İŞ YERİ TEMİZLİĞİ VE DÜZENİ TEMEL İŞ SAĞLIĞI VE
GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ
İÇİNDEKİLER
5S Nedir?
Ayıklama – Sınıflandırma
Düzenleme
Temizlik
Standartlaştırma
Eğitim – Disiplin
5S Kültürünü Yaratma ve Benimsetme
5S NEDİR?
5S, çalışma ortamının organizasyonu ve israfın yok edilmesine yardımcı olan ve bütün yalınlaştırma/ yeniden yapılandırma
çalışmalarının merkezinde yer alan bir yöntemdir. 5S’nin amacı çalışılan ortamın temiz, düzenli, sağlıklı ve güvenli olmasını temin etmek ve bu şartları sürekli kılmaktır. 5S, 5 adımdan oluşur ve
orijinali baş harfleri «S» ile başlayan Japonca 5 kelime ile ifade edilir.
5S NEDİR?
JAPONCA TÜRKÇE ÖRNEK
1- SEIRI Ayıklama – Sınıflandırma Çalışma alanındaki gerekli ve gereksiz nesnelerin ayıklanması
2- SEITON Düzenleme Yazılı bir kaynağa veya
malzemeye 30 sn’de ulaşmak
3- SEISO Temizlik Bireysel temizlik sorumluluğu
4- SEIKETSU Standartlaştırma Depolamadüzeninde netlik
5- SHITSUKE Eğitim- Disiplin 5S‘yi günlük olarak uygulamak
5S NEDİR?
5S çalışma alanının temiz, düzenli ve amaca uygun biçime
sokulması için uygulanan Bütünsel Kalite Yönetimi’nin etkili bir aracıdır.
İşletmelerdeki düzen ve disiplini sağlamak amacıyla işletmenin en küçük ayrıntılarının denetimini sağlayan ve diğer iyileştirme
çalışmalarının temelini oluşturan bir sistemdir.
5S NEDİR?
5S işyerini organize ve standardize eden, sistematik bir yaklaşımdır.
5s iş güvenliğinin artırılmasına, iş akışının iyileştirilmesine, ürün kalitesinin artmasına, stok savurganlığının önlenmesine ve
verimliliğin artmasına yardımcı olur.
5S NEDİR?
5S teknikleri uygulandığında normalden sapmalar çok hızlı tespit edilir ve süreçlerdeki gelişmeler devamlılık kazanır.
Görsel ve açık biçimde normal olan ortaya konularak herkesin anormal koşulları daha iyi saptaması sağlanır.
Ayıklama-Sınıflandırma
Gereksiz nesneleri çalışma ortamından uzaklaştırmalısınız.
Bu adımın amacı, işyerinde sadece gerekli olan malzemeyi
bulundurmak ve bunun dışında kalan her şeyi işyeri dışına çıkararak karmaşayı önlemek ve düzeni sağlamaktır.
Bunun için öncelikle işyerinde veya çalışma alanında neye ihtiyaç olduğunun kesin olarak belirlenmesi gerekmektedir.
Ayıklama-Sınıflandırma
Sınıflandırma için; gerekli olan şeyler, gereksiz olan şeylerden ayrılmalı ve gerekli olanlar elden geldiğince az sayıda ve uygun yerlerde bulundurulmalıdır.
Çalışma ortamında bulunan gereksiz malzeme zamanla artarak çeşitli problem ve çöpe yol açar.
Ayıklama-Sınıflandırma
Malzemeleri saklamak ne kadar önemliyse, onlardan kurtulmak da en az o kadar önemlidir.
Hepsinden önemlisi neyin atılacağını; neyin, nasıl saklanacağını ve saklananlara daha sonra nasıl ulaşılacağını bilmektir.
Ayıklama-Sınıflandırma
Sınıflandırma aşamasında makineler ve araçlar, malzemeler ve gereçler, el aletleri ve avadanlıklar ayrıştırılır.
Sınıflandırmada, «Hangi sıklıkla kullanılıyor? Kim kullanıyor?
Kullanım yeri neresi?» soruları ile neyin gerekli olduğu belirtilir.
Malzemeler gerekli, gerekli olabilir ve gereksiz olarak gruplandırılır.
Ayıklama-Sınıflandırma
Kullanım sıklıkları saptanır. «Gerçekten ihtiyacımız var mı?» sorusu sorulur. Sınıflandırma yapılırken dağınıklık yaratan, olduğu gibi
bırakılan ve olmaması gereken yerde bulunan malzemelere dikkat edilir.
Tüm malzemeler, aletler ve ekipmanlar; sınıflandırılır, depolanır, etiketlenir ve yerlerine konur.
Ayıklama-Sınıflandırma
Masaların üstünde duran düzensiz kâğıt, dosya, kalem, malzeme ve aksesuarlar çalışan kişinin ihtiyaç duyduğu bilgiye ulaşma veya işini yapma süresini artıracaktır.
Gerekli olduğundan şüphe duyulan, dosyalar, raporlar, toplantı
tutanakları, kırtasiye malzemeleri, ofislerde kullanılan bilgisayarlar ve içlerindeki programlar gözden geçirilmelidir.
Ayıklama-Sınıflandırma
Bunun sonucunda gereksiz olduğu düşünülen her türlü malzeme ve ekipman çalışma ortamından uzaklaştırılmalıdır.
Düzenleme
Düzenlemenin anlamı gerekli araç, gereç ve malzemenin nerede tutulacağına karar vermek ve organize etmektir.
Burada amaç, parçaların nasıl saklanacağını düzenlemek,
herkes için bulma ve kullanmayı kolaylaştırmak ve parça doğru yerinde olmadığında bu durumu açık hale getirmektir.
Düzenleme
Düzenleme, gereksinim duyulan malzemelere ne kadar çabuk ulaşılacağı ve bu şeylerin yerlerine ne kadar çabuk geri
bırakılacağına ilişkin bir verimlilik çalışmasıdır.
Kullanılan malzemelerin nerede bulunacaklarına yönelik verilen rasgele bir karar, hiçbir şekilde hız kazandırmayacaktır.
Düzenleme
Yapılacak düzenleme ile;
Herkes, her şeyi aynı adla tanıyacak.
Her şeyi herkes aynı yerden alıp aynı yere bırakacak.
Ambarda her şeyin bir rafı olacak.
Aranılan 30 saniyede elde edilerek 30 saniyede yerine konacak.
Düzenleme
Yapılacak düzenleme ile;
Gereksiz raf ve masa bulunmayacak.
Temizlik için raf altları açık olacak.
Kablolar, hava kanalları, borular yerden yüksek bir yere monte edilecek.
Kombine, işlevsel takım, alet kullanılacak.
Önemli yerlere alet ve takımları asacak yerler yapılacak.
Düzenleme
Düzenleme de sadece ambar veya üretim yeri değil ofis ortamı da dikkate alınmalıdır.
Raflardaki kitaplar yazarlarına ve konularına göre sınıflandırmak, dosyaları veya klasörleri harf sırasına koymak bu düzenlemelerden bazılarıdır.
Temizlik
Düzensizlikler ancak temiz ve düzenli bir ortamda görülebilir.
Temizlik işyerinin her yerindeki temizlik olarak tanımlanmaktadır.
Kimin nereyi, ne zaman ve nasıl temizleyeceği önceden
belirlenmeli ve bu alanlara konulacak görsel denetim çizelgeleri ile de sık sık denetlenmelidir.
Temizlik
Temizlik; sadece temizleyerek eşyayı güzel görünür hale getirmek değildir. Çalışma alanı ve ekipmanları her zaman en üst çalışma koşullarında tutan ve problemleri önceden haber veren bir yoldur.
Üretim sahasında ya da ofiste, işe bireysel sorumluluk sahalarının sınırlarını belirleyerek başlanmalıdır.
Temizlik
Bu işi yaparken, tüm görevlendirmelerin kesin açıklıkta olması, tanımlanması, tahsis edilmesi; belirginlikten yoksun sahaların bulunmaması önemlidir.
Çalışanlar bu zorunluluğu hissetmedikçe ve kişisel sorumluluk yüklenmedikçe hiçbir başarı elde edilmez.
Temizlik
İş bittikten sonra yapılacak 3 - 5 dakikalık temizlikle işyeri bir sonraki çalışmaya hazır hale getirilir.
Makine /malzeme ve ekipmanlara olan ilgi artar.
Çalışan sorumluluk üstlenir.
Arıza kaynakları çok rahat görünür (Yağ kaçağı, kırık vb.).
Onarım için kaybedilen zaman ve emek azalır.
Standartlaştırma
Standartlaştırma sürekli ve tekrar eden biçimde işyerinin düzenli ve temiz olmasını sağlamak anlamını taşımaktadır. Bu nedenle hem kişisel hem de çevresel temizliği kapsar.
Burada görsel yönetime ve 5S standartlaştırılmasına önem verilir.
Sürekli hızlı hareket edebilmenize olanak tanıyacak
standartlaştırılmış koşulların sağlanması ve devamı için yeniliklerden ve bütünsel görsel yönetimden yararlanılır.
Standartlaştırma
Görsel yönetim, etkili bir sürekli iyileştirme aracı olarak gündeme gelmiştir.
Standartlaşma diğer 3S den farklıdır, çünkü özel yeni bir faaliyet yapmaktan ziyade işyerlerinde olması istenilen koşulların
sürdürülmesini ile ilgilidir.
Standartlaşmayı; Sınıflama, düzenleme ve temizlik aşamalarının tamamen yapıldığındaki durum olarak düşünmek gerekmektedir.
Standartlaştırma
Uzun vadede periyodik olarak üretimi durdurup, alanı kabul edilebilir şartları taşır hale getirmektense temizlik ve düzenlenmiş koşulların devam ettirilmesi daha kolaydır. Standartlaştırmanın temel amacı;
işyerinizdeki iyileştirilmiş durumların sürdürülebilmesi için ana noktalar yaratmaktır.
Eğitim-Disiplin
5S alanında tanımlanan standartların alışkanlık haline getirilmesi, çalışanların 5S düşünce tarzını her yerde kullanmalarının sağlanmasıdır.
Bu aşama 5S’in en güç olanıdır.
5S aktif bir çalışma sonucunda başarılabilir, yeterli enerji harcanmaz ise eski duruma kolayca dönülebilir.
Eğitim-Disiplin
Bu aşamayı kolaylaştırmak için aşağıdakiler yapılabilir:
Bu çalışmanın önemi her fırsatta anlatılmalı, örnekler ile (eskiden – şimdi) desteklenmeli,
Kontrol ve kıyaslama listeleri oluşturulmalı ve periyodik olarak kullanılmalı,
Eğitim-Disiplin
Sonuçlar herkes tarafından bilinmeli, sistem önerilere açık olmalı,
Eski durum – istenmeyen durum olarak belirlenmeli ve çalışma boyunca geçilen safhalar görsel yöntemler ile belgelenmeli,
gözönünde olmalı.
Eğitim-Disiplin
Disiplin, zor olsa bile yapılması istenilen şeyin üstesinden gelinmesine fırsat tanıyacak eğitim ve yetenek anlamını taşımaktadır.
İşlerin yapılması gerektiği şekilde gerçekleştirilmesi için yetenek kazandırılmasını aşılamaktır.
Bu aşamada iyi alışkanlıkların hüküm sürdüğü bir iş yeri yaratma peşinde koşulur.
Eğitim-Disiplin
Öz disiplin önemlidir, çünkü disiplinin ötesinde bir anlam taşır.
Öz disiplin günlük olağan (rutin) işlerde sürekliliği güvence altına alır, şans öğesine yer bırakmaz.
5S Kültürünü Yaratma ve Benimsetme
5S’in prensiplerinin öğrenilmesi zor değildir, ancak gereklerinin yerine getirilmesi zordur.
5S’de önemli olan uygulamaya geçiş, uygulamanın yapılması ve bunun bir şirket kültürü haline gelerek devamlılığın sağlanmasıdır.
5S’in uygulanması azim, kararlılık ve sürekli çaba gerektirir.
Neyin önemli olduğunun anlaşılması, ayrıntılara dikkat edilmesi 5S açısından yaşamsaldır.
5S Kültürünü Yaratma ve Benimsetme
Çalışanların işlerinden gurur duyması ve yaptıkları işe karşı duyarlı davranmaları nedeniyle, kalite ve verimlilik açısından olumlu
sonuçlar verir.
5S’in işyerinin tamamında yaygınlaşması önemlidir.
Yalnızca işçilerin 5S’i uygulamaları yetmez.
Yönetim de kendi üstüne düşeni yapmak zorundadır.
5S Kültürünü Yaratma ve Benimsetme
Süreç dışarıdan zorlamayla değil, kendiliğinden ve çalışanların kendi arzularından kaynaklanan doğal davranışlarının yansıması olmalıdır.
Bu türden bir kültür ve çevre geliştirmek için aşağıdaki teknikler kullanılabilir:
5S Bülteni
Afişler
Sloganlar
Rozetler
5S Kültürünü Yaratma ve Benimsetme
Öneri/Fikir Geliştirme
5S’i Başarıyla Uygulayan İşyeri Gezileri
5S Günü ( Ayda bir gün, Bir Saat )
Fotoğraf Çekimi ( 1.Ay – 3.Ay – 6.Ay – 1.Yıl )
Üst Düzey Yöneticilerin Ziyaretleri,
Sorun Uyarı Listeleri,
Ödül - Duyuru
