Yaz›flma adresi: Uzm. Dr. Ayla Açar. Uzmanlar T›p Merkezi Haflimiye Meydan› Kat 1 fianl›urfa 63100 Ankara Tel.: (0414) 216 16 16-128
e-posta: aylaacar76@yahoo.com
Al›nd›¤› tarih: 26.06.2007, revizyon sonras› al›nma: 03.12.2007, kabul tarihi: 10.12.2007
Ayla AÇAR*, Ayfle Bilgi S‹PAH‹**, Mehmet An›l ONAN*, Ayçürök KUBATOVA*, Nedim SULTAN**
* Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Anabilim Dal›, Ankara
** Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi T›bbi Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Ankara
ÖZET
Bu çal›flmada kronik yak›nmas› ve muayenesinde erozyone kronik servisiti olan kad›nlarda C. Trachomatis enfeksiyon s›kl›¤›n›n belirlenmesi amaçlanm›flt›r. Çal›flmaya Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Anabilimdal› poliklini¤ine baflvuran 73 kad›n dahil edilmifl ve al›nan endoservikal örneklerde monoklonal antikor immunokromatografi yöntemiyle C.
Trachomatis antijeni araflt›r›lm›flt›r. Çal›flmaya al›nan erozyone kronik servisiti olan kad›nlar›n % 64’ünde (32/50) C. Trachomatis antijen pozitifli¤i tespit edilirken rutin kontrol amac›yla baflvuran kad›nlar›n % 21’inde (5/23) pozitiflik tespit edilmifltir. Sonuç olarak tespit edilen yüksek pozitiflik oran› özellikle erozyone kronik servisiti olan kad›nlarda C. Trachomatis pozitifli¤inin taranmas›
gereklili¤ini ortaya koymaktad›r. Bu amaçla monoklonal antikor immunokromatografik yöntem kullan›labilecek h›zl›, ekonomik ve güvenilir bir seçenek gibi görünmektedir.
Anahtar kelimeler: chlamydia trachomatis, erozyone servisit, immunokromatografi, monoklonal antikor Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derne¤i Dergisi, 2008; Cilt: 5 Say›: 1 Sayfa: 57- 61
SUMMARY
Detection of chlamydia trachomatis antigen prevalance in patients with chronic erosive cervicitis
The aim of this study was to determine the prevalance of C. Trachomatis infections in women who had chronic gynecological complains related to chronic errosive cervicitis. Total 73 non-pregnant women who were admitted to Gynecology and Obstetric Clinic of Gazi University Hospital were enrolled in the study. C. Trachomatis antigen were investigated by monoclonal antibody immunochromotographic assay (Hexagon Chlamydia Rapid test, Germany) in endocervical specimens collected from women. C.
Trachomatis antigen positivity was detected in 64% (32/50) of women with chronic errosive cervicitis and 16% (5/23) of women admitted for routine control. In conclusion, the high C. Trachomatis antigen positivity rate in women with chronical gynecological complaints indicated that, patients with chronic errosive cervicitis should be screened for C. Trachomatis antigen positivity. For this purpose, monoclonal antiboby immunochromotographic assay should be considered as a rapid, economic and reliable choice for detection of C. Trachomatis antigen in endocervical specimens.
Key words: chlamydia trachomatis, erosive cervicitis, immunochromatographic assay, monoclonal antibody
Journal of Turkish Society of Obstetric and Gynecology, (J Turk Soc Obstet Gynecol), 2008; Vol: 5 Issue: 1 Pages: 57- 61
G‹R‹fi
Vajinal ak›nt› ve kas›k a¤r›s›, jinekoloji polikliniklerine baflvuran kad›nlar›n en s›k flikayetleri aras›nda yer almaktad›r. Özellikle tedaviye dirençli veya tekrarlayan vajinal ak›nt› (son alt› ayda ayda bir veya daha s›k) olgular›nda servikal enfeksiyöz nedenler ak›lda bulundurulmal›d›r(1,2). Serviksin bakteriyel ve viral mikroorganizmalarla oluflan kronik enfeksiyonlar›n›n büyük bir ço¤unlu¤unda etken izole edilememekte ve tedaviler körlemesine verilen ampirik tedavilerden oluflmaktad›r(3). Vajinal ak›nt›lar en s›k hastaneye baflvuru nedenleri aras›nda olmas› nedeni ile do¤ru tan› ve direkt etkene yönelik do¤ru tedavi, hem tekrarlayan kereler hastaneye baflvuru ile oluflabilecek ifl gücü kayb›n› hem de ülke ekonomisine getirilecek yükü azaltabilir.
Chlamydia trachomatis cinsel yolla bulaflan hastal›k (CYBH) etkenleri aras›nda önemli bir yer tutar.
Kad›nlarda s›kl›kla asemptomatik seyreden basit servikal enfeksiyonlardan pelvik inflamatuar hastal›k (PIH) gibi çok daha ciddi tablolara neden olabilir (4-
6). Toplumda görülme s›kl›¤›n›n giderek artmas›n›n en önemli nedenlerinden birisi kad›nlarda %50-80 oran›nda asemptomatik seyretmesi ve mevcut semptomlar›n C. Trachomatis’e özgü olmamas›d›r.
Sinsi ve özellikle tubalarda geri dönüflümsüz harabiyete yol açan enfeksiyonlara sebep olabilmesinden ötürü jinekoloji prati¤inde çok s›k karfl›lafl›lan ektopik gebelik ve tubal infertiliteye yol açabilir. C. trachomatis’in di¤er önemli özelli¤i ise zorunlu hücre içi patojeni olmas› ve standart yayma ve kültürlerle tespit edilememesidir. Bu nedenle C. Trachomatis enfeksiyonlar›na h›zl› ve do¤ru tan› koyduracak ve vakit kaybetmeden tedaviye bafllamay› sa¤layacak tan›sal yöntemlere ihtiyaç vard›r.
Bütün bu nedenlerden dolay› bu çal›flmada tekrarlayan vajinal ak›nt› flikayeti olan kronik erozyone servisit olgular›nda C.trachomatis antijen s›kl›¤›n›n monoklonal antikor immunokromatografi (MAI) yöntemiyle saptanmas› amaçlanm›flt›r.
GEREÇ ve YÖNTEM
Hastalar ve örnekler
Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Anabilimdal› poliklini¤ine Ocak 2003-Aral›k 2003 tarihleri aras›nda baflvuran, yafllar› 21-62 aras›nda
de¤iflen (yafl aral›¤› 21-62; yafl ortalamas›; 37,12±9.35 y›l) 73 kad›n çal›flmaya al›nd›. Bu olgulardan 50’si birçok kez tedaviye ra¤men tekrarlayan vajinal ak›nt›
ve/veya kas›k a¤r›s› flikayetleri olan ve 23’ü ise rutin kontrol amac› ile hastaneye baflvumufl herhangi bir jinekolejik yak›nmas› olmayan sa¤l›kl› kad›nlard›.
Olgular›n jinekolojik muayeneleri uzman doktorlar taraf›ndan yap›ld›. Çal›flma grubundaki olgular›n tümü;
tedaviye dirençli tekrarlayan vajinal ak›nt›s› olan ve jinekolojik muayenesinde servikal ak›nt›, erozyon ve nabothi kistlerinin efllik etti¤i kronik servisit görünümü olan kad›nlardan oluflmaktayd›. Kontrol grubundaki olgular ise herhangi bir jinekeolojik yak›nmas› olmayan rutin kontrol amac›yla hastaneye baflvurmufl ve jinekolojik muayenelerinde tümüyle normal servikal görünümü mevcut olan kad›nlard›. Ayr›ca hasta ve kontrol grubundaki tüm olgular›n son bir y›l içerisindeki servikal PAP smear incelemelerinde önemli bir özellik yoktu.
Servikal sürüntü örnekleri jinekolojik muayene s›ras›nda servikal mukus steril bir gazl› bezle silindikten sonra bir adet dakron uçlu steril eküvyon ile endoservikal kanaldan al›nd›. Örnekler uygun koflullarda laboratuvara ulaflt›r›ld› ve bekletilmeden incelemeye al›nd›.
Antijen saptanmas›
Endoservikal sürüntü örneklerinde C. Trachomatis antijeni ticari olarak temin edilen monoklonal antikorla kapl›
immunokromatografik test ile (Hexagon Chlamydia Rapid Test Kit, Human Diagnostics, Almanya) araflt›r›ld›.
‹mmünokromatografik yöntemin prensibi; membran üzerine emdirilmifl spesifik monoklonal antikor-boya kompleksine hasta örneklerinde bulunan antijenin ba¤lan›p antikor-antijen kompleksi oluflturmas› esas›na dayanmaktad›r. Kad›nlardan al›nan endoservikal sürüntü örnekleri kitle beraber sa¤lanan ekstraksiyon s›v›s› içinde inkube edilerek antijenlerin ekstraksiyonu sa¤land›.
‹nkübasyon süresi sonunda test kart›ndaki pencereye bu s›v›dan 4 damla damlat›larak kartlar etüvde 20 dk inkübasyona b›rak›ld›. ‹nkubasyon süresi sonunda test alan›nda antijen-antikor kompleksinin olufltu¤unu gösteren bant fleklinde renklenme görülmesi durumunda test pozitif olarak kabul edildi.
Çal›flmada kullan›lm›fl olan yöntem sadece antijen negatiflik ve pozitiflik ilkesine göre tasarlanm›fl oldu¤u için bu yöntemle C. Trachomatis tiplemesi mümkün de¤ildi ve baflka bir yöntemle de ayr›ca C. Trachomatis tiplemesi yap›lmad›.
Hasta gruplar› n (hasta Antijen Antijen say›s›) pozitif say› negatif say›
(%) (%)
Kontrol 23 5 (21,7) 18 (78.3)
Kronik servisit 50 32 (64) 18 (36)
‹statistiksel De¤erlendirme
Bu amaçla ki-kare testi kullan›ld› ve sonuçlar ‘Stastical Package for the Social Sciences’ (SPSS) 10 program›nda de¤erlendirildi.
BULGULAR
Çal›flmaya al›nan kronik servisitli olgular›n yafl ortalamas› 37,12±9,35 (21-62) y›l, kontrol grubun 41,13±8,49 (27-60) y›l olarak bulunmufltur. Çal›flma grubunda hastaneye baflvuru s›ras›nda bütün olgularda tekrarlayan vajinal ak›nt›, 15 (%30)’inde kas›k a¤r›s›, 2 (%4)’sinde a¤r›l› idrar yapma flikayetleri mevcuttu.
Yine çal›flma grubundaki olgular›n tümünün spekulum muayenesinde servikal erozyon ve ak›nt›n›n efllik etti¤i kronik servisit görünümü mevcuttu.
Kronik servisit olgular›n›n 32 (%64)’sinde C.
Trachomatis antijen pozitifli¤i tespit edilirken, kontrol grubunda ise 5 (%21) olguda pozitiflik tespit edilmifltir.
Tablo I: Çal›flma ve kontrol gruplar›n›n C.trachomatis antijen pozitiflik oranlar›
TARTIfiMA
Genital sistem enfeksiyonlar› birçok etken taf›ndan oluflturulabilir. Özellikle tekrarlayan vajinal ak›nt›
flikayeti olan kad›nlarda servikal enfeksiyonlar ve özellikle de klamidya sevisiti ak›lda bulundurulmal›d›r
(1,2). Son y›llarda tüm dünya genelinde bütün CYBH’
lara paralel olarak C. Trachomatis enfeksiyonlar›n›n s›kl›¤›nda da art›fl dikkat çekicidir. S›kl›ktaki art›fl›n en önemli nedeni enfeksiyonlar›n genellikle asemp- tomatik seyretmesi ve bakterilerin toplumda h›zla yay›lma olana¤› bulmas›d›r. Bu nedenle genifl tarama programlar›yla enfeksiyonlar›n tan›mlanmas› ve tedavi edilmesi gerek ciddi komlikasyonlar›n önlenmesi gerekse yay›l›m›n s›n›rland›r›lmas› aç›s›ndan büyük önem tafl›maktad›r(7). C.trachomatis enfeksiyonunun kad›nlarda s›kl›kla asemptomatik seyretmesi enfeksiyonun toplum içinde yay›lmas›nda kad›nlar›n erkeklerden daha fazla rolü oldu¤unu gösterir(8). Tüm dünyada her y›l
yaklafl›k 89 milyon yeni C. trohomatis enfeksiyonunu olgusunun ortaya ç›kt›¤›, bu say›n›n Amerika Bileflik Devletleri’nde 3 milyon ve Avrupa’da 10 milyon oldu¤u bildirilmektedir(9). C. Trachomatis prevalans›
her ülkede farkl› olmakla birlikte ülkemizde enfeksiyonun gerçek yayg›nl›¤›n› gösterebilecek yeterli veri yoktur. Ülkemizde farkl› bölgelerde yap›lan çal›flmalarda farkl› kad›n gruplar›nda insidans› %1,1 ile % 49.16 aras›nda de¤iflen oranlarda saptanm›flt›r (10-
17). Ülkemiz genelinde Enzyme immuno assay (EIA) yöntemi ile semptomatik kad›nlarda C. Trachomatis antijen pozitifli¤i; ‹stanbulda %4-9, Adana’da %8, Gaziantep’de %20 ve ‹zmir’de %32-42 olarak tespit edilmifltir(8,18).
Kad›n hastal›klar› ve do¤um poliklini¤ine tekrarlayan vajinal ak›nt› flikayetleri ile baflvuran erozyone kronik servisiti olan kad›nlarda C. Trachomatis pozitifli¤inin araflt›r›ld›¤› bu çal›flmada 50 kronik servisiti olan ve 23 kontrol grubu olmak üzere toplanm 73 kad›ndan al›nan servikal sürüntü örne¤i monoklonal antikor immunokromatografi yöntemi ile incelenmifltir.
Erozyone kronik servisiti olan semptomatik olgular›n 32’sinde (%64), kontrol grubundaki asemptomatik kad›nlar›n ise 5’inde (%21,7) antijen pozitifli¤i saptanm›flt›r. Semptomatik kad›nlardaki pozitiflik oran›
ülkemizde yap›lan di¤er çal›flmalara göre çok daha yüksektir(16,19). Bunun sebebi septomatik grubun tekrarlayan tedavilere dirençli ve erozyone kronik servisitli olgular olmas› olabilir. Çünkü ülke genelinde yap›lan hemen tüm çal›flmalarda semptomatik gruplarda vajinit ve servisit olgular› çal›flmaya birlikte dahil edilmifltir ve erozyone servisiti olan hasta say›s›
s›n›rl›d›r. Bunun yan› s›ra Bulut ve arkadafllar›n›n yapt›¤› çal›flmada servikal ak›nt›, kas›k a¤r›s›, a¤r›l›
idrar yapma, a¤r›l› cinsel iliflki vb. flikayetleri olan olgulardaki C. Trachomatis antijen pozitifli¤i di¤er çal›flmalarla paralellik gösterirken servikal erozyonu olgularda bizim çal›flmam›za benzer olarak antijen pozitifli¤i daha yüksek oranda tespit edilmifltir ve araflt›rmac›lar özellikle erozyone servisiti olan olgular›n C. Trachomatis yönünden taranmalar›n› önermektedirler
(19).
Chlamydia trachomatis enfeksiyonunun kazan›lmas›nda rol oynayan risk faktörlerinin bafl›nda genç yafl, düflük sosyoekonemik düzey, cinsel aktivite s›kl›¤›, yeni partner say›s› ve kad›nlarda non-bariyer kontrasepsiyon yöntemlerinin kullan›lmas› yer almaktad›r(5). Bat›
ülkelerinde genç yafl (24 yafl ve alt›) C. Trachomatis
enfeksiyonu için önemli bir risk faktörü olarak belirtilmektedir. Ülkemizde yap›lan çal›flmalarda ise bizim çal›flmam›zda da tespit etti¤imiz gibi (çal›flma grubunda yafl ortalamas› 37,12’dir) enfeksiyonun daha ileri yafllarda görüldü¤ü saptanm›flt›r. Bu duruma toplumumuzda cinsel hayata daha geç bafllanmas›n›n etkili olabilece¤i düflünülmüfltür.
Ülkemizde C. Trachomatis enfeksiyonlar›n›n s›kl›¤›n›
saptamak için yap›lan çal›flmalarda; servikal sürüntü örneklerinde monoklonal immunokromatografik immunoassay(5), EIA (3,19), direk floresan antikor (DFA) yöntemi, PAP yayman›n direkt incelemesinde klamidyal inklüzyon cisimci¤i tespiti(7), shell-vial (SV) hücre kültürü(24), transkripsiyon esasl› amplifikasyon (TMA)(19) ve serum örneklerinde EIA ile Ct-Ig G ve Ig M antikor varl›¤› ve bu yöntemlerin baz›lar›n›n kombine edildi¤i yöntemler kullan›lm›flt›r
Biz de çal›flmam›zda kronik erozyone servisitli hasta grubunda servikal sürüntü örneklerinde monoklonal antikor immunokromatografi yöntemini kullanarak C.
Trachomatis antijen pozitifli¤i araflt›rd›k. Ayn› yöntemle yap›lan benzer çal›flmalarda yöntemin avantaj ve güvenilirli¤ine yönelik sonuçlar paralellik göstermektedir.
Arumainayagam ve arkadafllar› taraf›ndan yap›lan bir çal›flmada immunokromatografik yöntemi hücre kültürü yöntemiyle karfl›laflt›r›lm›fl; yöntemin duyarl›l›¤› % 93.5, özgüllü¤ü % 99 olarak bulunmufltur. Üç yüz altm›fl yedi örne¤in de¤erlendirildi¤i çal›flmada sadece 4 yanl›fl negatif sonuç elde edilmifl ve bu da örneklerdeki mikroorganizma say›lar›n›n az olmas›na ba¤lanm›flt›r. Hücre kültüründe negatif, ancak bu yöntemle pozitif bulunan iki örnekte ise direk immunfloresan yöntem kullan›larak mikroorganizma varl›¤› kan›tlanm›flt›r. Çal›flmac› ve arkadafllar› testin duyarl›l›¤›n›n di¤er antijen saptama yöntemleriyle karfl›laflt›r›labilir düzeyde oldu¤unu belirtmifllerdir(25). Ayn› yöntemle yap›lan bir baflka çal›flmada ise EIA ve DFA yöntemleri, hücre kültürü yöntemiyle karfl›laflt›r›lm›fl ve s›ras›yla duyarl›l›klar› % 83 ve % 73, özgüllükleri ise
% 98 ve % 99 olarak bulunmufltur. Bu çal›flmada kullan›lan yöntemle özgüllükleri benzer iken immunokromatografik yöntemin duyarl›l›¤›n›n daha yüksek oldu¤u göze çarpmaktad›r(26). Benzer flekilde ülkemizde Denli ve arkadafllar›n›n 166 hayat kad›n›n›nda immunokroma-tografik yöntemle yapt›klar› çal›flmada pozitiflik oran› % 7.8 olarak tespit edilmifltir (5). Sonuç olarak ülkemizde daha önce hiç tespit edilmemifl yaklafl›k % 64 gibi yüksek pozitiflik oran›n›n saptand›¤›
bu çal›flma, özellikle tedaviye dirençli erozyone kronik
servisitli olgularda mutlaka C. Trachomatis taramas›
gereklili¤ini ortaya koymaktad›r. Bu amaçla ‹mmuno- kromatografik yöntemin; rutin klinik laboratuvarlarda uygulanabilecek, h›zl› tan› gerektiren, özellikle hastan›n klini¤e tekrar gelme ihtimalinin düflük oldu¤u ya da olmad›¤› durumlarda kullan›labilecek, h›zl›, ekonomik ve güvenilir bir seçenek olabilece¤i düflünülmüfltür.
KAYNAKLAR
1. Ergeneli MH: Alt genital sistem enfeksiyonlar›. Sürekli T›p E¤itim Dergisi 1992; 1: 263- 6.
2. Mandel GL, Douglas RG, Bennett JE (eds): Principles and Practice of infectious Diseases 1990, 3rd ed. Churchill Livingstone Inc. New York.
3. Ar›kan S, Tunçkanat F, Günalp S, Ergüven S, Günalp A: Vajinal ak›nt› yak›nmas› ile baflvuran hastalarda etkenlerin mikrobiyolojkik olarak de¤erlendirilmesi. Mikrobiyol Bült 1997, 31: 103- 11.
4. Robert C. Barnes: Laboratory Diagnosis Of Human Chlamydial Infections. Cl›n M›crob›ol Rev 1989; 2: 119- 36.
5. Denli M, H›zel K, Emekdafl G, Sak›zl›gil B: Genelev kad›nalr›
ve traseksüellerden al›nan örneklerde chlamydia trachomatis antijeninin saptanmas›. Mikrobiyol Bült 1997; 31: 285- 9.
6. Olshen E, Shrier LA: Diagnostic tests for Chlamydial and Gonorrheal infections. Semin Pediatr Infect Dis 2005; 16:
192- 8.
7. Özda¤ D, Us D, Demirezen fi, Beksaç S: Jinekolojik yak›nmalar›
olan ve olmayan kad›nlarda Chlamydia trachomatis pozitifli¤inin sitolojik ve direk immünfloresans yöntemleriyle araflt›r›lmas›.
Mikrobiyol Bült 2007; 41: 51- 61.
8. A¤açfidan A: Chlamydia enfeksiyonlar›n›n epidemiyolojisi.
s 5-9. An¤ O, Badur S, A¤açfidan A (ed): Chlamydia enfeksiyonlar›
ve tan›da yenilikler 1994. Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti, ‹stanbul.
9. Jonson RE, Newhall WJ, Papp JR, et al: Screening tests to dedect Chlamydia trachomatis and Neisseria gonorrhoeae infections-2002. MMWR Recomm Rep 2002; 51 (RR-15):
1- 38.
10. Özflener S, Bilgiç A, Bilgin O, Erensoy S, Çapano¤lu R: ‹nfertilitede Chlamydia trachomatis enfeksiyonu. ‹ndeks Derg 1993; 7:
313- 6.
11. Genç M, A¤açfidan A, Ye¤eno¤lu Y, Turan O, Kuru Ü, Mardh PA: Screening for Chlamydia trachomatis and Neisseria gonorrhoeae in pregnant turkish women. Eur J Clin Microbiol
‹nfect Dis 1993; 12: 395.
12. Dereli D, Serter D, Ertem E, Asena U: Gebelerde servikal Chlamydia trachomatis enfeksiyonunun araflt›r›lmas›. Mikrobiyol Bült 1995; 29: 261- 4.
13. Poyraz O, Bak›c› MZ, Bak›r M: Genelev kad›nlar›nda ve düflük yapan kad›nlarda Chlamydia trachomatis Ig A ve Ig G antikorlar›n›n araflt›r›lmas›. Mikrobiyol Bült 1993; 27: 249- 53.
14. Cengiz L, K›yan M, Cengiz AT, Aksoy AM, Kara F, Seçkin L, K›l›ç H: Steril-infetil olgular›n serumlar›nda Chlamydia trachomatis antijeninin ve serumlar›nda Ig G antikorlar›n›n ELISA ile araflt›r›lmas›. Mikrobiyol Bült 1992;26:203-13.
15. Cengiz L, K›yan M, Cengiz AT, Aksoy AM, Kara F, Seçkin L, K›l›ç H: Steril-infetil olgular›n serumlar›nda Chlamydia trachomatis Ig G’nin ELISA ile araflt›r›lmas›. ‹nfeks Derg 1993; 7: 309- 12.
16. Aksoy AM: Çeflitli servisit olgular›nda ve vajinal ak›nt›s› bulunan hastalarda Chlamydia trachomatis antijeni araflt›rmas›. Mikrobiyol Bült 1993, 27: 327-34.
17. Y›lmaz E, Kocabeyo¤lu O, Gün H ve ark: Risk gruplar›nda Chlamydia trachomatis enfeksiyonu s›kl›¤›n›n Enzyme Immuno Assay yöntemi ile araflt›r›lmas› ve Papanicolau yöntemlerinin de¤eri. Türk Hij Den Biyol Derg 1989; 46: 57- 68.
18. Konmaz M, Kocabeyo¤lu Ö, Koflan E, Birinci ‹, Yergök YZ, Erden D: Klinik örneklerdan Chlamydia trachomatis izolasyonu, Chlamydia antijeninin ve IgG antikorlar›n›n araflt›r›lmas› ve yöntemlerinin de¤erlendirilmesi. Mikrobiyoloji Bülteni 1997;
31: 275- 83.
19. Bulut Y, Durmaz B, Durmaz R, Otlu B: Genital Yak›nmas›
Olan Kad›nlarda Chlamydia Trachomatis, Transkripsiyon Esasl›
Amplifikasyon ve Enzim Immunoassay Yöntemleri ile Araflt›r›lmas›.
Mikrobiyol Bült 2002; 36: 31- 9.
20. Çiçek C, Altu¤lu I, Özacar T, Kolday K, Demir N, Bilgiç A.
Assessment of Chlamydia trachomatis prevalence by cell culture and transcription-mediated amplification in symptomatic women. Med Princ Pract 2004; 13: 91- 4.
21. S›rmatel F, fiahin N, S›rmatel O, Telli E, Keçeci S: Chlamydia trachomatis antigen positivity in women in risk groups and its relationship with the use of antibiotics. Jpn J Infect Dis 2005; 58: 41- 3.
22. Öztürk CE, Özdemir I, Yavuz T, Kaya D, Behçet M: Etiologic agents of cervicovaginitis in Turkish women. Saudi Med J 2006; 27: 1503- 7.
23. Ronsmans C, Bulut A, Yolsal N, A¤açfidan A, Filippi V: Clinical algorithms for the screening of Chlamydia trachomatis in Turkish women. Genitourin Med 1996; 72: 182- 6.
24. Çiçek C, Bilgiç A, Yayg›n YE, Koturo¤lu G, Yalaz M, Kurugöl Z, Nazl› O, Gündem G. Semopltomlu hastalarda Chlamydia trachomatis enfeksiyonun prevalans› ‹nfeksiyon Dergisi (Turkish Journal of Infection) 2006; 20: 27- 30.
25. rumainayagam T, Matthews RS, Uthayakumar S, Clay JC:
Evaluation of a Novel Solid-Phase Immunoassay, Clearview Chlamydia, for the Rapid Detection of Chlamydia trachomatis.
J Clin Microbiol 1990; 28: 2813- 4.
26. Hipp SS, Han Y, Murphy D; Assessment of enzyme immunoassay and immunofluorescence tests for detection of Chlamydia trachomatis. J Clin Microbiol 1987; 25: 1938- 43.
