T a r i h k ö ş e s i :
M i m a r D a v u t
M i m a r K e m a l A l t a n M i m a r Davut, ustası K o c a S i n a m n ekolünden
a y r ı l m ı y a r a k öz san'atın bilimini kavramıştır. Sınanın son ihtiyarlık z a m a n ı n d a b a ş h y a r a k y a r ı m bıraktığı Fatihteki Nişancı Boyalı Mehmet P a ş a camiini Davut t a m a m l a m ı ş t ı .
D a v u d u n 1585 (993) tarihinde inşa ettiği ilk eseri; Fatihte Ç a r ş a m b a civarında b u l u n a n (Mehmet A ğ a camii) dir. Mehmet Ağa Üçüncü M u r a d ı n Darüs- saade ağası idi.
Camiin plânı, dört köşe üzerine ve m i h r a p kıs- mı dışarıya çıkıntılı o l u p eni ile derinliği bir ölçüde- dir. İç a l a n ı n ı n t e r t i b a t ı n d a ; yan beden d u v a r l a r ı n ü- zerinde y a r ı m y u v a r l a k b u l u n a n ve diğer bedenlerde de köşeli tertip edilmiş olan a y a k l a r l a orta büyük kub-
be e t r a f ı sekiz köşe kesimi y a p a r a k bu köşelerin dört ciheti ile m i h r a p üstü yarım k u b b e l e r l e örtülmüştür.
M i m a r Davut ilk eserile - mabet içi boşluğunu sütun ve a y a k l a r l a d o l d u r m ı y a r a k yalnız duvarla*
içinde gizli mesnetler teşkili suretile - mimarî güzel- likte en mükemmel bir tip m e y d a n a k o y m u ş t u r .
Mehmet Ağa camiinin dışı yüzlerindeki sert y o n m a taştan yapılmış olan satıh k a p l a m a a r a l a r ı dört sıra yassı tuğla ile hatıllıdır. Cami ile bitişik olan (Mehmet Ağa türbesi) üzerinde de sade güzel m i m a r î bir tesir g ö r ü l ü r . Cami civarında - h â l â işlek o l a n - bir de h a m a m vardır.
Yine Mehmet Ağaya aid D i v a n y o l u n d a m i m a r D a v u d u n eseri - D a r ü l h a d i s binası b u l u n m a k t a d ı r .
ğişerek bozulmuş kapalı bir sebil mahalli kalmıştır.
Mimar Davudun güzel san'atlar serisinden ikinci eseri 1594 (1002) tarihinde yapılmfş olan (Cerrah- paşa camii) dir. Cerrahpaşa camiinin plânı; münfe- rid sütun ve ayaklarla altı köşe tertibi üzerinedir. Bu
şekil Koca Sinanın Topkapı civarında bulunan (Ah- metpaşa camii) nin esaslarına benzer. Davudun son şaheser plânı; Eminönü meydanındaki (Yenicami) dir. Bu da Sinanın Şehzade camii plânile kardeştir.
Davııt, Yenicamiin, sığlık deniz topraklarında kazık- lar üzerine blok taşlarla temellerini yaparak gövde
d u v a r l a r ı n ı yarısına k a d a r inşa etmekle mimarlıktaki özlü bilgisini m e y d a n a koymuştur.
Yenicamiin t a m a m l a n m a s ı için Davuttan sonra el iliştiren. T ü r k m i m a r l a r ı arasında en çok Koca Ka- sımım s a n ' a t zevkleri b u l u n u p bütün önemli ekler K a s ı m ı n d ı r . M e r m e r üzerine istalâktit süs işlemelerin- de, çini ve alçı dekorasyonunda tamamile Kasımın te- sirleri g ö r ü l ü r ve bu tesirler, Kasımın Ü s k ü d a r d a yaptığı M a h p e y k e r Kösem Sultana ait (Çinili c a m i i ) nin misilsiz iç güzelliği ile karşılaştığı zaman ayfti elin h ü n e r l e r i olduğu • anlaşılır.
Yenicamiin k a l f a s ı da, Süleymaniyedeki T ü r k ve İ s l â m müzesinde saklı b u l u n a n b i r mezar taşı kita- besinden hicrî 1046 tarihinde (Ali İbni Ali) a d ı n d a bir T ü r k olduğu anlaşılmıştır.
Y e n i c a m i ; m i m a r î üstünlüğü ile değer biçilmez bir s a n ' a t tacıdır, i ç i ; çok ince h ü n e r l e r l e zengin o l u p dıştan da asîl bir varlık taşıran alımlı ve seçimli bir k u r u l u ş u vardır.
Yenicamiin ustalarını sayarken Davuttan sonra m i m a r D a l g ı ç Ahmetle m i m a r Meremetçi M u s t a f a y ı gösterip te m i m a r Koca Kasımı içlerinden çıkarmak hiç bir zaman doğru olamaz.
M i m a r Davııdun son p l â n ı olan YenicamMen ev- vel bıraktığı s a n ' a t a r m a ğ a n l a r ı içinde Üçüncü Mu- r a d ı n sadrazamı Yemen Fatihi Sinan P a ş a için Ahi--
kapı sahilinin s u r l a r ı ö n ü n d e y a p m ı ş olduğu (İncil:
Köşk) binasını buluruz. Yüz satıhları y o n m a taştan çok temiz işlenmiş ve şekillenmiş olan bu güzel izerin şimdi yalnız .zemin katın h a r a p d u v a r l a r ı kalmıştır.
Harabesinden bile eserin özlülüğü ve güzelliği silin- memiştir.
K a l a n d u v a r l a r üzerindeki çok san'atlı bir çeşme kitabesinde:
(... Edip tasarruflar mimarı Davut, nice sanatlar etti anda mevcut) mısraı s o n u n d a :
dedi tarihi Sal "Mai canbahş,, 998 tarih düş- müştür.
M i m a r D a v u t 1598 (1004) tarihinde ölen Sad- razam Sinan P a ş a y a Divanyolu caddesi üzerinde ( d a r ü l h a d i s , türbe, sebil) bir a r a d a m i m a r î güzel bir site vücude getirmiştir.
Yine D a v u d u n -596 (1002) de Kızlar ağası Ga- zanfer Ağaya y a p m ı ş olduğu türbe, medrese, sebilden ibaret birbirine ekli önemli örnekleri, F a t i h civarın- da su bentlerine ait sur şeklindeki bozdoğan kemer- leri eteğinde b u l u n m a k t a d ı r . G a z a n f e r Ağanın E y ü p t e Otakçılarda da h a r a p bir medresesi kalmıştır.
Davut, E y ü p t e Sokullu türbesi karşısında Sadra- zam Seyavüş P a ş a y a , yine bu civarda D e f t e r d a r Meh- met P a ş a y a , A y a s o f y a avlusu ö n ü n d e Üçüncü Sultan M u r a d a m i m a r î önemde türbeler inşa etmiştir.
6errahpa$a cahili ve Mehmet a ğ a c a m i i plânı.
