Hassas Tar m Teknolojilerinin Adaptasyonunu Etkileyen Faktörler ve Bu Teknolojilerin Dünyadaki Kullan m Durumu

(1)

2013, 9 (4), 263-272

Hassas Tarm Teknolojilerinin Adaptasyonunu Etkileyen Faktörler ve Bu Teknolojilerin Dünyadaki Kullanm Durumu

Muharrem KESKN

Mustafa Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Biyosistem Mühendislii Bölümü, 31040 Antakya, Hatay keskin@mku.edu.tr

Received (Geli Tarihi): 04.06.2013 Accepted (Kabul Tarihi): 07.10.2013

Özet: Hassas Tarm Teknolojileri (HTT); uydu teknolojileri, elektronik ölçüm ve kontrol sistemleri ve bilgisayar yazlmlar gibi yüksek teknolojileri kullanarak tarmsal üretimde kârllk ve etkinliin arttrlmasn ve doal kaynaklarn korunmasn amaçlar. HTT ile ilgili ilk çalmalar 1980'li yllarda ABD, Kanada, Avustralya ve Bat Avrupa'da balam olmasna ve bu alanda önemli düzeyde aratrma yaplmasna ramen geçen süre içinde bu teknolojilerin kullanm beklenenden düük seviyededir. Bu bildirinin amac, HTT’nin adaptasyonunu etkileyen faktörler, bu teknolojilerin ekonomiklii ve dünyadaki kullanm durumu hakknda bilgi vermektir. Yaplan çalmalar, çiftçilerin kiisel özellikleri (ya, eitim, cinsiyet, kiilik, aile yaps, sosyal ilikiler), çiftliin fiziksel ve ekonomik özellii, yasal düzenlemeler, teknoloji ile ilgili destek verebilecek kurulularn says ve nitelii, kârllk, teknolojilerin özellii (maliyet, eriim, kullanm zorluu, teknik destek) gibi faktörlerin adaptasyonu etkileyen en önemli faktörler alduunu ortaya koymaktadr.

Anahtar kelimeler: Hassas Tarm Teknolojileri, Adaptasyon, Kullanm durumu, Kârllk.

Factors Affecting the Adoption of the Precision Agriculture Technologies and the Adoption Rate of These Technologies in the World

Abstract: Precision Agriculture Technologies aim to increase the profitability and efficiency in the agricultural production while preserving the natural resources by employing satellite technologies, electronic measurement and control systems, and computer software. The usage rate of these technologies is less than expected although first studies were started in the beginning of 1980ies in the USA, Canada, Australia, and Western Europe. The aim of this article is to give information about the factors affecting the adoption, profitability, and usage rate of the technologies in the world. The most important factors such as personalities of the farmer, family structure of the farmers, characteristics of the farms, legal affairs, the number and properties of the institutions offering support on these technologies, and the characteristics of the technologies affect the adoption and usage rate of the technologies.

Key words: Precision agriculture technologies, Adoption, Usage rate, Profitability.

GR

Elektronik ve bilgisayar teknolojilerindeki gelime- lerin çok hzl bir ekilde yaand günümüzde, tarm da bu teknolojik gelimelerden pay almaktadr. Son yllarda, artan çevre bilinci, birim alandan daha yüksek verim, üretim masraflarnn azaltlmas ve bata su ve toprak olmak üzere doal kaynaklarn snrl olmas

nedeniyle yeni tarmsal üretim sistemlerinin aray

içerisine girilmitir. Hassas Tarm Teknolojileri (HTT);

tarma bilgi ve teknolojiyi birlikte getirerek tarmsal iletmecilii deitirebilecek özellie sahip, gelime aamasnda olan bir teknolojidir. 1990’l yllarn banda adndan skça bahsedilmeye balanan HTT,

tarmsal deiimin temelini oluturmaktadr. HTT, uydu teknolojileri, elektronik ölçüm ve kontrol sistemleri ve bilgisayar yazlmlar gibi yüksek teknolojileri kullanarak çok küçük alanlarda tarmsal girdi uygulama miktarn deitirerek, kârllk ve tarmsal etkinliin arttrlmasn ve çevreyi korumay amaçlamaktadr (Keskin ve Görücü Keskin, 2012).

Özellikle ABD yönetimi tarafndan 2000 ylnda Küresel Konum Belirleme Sistemi (GPS)’ne eklenen kastl hatann (Selective Availability) kaldrlmas bu sistemin doruluunu olumlu yönde etkilemi, hata miktar, düzeltme sinyali olmadan yüz metreler

(2)

seviyesinden birkaç metre seviyesine inmitir. Bu gelime, özellikle toprak ve verim haritalama gibi baz

teknolojilerin maliyetini azaltmtr. Ayrca uydu esasl

konum belirleme sistemlerindeki gelimeler ile traktör ve biçerdöver gibi kendi yürür tarm makinelerinin otomatik dümenlenmesi konusunda önemli gelimeler kaydedilmitir. Bunun yannda, HTT alannda faaliyet gösteren firma saysnn artmas rekabeti artrm, bu sayede kullanlan teknolojilerin maliyeti azalmtr (Keskin ve Görücü Keskin, 2012).

Adaptasyon, yeni bir tarm teknolojisinin çiftçiler tarafndan temin edilip kullanlmas olarak tanmlana- bilir. Yeni teknolojilerin yaygn ve yüksek oranda kullanm, tarmda geliimin ve sürdürülebilirliin en önemli kaynaklarndan biridir. Yeni teknolojilerin kullanm ile tarmsal uygulamalar bu teknolojilerin oluturduu yararlardan nasibini almakla birlikte, bu teknolojileri üreten sanayi de gelierek igücü istihdam ve ekonomiye olumlu katkda bulunmaktadr.

Bu bildirinin amac, Hassas Tarm Teknolojileri (HTT)’nin adaptasyonunu etkileyen faktörler, bu teknolojilerin ekonomiklii ve dünyadaki kullanm durumu hakknda bilgi vermektir.

Hassas Tarm Teknolojileri

Hassas Tarm Teknolojileri üç grupta toplanabilir (ekil 1) (Keskin ve Görücü Keskin, 2012):

1) Veri toplama,

2) Veri ileme ve karar verme ve 3) Uygulama.

Bu teknolojilerin yan sra HTT’nin agronomik, ekonomik ve çevresel etkilerinin ele alnd deerlen- dirme aamas bulunmaktadr. Bu aamada; yaplan uygulamalarn baars incelenmekte ve daha sonra

yaplacak uygulamalarn planlanmas gerçekletiril- mektedir.

Birinci grupta yer alan Veri toplama teknolojilerinin kullanmyla, toprak ve ürüne ait gerekli yersel (spatial) ve zamansal (temporal) temel veriler elde edilir. kinci gruptaki Veri ileme ve karar verme teknolojileri, ham verilerin amaca uygun hale getirilmesini ve yorumlanmasn salayan teknolojileri kapsar.

Üçüncü grupta bulunan Uygulama teknolojileri ise, bir önceki grupta oluturulan haritalar ve yorumlardan yararlanarak üretim alannda yürütülecek ilemlerin kontrolünü salar.

MATERYAL ve YÖNTEM

Çalmada, dünyada farkl ülkelerde ve Türkiye’de Hassas Tarm Teknolojileri (HTT)’nin adaptasyonu ve mevcut kullanm durumu üzerine yaplan çalmalar incelenmitir. Bu teknolojilerin adaptasyonunu etkileyen faktörler belirlenmi ve bu teknolojilerin mevcut kullanm durumu tespit edilmitir.

ARATIRMA BULGULARI

Adaptasyonu Etkileyen Faktörler

Hassas Tarm teknolojilerinin adaptasyonunu etkileyen faktörler üzerinde çok sayda aratrma yaplmtr. Bu çalmalarn büyük çounluu, teknolojileri kullananlar ile teknolojiyi satan, kiralayan ve hizmet salayan firmalarla yaplan anketleri kapsamaktadr.

Elde edilen sonuçlara göre bu teknolojilerinin adaptasyonunu etkileyen faktörler Çizelge 1’de özetlenmitir.

ekil 1. Hassas Tarm Teknolojileri (Keskin ve Görücü Keskin, 2012).

(3)

Çizelge 1. Hassas Tarm Teknolojilerinin adaptasyonunu etkileyen faktörler

Faktör Açklama Kaynak

Çiftçinin kiisel özellikleri

Ya, eitim, cinsiyet, kiilik, risk alma istei, bilgisayar kullanm seviyesi

Daberkow ve McBride (2003) Edwards-Jones (2006) Lowenberg-DeBoer ve Griffin (2006)

Çiftçinin aile yaps

Çiftçinin hayatnn hangi döneminde olduu (gençlik, orta ya, yallk, emeklilik), baka bir i yapp yapmad, ein i

durumu

Edwards-Jones (2006)

Çiftliin yaps^ve

durumu

Çiftlik tipi, arazi büyüklüü, ekonomik alm gücü, borçluluk durumu, arazinin deikenlik durumu, toprak yaps

Sevier ve Lee (2004) Isgin ve ark. (2008)

Paudel ve ark. (2011), Ehsani (2011)

Sosyal ilikiler

Yerel kültürel özellikler, sosyal altyap, güven duyulan arkadalarn varl, bilgi edinme durumu, bakasn örnek alma

Lowenberg-DeBoer (1998) Edwards-Jones (2006) Kutter ve ark. (2011) Mevcut yöntemlerin

yeterlilii

Mevcut uygulanan yöntemlerin yeterli görülmesi Paudel ve ark. (2011)

Destek kurulular ve firmalar

Yeni teknoloji ile ilgili destek verebilecek kurumlarn (Bayiler ve Danmanlk firmalar) says ve yaps

Fountas ve ark. (2005a) Edwards-Jones (2006) Yasal kurallar Teknolojilerin kullanmn tevik eden kurallar, Kimyasal girdi

kullanmnn azaltlmas, Sürdürülebilirlik, Çevre koruma

Edwards-Jones (2006)

lk yatrm ve dier masraflar, Kârllk

Fiyat, kâra geçme süresi, Teknolojinin kârl olup olmamas, Kiralama olanaklar, Yüksek maliyet, Elde edilen gelir artnn maliyeti karlamamas

Gandonou ve ark. (2001) Whipker ve Akridge (2009) Paudel ve ark. (2011)

Teknolojinin özellii

Teknoloji hakkndaki belirsizlikler, örenme süresi, eriim, yazlm ve donanmn kullanm zorluu, teknik destek durumu, mevcut koullarda uygulanma zorluu, veri toplama, ileme ve karar vermede geçen süre, sistemlerin karmakl sebebiyle öreniminin zor ve masrafl olmas

Fountas ve ark. (2005a, 2005b) Edwards-Jones (2006)

Özgüven ve Türker (2010a, 2010b) Paudel ve ark. (2011)

Kutter ve ark. (2011) Tantm ve yaym Ürün tantmna yönelik yaynlar, Sergi ve fuarlar, Bilimsel

toplantlar ve konferanslar, Arazi tantmlar Kutter ve ark. (2011) Teknik personel Çiftçilere hizmet veren personelin nitelii, Uzman personel

bulmada sknt yaanmas, Yüksek personel ücretleri

Whipker ve Akridge (2009) Kutter ve ark. (2011) Multidisipliner ibirlii Mühendis, ekonomist, agronomist, vb. uzmanlarn birlikte

çalmas Ess (2002)

Karar verme destek sistemleri

Toplanan verileri kolay ve hzl bir ekilde ileyip karar

verme ilemini doru bir ekilde yapabilecek sistemler Fountas ve ark. (2005a)

Yeni teknolojilerinin kullanm düzeyinin (adaptasyon) deiiminin yani kullanan kii saysnn artnn genellikle S eirisi (S curve) eklinde olduu bildiril- mektedir (Yule, 1999). Hassas Tarm Teknolojilerinin adapotasyonunun 1995-2020 yllar arasnda 4 fazl

(dönem) bir ekilde deiecei ileri sürülmütür (ekil 2) (Yule, 1999):

1. Faz: Amaçlar karlayacak teknolojinin üretimi, 2. Faz: Agronomik ve ekonomik yönden doru karar verme ilemini kolaylatracak karar verme des-tek sistemlerinin (Decision Support System, DSS) gelitirilmesi,

3. Faz: Kimyasal girdi miktarnn en az düzeye indirilmesi ve bunun izlenebilirlii (traceability) için uygun bir teknolojilerin gelitirilmesi,

4. Faz: Tarmsal ürünlerin üretim süreci ve yön- teminin izlenebilirliinin zorunlu hale getirilmesi ve bu sayede kullanlan kimyasal girdi miktarnn en az dü- zeye indirilmesi ile Hassas Tarm teknolojilerinin kullanm orannn artmas.

(4)

ekil 2. Hassas Tarm Teknolojilerinin adaptasyon erisi (Yule, 1999).

Hassas Tarm Teknolojilerine Geçi

Baz teknolojiler çok ksa sürede ve kolay bir

ekilde yaygnlarken bazlarna geçi için belli bir süre ve deneyim gerekir. Hassas Tarm Teknolojileri (HTT) de böyle bir özellie sahiptir. Bunun en önemli nedeni ise yaplacak yatrmn oldukça yüksek miktarda olma- sndan kaynaklanan risk faktörüdür. Böyle bir durumda kullanclar hemen adaptasyon yerine “bekle ve gör” politikas ile bir süre beklemek, teknoloji hakknda bilgi toplamak ve daha sonra karar vermeyi tercih etmektedir.

HTT, veri toplama aamasndan uygulama aamasna kadar çok sayda deiik teknolojiyi gerektiren bir tarm tekniidir. Veri toplama ve ileme aamas, uygulama aamasna göre daha az maliyete sahiptir.

Deiken düzeyli uygulama teknolojisi oldukça pahal- dr fakat bu dezavantaj makine kiralama yolu ile giderilebilir. Çiftçiler, belli bir süre bekleyip genellikle belli bir düzeyde bilgiye sahip olduktan sonra ve dier insanlarn bu konudaki tecrübelerini gördükten sonra uygulamaya karar vermektedir.

HTT’nde çiftçilerin en önemli beklentisi tarmsal girdilerde mümkün olduunca azalma salayarak ve verimi yükseltmeyi hedefleyerek optimum kâr elde etmek iken, ülke yönetimlerinin en önemli beklentisi ise çevre ve doal kaynaklarn korunmas amacyla kimyasal girdi kullanmn mümkün olan en aza indir- mektir.

HTT’ne geçiin ilk esas teknolojiler hakknda bilgi sahibi olmaktr. Teknolojilerden yararlanma düzeyinin iletmenin finans gücüne bal olarak belirlenmesi aamasnda, bu teknolojilerin üstünlükleri ve eksiklikleri incelenmelidir (Çizelge 2). Yeterince bilgi toplan- dktan sonra teknolojinin uygulanmas için karar veri- lirse yaplacak ilem gerekli ürünlerin satn alnmas

veya kiralama yolu ile bu ilerle ilgilenen firmalara yaptrlmasdr.

Hassas Tarm Teknolojilerinin Ekonomiklii Hassas Tarm Teknolojileri (HTT)’nin ekonomiklii konusunda çok sayda aratrma yaplmtr (Çizelge 3). Çalmalarn önemli bir ksm Deiken Düzeyli (DD) kimyasal girdi uygulamasna yönelik olan çalmalar olup, çalmalarn büyük çounluunda deiken dü-zeyli kimyasal uygulama teknolojilerinin kârllk sa-lad belirtilmitir. Az da olsa kârllk elde edilemeyen çalmalar da mevcuttur. HTT’nin pahal

olmas bir olumsuzluk olarak görülebilir fakat yaplan hesaplama-lar, uygulanan pestisit düzeyindeki azalma ve elle kontrol yaplmas durumunda kaybedilecek zamann kazanlmas nedeniyle sistemin birkaç ylda kendini amorte edebileceini göstermitir (Balsari ve Tamagnone, 1997). Ayrca azaltlan kimyasal girdi kullanm ile canllarn salnn ve çevrenin korunmas

da büyük önem tamaktadr.

Çizelge 2. Hassas Tarm Teknolojilerinin üstünlük ve eksiklikleri (Fountas, 1999)

Teknoloji Üstünlük Eksiklik

Verim görüntüleme ve haritalama

Saysal açdan arazideki deikenlik hakknda bilgi verir.

Yorumlama yapmak zordur. Birden fazla yla ait verilerin incelenmesi gerekir.

Toprak örnekleme ve haritalama

Kimyasal girdi kullanmn azaltarak üretim maliyetini düürür.

Fazla sayda örnek gereklidir. Pahal bir teknolojidir.

Uydu görüntüleri lk yatrm gerektirmez. Son yllarda fiyat ucuzlamakta ve yaygnlamaktadr ancak yorumlanmas uzmanlk gerektirir.

Deiken düzeyli girdi uygulama

Girdi kullanmnda azalma ile çevrenin korunmas salanr.

Uygulama araçlarnn satn alma bedeli yüksektir.

(5)

Çizelge 3. Baz Hassas Tarm Teknolojilerinin kârllk durumu

Teknoloji Ekonomiklik Kaynak Alglayc esasl selektif

herbisit uygulamas

laçlanan alanda %90 orannda azalma, otlarn %95’inin etkisiz hale getirilmesi

Felton ve ark. (1991)

DD amonyak uygulamas 3 USD/ha - 9 USD/ha tasarruf Robert ve ark. (1991) DD herbisit uygulamas %70-86 herbisit tasarrufu Green ve ark. (1997) Alglayc esasl DD pestisit uygulamas %10-35 pestisit tasarrufu Balsari ve Tamagnone (1997) DD kireç uygulamas 7.2 - 19.5 USD/ha arasnda gelir art Bongiovanni ve Lowenberg-DeBoer

(2000) DD azotlu gübre uygulamas %6-46 gübre tasarrufu, 18.2-29.6

USD/ha kâr

Koch ve ark. (2004)

DD herbisit uygulamas %13 herbisit tasarrufu Mohammadzamani ve ark. (2009) DD insektisit uygulamas %40-50 insektisit tasarrufu Karimzadeh ve ark. (2011)

Teknolojilerin Dünyada Kullanm Durumu

Hassas Tarm Teknolojileri ile ilgili çalmalar 1980'li yllarda ilk olarak ABD, Kanada, Avustralya ve Bat Avrupa'da balamtr, ancak önemli düzeyde aratrma yaplmasna ramen geçen süre içinde teknolojilerin kullanm beklenenden düük seviyede gerçeklemektedir (Zhang ve ark., 2002).

Çizelge 4’de ülkelere göre 2000-2002 yllarnda 1 000 000 acre (405 000 ha) tahl ve ya bitkisi alanna düen verim görüntüleme sistemi says verilmitir. ABD, Avustralya, ve Arjantin verim görüntü- leme sistemlerinin en fazla kullanld ülkelerdendir (Lowenberg-DeBoer, 2003).

Çizelge 4. 2000-2002 yllarnda 1 000 000 acre (405 000 ha)’lk tahl ve ya bitkileri alanna düen

Verim görüntüleme sistemi says

(Lowenberg-DeBoer, 2003)

Ülke Say

Amerika Birleik Devletleri Avustralya

Arjantin Birleik Krallk Danimarka Almanya

sveç Brezilya Fransa

30000 800 560 400 400 150 150 100 50

Hassas Tarm Teknolojileri konusunda aratrma ve eitim hizmeti veren merkezlerin says da o ülkede bu konuya verilen önemin bir göstergesi olarak deer-

lendirilebilir. Çizelge 5’de farkl ülkelerde bulunan Hassas Tarm Teknolojileri konusunda aratrma ve eitim hizmeti veren baz merkezlerin listesi verilmitir.

Çizelge 5. Farkl ülkelerde Hassas Tarm Teknolojileri merkezleri

Merkez ad Yer, Ülke

Minesota Üniversitesi Missouri

Washington Üniversitesi Purdue Üniversitesi Nebraska Üniversitesi Cranfield

Kopenhag Üniversitesi Avustralya

Yeni Zelanda Lucknow

Minesota, ABD Missouri, ABD Washington, ABD Indiana, ABD Nebraska, ABD Cranfield, Birleik Krallk Kopenhag, Danimarka Sydney, Avustralya Yeni Zelanda Lucknow, Hindistan

Teknolojilerin Farkl Bölgelerdeki Kullanm Durumu

Kuzey Amerika

Isgin ve ark. (2008), ABD'nin Ohio eyaletinde rastgele seçilen 491 çiftçiden 177'sinin (%36) bir veya daha fazla HTT’ni kullandn bildirmitir. Çiftçilerin en fazla kulland üç teknolojinin; %17.31 ile toprak örnekleme, %15.48 ile deiken düzeyli kireç uygulamas ve ayn oranla (%15.48) deiken düzeyli fosfor uygulamas olduu bildirilmitir.

Paudel ve ark. (2011) ABD'de 12 eyalette pamuk tarmnda HTT’nin adaptasyonunu kstlayan faktörleri belirlemek üzere 1692 pamuk çiftçisi ile posta yoluyla

(6)

anket yapmtr. Çalmada çiftçilerin yaklak üçte biri (%34) teknolojileri adapte ettiini bildirmitir. Ancak bu orann beklentilerden daha düük olduu bildirilmitir. Çiftçilerin %77'si teknolojilerin gelecekte kârl bir yatrm olacana inandklarn belirtmitir.

Çiftçilerin önemli bir ksm masraflarn fazla olmas

(%46) ve mevcut uygulanan yöntemin yeterli bulun- masnn (%41) adaptasyonu etkileyen en önemli faktör olduunu bildirmitir.

Erickson ve ark. (2013) ABD'de tarmsal ürün bayilerinin en çok kulland Hassas Tarm (HT) teknolojisinin otomatik dümenleme olduunu, anket çalmasna katlan çiftçilerin %66'snn yar otomatik (kl göstergeli), %62'sinin tam otomatik dümenleme kullandn belirtmitir. Katlmclarn yaklak %15'i HT teknolojisi kullanmadn belirtmitir. Bayilerin

%71'inin çiftçilere tek çeit deiken düzeyli gübre uygulama hizmeti verdiini, GPS ile toprak örnekleme hizmeti veren bayilerin orannn %71 olduu bildirilmitir. Bayilerin en kârl olduunu belirttii HT teknolojileri tekli ve çoklu deiken düzeyli gübre uygulamas olup, bayilerin yaklak %85'i bu teknolojiden kâr ettiini belirtmi, üçüncü srada %77 oranla GPS alcs ile toprak örnekleme hizmeti yer almtr. Teknoloji ürünlerinin çok ksa sürede deiim göstermesi (%51), teknolojiler konusunda uzman personel bulmada yaanan skntlar (%50) ve alnan ücretten elde edilen kârn düük olmas (%49) en önemli sorunlar olarak belirtilmitir.

Lowenberg-DeBoer (2011) ABD'de HTT’nin ekonomisi ve kullanm düzeyi konusunda u bilgileri vermektedir:

- ABD'deki tarmsal hizmet sektöründeki firmalarn 2004 ylnda yaklak %60' Uydu Esasl Küresel Konum Belirleme sistemi (GNSS) ile çalan yar

otomatik (k çubuklu) dümenleme sistemi ve %5'i tam otomatik dümenleme sistemi konusunda hizmet sunarken, bu rakam 2009 ylnda, yar otomatik dümenleme için %78'e, tam otomatik dümenleme için

%55’e yükselmitir.

- ABD'deki tarmsal hizmet sektörü firmalarnn 2009 ylnda yaklak %60' Deiken Düzeyli Uygulama hizmeti vermektedir.

- Deiken Düzeyli Gübre Uygulama sistemleri;

1998-2002 yllar arasnda msr için ekilen alanlarn

%20'sinden, soya için %10'undan, buday ve pamuk için %5'inden daha aznda kullanlmtr.

- Verim monitörü kullanm, soya alanlarnn yaklak %20'sini (2002 yl), msr alanlarnn yaklak

%30'unu (2005 yl), buday alanlarnn yaklak

%10'unu (2004 yl) ve pamuk alanlarnn yaklak

%15'ini (2008 yl) oluturmaktadr.

Norwood ve Fulton (2009), HTT’nin ABD’de kullanm durumu üzerine baz istatistiki deerler vermitir (Çizelge 6). 2007 ylnda en fazla kullanlan ilk üç teknoloji %31.7 ile verim görüntüleme, %31.6 ile otomatik dümenleme ve %26.5 ile toprak örnekleme olmutur.

Çizelge 6. ABD’de HT Teknolojilerinin adaptas-yonu (Norwood ve Fulton, 2009)

Teknoloji 1999 2003 2007

Verim görüntüleme Otomatik dümenleme Toprak örnekleme GNSS Alcs

Arazi snr haritalama DDU (kireç)

DDU (fosfor) DDU (potasyum) Havadan fotoraflama DDU (azot)

DDU (ekim) DDU (herbisit)

%6.0 -

%8.1

%2.2

%4.3

%6.7

%7.3

%2.7

%6.3

%3.4

%5.7

%11.6

%5.2

%15.2

%7.6

%9.8

%14.0

%14.1

%13.4

%5.2

%7.7

%4.2

%5.3

%31.7

%31.6

%26.5

%26.1

%23.6

%22.2

%19.6

%19.5

%17.3

%10.7

%8.1

%7.1

Sevier ve Lee (2004) Florida'da turunçgil üreti- cilerinin en çok kulland teknolojilerin; alglayc

esasl deiken düzeyli uygulama (%17.5) ve toprak haritalama (%16.1) olduunu, en az kullanlan teknolojilerin ise %4.7 ile uzaktan alglama ve %3.3 ile harita esasl deiken düzeyli uygulama olduunu bildirilmitir.

Whipker ve Akridge (2009), ABD genelinde tarmsal girdi bayilerinin %85'i çalmalarnda HT teknolojisi kullandn bildirmitir. En çok kullanlan teknolojiler arasnda birinci sray GNSS esasl yar otomatik (k çubuklu) dümenleme (%78.6) alm, baz HTT’nin bayiler tarafndan kullanm orannn yllara göre dü- zenli olarak artt tespit edilmitir (Çizelge 7).

(7)

Çizelge 7. ABD’de tarmsal girdi satan bayilerin en çok kulland teknolojiler (Whipker ve Akridge, 2009)*

Teknoloji 2005 2007 2009

Yar otomatik dümenleme Hassas Tarm servisi Tam otomatik dümenleme CBS ile arazi haritalama Uzaktan alglama görüntüsü Toprak E haritalama

%64

%6

%20

%18

%8

%68

%58

%27

%19

%20

%5

%78

%65

%53

%35

%30

%13

* Ankete katlanlar içindeki kullanm oran.

Bayilerin en fazla hizmet verdii teknolojiler içinde GNSS ile toprak örnekleme birinci, CBS ile arazi haritalama ikinci sray almaktadr. Verilen hizmetlerde yllara göre düzenli bir art gözlenmektedir (Çizelge 8) (Whipker ve Akridge, 2009).

Çizelge 8. ABD’de tarmsal girdi satan bayilerin satt

teknoloji hizmetinin yaklak kullanm oran

(Whipker ve Akridge, 2009)

Hassas Tarm Teknolojisi 2001 2005 2009 GPS ile toprak örnekleme

CBS ile arazi haritalama Verim verisi analizi

Verim göstergesi sat /destei Uzaktan alglama görüntüsü

%36

%34

%18

%12

%10

%45

%33

%29

%23

%15

%51

%44

%39

%28

%24

Bayilere hizmet verdikleri teknolojilerden kâr edip etmedii de sorulmu, 2009 ylnda bayilerin yaklak yars, tekli ve çoklu Deiken Düzeyli gübre uygulama teknolojisinden kâr ettiklerini bildirmitir (Whipker ve Akridge, 2009) (Çizelge 9).

Çizelge 9. ABD’de tarmsal girdi bayilerinin kâr durumu (Whipker ve Akridge, 2009)

Hassas Tarm Teknolojisi 2003 2006 2009 DD çoklu gübre uygulama

DD tek çeit gübre uygulama GPS ile toprak örnekleme Uzaktan alglama görüntüsü Verim verisi analizi

%41

%34

%33

%31

%18

%44

%42

%40

%30

%21

%51

%50

%44

%22

%19

Güney Amerika

Arjantin'de, 2007 yl verilerine göre; Uydu Esasl

Küresel Konum Belirleme Sistemi (GNSS) ile çalan yar otomatik (k çubuklu) dümenleme sistemi says

7500, GNSS esasl tam otomatik dümenleme sistemi says 100, verim görüntüleme sistemi says 3600,

Azot sensörü says ise 15 olarak bildirilmitir (Lowenberg-DeBoer, 2011).

Silva ve ark. (2011) Brezilya'nn Sao Paulo eyaletinde eker ve etanol üreten firmalarn %56'snn HT teknolojileri kullandn bildirmi, en çok kullanlan ilk üç teknolojinin uydu görüntüleri (%76), otomatik dümenleme (%39) ve hava fotoraflar (%33) olduunu bildirmi, katlmc firmalarn teknolojilerden elde ettii en önemli üç kazanmn, iletmeciliin iyiletirilmesi (%94), eker kam kalitesinin artrlmas

(%67) ve yüksek verim (%78) olduu, teknolojiyi kullanan firmalar için en önemli üç sorunun ise masraflarn yüksek olmas (%96), kalifiye uzman personel bulunamamas (%94) ve hizmet ücretlerinin yüksek olmas (%88) olduu belirtilmitir.

Brezilya'da 2008 ylnda; GPS ile çalan yar

otomatik (k çubuklu) dümenleme sistemi saysnn 18 000, GPS esasl tam otomatik dümenleme sistemi saysnn 1 200 olduu, kullanm saysnn yüksek vergiden dolay artan fiyat sebebiyle azald ve eker üretimi yapan çiftliklerin %30'unun hücre esasl toprak örnekleme yöntemi kulland bildirilmitir (Lowenberg- DeBoer ve Griffin, 2006; Lowenberg-DeBoer, 2011).

Avrupa

Hassas Tarm teknolojileri Avrupa'da beklenenden daha az uygulanma durumunda olup bunun balca sebebi olarak teknolojilerin yüksek maliyeti ve sistemlerin karmakl sebebiyle konunun öreniminin ve kavranmasnn zor ve masrafl olmas gösterilmektedir (Kutter ve ark., 2011).

Almanya'da Reichardt ve ark. (2009) tarafndan yaplan bir çalmada; 2001-2007 yllar arasnda, ankete katlan çiftçilerin %6.6 ile %11.0'inin HT teknolojisi kullandklar belirlenmitir. Teknoloji kullanan çiftçilerin büyük çounluu, GNSS esasl alan ölçümü, toprak örnekleme ve verim haritalama gibi veri toplama teknolojilerini kullanmakta iken, deiken düzeyli uygulama teknolojilerinin kullanm yeterli düzeyde deildir. Ankete katlan çiftçilerin yaklak yars, HTT konusunda bilgi sahibi olduunu, yaklak %7-10'u ise gelecekte HTT’ni kullanmay planladn bildirmitir.

HTT eitiminin teknik okullarda yetersiz, yükseköre- tim kurumlarnda daha iyi durumda olduu belirlenmitir.

Almanya’da, daha çok sensör esasl gübreleme uygulamas yaygn olup, örnein budayda bu tek-

(8)

nolojinin kullanm düzeyi %10 civarndadr. 2006 yl

verilerine göre; Almanya'da GNSS esasl otomatik dümenleme kullanm oran %9 civarndadr (Lowenberg- DeBoer, 2011).

Pedersen ve ark. (2004) Danimarka'da HTT kullanan 400 çiftçi ile bir anket çalmas yapmtr.

Teknolojileri kullanan çiftçilerin, ekonomik ve çevresel avantajlar çok görünür olmasa da teknolojilerin gelecei konusunda iyimser olduklar bildirilmitir. En çok kullanlan teknolojilerin; verim görüntüleme, toprak örnekleme ve deiken düzeyli gübre ve kireç uygulamas olduu tespit edilmitir. Katlmclardan sadece 10 tanesinin (%2.5) deiken düzeyli uygu- lamay tam olarak kulland belirlenmitir. 2007 verilerine göre; Danimarka'da GNSS esasl otomatik dü- menleme kullanm oran %6 civarndadr (Lowenberg- DeBoer, 2011).

Bligaard (2013) internet üzerinden Almanya, Fin- landiya ve Danimarka'da bir yl boyunca katlmcla- rnn çounluunu çiftçiler (%73) ve aratrclarn (%10) oluturduu anket çalmasnda; katlmclarn

%36'snn Hassas Tarm (HT) teknolojileri konusunda deneyimi olduunu bildirmitir. Katlmclarn %4'ü daima, %23'ü sklkla ve %42'si bazen yazlm ve donanm ile ilgili sorun yaadn bildirmitir. Katlmc- larn %27'si gelecek birkaç yl içinde HT teknolojilerine yatrm yapacan belirtmitir. Katlmclarn %20'si otomatik dümenlemenin gerekli olduunu, %33'ü ise çok önemli olduunu belirtmitir. Makine ayarlar için geçen sürenin uzun olmas HT teknolojilerinin uygu- lanmasnda önemli bir sorun olarak görlümekte olup katlmclarn sadece %18'i makine yazlm ayarlar için 3 dakikadan fazla bir süre ayrabileceini belirtmitir.

Söderström ve Rydberg (2013), sveç'te en çok kullanlan HT teknolojisinin hücre esasl toprak haritalama olduunu, buday ekilen alanlarn yaklak

%20'sinde azot alglayclarnn kullanldn, her yl düzenlenen tarm fuarlarnda teknolojilerin tantmnn yapldn belirtmitir.

Avustralya

2007 yl verilerine göre; Avustralya'da çiftçilerin

%30'u uydu esasl konum belirleme sistemi, %12'si GNSS esasl otomatik dümenleme ve yaklak %1'i Deiken Düzeyli Uygulama sistemi kullanmaktadr (Lowenberg-DeBoer, 2011).

Asya ve Afrika

Asya ve Afrika ülkelerinde Hassas Tarm teknoljile- rinin mevcut kullanm durumuna ilikin istatistiki veri ve anket çalmasna rastlanmamtr.

Türkiye

Ülkemizdeki tarmsal iletmelerin çounluunun oldukça küçük ölçekli olmas, bu iletmelerin gelimi

ancak pahal olan yeni teknolojileri adapte edebilmele- rini önemli derecede kstlamaktadr. Bu durum, Türkiye tarmnn en önemli sorunlarndan biri olup, arazi toplulatrmas için çalmalar devam etmektedir.

HTT gibi pahal olan yeni ve gelimi teknolojilerin adaptasyonu, büyük ölçekli iletmeler için daha kolay ve uygundur.

Ülkemizde bu konuda yaplan aratrmalar oldukça snrldr. Gelimi ülkelerde tarmn geleceinin bu yöne doru kayd dikkate alndnda, ülkemizde de gereken çalmalarn yaplma zorunluluu açkça görülmektedir.

HTT’nin tarmda girdi kullanmn azaltma ve bu yolla çevre ve doal kaynaklarn korunmas ve sür- dürülebilir bir tarm uygulamasna olanak salamas

gibi bir yarar olduu da dikkate alndnda bu teknolojilerin önemi daha da artmaktadr.

Ülkemizde ticari anlamda HTT’nin adaptasyonu ve kullanm düzeyi konusunda herhangi bir saysal veriye veya çalmaya rastlanmamtr. Bunun yannda, baz

devlet kurulularna bal aratrma merkezleri ile üniversitelerde bulunan aratrclar bu konuda aratrma ve tantm toplantlar ve tarla sunumlar yap- maktadr (TAGEM, 2011).

Ülkemizde ilk kez 2013 ylnda HTT konusunda Ulusal Çaltay düzenlenmitir. 2012 yl itibari ile, Avustralya’da 15., Uluslararas düzeyde 11., 2013 yl

itibari ile Avrupa’da 9. ve Asya’da 5. HTT konferans

yapld göz önüne alndnda ülkemizin bu alanda oldukça geri kald daha rahat görülebilir.

TARTIMA ve SONUÇ

Hassas Tarm Teknolojileri (HTT)’nin adaptasyonu ile ilgili yaplan çalmalarn incelenmesi neticesinde aadaki genel sonuçlara ulalmtr:

- Dünyada HTT ile ilgili yeterli istatistiki veri bulun- mamakta olup yaplan çalmalar anket çalmas

niteliindedir.

(9)

- HTT en fazla ABD’de kullanlmakta olup, dier önemli ülkeler arasnda Arjantin, Brezilya, Avustralya, Almanya ve Danimarka yer almaktadr.

- HTT’nin kullanm oran yllara göre art göster- mektedir. En yaygn kullanlan teknolojiler arasnda;

Verim görüntüleme, Otomatik dümenleme, Uydu esasl konum belirleme sistemleri (GNSS), Toprak haritalama ve Deiken düzeyli gübre uygulama teknolojileri yer almaktadr.

- HTT’nin adaptasyonunu çok sayda faktör etkile- mekte olup bunlardan en önemlileri çiftçilerin kiisel özellikleri, çiftliin fiziksel ve ekonomik özellii, yasal düzenlemeler, teknoloji ile ilgili destek verebilecek kurulularn says ve nitelii, teknolojilerin özelliidir.

- HTT konusunda uzman teknik personel gereksi- nimi bulunmaktadr. Uzman teknik personelin ücretle- rinin yüksek olmas önemli bir sorun olarak bildiril- mektedir.

- Gelecekte ülke yönetimlerinin kimyasal girdi uy- gulamalarna kstlama ve izlenebilirlik (traceability) getirmesi beklendiinden HTT’nin özellikle de Dei- ken Düzeyli kimyasal girdi uygulama teknolojilerinin önemi ve kullanmnn daha da artaca beklenmekte- dir.

Hassas Tarm Teknolojileri (HTT) ile ilgili olarak Türkiye açsndan aadaki sonuçlar çkarlmtr:

- Ülkemizde HTT’nin mevcut kullanm durumuna ilikin istatistiki veri ve anket çalmasna rastlanmamtr.

- HTT konusunda aratrma merkezi bulunma- maktadr.

- Konu ile ilgili olan resmi kurumlarda HTT konusunda yaplan çalmalar yeterli deildir. Üniversite- lerde yaplan aratrma miktar son yllarda artm olsa da yeterli deildir. Yaplan çalmalar genellikle hazr sistemlerin denenmesi eklindedir. Yerli imkânlarla benzer sistemlerin üretilmesi konusuna arlk verilme- lidir.

- Türkiye koullarna uygun modelleme ve karar verme destek sistemleri (DSS) konusunda çalmalar yaplmas gerekmektedir.

- Özel firmalar konuya yeterince ilgi göstermemek- tedir. HTT, Tarm fuarlarnda yeterince tantlmamak- tadr.

- Büyük arazi sahipleri ve devlet kurumlarna ait iletmelerde HTT’nin kullanm için çalma yaplmal- dr. lk aamada özellikle tahl üretiminde kimyasal girdi uygulamada otomatik dümenleme sistemlerinin kullanm özendirilmelidir.

- HTT içinde yer alan verim görüntüleme, otomatik dümenleme ve alglayc esasl Deiken Düzeyli kimyasal girdi uygulama gibi teknolojilerin devlet tarafndan desteklenerek kullanm özendirilmelidir.

- Piyasann ihtiyacn karlayabilecek HTT konusunda uzman personel yetitirilmelidir.

LTERATÜR LSTES

Balsari, P., M.Tamagnone, 1997. An Automatic Spray Control for Airblast Sprayers: First Results. Precision Agriculture’97 Proceedings. Vol.II, SCI, Bios Scientific Publishers, pp.619-626.

Bligaard, J., 2013. Identified user requirements for precision farming in Germany, Finland and Denmark.

www.landbrugsinfo.dk, Eriim: Temmuz 2013.

Bongiovanni, R., J.Lowenberg-DeBoer, 2000. Economics of Variable Rate Lime in Indiana. Precision Ag 2: 55-70.

Daberkow, S., W.McBride, 2003. Farm and operator characteristics affecting the awareness and adoption of precision agriculture technologies in the US. Precision Agriculture 4(2): 163–177.

Edwards-Jones, G., 2006. Modelling Farmer Decision-Making:

Concepts, Progress and Challenges. Animal Science 82:

783–790.

Ehsani, R., 2011. Precision Agriculture for Small Growers.

Resource 18(1): 11.

Erickson, B., D. Widmar, J. Holland, 2013. Survey: An inside look at precision agriculture in 2013. www.croplife.com, Eriim: Temmuz 2013.

Ess, D.R., 2002. Precision and Profits. Resource 9(2): 11-12.

Felton, W.L., A.F.Doss, P.G.Nash, K.R.McCloy, 1991. A Microprocessor Based Controlled Technology to Selectively Spot Spray Weeds. pp. 427-432. In:

Automated Agr for the 21st Century Proc, ASAE.

Fountas, S., 1999. Market Research on the Views and Perceptions about the Role of Crop Management within Precision Farming. MSc Thesis, Cranfield Univ., UK.

Fountas, S., S.Blackmore, D.Ess, S.Hawkins, G.Blumhoff, J.Lowenberg-DeBoer, C.G.Sorensen, 2005b. Farmer Experience with Precision Agriculture in Denmark and the US Eastern Corn Belt. Precision Ag 6:121–141.

Fountas, S., S.M.Pedersen, S.Blackmore, 2005a. ICT in Precision Agriculture - Diffusion of Technology. ICT in Agriculture: Perspectives of Tech Innovation. EFITA.

Gandonou, J.M., T.S.Stombaugh, C.R.Dillon, S.A.Shearer, 2001. Precision Agriculture: A Break-Even Acreage Analysis. 2001 ASAE Annual International Meeting, Sacramento, California. Paper Number: 01-1029.

Green, H.M., W.K.Vencill, C.K.Kvien, B.C.Boydel, S.Pocknee, 1997. Precision Management of Spatially Variable Weeds.

Precision Agriculture’97, pp.983-989, Vol.II: SCI, Bios Scientific Publishers.

(10)

Isgin, T., A.Bilgic, L.Forster, M.T.Batte, 2008. Using Count Data Models to Determine the Factors Affecting Farmers’

Quantity Decisions of Precision Farming Technology Adoption. Comp and Electr in Ag 6(2): 231–242.

Karimzadeh, R., M.J.Hejazi, H.Helali, S.Iranipour, S.A.Mohammadi, 2011. Assessing the Impact of Site- Specific Spraying on Control of Eurygaster Integriceps (Hemiptera: Scutelleridae) Damage and Natural Enemies. Precision Ag 12: 576–593.

Keskin, M., S.Görücü Keskin, 2012. Hassas Tarm Teknolojileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Yaynlar No:35, Antakya, Hatay.

Koch, B., R.Khosla, W.M.Frasier, D.G.Westfall, D.Inman, 2004. Economic Feasibility of Variable-Rate Nitrogen Application Utilizing Site-Specific Management Zones.

Agronomy Journal 96: 1572–1580.

Kutter, T., S.Tiemann, R.Siebert, S.Fountas, 2011. The Role of Communication and Co-operation in the Adoption of Precision Farming. Precision Agriculture 12: 2–17.

Lowenberg-DeBoer, J., 1998. Adoption Patterns for Precision Agriculture. International Off-Highway and Powerplant Congress and Exposition, 14-16 September 1998, Milwaukee, Wisconsin.

Lowenberg-DeBoer, J., 2003. Is the US Falling Behind in Yield Monitor Adoption? Site Specific Management Center Newsletter, Purdue University, August 2003.

Lowenberg-DeBoer, J., 2011. Economics of Remote and Direct Sensing in Agriculture. Int Symposium on Sensing in Agr, 21-24 February 2011, Haifa, Israel.

Lowenberg-DeBoer, J., T.W.Griffin, 2006. Potential for Precision Agriculture Adoption in Brazil. Site Specific Management Center Newsletter, June 2006, Purdue University.

Mohammadzamani, D., S.Minaei, R.Alimardani, M.Almassi, M.Rashidi, H.Norouzpour, 2009. Variable Rate Herbicide Application Using the Global Positioning System for Generating a Digital Management Map. Int J Agric Biol 11: 178–182.

Norwood, S., J.Fulton, 2009. GPS/GIS Applications for Farming Systems. Alabama Farmers Federation Commodity Organizational Meeting, 5 February 2009.

Özgüven, M.M., U.Türker, 2010a. Hassas Uygulamal Tarm Teknolojilerinin Üretim Ekonomisi ve Ülkemizde Pamuk Üretiminde Kullanlabilme Olanaklar. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi 7(1): 23-33.

Özgüven, M.M., U.Türker, 2010b. Hassas Tarm Teknolojilerinin Üretim Ekonomisi ve Ülkemizde Msr Üretiminde Kullanlabilme Olanaklar. Tekirda Ziraat Fakültesi Dergisi 7(1): 55-70.

Paudel, K., M.Pandit, A.Mishra, E.Segarra, 2011. Why Don't Farmers Adopt Precision Farming Technologies in Cotton Production? 2011 AAEA & NAREA Joint Annual Meeting, 24-26 July 2011, Pittsburgh.

Pedersen, S.M., S.Fountas, B.S.Blackmore, M.Gylling, J.L.Pedersen, 2004. Adoption and Perspectives of Precision Farming in Denmark. Acta Agriculturae Scandinavica Section B - Soil & Plant Science 54(1): 2-8.

Reichardt, M., C.Jürgens, U.Klöble, J.Hüter, K.Moser, 2009.

Dissemination of Precision Farming in Germany:

Acceptance, Adoption, Obstacles, Knowledge Transfer and Training Activities. Precision Ag (10): 525–545.

Robert, P.C., W.H.Thompson, D.Fairchild, 1991. Soil Specific Anhydrous Ammonia Management System. Automated Agr for the 21st Century Proceedings. pp.419-426, 16-17 December 1991, ASAE, Chicago.

Sevier, B.J., W.S.Lee, 2004. Precision Farming Adoption by Florida Citrus Producers: Probit Model Analysis.

University of Florida Cooperative Extension Service.

Publication CIR 1461, Florida.

Silva, C.B., M.A.F.D. Moraes, J.P.Molin, 2011. Adoption and Use of Precision Agriculture Technologies in the Sugarcane Industry of Sao Paulo State, Brazil. Precision Agric 12: 67–81.

Söderström, M., A.Rydberg, 2013. The ISPA Report, May 2013, Country Report - Sweden. www.ispag.org, Eriim:

Temmuz 2013.

TAGEM, 2011. Hassas Tarm Teknolojileri Uygulama Tantm.

Tarmsal Aratrmalar Genel Müdürlüü.

www.tagem.gov.tr/haberler/htarimtek/htarimtek.htm, Eriim: Austos 2011.

Whipker, L.D., J.T.Akridge, 2009. Precision Agriculture Services Dealership Survey Results - Year 2009.

http://purl.umn.edu/56111, Eriim: Mays 2013.

Yule, I., 1999. Precision Farming. Proceedings of the New Zealand Grassland Association 61: 209-214.

Zhang, N., M.Wang, N.Wang. 2002. Precision Agriculture - Worldwide Overview. Computers and Electronics in Agriculture 36: 113-132.