( il.+,ı) ? ıı? /Eı^r ;lrYli,

ıIı{ 6

#İ, \'! ^ü:!'Jı ly ^{?,!" J!, a} ı/,ii,,,Y'i: _|'!!

'rğ*rtrrİ|,i,'il;{/rT;"{,{i"!Iy

( _il.+,ı) ? ıı? _{/Eı^r ;lrYli,}

^ı

ü ^ü' hrı ^iırİrr,ıj) { i,rr,

^;;

l

^q,

_{ı /ir.f}

^l» V

^ı

ı?J-',rt r,}t

^{rİı r, ı}

j)

:,ç1;:f,tIİu\.ş;r*İ"*r{,

çuv$şçA nİı,nİı,İvı vE »İınİıçİsİ fnnİMıBnİ ÜznnİNp nİn ^DENEME

Doç. Dr. Emine ^{YILM AZ*}

Özet:

Bu

^makalenin

^amacı çuvaşça dilbilim

ve rarl<çe

ve

Rusça

denklikleriyle birlikte

^vermektir,

Rusça, Çuvaşça

ve Türkçe diziıı

verilmiştir

Anahtar sözciikler: Çuvaşça, ^Rusça,

^Türkçe,

terİm.

Sumınary: ^The aim of ^this arücle.is to ^give a ^{list of}

^Chuvash

llİgİirrl", ora groİ.;,

^tJ,ms

,l*

Russian and Turkish correspondes,

At theendofthearticleRussian,ChuvashandTurkishindexhasbeengiven.

Keywords: Chuvash,

^Russian,

Turkish, linguistics, grammar,

^terrn,

Türk dil]eri arasındaki yakınlaşma çabaları dilbilim ^ve dilbilgisi ^terimleri

kcınusunu da gündeme

g;d;i'ftıı< ^niı Kuiumu, Türk Dili dergisinin Aralık

¹⁹⁹⁶

ıüyısınt ^{bu konuya} uyoir. ıro,rdan E. Gürsoy_Naskali,nin Türk Dünyası ^Gramer TcrimleriKrlavuzu,nuvuv,*ıuo,tısg7)'444maddebaşıterimiç-eren.bukrlavuzda .rı*al]lt_ çrruşçu, vi[i,iç", i"r"tai"tça, Kırrm Titarcası, Karaimce ve ^Sarl Uvcurca terimler v* ı*,vli'Cur"şiuhııuiıim

^ve

dilbilgisi terimleri üzerindeki bu

çul

İş*o krlavuza katkıda

bulunmay ı

amaçlıyor"

Türk dilleri içinde en eskicili ^olan Çuvaşçanl dillll]m ^ve dilbilgisi ^terim- lcri

^ite

ilgili

uu çuı,şrnu

şi*oiıit o"n.r" otizeyinde. Çünkü Çuvaşçaya özgü

^terim_

lcri belirlemek

^diğer

ıtıri dilıeri üzerindeki

benzer

çalişmalardan

^çok

farklı özellikler

ve

güçlükler içeriyor.

Güçlüklerden ilki bu alanda yapılmış Çuvaşça ,"y: lş_o:}ir ^{çalışmanın}

ıılmayışı ^veya belirlen"*"r,ui_""eiiai.n t9ri.Lri içeren bir çalışma olmadı$ ^gibi

;i;ş,ı'iiı";'ç*"şç" aiıuıiiiJi t!"Şı*

da bu açıdan

yardımcı.bıamıyor, Bu

^nedenle tum

terimler ruynunçu,Ju'üirtiıiriş ^olan çuvaşça_hrrçu sözlükler ve Rusça_çu_

vaşça

sözlük

taranarak

toplanmıştır,

İkincigüçltıkbusözlüklerdeterimleriçinörnekbulunmayışı.Bunedenle r.urtçeJ" tarşiı,ğ, uuı**uvu, Çrruşçu terimierin anlamları kimi zaman belirsiz kalmış

^ve

çalışmadan çıkarılmıştır,

Bir diğer güçlük_Türkçe içinde terim

^sorununun

çözülememiş olması, terim

ı o, ^g uşu*, ;,

; Şuıiğ, i,r.' i,tı.üa; ^-b"

^{alanda y}

^apılmış

^temel

çalışmalar gözden

^geçi_

dilbilgisi

terimlerini Çatışmanın sonunda

dilbilim, dilbilgisi,

*

ilncettepc Ünivcı-siıcsi ^'t'tirk

l)ili

ve Edebiyatı Bölüınll Öğretim ÜYesi

l.MıNl Ylı Nl^/

rilmiŞ, bir

iiIÇüdc

hirlik sıığlanıık ııııacıyla Vıırılııı, vc Ktıcaııııııı'ııı K:ıyııııkçıı',liı

lıe

lirtilmiş olan çalışınalarındaki tcriııılcr scçilıııişlir.

Son olarak, Türkçc ve Çuvaşçadaki

^tün,ı

tcrinılcrin iirıiişıııcılitriıııı, l,ıtıt

|ı,

rimlerin

TürkÇede,

bazı terimlcrin

de

Çuvıışçada kavraın karşılığıııııı lııılııııııı;ıılıpiııi eklemek

gerek.

ÇuvaŞÇa

terimlerin

ne dereçe

Çuvaşça kökenli olduğu ktınıısuııiı gclııı, ,

,lı ğer

Türk dillerinde olduğu gibi, Çuvaşçada

^da

dilbilim

ve

dilbilgisi tcriııılcı ıııııı

lı!ı

yük bir bölümünü ödünçlemeler oluşturuyor. Bu çalışmaya alınıııış ıılıııı

^i.l

^j

(eşanlamlılarıyla

382) maddebaşı

Çuvaşça terimin l l0'u Rusça ktikcnli vcyıı llıı,,1ı 168'i Çuvaşça-Rusça birleşik, l6'sı Arapça-Çuvaşça birleşik,

I

l'i Arıılıçiı l{ıııçıı birleşik, 1'i Arapça (vihit 'zaman'),

ancak

76'sı tümüyle Çuvaşçadır.

METİN

l . aça-piça simahI detskaya reç'

_çocuk

dili

2

. açaşlu formi

laskate!'naya forma

okşaına biçimi 3 . affiks affiks

e k

4 . agglyutinatsi agglyutinatsiya ekleııme

5

. agglyutinatsile- agglyutinirovat' eklemek

6 . agglyutinatsillI,_ agglyutinativlİ agglyutinativnty

e klc ııı ı, ! ı

7. agglyutinatsillI çllhesem, agglyutinativli _çIlhesem,

agglyutinatsileken çIlhesem agglyutinativnıye yİzıki ckleıııı,lı,lıll,

^ı

8

. alfavit

alfavit

abece,

alfabe

9

. anli opredeleni

ra§prostranyonnoye

opredeleniye geniş

tcınılıı.\,ıııı 1

0. anli predlojeni

rasprostrannoye

predlojeniye geniş

ıümce

11 . antonim

antonim

karşıı anlamlı

1

2. antonİm sİmahsem antonimiçnıye slova, slova-antonimı

ki«rşıı

.ııılııııııı sözler

1

3. apostrof

apostrof

kesme işareti

l

⁴

. argo

argo

ar7o

1

5. argo simahl argotizm argo

sözü

16. ar[aizm ar}aizm

eskitik,

arkaian

1

7. artikulyatsi artikulyatsiya boğunlanma

1

8. artikulyatsi hinihivlsem artikulyatsionnıye navıki boğuııılaııııııı yatkınlığı

1 9

. assimilyatsi assimilyatsiya benzeşme,

benzeşim

20, assimilyatsi protseslsem assimilyativnlye protsessı benzeşını,

.ıııı,,, ı

2 1

. assimilyatsi tu- assimilirovat' benzeşınek

22. çIlhe yazık dit

23. _çIlhe pİllvl, çIlhe nauki, çIlhe vIrentIvl yazıkoznaniye ılillıilııry

(bk.

127)

24. çIlhe uyrImlihIsem yazıkovıye osobennosti dil özellikleri

2 5

. _çİlhen fonema sostavl fonemnıy sostav yazıka dilin

sesleri

26. _çllhen leksika puyanlihI, çIlhen simah puyantIhl leksiçt skııyı.

bogatstvo yazıka,

slovarnıy

zapas yazıka

dilin

söz

varlığı 27 . deyepriçasti deyepriçastiye ulaç

2 6

. dialekt

dia|ekt

lehçe

88

ı,

q,ı |V^ş(,,A

lılı

ıılı lrıı

vı ııll

|ıll ı,l.,l

ll

ıılM| 1,1rl lızıiltlNı1 ıllıt l)lıNllMl1

ıllııltıkt tb;ıcditsiyI tlııılckıtıltıgıçcskııyıı ckspcditsiYa

^lehÇe

ı ı r,ı ış lı ı,ııı ^t ıl ıı ı,ı

ıllulııkt sInruhI clialcktııoyc

^sltıv«ı

lehçe

sözciiğü

dlulekt uyrlmllhlsem clialektnoye osobennosti lehÇe özellikleri dlıılektııltıgi dialektologiya lehçebilim

ıtlulektıılogi kartti dialektologiçeskaya karta lehçe atlası etlmıılogİ etiınologiya kökenbilim, etimoloji

etlmıılogi slovarl-eİimologiçeskiy slovar' kökenbilimsel sözlük eIperiement fonetiki eksğerimental'naya fonetika deneYsel sesbilgisi fleksi fleksiya bukaıı

fleksillI, flektivli flektivnty

^b

ükünlü

f-leksillI'çIıhes€IIıı flektivli çIlhesem flektivnıye yazıki bükünlü

clille

r

fıınema

^fonema

^sesbirim

fı»nema variançI variant fonemı sesbirim

değişkesi

fıınetika ^fonetika

^se

sbilgisi

fıınetika dialektizml fonetiçeskiy dialektizm sesbilgisel

lehÇebilim

fonetika transkriptsiyI fonetiçeskaya transkriptsiya sesbilgisel

vu?,ıç ev

rimi

İ«ınetika zakonlsem fonetiçeskiye zakonı sesbilgisi _Yasaları fonologi fonologiya

^{s e sb}

iliın

ftınıılogi metrçI; fonologi mesleçI fonologiçeskiy metod

s e

sbilim yöntemi

İonologi sistemi fonologiçeskaya ^sisteme sesbilim dizgesi forma

forma

biçim

frazeologi frazeologiya

dey im

frazeologitle frazeologiçeskiy 4çyimsel

frazeoloğllle sİmah maylaşİvIsem ftazeologiçeskiye

slovosoçetaniya deyiınsel

söz

öbekleri

frazeologizm frazeo|ogizm dryimbilim glagol

gl

ago|

eylem

iıaioı fteksiyl glagol,naya fleksiya eylem

^bakrina

glagol formi glagol'naya forma eylem biçimi ğlagot sipaçİ litso glagola eylemin kişisi

ğl"ğol sİpatla_, glagola sİpatlasa tuh, spryagat' ^glagol,

prospryagat'

glagol eyleıni

_çekmek

Llrgbl ,l.rrry.-lv glagol'İoye skazuyemoye eylem soylu

^yüklem

ğıuğoıı., ^{patlİ mar} formi iieopredelennaya forma glagola eYlemlik,

mastar

glagolİn sİpatlanakanman formisem nespryagayemıye formı

glagola

eylenıiıı

çekimleıımerniş

biçimleri

ğıĞolin sipatlİ mar formisem neliçnıye formı glagola eylemin cekimli olmayaıı biçiınleri

glagolin olğı*r*en Iğ formi nesoverşennıy vid glagola bitmemiŞlik

görüııüşü

ğıagoıİn vldlennl Iğ formi soverşennty vid glagola bitmişlik

görüııüşü

grammatika grammatika dilbilgisi

ğ.r--atika pravilisem .grammatiçeskiye pravila dilbilgisi ^kuralları

ğ.r--atika sinonimiyl grammatiçeskaya sinonimiya dilbilgisel eşanlaınlılık

0, ı,

|, ,,

a, t.

6. 7,

ı, 9.

a0 ıı aı aı ı4 aİ. l6.

a1

^,

aıl

^.

a9. tlı.

tı. İ2.

l3. 54.

§5. §6.

37

^.

5t.

.İ9. 60.

6ı.

62.

63.

64.

65. 66.

67

^.

ı.t9

ılMıNl.},ıl M^l

6

ll . hal'hİ priçasti priçastiye

ııasttıyıışçe ı{(ı vı,eıııcıı

ı

,ııiıııılİkİ zuman ıırlcıt'ı 6

9. hal'hi vlhIt

nasttıyaşçeye

vremya ,siıııtliki

:,.ıııı(ııı

71l

. hallh etimıılosiyl narodnaya etimologiya lıulk kijkenbiliıni,

vaıılıŞ

kii ke ııle ıııe

7

l . hıtl hupl

sasI

tvyordıy soglasnty ötümsüz

^ünsüz 7 2

. hire_hirIğ zalogl vzaimnıy za|og iştaşlık _çatısı

7 3

.

hi

rldlev soyuzl

^provitel

'nıy soyuz karşıtlık bağlacı

7 4

. hirlğlev tatikl otritsatel'naya çastitsa olumsuzluk

^eki 7 5

. hisep, hisep ^yaçI çislo, çislitel'noye sayı ^sıfatı

7 6

. histev forminçi glagot glagol v ponuditel'noy forme eylemin

ettirgeıı

biçimi

7 7

. histev zalogl ponuditel'nıy

^za|og

^ettirgen

çatı

7 8

. histevll predlojeni ponuditel'noye predlojeniye ettirgen Çatılı

^tümce

7 9

, hupi

^sasIsem

soglasnıye zvuki ünsüzler

8 0

. lıupi sasisem pfrpeklenlvl assimilyatsiya

soglasnıp. ünsüz

b enze şme

si

8 1

. huşu nakloneniyl povelitel'noye nakloneniye buyruk kiPi,

buYurma kip

i

8 2

. huttİ predlojeni slojnoye predlojeniye birleşik

^tümce

8 3

. hutlİ sİmah slojnoye slovo birleşik

^sözcük

8 4

. hutlİ skazuyemİy sostavnoye skazuyemoye bİrleşİk

^yüklem 8 5

. hutsİr predlojeni prostoye predlojeniye yalın

tümce 8 6

. hutsİr skazuyemİy prostoye

skazuyemoye

yalın

yüklem 8 7

. ıytu mestoimeniylı lytullİ mestoimeni voprositel'noye

mestoimeniye soru

adılı

8 8

. ıytu tatikl voprositel'naya çastitsa soru

eki

8 9

. ıytullİ predlojeni voprositel'noye predlojeniye soru

tümcesi 9 0

. ikklmlş sipat vtoroye litso ikinci kişi

g L

. ikklmlşte simah proizvodnoye slovo türev

9 2

. inversi inversiya devrikleşnıe

9

3. inversilll inversionnıy devrik

g 4

. inversitll simah maylaşivl lnversionnoye slovosoÇetaniYa devrik söz

öbeği

9 5

. ironilll- pllterlşpe v ironiçeskom smısle ironik

^anlam

g 6

. irtnl ^priçasti priçastiye

proşedşego vremeni geçmiş zaman ortacı g 7

. irtnl vihit

proşedşeye

vremya

geçmiş zaman

9 8

. istorille sintaksis istoriçeskiy sintaksis artsüremli sözdizimi

g g

. ImIt nakloneniyl soslagatel'noye nakloneniye istek ^kipi

100. Iğdeystviye iş

l

0 1

. kalaİu çIltıi razgovornıy yazık

konuşma

dili, sözlü dil

| 0

2. kalaSu çIltıln sİntaksisi sintaksis razgovornoy reçi konuşma diliniıı sözdizimi

l

0 3

. kalağu simahl

razgovornoye

slovo

konuşma

diline ait

sözcük

l

0

4. kalulli predlojeni povestvovatel'noye predlojeniye öyküleme

^tümcesi

1 0

5. kamİnlİh ^padejl roditel'nıy

^padej

ilgi

durumu

r 0 6

. kIşkirutli predlojeni vasklitsatel'noye predlojeniye ünlem

tümcesi

l

0 7

. klİartu mİstoimeniyl ukazatel'noye mestoimeniye

^gösterme

adılı l

0 8

. kItartu nakloneniyl iz'yavitel'noye nakloneniye bildirme kipi ı

0 9

. kilIşü nakloneniyl ustupitel'noye nakloneniye teslim ve kabul kilıi

l l

0

. killşü soyuzl ustupitel'nıy soyuz teslim ve kabul

^bağlacı

l l l . killşü drblnivl stıglasovaniye

u),unı

(,) ()

(,.ııVAş(, A ı|ıı ıllı ıM ^y;, |ıl1.1lıı,(ıİliİ ,|,ılRlMı,l1ıtİ (ı/,ılı(lNı, ıılıı l)ııNılMı,,

l l 2. kilIşiı dııkkl tlısgıırıııtııriya

ü),uııı.çuzlıı.k

i i l. ı.ır*i,,i ^{,i,nıııı, 'puplev} ustarevşeye slovo, VlrajeniYe eŞki

^söz

ı l

4

. klske fıırnrı

^kratkaya

^fbrma kısa biçiııı

l ^t

⁵

. klske priçastiye kratkoye priçasti kısa ortaç

; i ;: i;i;k.tli ^{i;;aif sImah} siojnoroı.raşçyonnoye slovo kısaltılmıŞ birleşik

^sözcük

l l7. ^lı;ketse dırni simahsem abbreviatsiya kısaltmalar

ı

1 8

. konyersi konversiya değiştirme, değiştirim

1

l

9

. kullenhi ^kalağu prostoreçiye güııdelik dil

| 2

a. kuğimli perenosnıy geçişli

İzl. kudİmli ^glago! perebodnıy ^glagol geçişli

^eylem

izz. kuğİİİ İİİ,İİlş

perenosnoye

znaçeniye değişmeceli anlam,

^mecazi aıılam

|23. ^kuğImsİr

^glagot

nepere[ıodnıy glagol geçişsiz

^eylem

l2 4. leksika leksika söz varlığı

l2 5. leksika dialektizml lekslçeskiy dialektizm sözlüksel

lehÇebilim

| 2

6. leksika sınorrımıyl leksiçeskaya sinonimiya sözlüksel eŞanlamlılık

l27. ıİngvistika lingvistika dilbilim (bk.

²³⁾

| 2

8. literatura çIııri

^l

iteraturnıy

^y

azık Yazı dili,

^edebi

^dil

|29. logika udaieniyl logiçeskoye

^udareniye

mantık

vur*usu

130. ^*eldometi mejdometiye

^ünlem

1 3

r . *.Jaometi ,şüırrl§em razryadı mejdometii ünlem

^öbeği

| 3

2. -.Jdometille ^simahsem

mejdometnıYe

slova ünlem

sözcüğü

133. mestoimeni mestoimeniye adıl

| 3

4. mestoimenisen vlğıenlvl1.1oneniye mestoimenii adıl

Çekimi

1 3

5. ^metafora

metafora eğretileme

13

6. m.trtlri[i çIıtıe mğtaforiçeskiy Yazık eğretilery?ıi dil

L 3

7. metaforilli ^şimah maylaşivlsem metaforiçeskiYe ^vırajeniYa

eğretilemeli deyim

1 3 8

. ^metateza

metateza göçüşme, sg,§ aktarımı

i l ö: ;l;i.iiı, nareçiıIlrt*, mInıellh obstoyatel'stvi nareçiya

obraza deystviyu, ^ob, aza deystviya niteleme belirteci

140. ^morfema

^morfema

^biçimbirim

l

4

t. ^morfologi morfologiya biçinıbilim, biçimbilgisi

| 4

2. ^nakloneni nakloneniye kip

I43. ^{naklonenİ formi forma} nakloneniya kip biçimi

| 4

4. nareçi, obstoyatel'stvo nareÇiYe, obstoYatel'stvo belirteÇ

1 4 5

. ."rıJ erri,, ğinl simah

^neolog

jzm _yeni sözcük, Yeni

^deYim

l

4

6. numİvtİ ^hisep

mnojestvennoye

çislo çokluk,

çoğul

| 47. ^obraşçeni obraşçeniye sesleııme

1 4 8

. onrl=şŞ"ııİİ p.*aıoj."l predlojeniye s

obraşÇeniYem

seslenmeli

tümce

t 4g. obstoyatel,stvo pulakan ^pıh İnultı

^p

^{redloj enı}

obstoyatel,stvennoyl pridatoçnoye predlojeniye belirteç göreuli

Io'

^tümce

ı

5 0

. obstoyatel,stvo ,ı"İahlsem onrfoyatel'stvennlYe slova belirteÇ

görevli sözcükler _

_^..

^. tt ^,_

^{ı|ı^^}

1 5 1

. ofitsıalla termin, ofıtsiatla puplev ofitsial'nıy ^çastitsa

^{r e s}

^mi

s öyleyi _ş

l52. omorrl*, omonİmla omonim, omonimiçeskiy ^eşadlı

ı

5 3

. ^omonim simahsem omonimı, omonimiçıskiye ^slova eşadlı

^sözcükler

ı

5 4

. omonimi, omonimlih omonimiya, omonimiÇnost' eŞadlılık

9l

lıMlNl \'ll t\{Al

l

5

5. (ııırcıltılt'ııi

()|)ı'e(lclcıliyc ttııııltı.|,rııı,

lıt,liı,ıt,ıı,

lıı,lıı,lt,|,t,,ı

l

5

(ı. (ıriiıgrui'i

tıı,l'tıgı,ai'iya \ıu?,ıılı

l

5 7

. ^{pııdcj, yııt padcjl}

^paclej,

iınenitel'nıy pııdcj ud

ılrıı,uıııu

l 5ll . padej tlrih vIğle- sklonyat'po

padejam

cııllcırı

_çekmek

l

5 9

. pallrtu affiksl affiks vıdeleniya belirtme

durumu eki

l

6 0

. pallrtu mestoimeniyl opredelitel'noye mestoimeniye belirtme

aclılı, giisterıne

adılı

l

6

l . palll mar mestoimeni

neopredelennoye

mestoimeniye belirsiztik adılı

| 6

2. pallI yaçI imya prilagatel'noye sıfat

t 6

3. pallI yaçIn palirtu formi vıdelitel'naya forma prilagatel'nogo

gösternıe sıfatı

l

6

4. paru-tivu padejl datel'no-vinitel'nıy

padej

yönelme-belirtme

durumu

l65. ^passiv passiv edilgen

l

6

6. passiv konstruktsiylsem passivnıye konstruktsii edilgen yapı

l67. ^payir mar yat imya

naritsatel'noye

tür

adı

l

6 8

. payir yat imya

sobstvennoye

özel

ad

l

6

9. pihInulli soyuz, sıpinulli soyuz podçinitel'nıy

soyuz,

soçinitel'nıy

soyuz

birleşik

bağlaç

l7 0. pihinulli hutli predlojeni slojnopodçinyonnoye predlojeniye girişik

tümce

l7I. pihinulli predlojeni pridatoçnoye predlojeniye yan

tümce

l7 2. pirke obstoyatel'stvi, pirkepe tİllev nareçiyls

e m obstoyatel'stvo

priçinı,

nareçiya

priçinı i

tseli neden

belirteci l

7

3. plçIkletü formi umen'şitel'nayİ fbrma küçültme biçimi t

7

4. plçIkletü suffiksİ umen'şitel'nıy

suff

iks küçüItme

eki

l7 5. pllterlş znaçeniye anlam

| 7

6. pllterlş ulşinni izmeneniye znaçeniye anlam değişimi

l7

7

. pllterlş sinonimlsem smısloviye sinonimı anlİm-sal aynılık l

7

8. plr hut pulni lde kitartakan glagol odnokratnıy vid glagola anlık

görünüş

| 7

9. plrle ğırakan tatik

çastitsa, pişuşçayasya

slitno birlikte yazılan

itgeç 1 8

0. plrlellh

padejI

tvoritel'n,y

padej

ile

durumu,

araç

durumu

l

8 1

. plrrettl hisep yedinstvennoye çislo teklik, teİil

l,8

2. pIrremIş sipat pervoye litso biriııci kişi

l

8 3

. plrremlşle simahsem neproizvodnıye İlora kök

sözcük

l

8 4

. plt.Imletü hisep yaçI sobİratel'noye çislitel'noye ^topluluk sayı sıfatı t

8 5

. pltlmletü simahl sobiratel'noye slovo topluluk

adı

l86. podlejaşçi podlejaşçeye

özne

l8

7

. ^polisemi polisemiya çok ^aıılamlı

l

lt 8

. poslelog, hığğımah, pulişu sima hI, tatik poslelog, slujebnoye

l89. ı 90.

l92. ı9ı.

ı 93.

slovo, çastitsason takı,

^ilgeç

predlog, umsimah predlog ön

takı

predlojeni predlojeniye

tümc e

predtojeni _çlenlsem çlenı predlojeniya tümceniıı öğeleri predlojeni tıtiml

struktura

predlojeniya tümcenin yapısı predlojenin grammatika nikİsİ grammatiçeskaya

osnova predlojeniya tüıııcenin

dilbilgisel

temeli

l9 4. predlııjenin uyrim tiran _çlenl obosoblennıy çlen predlojeniya

t iiıııt:t,ııiıı cıy

rı

t)ğele

ri

l

9 5

. prefiks, pristavka prefiks, pristavka önek

l

9 6

. prcfikslI sImahsem prel'iksal'ntye slova öııekli

.çijz,lcr ();r

(.,ııVAş(.,A

ıılı

ııl1,1rıı vıı t)l1,1|lı,t;lsl ,ı'ıııılı,ıı,ıııtl (ızıııtİNı| lılR l)ılNllMl:

l9

7

. _1ıriçıstl

1ıı,içıı.stiyc

rırtaç

l 9lt. priçustillI sImah maylaşIvI priçastnıy oborot ortaçlı söz öbekleri l

9

9. priçastisen pulİvl obrazovaniye priçastiy ortaçların

oluşumu 2 0

0. pristavkilli glagolsem pristavoçnıye glagolı önekli eylemler

2 0

l. pristavkisir glagolsem bepristavoçnıye glagolı öneksiz eylemler

2 0

2. produktivli suffiks produktivnıy suffiks işlek

ekler

203. ^{pulas priçasti} priçastiye

buduşçego vremeni gelecek zaman ortacı

20 4. ^pulas vihit

buduşçeye vremye

gelecek

zaman

2 0 5

. pulmalli priçasti priçastiye

dolj

enstvovaniya gereklilik ortacı

2 0

6. pulişu glagoll vspomagatel'nıy glagol yardımcı

eylenı

207 " puplev reç' konıışına

2 0 8

. puflev organlsem, puplev paylsem reçevıye organı, çasti

^reçi konuşma

orgaııları

2 a

9. puplev uyrimlihlsem reçevıye osobennosti

konuşma

özellikleri

2

l0. ritorika ritorika sözbilim, söz

sanatı

2

l l. ^{sasi zvuk}

^.§es

2 |

2. sasi artikulyatsiyl artikulyatsiya zvuka ses

boğumlanması

2l3. sasi yevlrlevl zvukopodrajaniye yansıma

2l 4. sasisen kitIşIvI singarmonizm ünlü

uyumu

2l 5. semantika, semasiologi semantika, semasiologiya anlambilimi

2

l 6. sıpik slog

he c e

2

l7 . sıpintarakan soyuzsem soyedinitel'ntye soyuzı bağlayıcı ilgeç

2

l 8. sıpintaru soyuzl,

§oyuz

soyedinitel'nıy soyuz, soyuz bağlaç

2l9. sıpinu soçineniye birleşnıe

2 2

a. sıpinulli soçinitel'nıy

^b

_{irle şik}

2

2I. sıpInulli hutli predlojeni slojnosoçinyonnoye predlojeniye bağlı birleşik

tümce

2 2

2. sıpinulli konstruktsisem soçinitel'nıye konstruktsii birleşik

yapı 2 2

3. siltav-tlllev padejl priçinno-tselevoy padej neden-amaç

durumu

22 4. siltava plltereken pihinulli predlojenisem priçinnıye

pridatoçnıye predlojeniye ııeden bildiren yan tümce

simah slovo

s ö z,c ük

simah formisem formı slova sözcük biçimleri simah maylaşivl slovosoçetaniye söz

öbe

ği simah pulivl

slovoob

razovaniye

türetıne

simah tivakan affikssem slovo obrazovatel'nıye affiksı yapınx ekleri simah ulşinivl slovoizmeneniye sözcük

de

ğişimi

simah varrinçi fleksi vnutrennyaya fleksiya

iç ek

simah vl§Inçi fleksi, suffiks

^vneşny

aya fleksiya, suffiks

s

onek simah yışİ slovarnıy sostav söz varlığı

simahin morfema tıtiml morfemnıy sostav slova

sözcüğün

ek yapısı

simahin suffiks elemençİsem suffiksal'nıye elementı

slova sözcüğün ekleri

2 3

6. simahran simah kudarsan bukval'no sözcüğü

sözcüğüne 2 3 7

. simahri udareniye

slovesnoye udareniye

sözcük

vurçusu

238. simahsem ar}aizma tuhni

perehod

slov v

razryad

ar|ıaizmov

eskimiş sözcük

2 3

9. simahsen omonimlihl omonimiçnost' slov sözcüklerin eşanlamlılığı

2 4

0. simsapa kalakan hupi sasisem nosovıye soglasnıye geniz ünsüzleri

24l. sipat litso kişi

2 4

2. sIprt formi, sipat mestoimeniyl, sipatlI mestoimeni liçnaya

225. 226, 227

,

228, 229.

23t. 23a.

232. 233.

23 4.

235.

llMlNll Ytl,MAZ

ttırınıı, liçıı«ıyc ıncst«ıiıncııiyc tirsj

adılı

2

43.

^.§lpatla-

spryagat', izmeııyat' po litsaın

ç,ı,kıııı,k

2 4

4. slpatlanakan formlsem

spryagayemıye i'«ırııı

ı ç,ekiııılenıniş lıiç,iııı

2 4

5. slpatlanu spryajeniye

e),lenı çekimi 2 4

6. ^slpa tll liçnıy

kiş

ili

2

47 . sIpatII predlojeni liçnoye predlojeniye kişili

^tümce

2 4

8. slpatsIr bezliçnıy kişisiz

2

49. sipatslr formi bezliçnaya tbrma kişisiz

biçim 2 5

0. slpatsir glagol bezliçnıy glagol kişisiz

eylem

2 5

l. sipatsir predlojeni bezliçnoye predlojeniye kişisiz

tümce 2 5

2. sinonim sinonim eşanlamlı

253. sinonim reçI sinonimiçeskiy ryad eşanlamlı dizi

2 5

4. sinonim simahsem sinonimiçnıye slova eşanlamlı sözcükler

2 5

5. sinonimi sinonimiya eşanlamlılık

2 5

6. sintaksis sintaksis sözdizimi

2 5

7. sintaksis razborl sintaksiçeskiy razbor sözdizimsel

çözümleme 2 5

8. sintaksis uyrimlihlsem sintaksiçeskiye osobennosti sözdizimi

öze

llikle ri

2 5

9. skazuyemiy skazuyemoye yüklem

2 6

0. ^{§oyuzli ğıhinu soyuznaya svyaz'} bağlaçlı ilişki

2 6

l . ^stepen'

stepen' derec e 2 6

2. stilistika stilistika deyişbilim

2 6

3. suffiksli simah putivl suffiksal'noye

^slovoob

razovaniye

^s

onekli

sözcük yapımı

2 6

4. suffiksatsi suffiksatsiya sondan

eklenme

2 6

5. suffiksatsimell sposob suffiksatsii sondan

eklenme yöntemi 2 6

6. ğirlpleteken predlojeni utverditel'noye predlojeniye olumlu

tümce 2

67. dirlptetü tatikI utverditel'naya çastitsa olumluluk

eki

2 6

8. ğuklİ mestoimeni otritsatel'noye mestoimeniye olumsuz adıl

269. duklih padejl lişitel'nıy

^padej

yokluk

durumu

27 0. ğuklİh tatİkl otritsatel'naya çastitsa yokluk

eki 2 7

l. _şut hisepl koliçestvennoye çislitel'noye asıl sayı

sıfatı 2 7

2. tanlaştaru

sravneniye,

sravnitel'nıy karşılaştırma

2 7

3. tanlaştaru affiksl sravnitel'nıy affiks karşılaştırma

^eki

2 7

4. tanlaştaru stepenl sravnitel'naya stepen' karşılaştırma

derecesi 2 7

5. tanlaştarullİ grammatika sravnitel'naya grammatika karşılaştırmalı

dilbilgisi

27 6. tayrInu formi vozvratnaya forma

danaşta biçim

2 7 7

. tavrİnu mestoimeniyl vozvratnoye mestoimeniye danaşlülük adılı 27 8. tayrİnu zalogl vozvratnıy

za|og

dOnaşliilük çatısı

27 9. termin termin terim

2 8

0. tımar morfema kornevaya

morfema

kök biçimbirim

28l. trvan çIllıe rodnoy yazık akraba dil

2 8

2. ttvlnu zalogl stradatel'nıy

za|og

edilgen

_çatı

2 8

3. tlllev obstoyatel'stvi

obstoyatel

'stvo

tsel

i istek belirteci

284. tlp padej

osnovnoy padej

yalın

durum

2 8 5

. tlp predlojeni glavnoye predlojeniye ana

tümce 2 8

6. tlp

^za|og

deystvitel'nıy

za|og etken çatı

287 . transkriptsi transkriptsiya yazıçevrimi

2 S ll

. transkriptsi pallisem transkriptsionnlye znaki yazıçevrimi işaretleri

2tl9. transkriptsile- transkribirovat' yazıçevrimi

yapmak

()4

9.5 ('tIV^.ş(.'^ ı)lı,ıılı.lvı vı,,

ıılı

ııl!,ı;l§l l,ı,,lılMl lılrl ^{( r/J;,ll} lıııı ıılıt l)llNılMı1

2 9

1l. trunslitı:rutsi [ı,ıııısliıcriıtsiyıı lıuı!'

ç:ı,ııriıni 2 9

l . tuhu padej[ isItıclnıy

padcj _{ç:ıkıııcı} ,lıİrıınıu

2 9

2. tulli mar predlojeni

ı,ıepolnoye

precilojeniye kısaltılmış

tümcecik 2 9 3

. tulli priçasti polnoye priçastiye tam

ortaç

29 4. türl mar ıytu kosvennıy ,opro, dolaylı

sorıt

29 S. türl qar ptplev

kosvennnaya

reç'

d-olaytı anlatım

29 6. türl plıteilş p.ya-oye ,nuçlniye gerçek

anlam

297. türl puplev

pryamaya

reç''dotiysız inlatım

2 9

8. ^udareni

udareniye vur7u

2 9

9. udareni kuğiml[hl podvijnost'

udareniya

vur7u

değişimi 3 0 0

. udareni lart- stavit'

udareniye

vur?u

koymak

3 0 1

. udareni palti znak

udareniya

vur?u

işareti 3 0

2. udhrenilll

udarnıy, udarennıy

vuİgutİ

3 0 3

. udarenilll sıpik udarnıy slog vuigulu

hece 3 0 4

. udarenislr

bezudarnıy vur7usuz

3 0 5

. udarenislr kalanakan simahsem slova, proiznosimıye bez

udareniya vurgusuz sözcükler

3 0 6

. udarenislr..sıpik

bezudarnıy

slog vur7usuz

hece

3 0 7

. usloviye plltereken predİojenİ uslovnoye predlojeniye

ko

şul

tümcesİ

308.

309. 3l0.

311. 312.

313. 3|4.

315.

3ı.6.

317

.

318. 3|9.

320.

32|. 322.

324. 323.

325. 326.

usloviye plltereken pihinulti predlojeni pridatoçnoye

predlojeniye usloviy a kİşut

yaıı tüİcesi

^]

uslovi soyuzlsem uslovnıye soyuzı koşul bağlacı uği sasisem glasnıye zvukı üııliiler

udi sasisen kiüşIvl garmoniya glasnı|ı ünlü

uyumu

uYİru soyuzl razdelitel'nıy

soyuz

-iki ayİı

düşünİeyi

birleştiren

bağlaç

uYrİm tİran opredeleni obosoblennoye opredeleniye oyn tamtİyaİ vak hisepl drobnoye çislitel'noye ^{keıirli 'sayı sıfaıı}

valeğü hisepl, valeğü hisep yaçIsem razde|itÖl'noye çislitel,noye

üleştirme

sayı

sıfatı

vı

rin nareçiylsem, vrrin obstoyatel'stvi nareçiya

mesta, obstoyatel'stvo mesta

yer belirteci

vırin padejİ

mestnıy padej

bulıınma

durumu

vırinti kalağu govor

ağ

ız

vırıntı sımah, puplev oblastnoye slovo ağız

sözü

vİ

ğe obstoyatel'stvi, viğe nareçiylse m obstoyatel'stvo merı

i stepeni, nareçiya merı

i

stepeni

nicetik belirteci

vldlenmen sİmahsem n"İkloryayemıye slova çekimsiz

^sözcük

vlclenü, vldıev, vlğlenni sklon-eniye ad çekimi

vldıeni formisem formı skloneniya çekimli ^biçim vIğğImIş sipat tret'ye litso tiçanİu İişi

vihit

vremya zaman

vİhİt obstoyatel'stvi, v[hit nareçiylsem obstoyatel'stvo

vremeni, nareçiya vremeni zaman belirteci

? ^{2 7}

. vİYlatu tatikl usilitel'naya

_çastitsa

güçleııdirme

eki 3

28. vİYlİ stepen'

prevos[ıodnaya stepen'-

en

üstünlük derecesi 3 2

9. vyodniy predlojeni vvodnoye predlojeniye ara

tümce 3 3 0

. vvodniy simah vvodnoye slovo ara

^-söz

3 3 1

. yapala yaçİsen vlğlenlvI, yat vIğlenlvI skloneniye suşçestvitel'nıb,

imennoye _sklonen iye

adların

_çekimi

3 3

2. yat, yıpala yaçI imya

a d

llMlNl Yll M^/

3 3.1

. yııl ınor pııdoj§cnı kosvcıııııytı

1ıiıtle,;ı

ııılııı

^{ıleğişı,u}

ılıırıuıılıırı

334. ^yıt predlojeni noıııinaıivnoyc

;ııcclltı.jcniya

aıl

^{ıiinıı:csi}

335. yat simahsem

iınana

aıllıır

336. ^yat skazuyemIy imennoyc

skazuycın«ıyc

aıl soylıı ı,iiklını 337 . yevlrlev simahI podrajatel'noye slovo yaıısııııtı

siiz

338. ^{ylrke hisepl} poryadkovoye çislitel'noye sırıı sayı sılaıı

339. ^yut çIlheren kInI simahsem zaimstvovannıye slova vıılıııııı,ı .ı,ı., ııl

340. yut CIrşıv çIlhesem inostrannıye yazıki yabancı tliller

34l, zalog

za|og

çatı

342. zalog uyrimllhlsem zalogovıye osobennosti çaıı ijzı|llikl(ıı Kaynaklar

ANDREYEV, N. A. (1961)Çuvaşsko-russkiy slovar',

Moskva.

ANDREYEV, l. A. ve N. P. PETROV (l97l)ltııssko-çuvaşskiy slovar', Mııshv;ı GÜRSOY-NASKALİ, E. (l997) Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu,

Ankara:

TDK Yayınlan

No 667.

HATİBOĞLU, Y. ^,1972) Dilbilgisi Teimlerİ Söztüğü, 2.Baskı,.Ankarıı:

^,1,1}K

Yayınları No

364.

KOCAMAN, A. (l990) "Dilbilim Terimleri

SözIüğü",

DA

1990: l55-190.

KORKMAZ, Z.

⁽¹⁹⁹²⁾

Gramer Terimleri Sözlüğii,

Ankara:

TDK Yayınları

Nt, 57 5.

MUSTAFAYEV, b.M. ve E.V.G. ŞÇERBİNİN (|972) Rassko-turetskiy slovar', Moskva.

MÜLLER, V. K.

⁽¹⁹⁷⁷⁾

Bnglİsh-Russİan Dictionary, Moscow.

SKVORTSOV, M. İ . (1985)Çuvaşsko-russkiy slovar', Moskva.

SMİRNİTSKY, A.İ. (l958) Russian-English Dictioncry, Moscow.

TOPALOĞLU, A. (ı9s9) Dil Bİlgisi Terimlerİ Sözlüğii,

İstanbul.

VARDAR, B. ⁽¹⁹⁸⁰⁾ Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Ankara:l'l)K Yayınları No 47l.

96 97

q,ı ıVAŞq,^ ı)ll ıllı lrvı vı.

ıılı

ıllı.( ılsl ıı,,ıılM!

ı,ııl

⁽ ızıılılNlı ıılıı ııı,,N!,,Mll

ııı

^{ı§q,^}

ııizirrı

.A=

Sbıevı,ıısiyıı ^l l7 iff,l

ı

l

ifflLı

vıılelcııiyı l _59

Uİl yııl iııııl ivıııy ^(ı t13lyııl ıııııl ivıııyc 7

tİİlyııliıııılsiya ⁴ ryp|yııl ııııı,tıvııt' ^.5 ılfnvıı ^H ffılıınlııı ^{t l}

§lıııılıııiçıııyc

^{slova l2} tpıırlı,tıl'

lJ

ııgıı

^l4

ru

jııliıııı

l5

ııİlhılyııtsitınnıye navıki ^{l 3} ğfllkıılyııtsiya l7

ğrtlk ıılyıılsiya r,vuka

2l2 er[ıılzııı

l6

tıııiıııilırtıvat' 2l

Hııl ^{ı ııı lyııt} ivnıye protsessı 20 aııiıııilyatsiya l9

aıılıııi lyutsiya soglasnıb 80

- ıı-

lrpı,isıuvoçnıye glagolı ^{20 l} lıeı.liçııaya ^fbrm a 249 heıliçnıy 248

tıeıliçıııy glagol 250 tıtıı,liçnoye predlojeniye 25 l bcıudarnıy 304

tıeıııdarnıy slog 306 lııııiuşçeye vremye 204 hukvul'ııo 236

.(:- çıı§li reçi ²⁰⁸ çıısıitsa l88

çıt§ıİtsa, pİşuşçayasya slİtno 179

çislitel'noye ⁷⁵ çislıı ⁷⁵

çlcnı predlojeniya

l9l

-D-

dutcl 'no-vinitel'nıy padej l 64 ıletskaya reç' l

dcycpriçastiye 27 dcystvitel' nıy zalog 286 tlcystviye l00

tliulckt 28

«lialcktnoye osobennosti ³ l tliıılektnoye slovo 30 diıılcktologiçeskaya

ckspeditsiya 29

ılııılcklııltıgılcskııyıı kııı

lıı

l l ılııılr:klıılııp,ıyıı l]

ılisg,ııı,ııııııııyıı l l J ılı,tılrııtıyc çislılcl'ııtıyı-: ^{.l l 4}

- l,,:,-

cksperi ınental' naya fonetika etiınologiçeskiy slovar' 36 35 etimologiyı 34

_F- fleksiya 37 flektivnıy 38 flektivnıye yazıki ³⁹ fonema 40

fonemnıy sostav yazıka 25 fonetiçeskaya tran skriptsiya fonetiçeskiy dialektizm 44 43 fonetiçeskiye zakonı 45 fonetika 42

fonologiçeskaya sisteme 48 fonologiçeskiy metod 47 fonologiya 46

forma 49

forma nakloneniya l43 formı skloneniya 323 formı s|ova?26 frazeologiçeskiy 5l frazeologiçeskiye

slovosoç etaniya 52 frazeologiya 50 frazeologizm 53

-G_

garmoniya glasnı} 3l l glagol 54

glagol v ponuditel'noy forme glagol'naya fleksiya 76 55 glagol'naya forma 56 glagol'noye skazuyemoye 59 glasnıye zvukı 3l0

glavnoye predlojeniye 285 govor 3 l 8

grammatiçeskaya osnova predlojeniya l93 grammatiçeskaya sinonimiya grammatiçeskiye 67 pravila 66 grammatİka 65

-İ- imena 335

imenitel'nıy ^pad ej l57 inrenıroye skazuyemoye 336 imennoye skloneniye 330 imya 332

iıııyıı ııııı,ilsıılcl'ııtıyc l69 ıtııyıı prilagatcl'noye ^{l 62} iıııya sobstvcnnoye l68 inostrannıye yazıki 340 inversionnıy 93

inversionnoye slovosoçetaniya inversiy 94 a 92

istoriçeskiy sintaksis 98 is}odnıy padej 29|

izzyavitel' noye nakloneniye izmeneniye znaçeniye 108 l76 izmenyat' po litsam 243

-K_

koliçestvennoye çislitel' ^noye konversiya 27l ¹ l8

kornevaya morfema 280 kosvennıy vopros 294 kosvennıye padeji 333 kosvennnaya reç' 295 kratkaya forma l14 kratkoye priçasti l l5

-L-

laskatel'naya forma ² leksiçeskaya sinonimiya l26 leksiğeskiy dialektizm l25 leksİğeskoye bogatstvo yazıka leksika 26 l24

liçnaya forma 242 licnıv 246

liğndye mestoime niye 242 liçnoye predloje niy e 247 lingvistika23, |27 lişitel'nıy padej 269 literaturnıy ytızık l28 litso 24l

litso glagola 57

logiçeskoye udareniye l29 -M-

mejdometiye ¹³⁰ mejdometnıye slova l32 mestnıy padej 317 mestoimeniye l33 metafora l35

metaforiçeskiy yazık 136 metaforiçeskiye vırajeniya metateza l37 l38

mnojestvennoye çislo l46 morfema l40

morfemnıy sostav slova 234 morfologiya

l4l

N-

ııakltırıcııiye l42

ıııırcçiya ınerı i stepeni 320 ııuı,cçiya ıncsta 3l6 ııareçiya obraza deystviya nareçiya l39 priçinı i tseli l72 nareçiya vremeni 326 ııareçiye l44

narodnaya etimologiya 70 ııııstoyaşçeye vremya 69 ncliçnıye formı g|ago|a 62 neologizm l45

ııcopredelennaya forma glagola 60 ncopredelennoye

ınestoimeniye l6 l ııcpere}godnıy glagol l 23 ncpolnoye predl ojeniye 292 ııcproizvodnıye slova l 83 ııcsklonyayemıye slova 32 1

ncsoverşennıy vid glagola 63 nespryagayemıye formı

glagola 6l

no ıni nati vnoye predl ojeniye nosovıye 334 soglasnı ye 240

-o-

oblastnoye slovo 3l8 tıbosoblennıy çlen

predlojeniya l94 obosoblennoye opredeleniye obraşçeniye l473ı3

obraza deystviya l39 obrazovaniye priçastiy l99 obstoyatel'stvennıye slova l 50 tıbstoy atel' stvennoye

pri datoçnoye predlojeniye l49

tıhst«ıyatel'stvo l44 tıbstoyatel'stvo merı i stepenİ ıılıstoyatel'stvo 320 mesta 3 l6 ııhsltıyatel'stvo priçinı l 72 ııhsttıyıtel'stvo tseli 283 ııhsltıyatel'stvo vremeni 326 ııılııtıkratnıy vid glagola l78 ııl"iısiul'nıy _çastitsa l 5 l

ıııııoııiın l52 ıııııııniıııı l53 ıııııtıniıniçeskiy l 52 ıııııtıııimiçeskiye slova l 53 tııııonimiçnost' l54 tııııoniıniçnost' slov 239 tıınonimiya l54 tıpıedeleniye l55 ııpredelitel'noye

ırıestoimeniye l 60 orfbgrafiya l56 ()snovnoy padej 284

9tt

llMıNli Yll.Mn ^7,

otritsatel' naya çastitsa 74 otritsatel'naya çastitsa 270 otritsatel' noye mestoimeniye

269 _P- padej l 57 passiv l65

passivnıye konstruktsii l66 perehod slov v razryad

arL_ıaizmov 238 perenosnıy l20

perenosnoye znaçeniye l22 perebodnıy glagol

l2l

pervoye litso l82 podçinitel'nıy soyuz l69 podlejaşçeye l86 podrajatel' noye slovo 337 podvijnost' udareniy a 299 polisemiya l87

polnoye priçastiye 293 ponuditel'nıy zalog 77 ponuditel' noye predlojeniye poryadkovoye 78 çislitel' ^noye poslelog l88338

povelitel'noye nakloneniye 8 l povestvovatel 'noye

predlojeniye l04 predlog l89 predlojeniye l90

predlojeniye s obraşçeniyem prefiks l95ı48

prefiksal'nıye slova l96 prevos|ıodnaya stepen' 328 priçastiye l97

priçastiye buduşçego vremeni priçastiye doljenstvovaniya203 priçastiye 205 nastoyaşçego

vremeni 68

priçastiye proşedşego vremeni priçastnıy oborot l9896 priçi nnıye pridatoçnıye

predlojeniye 224 priçinno-tselevoy padej 223 pridatoçnoye predlojeııiye l 7 l pridatoçnoye predlojeniye

usloviya 308 pristavka l95

pristavoçnıye glagolı 200 produktivnıy suffiks 202 proizvodnoye slovo 9l prospryagat' glagol 58 prostoreçiye l l9 prostoye predlojeniye 85 prostoye skazuyemoye 86 proşedşeye vremya 97

provitel'nıy soyuı.73 pryamay a reç' 297 pryamoye znaçeniye 296

-R-

rasprostrannoye predlojen iyc rasprostranyonnoye

l0

opredeleniye 9

razdelitel'nıy soyuz 312 razdelitel' noye çislitel' ^noye razgovornıy 3l5 yazık

l0l

razgovornoye slovo l03 rarıyadı mejdometii 13 l reç' 207

reçevıye organı 208 reçevıye osobennosti 209 ritorika

2l0

roditel'nıy padej l05 rodnoy yazık 28l

-s- semantİka

2l5

semasiologiya 2l5 singarmonizm 2L4 sinonim 252

sinonimiçeskiy _ly ad 253 sinonimiçnıye slova 254 sinonimiya255

sintaksiçeskiy razbor 257 sintaksiçeskiye osobennosti sintaksis 256258

sintaksis razgovornoy reçi l02 skazuyemoye 259

skloneniye 32?

skloneniye mestoimenii l 34 skloneniye suşçestvitel' nıLı sklonyat'po 33ı padejam l 58 slog 2 l6

slojnopodçinyonnoye predlojeniye l70 slojnosoçinyonnoye

predlojeniye 22l, slojnosokraşçyonnoye slovo slojnoye predlojeniye ı16 82 slojnoye slovo 83 slova, proiznosimıye bez

udareniya 305 slova-antonimı l2 slovarnıy sostav 233 slovarnıy zapas yazıka 26 slovesnoye udare nıy e 237 slovo 225

slovoizmeneniye 230 slovo obrazovatel' nıye affiksı slovoobrazovaniye ?29 228

l. llVAŞı,A

lıll

iıll lM vl,, lı11,1ıll ,(ıl}il '|,l,,lllMı.lıı{l I,r/);,lılrııı,,ıılıt ııılNl.Ml1

sltıvtısııçclıııı lyt. J,ı /

slıı.jclıııııyt, slııvıı l Hll sıııısloviyc siıı«ııı ııııı l7'l sobiratel' noyc çisliıcl'ııtıyc sobiratel'ıroye slovo ı84 l 85 soçineniye 219 soçinitel'nıy 220 soçinitel'nıy soyu

z

169 stıç i ııi tel' nıye konstruk tsii 222 soglasnı ye zvuki 79 soglasovaniye l l l soslagatel' noye nakloneniye sostavnoye skazuyemoye 8499 soverşennıy vid glagola 64 soyedinitel'nıy soyuz 2 l 8 soyedinitel' nıye soyuzı 2l7 soyuz 2l8

soyuznaya svyaz' 26a sposob suffiksatsii 265 spryagat' 243 spryagat' glagol 58 spryagayemıye formı 244 spryajeniye 245 sravneniye 272

sravnitel' naya grammatika sravnitel'naya 275 stepen' 27 4 sravnitel'nıy 272 sravnitel' nıy affiks 27 3

stavit' udareniye 300 stepen' 26l stilistika 262

stradatel'nıy zalo g 282 struktura predloje niya ^| 92 suffiks 232

suffiksal' nıye elementı slova suffiksal'noye235

slovoobrazovaniye 263 suffiksatsiya 264

-T- termin 279 transkribirovat' 289 transkriptsionnıye znaki 288 transkriptsiya 287 transliteratsiya 290 tret'ye litso 324 tvoritel'nıy padej l80 tvyordıy soglasnıy 7l

-U- udareniye 298 udarenn ıy 302 udarnıy 302 udarnıy slog 303

ııkaz-atel' noye mestoimeniye tııııcıı'şitel'naya fornıa l07 l 73

ıııııcıı'şııcl'ıtıy stıi'iiks l 74 usilitcl'nayil çıısıiısa ^:]27 uslovıııye soyuzı 309 uslovnoye pıedlojeniye 307 ustarevşeye slovo l l3 ustupitel'nıy soyuz l l0

ustupİtel' noye naklonenİye utverditel'naya ı09 _çastitsa 267 utverditel' noye ^-pred lojeni ye

266

-v-

v ironiçeskom smısle 95 variant fonemı 4l

vaskl itsatel' noye predlojeniye vıdelitel'naya l06 forma

prilagatel'nogo l63 vırajeniye l l3 vneşnyaya fleksiya 232 vnutrennyaya fleksiya 23 l voprositel'naya _çastitsa 88 vopro_s itel' noye mestoi meniye voprositel' noye predlojeniye87 vozvratnaya fbrma 89 276 vozvratnıy zalog 278 vozvratnoye mestoimeniye vremya 325277

vspomagatel' nıy glagol 206 vtoroye litso 90

vvodnoye predloj eniye 329 vvodnoye slovo 330 vzaimnıy zalog 72

-Y- yazık 22

yazıkovıye osobennosti 24 yazıkoznaniye 23 yedinstvennoye çislo

l8l

-Z-

zaimstvovannıye slova 339 zalog 34l

zalogovıye osobennosti 342 znaçeniye |75

znak udareniya 30l zvuk 2l l

zvukopodrajaniye

2l3

TüRKçn niziN

-A- abece 8

ad 332 ad çekimi ³²² ad durumu l57

ad soylu yüklem 336 ad türncesi 334 adıl l33 adıl çekimi l34

adın değişen durumları 333 adlar 335

adları çekmek l58 adlann çekimi ^{33 t} ağız

3l8

ağız sözü 3l9 akraba dil 28l alfabe 8 ana tümce 285 anlam l75 anlam değişimi 176 anlambilimi 2l5 anlamsal aynılık l77 anlık görünüş l78 ara söz 330 ara tümce 329 araç durumu l80 argo 14 argo sözü 15

arkaizm l6

artsüremlı sözdızimı 98 asıl sayı sıfatı 27l ayrı tamlayan 3l3

-B- bağlaç

2l8

bağlaçlı

ilişki

260 bağlayıcı Llgeç 2l7 bağlı bileşik timce 22l belirleyen l55 belirsizlik

adılı

l61 belirteç l44

belirteç görevli sözcükler l50 belirteç görevli yan tüm ce I49 belirten l55

belirtme adılı l60 belirtme durumu eki l59 benzeşim 19

benzeşme 19 benzeşme yöntemi 20 benzeşmek 2l biçim 49 biçimbilgisi

l4l

biçimbilim

l4l

biçimbirim l40 bildirme kipi l08

99

lııı,lr:şık ]2() lııı lı:şik lııığlııç l(ı9 lııı,lcşik s(iz.ctik tlJ lıiı,lcşik t[iıııcc tl2 tıiı,lcşik yııpı 222 biı,lcşik ytiklcın tt4 biı,lcşıııc 2 l9 birinci kişi l82 birlikte yazılan ilgeç l79 bitınemişlik görünüşü 63 bitınişlik görünüşü 64 boğumlanına l7

boğumlanma yatkınlığı l8 bulunma durumu 3l7 buyruk kipi 8l buyurma kipi 8l bükün 37 bükünlü 38 bükünlü diller 39

-Ç- çatı 34l

çatı özellikleri 342 çekimlenmiş biçim ²⁴⁴ çckimli biçim ³²³ çekiııısiz ^sözcük 32l çckıııck 243 ç,ıkıııa durumu 29l çııcıık dili l çtığııl l46 çııkuıılamlı l87 çtıkluk ^l46

-D-

tleğişıneceli anlam l22 ılcğişıiriın l l8 tlcğiştirme l l8 ıleııcysel sesbilgisi 36

ticrccc 26l tlevrik 93

ıtcvrik söz öbeği 94 tlcvrikleşme 92 dcyiın 50

«lcyimbilim 53 tleyimsel 5l

deyimsel söz öbekleri 52

deyişbilim262 dil22

dil özellikleri 24

dilbilgisel eşanlamlılık 67 dilbilgisi 65

dilbilgisi yasaları 66 dilbilim 23, l27 dilin sesleri 25

dilin söz varlı ğı 26 diyalekto|oji 32

dolaylı anlatım 295 dolaylı soru 294

«|olaysız anlatım 297 dıini.işlti biçiın 276

<l(intişliilük çıtısı ²⁷⁸

l(X)

l,.MlNl; Yll t\l^/

ıl(ıııilşlillilk ııtlıl ı 2-1'l

-[l- cdcbi dil l2tt edilgcn l65 edilgen _çatı 282 edilgen yapı l66 eğretileme l35 eğretilemeli deyim l37 eğretilemeli dil l36 eklemek ek3 5 eklemeli 6 eklemeli diller 7 eklenme 4

en üstünlük derecesi 328 eski söz l 13

eskilik l6 eskimiş sözcük 238 eş anlamlı sözcük|er 254 eşanlamlı 252

eşanlamlı

dizi

253 eşanlamlılık 255 eşadlı l52

eşadlı sözcükler l53 eşadlılık l54 etimoloji 34 etken çatı ²⁸⁶ ettirgen _çatı 77 ettirgen çatılı ^{tümce 78} eylem 54

eylem biçimi 56 eylem bükünü 55 eylem çekimi ²⁴⁵ eylem soylu yüklem 59 eylemi çekmek

eylemin

çekimlenmemiş⁵⁸

biçiınleri 6l

eyleınin çekimli

^olmayan

biçimleri 62

eylemin ettirgen biçimi 76 eylemin kişisi 57 eylemlik 60

-G- geçişli l20 geçişli eylem l2 l geçişsiz eylem l23 geçmiş zaman 97 geçmİş zaman ortacı 96 gelecek zaman 204 gelecek zaman ortacı 203 geniş tamlayan 9 geniş tümce l0 genizsil ünsüzler 240 gerçek anlam 296 gereklilik ortacı 205 girişik tümce l70 göçüşme l38 gösterme adılı l07 gösterme adılı l60

g(tılt,rıııc sılİıtı l(ı ^} giıçle ııtlirıııe ck

ı

^|')'l

tıtlııtlclik tlil l l9 -H-

halk kökenbilinıi 7() harf çevirisi ²⁹⁰ hece 2|6

-İ_

içek 23l

iki

ayrı düşünceyi birlcşlııt,ıı bağlaç 3 12

ikinci kişi 90 ile durumu l80 ilgeç l88 ilgi durumu l05 ironik anlam 95 istek belirteci 283 istek

kipi

99

iş l00 işlek ekler 202 iştaşlık çatısı ⁷²

-K- karşılaştırma 272 karşılaştırma derecesi 27 4 karşılaştırma eki 273 karşılaştırmalı dilbilgisi 27 5

karşıtanlamlı l l karşıtanlamlı sözler 12

karşıtlık bağlacı 73 kesirli sayı sıfatı 314 kesme işareti 13 kısa biçim l l4 kısa ortaç l 15

kısaltılmış bileşik sözcük l l6 kısaltılmış tümcecik 292 kısaltmalar l17 kip l42 kip biçimi l43

kişi

24l kişi adılı 242

kişili

246 kişili tumce 247 kişisiz 248 kişisiz biçim249 kişisiz eylem 250 kişisiz tümce 25l konuşma 207 konuşma dili

l0l

konuşma diline ait sözcük l03 konuşma dilinin sözdizimi |02 konuşma organları 208 konuşma özellikle ri 209 koşul bağlacı 309 koşul tümcesi 307 koşul yan tümcesi 308 kök biçimbirim 280 kök sözcük l83

(,,llV^Ş(.,^

ıılı lılı lıı vı

ıılı,ıllı (ilsl ılll{lMı.1.|tİ (lZılltlnııı ıılıt ıııiNııMı;

ltllkı:ııhılıııı ^.l4 k(lkeııhıl ^ı ıııst:l stiz.ltik .}5

hııçtılııııe lıiçiıııi l 73

Itıçtılııııc cki l74 'l ^,,

lelıçe ^2t{

lelıçe uruştırınaları 29 lelıçe (lz.elliklcri 3 l lalıçe s(iz,ciiğü 30 lelıçtıhiliııı 32

lelıçclıiliııı atlası 33

-M-

ıııııntık vurgusu l29 ııınştur 60 ılıecuzi anlaıır l22

.N,

ııctleır belirteci l72 ııeılcıı bildiren yan tümce 224 ııedcıı-aınaç duru mu 223 ııicclik belirteci 320 ııitcleıne belirteci ^{l 39}

-o-

tıkşııına biçiıni 2 tıluııılu tümce 266 tıluınluluk eki 267 ııluııısuz adıl 268 ııltııı,ısuzluk eki 74 (ırıüç l97

ıırtuçların oluşumu l 99

tıılııçlı söz öbeklerİ l98

-ö-

tln takı l89 (lnek l95

önekli eylemler 200 tlnckli sözler l96 öneksiz eylemler 20l

e}tüınsüz ünsüz 7l (ıyküleme tümcesi l04

(tr.el ad l68 (tı.ne l86

.R-

rcsıni söyleyiş

l5l

-s- suyı sıfatı 75 scs 2l l

scs boğuınianması

2l2

scsbilgisel lehçebilim 43 sc.sbi lgisel _çevriy azı 44 scsbilgisi 42

sesbilgisi yasaları 45 scshiliın 46

scslıiliııı tlizgcsi ^4t{

scshiliııı yiiııtcıııi 47 scsbiriııı dcğişkcsi ⁴⁽⁾ scslenıne sözii l47 seslenıneli tüınce l48 sıfat l62

sıra sayı sıfatı 338 son takı l88 sondan eklenme 264 sondan eklenme yöntemi ²⁶⁵ sonek 232

sonekli sözcük yapımı 263 soru adılı 87

soru eki 88 soru tümcesi 89 sözcük 225 söz öbeği 227 söz sanatı

2l0

söz varlığı l24, 233 sözbilim 2l0

sözcüğün ek yapısı 234 sözcüğün ekleri ²³⁵ sözcüğü sözcüğüne 236 sözcük biçimleri 226 sözcük değişimi 230 sözcük vurgusu 237 sözcüklerin eşanlamlılığı ²³⁹ sözdizimi 256

sözdizimi özellikleri ²⁵⁸ sözdizimsel çözü m|eme 257 sözlü dil l02

sözlüksel ağızbilim ^l 25 sözlüksel eşanlamlılık l26

-Ş-

şimdiki zaman ⁶⁹ şimdiki zaman ortacı 68

-T- tam ortaç 293 tamlayan l55 tekil

l8l

teklik

l8l

terim 279

teslim ve kabul bağlacı l l0 teslim ve kabul kipi l09 topluluk adı l85 topluluk sayı sıfatı l84 tümce l90

tümcenin dilbilgisel temeli l93 tümcenin ayrı öğeleri l94 tümcenin öğeleri

l9l

tümcenin yapısı l92

tür adı 167 türetme 228 türev 9l

-U- ulaç 27 uyum

lll

ııyuınsuz.luk l l2 -ü- üçüncü kişi 324 üleştirme sayı sıfatı 3l5 ünlem 130

ünlem öbeği l31 ünlem sözcüğü l32 ünlem tümcesi l06 ünlü uyumu 214 ünlü uyumu 3l l ünlüler 3l0 ünsüz benzeşmesi 80 ünsüzler 79

-v-

vurgu 298

vurgu değişimi 299 vurgu işareti 301 vurgu koymak 300 vurgulu 302 vurgulu hece 303 vurgusu z 3O4 vurgusuz hece 306

vurgusuz söylenen sözcükler 305

-Y_

yabancı diller 340 yabancı sözcük 339 yalın durum 284 yalın tümce 85 yalın yüklem 86 yan tümce

l7l

yanlış kökenleme 70 yansıma 2l3 yansıma söz 337 yapım eklei 229 yardımcı eylem 206 çevriyazı ²⁸⁷ çevriyazı işaretleri ²⁸⁸ çevriyazı yapmak ²⁸⁹ yazı

dili

|28 yazım 156 yeni deyim l45 yeni sözcük l45 yer belineci 3 16 yokluk durumu 269 yokluk

eki

27O

yönelme-belirtme durumu 164 yüklem 259

-Z- zaman 325 zaman belirteci 326

ı()l