Y a p ı T e k n i ğ i
İ N Ş A A T Ş A N T İ Y E L E R İ N İ N F E N N Î B A K I M D A N
T E Ş K İ L Â T ]
Y. Mimar Naci MELTEM
(Geçen sayıdan)
Şantiyelerde en mühim iş gören cihazlardan birinin Betoniyer olduğu malûmdur.
Betoniyfcr ve betonun tevzii.
Betoniyer ne zaman kullanılmalıdır? Saatte iki metre mik'âbı b e t o n d a n fazla beton harcına ih-tiyaç gösteren işlerde betoniyer kullanılmasını tavsi-ye edenler varsa da sekiz saatlik çalışma m ü d d e t i zarfında 50 metre mik'abı beton harcı kullanılmasına ihtiyaç gösteren işlerde, bahalı bir cihazın 'bedeli, elde edilecek kârın h e m e n hepsine tekabül edeceğin, den, bu gibi şartlar dahilinde betonun el ile yapıl-masını daha iktisadî bulanlar da çoktur.
Betoniyer ile yapılan b e t o n harcı ile el ile ya_ pılan beton harcı işçiliğinin mukayesesinde:
a — Muayyen bir zaman zarfında b e ş kişiden mürekkep bir işçi ekipinin yevmiyeleri ve bu işde kullanılan aletler kıymeti ile:
Ib — Bir metre m i k a b ı b e t o n imâline isabet eden betoniyerin amortismanı, ve bunun m u b a y a a bedeli faizi ile betoniyeri işleten makinst ve işçilerin yevmiyeleri mukayese edilir.
Bir metre mik'abi mamul beton için amortis-m a n v e te'sis faizi; senelik aamortis-mortisamortis-man v e faizin, havaların muhalefetinden dolayı ve cihazın bir şanti-yeden diğerine nakli esnasında geçen müddetler h a . riç olmak üzere, bir sene zarfında imâl edilen b e t o n miktarına taksimi suretile elde ederiz.
Muhtelif memleketlerdeki işçilerin kabiliyetle, ri yekdiğerinin aynı olmadığı gibi memleketimizin, muhtelif mıntakalarındaki işçilerin verimi d e aynı ol-madığından bu hususda kat'i bir fikir dermeyanı m ü m k ü n görülmemektedir. Ma'hiza yapılacak iş hacmi beş yüz metre mik'âbına çıktığı t a k d i r d e betoniyer kullanılması lâzımdır.
Betonun nakli ve kalıplar dahiline boşaltılma, sı için ekseriya elli ilâ altmış metre irtifamda beton
Şekil: 1
tevzi te'sisatı yapılır. Bu te'sisat kırk metre kutrun-d a bir inşaat şantiyesinin b e t o n ihtiyacını tevzie ki-fayet edebilir.
A n c a k dökülecek beton hacmi üç ilâ dört bin metre mik'abı olduğu takdirde bu te'sisat iktisadî bir faide te'min eder. Şekil: 1.
Bu suretle tevzi edilen betonda, sikleti zatiye-sinin ağır olmasından dolayı daha çabuk sükût eden çakılların beiton kütlesinden ayrılmasından dolayı beton hacmi mütecanis kalmıyacağı cihetle b u gibi ahvalde beton evvelâ bir sandık içine sevk olunarak kürekle karıştırıldıktan sonra kullanılır.
Betonun imâlinde, kullanılacağı yere şevkinde, dökülmesinde elde edilen randıman çok mütehavvil-dir.
Vasat derece ehemmiyetteki şantiyelerde be-ton dolu demir el arabaları bir elevatör plakı üzeri-ne konmak suretile yukarıya çıkarılır ve betonun kullanılacağı yere kadar imtidat eden boru veya ahşaptan oluklara boşaltılarak sevk edilir.
Terfi tablosunun ucuna ikisi halkalı biri çengelli olmak ve halkalar arabanın iki koluna ve çengelli uç da tekerleğe takılmak suretile beton dolu el ara-balarının yerden betonun döküleceği kısım civarına kadar çıkarılması da mümkündür. İnşasına başlanan binanın ittisalinde başka bir hail mevcut olmadığı takdirde fazla miktarda kereste sarfını muciıb olmak-la beraber büyük bir koolmak-laylık göstermesi itibarile bahis edilmeden geçilmemesi lâzım gelen bir usul de zeminden başlıyarak binayı dairen medar kuşa-tan ve üst katta nihayet bulan bir sathı mail yapılma-sıdır.
Bu sathı mail harici divarlara muvazi surette konan büyük maktadaki dikmeler üzerinde te'sis edilir. Jzerinde yük İle beraber geçecek amelenin a-yağının kaymaması için çitalar çakılarak, araba teker-leklerinin takılmaması için de bunların ortalarında araba tekerleği genişliğinden daha fazla olmak üze-re aralıklar bırakılır.
Şantiyelerde kazalara mâni olmak için terfi aletlerinin daimî ve dikkatli bir surette mürakabesi lâzım gelir.
Madenî kabloların milimetre murabıbarna on beş ve halatların milimetre murabbaına da bir buçuk kilodan fazla siklet tahmil edilmemesine dikkat et-tirilmelidir.
Kabloların sarıldığı kasnakların kutrunu m a d e -nî kablolar için kutrun asgarî yirmi ve halatlar için de yedi misilden az olmaması lâzımdır. Hiç kuL lanılmadan evvel yüz derece hararete yakın bir ha-rareti haiz gres içine batırılmış olması lâzım gelen madenî kabloların bu yağ tabakası zail olmağa baş-layınca, gres ve plombajinden mürekkep bir mahlül ile tilâ edilmelidirler. Mâdeni kablolar ancak bu su-rette iyi muhafaza edilmiş olabilirler. Ratip mahaL lerde kullanılmış olan madenî kablolara gres taba-kasının te'siri çok cüz'i olacağından bunların sathına kaynar halde katran sürülmesi şayanı tavsiyedir.
Kalıplar:
Beton imâlatın selabeti ile kalıpların ne kadar yakından münasebeti olduğunu tekrarlamağa lüzum görmemek mümkün değildir.
Betonarme inşaatta vukua gelmiş olan arıza-ların hemen kısmı azaminin kalıparıza-ların iyi bağlanma-mış veya ihtiyatsız sökülmüş olmasından ileri geldi-ği hatırlanır ise kalıp bahsinin derecei ehemmiyeti tekıar anlaşılmış olur. Betonarme imâlat
maliye-tinin bir kısmı mühimini muvakkat mahiyette olan kalıp teşkil etmekte olduğundan, kereste zayiatının ve işçiliğin haddi asgariye indirilebilmesi îçîn kirişlerin eb'adının, piyasa kereste eb'adının kesil-meden kullanılmasını mümkün kılacak surette inti-habı ile kalıpların imâli işçinin şahsi düşüncesine bırakılmıyarak, şantiye börosu tarafından tertiplen-melidir.
Memleketimizde madenî kalıplar taammüm etmiş değildir. Bunlar yekdiğerinin ayni olan işler için kullanabileceğinden, şekil ve eb'ad itibarile yekdiğe-rine benzemeyen inşaat için elverişli gelmemekte-dir. A d e d i az olmamak üzere dairevî maktalı sütun-lar için madenî kalıpsütun-lar harpten evvel daha iktisadî düşmekte idi.
Büyük açıklıklı kemerlerin kalıp dikmeleri, ya_ rısına kadar kum doldurulmuş ve üstü açık, saç ku_ tulardaki kum üzerine konması, betonun tasalluıbun-dan sonra bu kutular yanıntasalluıbun-dan delinerek kemerin verdiği tazyik ile kumun akması ve kalıp dikmeleri-nin bu suretle alınması iyi neticeler vermiştir. Yekdi-ğerinin aynı açıklığı olan kemer şeklindeki terasların kalıpları da müteharrik iskeleler vasıtası ile teşkil edilerek, kalıp sökmek külfetinden bu suretle
vares-te kalınmış olur.
Şantiyelerde kazık çakma, kaya hafriyatı, çi-mento enjeksiyonu, betonun şevki, betonun dövül-mesi veya tokmaklanması, kabili nakil (kompresörle-rin tevlit ettiği tazyiki hava ile yapılır.
