M ü s t a k i l r e s s a m ve h e y ke 11 r aş I a r i n r e s i m s e r g i s i
Yazan : Y. Mimar Behçet ÜnsalTürk san'atkârları; dünyanın en nazik v e en-dişeli bir zamanında, iki büyük plâstik sergi açtılar: biri A n k a r a d a , diğeri Istanbulda.Bu sergiler ; sulhsever ve sanatkâr bir milletin, imanlı v e iradeli varlığının en karakteristik bir ifadesi değil midir? Sanat olgun-luğu, medenî bir milletin içtimaî ve ahlâkî seviyesini gösterir. B u itibarla bütün dünya; en sefil ihtirasların peşinde sürüklenirken Türk ressamları asîl devleti-nin sarsılmaz kudretine emin olarak insanî duygu-larını, heyecanlarını plâstik eserlerde göstermişlerdir. B u imanla çalışan ressamlarımız; dağcılık kulübün-de kalite itibarile zengin bir resim sergisini ( 2 9 ilk-teşrin - 1 7 ikinci ilk-teşrine) kadar ziyaretçilerine açık bulundurmuşlardır.
Onbir senelik mazisi olan bu birliğin teşhir ettiği olgun v e orijinal eserlerini takdirle seyretmekteyiz. Derin bir feragat içinde çalışan resamlarımızı gücen-dirmeden yalnız, sergide bulunan eser v e sanatkâr-ların psikolojik kıymetleri hakkında pek kısa bir kri-tik yapmağı faydalı buldum.
Salona gireıken Edibin, Mısır heykelleri gibi büyüklüğe, hacim, kütle v e maharete kıymet veren eserlerini görüyoruz. Edibin eserlerinde : yüksek dağ silsilelerine, daha yüksek tepelerden bakan mütehak-kim bir eda var. Ressam b u halle, bize iç âlemini ne samimî anlatıyor.
Ziya : karanlık ve ağır tonların armonisini,
ge-niş satıhlar içinde gösteriyor, (natürmort v e oturan k a d ı n ) tabloları, sanatkârın orijinalitesini ifadeye kâ-fidir.
V e k a r v e ruh sükûneti içinde klâsik çalışan Fahriyi, (kendi portresi) ve ufak bir peyzajile seyre-diyoruz. Sanatkâr. ı e n k canbazlıklarından tiksinir ve plâstiki aşan uçurumun kenarında dolaşmağa tenez-zül etmez. Onun renklerinde gurur, şüphe v e müp-hemiyet yoktur. T o n ve renkleri, histen ziyade, şuur ve bilgi tayfından süzülerek titiz bir eda ile tuvaline sürülmüş gibidir.
Hakkının, zengin tuvalleri içinde en kuvvetli-leri : kadın portresi v e T r a k y a y a ait olan bir pey-zajıdır.
İlhaminin, tuvalleri bize geniş satıhlar içinde pek acele hazırlanmış hissini veriyor.
Gönül ister ki bu eboşlar, daha sabırlı ve bitmiş bir tablo ifadesini kazansın. Eserlerinin ihtiva ettiği mâna : sanatkârın henüz kendini tatmin edemediği ve bir gün sanatinin son dalgaları içinde çırpınırken kendini bulacak ve bize hak vereceğine inandırıyoı. Kemanlı natürmordu onun, b u edadaki resimlerinin en kuvetlisi görünüyor.
Ziya
teknik kıymeti hakkında bir kritik y a p m a k lüzum, suzdur. Çünkü, bu eser hakkında evvelce lâyık olan kıymet ve hükümler verilmişti. Zannederim Zeki, bu eseri tekrar teşhir etmekle, onu görmek zevkinden mahrum kalan İstanbulluları da memnun etmek iste. miş olacak.
En çok eser teşhir eden Mustafa Turgut T o k a t , serginin en orijinal bir şahsiyeti olarak görünüyor.
Fahri
Mahmut Cüda
H i ç kimseye benzemiyen ve hiç kimseyi taklit etmi-yen sanatkâr, ruhunu tazip eden sıkıntı ve feryatla-rını, mebzul renklerinin şiddetile ifadeye çalışıyor. B u velût sanatkâr; nüanslar içinde bir renk âlemi y a r a t m a k emelindedir. K â h kontrast renkler ve kâh mavi ve sarıların ve yeşil gamların en dominant kıy-metlerile, dar kabuğu içinden fışkırmak istiyen bir ruh haletini ifade ediyor.
A n k a r a d a ( A T A T Ü R K ) heykeli, çiçekler, hey-beli ve sabanca eserlerinde hep aynı karakter sezil-mektedir. Eserlerinde ğri ve dinlendirici tonların bu-lunmamasının sebebi a c a b a ruhunun neşeye olan tahassürü müdür? Y o k s a Şark güneşinin göz kamaş-tırıcı ateşin renklerini tablolarında ebedileştirmek mi istiyor? kimbilir!
Kemalin, tuvallerinde dominant vâsıf : renk kontrastıdır. Sanatkâr aynı kıymette en parlak sarı ile en koyu siyahı ve en aydınlık yeşille Prusya ma-visini yan yana komaktan derin bir haz duymaktadır. Tuvallerinde uzaklık ve yakınlık mefhumu, tonalite farkı bu şiddetli tezadlar içinde adeta kaybolmuş, ( a t m o s p h e r e ) e isyan eden ve derinliklere kıymet vermiyen bir hal sezilmektedir. Resimlerinde renk prespeklifini desen ile göstermek temayülü ve tez-canlılık göze çarpıyor.
Sabiha : desenlerinde mahir tekniği ve samimî cazibesile seyircilerin takdirini kazanmaktadır.
B u sanatkârların en titizi olan Mahmudun, klâ-sik bir ifade taşıyan eserlerinde, F l a m a n üstadlarını hatırlatan derin bir sabır ve temizlik var. R e n k tuş-ları adeta yıkanmış, süzülmüş ve perdahlanmış gibi-dir. Kullandığı fırça kuş tüyünden yapılmışa benzer. Mahmudun tuvallerinde tereddüt, kararsızlık ve
müp-hemiyet yoktur. Sanatkâr son kararını, evvelce uzun ve muztarip bir teemmülden sonra vermiştir. Artık o tuvallere, bir fırça daha sürülemiyecek katiyeti haizdir. Mahmut, his ve heyecanlarını, bilgi ve tekni-ğinin en had süzgeçinden süzdükten sonra tuvaline sürmüş gibidir. O süzgeçten kurtulmuş biri ki poşadı adeta hürriyetine kavuşan bir varlık gibi öteki eser-lerinin yanında mağrurar.e raks etmektedirler. Mah-mudun çalışma tarzını, gözleri tabiata yumulmuş ve kullandığı paletini bile göremiyecek bir şaşkınlıkla yolunu kaybetmiş genç amatörlere tavsiye ederiz.
