir. İktisat toplumların kıtlıkla nasıl mücadele ettiklerini, toplumların sınırlı kaynakları sınırsız isteklerin karşılanmasında nasıl kullandıklarını inceler. “İktisat, sonsuz insan ihtiyaçları karşısında nispeten kıt olan kaynakların yarattığı sorunları inceleyen, bu sorunların çözümü için çareler arayan bir sosyal bilimdir.” Kıtlık; yani insanların arzu ve isteklerinin sonsuz, ancak ihtiyaçları karşılayacak kaynakların sınırlı olması durumu olmadan iktisat bilimi olmaz. Kısacası iktisat kıtlık gerçeğine dayanır. Ekonomi Biliminin Temel Kavramları Her bilim dalında olduğu gibi ekonomi biliminin de kendine özgü terminolojisi vardır. Ekonomi biliminde kullanılan kavramların birçoğu günlük konuşma dilinde de kullanılmaktadır. Şimdi bu kavramlardan bazılarını görelim. İhtiyaç İnsanların çeşitli ihtiyaçları vardır.
Bunların bazısı karşılanmazsa yaşamları sona erer. Havasız insanlar bir iki dakika yaşayabilirler. Gıda almadan birkaç hafta yaşayabilirler. Bazı ihtiyaçlarda vardır ki bunlar karşılanmazsa insanlar ölüm
tehlikesiyle karşılaşmazlar ama rahatsızlık duyabilirler. Örneğin; müzik dinlemek, modaya uygun giyinmek, vb. “İhtiyaçlar ya da istekler; karşılanmadığı zaman acı ve üzüntü, karşılandığı zaman zevk ve haz veren duygulardır.”
• Mallar ve hizmetler kullanılarak karşılanabilen giyinmek, seyahat etmek, barınmak gibi isteklere iktisadi istekler denir.
Mallar ve hizmetler kullanılarak karşılanamayan güzel, cesur, akıllı olmak gibi isteklere de iktisadi olmayan istekler denir. İktisat bilimi iktisadi isteklerle ilgilenir. İnsanların hayatta kalabilmesi için mutlaka karşılanması gereken
ihtiyaçlar (istekler) zorunlu (zaruri-hayati-biyolojik) ihtiyaçlardır. Su içmek, yemek yemek, giyinmek, ısınmak, barınmak gibi. İnsan yaşamının devamı için bir tehlike oluşturmayan iktisadi isteklere ise lüks/kültürel ihtiyaçlar denir. Sinemaya, konsere, tiyatroya gitmek, seyahat etmek, televizyon izlemek gibi. -3- Serbest Mallar Mallar İktisadi (Nadir/Kıt Mallar) Tamamlayıcı Mallar İkâme Mallar Tüketim Malları Üretim Malları Ara Dayanıklı Malları Tüketim Malları Dayanıksız Tüketim Malları Zorunlu ihtiyaçlar ile lüks/kültürel ihtiyaçlar ayrımı hem kişiden kişiye hem de toplumdan topluma değişir. Örneğin bilgisayar kullanmak aynı toplumda yaşayan 2 kişiden biri için zorunlu bir ihtiyaç iken diğeri için lüks bir ihtiyaç olabilir. İhtiyaçların temel 4 özelliği vardır. Bunlar: - İhtiyaçlar sonsuzdur. - İhtiyaçlar şiddet açısından farklılık gösterir. - İhtiyaçlar tatmin edildikçe şiddeti azalır. - Başlangıçta zorunlu olmayan ihtiyaçlar zamanla zorunlu hale gelebilirler. - İhtiyaçlar ve ihtiyaçları tatmine yarayan araçlar ikame edilebilirler. Mallar ve Hizmetler “İhtiyaçları, istekleri karşılamaya yarayan nesnelere “mallar ve hizmetler” denir. Hava, ekmek, ayakkabı bir maldır. Kuaförün saç kesmesi, doktorun hasta muayene etmesi, otobüs şoförünün yolcu taşıması bir hizmet olup, her biri bir ihtiyacı karşılar. Ekmek, otomobil, ayakkabı gibi mallar ile eğitim, sağlık, ulaşım gibi hizmetler arasındaki fark, hizmetler üretildikleri anda tüketilmektedirler. Yani mallar stoklanmakta ve mülkiyeti bir başkasına devredilmektedir. İktisat biliminde tersi belirtilmedikçe mallar ve hizmetler kavramı mallar kavramı içerisinde eşanlamlı olarak kullanılır. Mallar serbest mallar ve iktisadi (nadir/kıt) mallar olmak üzere 2 gruba ayrılırlar. Serbest malları elde etmek için bir bedel ödemek gerekmez, insan ihtiyaçlarına kıyasla bol olan mallardır. İktisadi mallar ise kıt olup, elde etmek için bir bedel ödemek gerekir. Bir pınarın suyu serbest mal iken, bu su dolum tesislerinde işlenerek damacanaya konulsa elde edilmesi için bedel ödemek gerektiğinden iktisadi mal olmaktadır.
• Bir isteğin, ihtiyacın karşılanmasında çay-şeker, benzin, otomobil, vb… mallar bir arada
kullanıldıkları için bu mallar “tamamlayıcı mallar” olarak ifade edilirler. Bazı mallar ise birbirinin yerine geçebilirler. Örneğin; kırmızı et-beyaz et, çay-kahve, vb… bu mallar ikame edilebilirler. Bu tür mallar ikame mallardır. İnsanların isteklerini karşılamaya yarayan nesnelerden bazıları
ihtiyaçları doğrudan doğruya tatmin ederler. Bu mallar tüketim mallarıdır. Tüketim malları nihai mallardır. Yiyecek malları insanların ihtiyaçlarını karşılarken yok olurlar yani istekleri karşılarken bir kere kullanılırlar. Bu mallar dayanıksız tüketim mallarıdır. TV, buzdolabı, mobilya gibi tüketim malları ise istekleri karşılarken yok olmazlar ve bir kereden fazla kullanılırlar. Bu mallar ise
dayanıklı tüketim mallarıdır. Elbise, ayakkabı gibi mallar ise yarı dayanıklı tüketim mallarıdır.
Üretim malları ise tüketim mallarını üretmekte kullanılan, önceden üretilmiş mallardır. Makine, makineyi kullanan işçinin emeği, binalar, dokuma tezgahı vb… bu mallar üretim sürecinde
fiziksel olarak başka bir mala dönüşmezler ve yok olmazlar. Bu tip mallar sermaye/yatırım mallarıdır. Buna karşılık kömür, elektrik, su, gibi mallar ise üretim sürecinde fiziksel olarak bir başka mala dönüşürler. Örneğin fırında kullanılan elektriğin ekmeğe dönüşmesi gibi bu tip üretim malları ise ara mallarıdır. Marketlerde satılan, mutfaklarda kullanılmak üzere alınan un tüketim malıdır. Oysa fırıncının ekmek yapmak için satın aldığı un üretim malıdır. Üretim malları kavramı, sermaye malları ile ara malların toplamını temsil eder.
• Tüketim Faydalı mal ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarının giderilmesi amacıyla doğrudan doğruya kullanılması faaliyetidir. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi tüketim; ekmek, giyecek, bulaşık makinesi gibi
istekleri doğrudan doğruya karşılayan tüketim mallarına yönelik bir kavramdır. Oysa kömür, elektrik, su gibi ara mallar hem kişilerin
isteklerini doğrudan doğruya karşılamak amacıyla, hem de üreticiler tarafından istekleri dolaylı biçimde karşılamak amacıyla kullanılırlar.
Elektrik hem evlerde aydınlatma amacıyla hem de fırında ekmek üretiminde kullanılır. Evlerde kullanılan elektrik doğrudan doğruya ihtiyaçlarımızı karşılar, fırında ekmek üretiminde kullanılan elektrik ise ihtiyaçlarımızı dolaylı olarak karşılar. Tüketim kavramı, ara
mallarının kişiler tarafından, isteklerin doğrudan doğruya karşılanması amacıyla kullanılmasını da kapsar.
• Üretim İnsan ihtiyaçlarını karşılayan mal ve hizmetlerin ortaya çıkarılması, miktar ve faydalarının arttırılması, bunların bir yerden başka bir yere taşınması ve ileride
kullanılmak üzere bozulmadan saklanmasına üretim denir. Üretim, fayda yaratma faaliyetidir. -5- Bir malın faydası, ilk olarak şekil faydası yaratılarak sağlanabilir.
*Döşemelik bir kumaş ile eskiyen koltuk yüzlerinin kaplanması gibi. Burada bir miktar döşemelik kumaşın faydası, o kumaş ile koltuklar kaplanınca artmıştır. Tarlaya atılan bir tohumun sebze haline gelmesi de şekil faydası yaratmaktadır. İkinci olarak mallar bol olarak bulunduğu yerden daha az bulunduğu yere taşınarak “yer/mekân faydası”
yaratılabilir. *Karadeniz’de bol miktarda bulunan hamsi balığının Ankara’ya getirilerek faydasının arttırılması yer faydası sağlar. Bir malın faydasını arttırmanın üçüncü yolu da “zaman faydası” yaratmaktır. *Sebzelerin bol olduğu mevsimde alınarak, konserve yapılması, ya da yazın derin dondurucuda saklanarak kış mevsiminde tüketilmesi
zaman faydası sağlamaktadır. Dördüncü olarak malın faydası “mülkiyet faydası” olarak da arttırılabilir. *Şehrin en işlek yerindeki bir binanın yurda dönüştürülmesi gibi.
Burada da fayda artışı söz konusu olmaktadır
• Üretim Faktörleri Üretim ya da fayda yaratma faaliyetinde kullanılan kaynaklar üretim
faktörleridir. Üretim faktörlerine
girdiler/inputs’da denir. İnsan emeği ve insanın üretim yapmak için kullanmak zorunda olduğu her şey üretken kaynaklar olup, üretim
faktörleridir. Üretim faktörleri 4 grupta ele alınır:
