DOI : 10.34246/ahbvuhfd.870932
Yayın Kuruluna Ulaştığı Tar h : 27/12/2020 Yayınlanmasının Uygun Görüldüğü Tar h: 25/01/2021
Tolga AKKAYA* ÖZ
Bu çalışmada 7251 sayılı “Hukuk Muhakemeleri Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile HMK’ya eklenen “hükmün tamamlanması”
yolu incelenmiştir. Hukuk Muhakemeleri Kanununa eklenen 305/A maddesine göre, tarafl ardan her biri, nihaî kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde, yargılamada ileri sürülmesine veya kendiliğinden hükme geçirilmesi gerekli olmasına rağmen hakkında tamamen veya kısmen karar verilmeyen hususlarda, ek karar verilmesini isteyebilir.
Hükmün tamamlanması, bir yargılamada unutkanlık, dikkatsizlik veya ihmal gibi nedenlerle hakkında karar verilmeyen talepler hakkında ek karar verilmesi imkânı sağlayan bir hukukî çaredir.
Çalışmada öncelikle hükmün tamamlanmasının amacı, hukukî niteliği ve hükmün tavzihi, hüküm tashihi ve kanun yolu gibi benzer kurumlardan farkları incelenmiştir. Daha sonra “hükmün tamamlanmasının şartları” başlığı altında, hükmün tamamlanmasına konu mahkeme kararları, yargılamada ileri sürülmesine rağmen kısmen veya tamamen karar verilmemesinin anlamı ve kapsamı, hükmün tamamlanması talebi üzerinde durulmuştur. Son olarak hükmün tamamlanması yargılamasının tâbi olduğu usûl kuralları, hükmün tamamlanması talebi hakkında verilebilecek kararlar, hükmün tamamlanması ve ek karar verilmesi, hükmün tamamlanması yargılamasında verilen kararlara karşı kanun yoluna başvurulması konuları üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Hükmün tamamlanması, Ek karar, Nihaî kararların tamamlanması, Hükmün tavzihi, Kanun yolları
AMENDMENT OF FINAL JUDGMENTS OF THE COURTS IN CIVIL PROCEDURE LAW
ABSTRACT
In this article, the “amendment of fi nal judgments of the courts” which is included in the “Law on Amending the Law on Civil Procedure Act and Some Acts”
* Doçent Dr., Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Medenî Usûl ve İcra İfl âs Hukuku Anabilim Dalı/ ESKİŞEHİR e-posa: takkaya@anadolu.edu.tr
ORCID: 0000-0001-6821-2841
and which is added to Civil Procedure Act has been examined. According to Article 305/A, each of the parties may request an additional decision within one month from the notifi cation of the fi nal decision, even if it is required to be put forward in the trial or to be adjudicated spontaneously. Completion of the judgment provides the opportunity to make additional decisions about requests that are not decided on due to reasons such as forgetfulness, carelessness or negligence in a trial.
In the study, fi rstly, the purpose of completing the judgment, its legal character and diff erences from similar institutions were examined. Subsequently, the court decisions subject to the amendment of fi nal judgments, the meaning and scope of the partially or completely verdict, despite the fact that it was put forward in the trial, were emphasized. Finally, were dwelled on the rules of procedure, decisions that can be taken about the request for completion of the judgment, the completion of the judgment and the additional decision, the remedies against the decisions.
Keywords: Amendmet of Judgments, Additional judgment, Amendments of Final Decisions, Clarifi cation of Judgment, Legal Remedy
GİRİŞ
Türk hukukunda 2011 yılında yürürlüğe g ren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeler Kanununda hükmün tamamlanması yolu düzenlenmem şt r.
Bununla b rl kte tahk m yargılamasına l şk n hükümler arasında tarafl arın yargılama sırasında ler sürülmüş olmasına rağmen karara bağlanmamış konularda tamamlayıcı hakem kararı ver lmes n steyeb leceğ , hakem kurulu tarafından tamamlayıcı hakem kararı ver leb leceğ ve tamamlama kararının hakem kararının b r parçasını oluşturacağı düzenlenm şt r. 28.07.2020 tar h nde yürürlüğe g ren 7251 sayılı Hukuk Muhakemeler Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değ ş kl k Yapılması Hakkında Kanun1 le mahkeme kararları bakımından da “hükmün tamamlanması” başlığı altında mahkeme kararlarındak hüküm boşluklarını ortadan kaldırmaya yönel k yen b r hukukî çare düzenlenm şt r.
Türk hukukunda ç tahk m ve m lletler arası tahk mde hükmün tamamlanması mkânı tanınmış olmasına rağmen (HMK m. 437, IV; MTK m. 14), devlet yargısının bu mkândan yoksun olması neden yle tarafl arın talepler n n tamamı veya b r bölümü hakkında mahkemeler n karar vermemes
1 RG, 28.07.2020 T., 31199 S.
durumunda, söz konusu eks kl k, tarafl ardan b r n n süres ç nde kanun yoluna başvurması veya daha sonra yen b r dava açmasıyla g der leb lmekteyd . Hakkında hüküm ver lmeyen talep kanunda öngörülen parasal sınırın üzer ndeyse kanun yoluna başvurulab lmekte, değ lse yen b r dava açılması gerekl yd2. Ancak bu yöntemler dolaylı ve uzun yollar olup mahkemen n bu eks kl ğ talep üzer ne b zzat tamamlaması daha etk n b r yoldur. Hakkında karar ver lmeyen hususlarda hükmün tamamlanması daha kısa sürede, daha az emek ve masraf harcanmak suret yle eks kl ğ n tamamlanmasına olanak tanıdığından, yargılamaların daha makul sürede sonuçlanmasına ve usûl ekonom s lkes ne h zmet edecekt r.
Bu çalışmada adl yargı hukuk mahkemeler tarafından ver len n haî kararlar bakımından, özell kle Alman ve Avusturya hukuk s stemler ndek düzenlemelerden ve örneklerden yararlanılarak, “hükmün tamamlanması”
yolunun amacı, hukukî n tel ğ , benzer kurumlardan farkları, başvuru şartları, usulü, sonuçları, başvurunun hükmün crasına etk s ; hükmün tamamlanması kararı ve kanun yolu ncelenm ş; tahk mde hükmün tamamlanmasına se sadece lg l yerlerde karşılaştırma yapmak amacıyla değ n lm şt r.
I. KANUN DEĞİŞİKLİĞİ İLE YAPILAN DÜZENLEME VE ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI
Hukuk Muhakemeler Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değ ş kl k Yapılması Hakkında Kanun le HMK’ya eklenen 305/A maddes ne göre “Tarafl ardan her biri, nihaî kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde, yargılamada ileri
2 İlhan Postacıoğlu, Medenî Usûl Hukuku Dersler , Altıncı Bası, İstanbul 1975, s. 718; Uğur Bulut, Medenî Usûl Hukukunda Davaların Yığılması, Adalet Yayınları, Ankara 2017, s. 456; “Somut olayda, davacının boşanma davası kabul ed lm ş, kısa karar ve gerekçel kararda vekalet ücret le lg l b r hüküm ver lmem ş, davacı vek l n n 29.05.2015 tar hl tavz h taleb üzer ne, 01.06.2015 tar hl şerh le gerekçel kararın arka sayfasına “maddî hata düzelt lmes ” başlığı altında “Avukatlık Asgar Ücret Tar fes ne göre bel rlenen 1.500 TL vekalet ücret n n davalıdan alınarak davacı ver lmes ne” şekl nde yen b r hüküm eklenm şt r. Kararın hüküm fıkrasında vekalet ücret ne yer ver lmem ş olması, maddî hata n tel ğ nde olmayıp, bu eks kl k hükmün tash h (HMK m. 304) yoluyla g der lemez.
Hükmün tavz h (HMK m. 305) yoluyla da tarafl ara tanınan haklar ve yüklenen borçlar tavz h yolu le sınırlandırılamaz, gen şlet lemez ve değ şt r lemez. Bu husus ancak temy z konusu yapılab l r”. 2. HD, 23.5.2016, 2015/18076, 2016/10064 (Kazancı), Er ş m Tar h 27 Aralık 2020; “Davalı Haz ne 20/04/2015 havale tar hl d lekçes le; taşınmazların Türk Medenî Kanunu’nun 713/6. maddes gereğ nce Haz ne adına tesc l n talep etm ş ancak mahkemece Haz nen n bu taleb hakkında olumlu veya olumsuz b r k arar ver lmem şt r.
Haz nen n tüm taşınmaz bölümler hakkındak tesc l taleb hakkında b r hüküm kurulmaması hatalı olup bozmayı gerekt rm şt r.” 20. HD, 16.10.2019, 2017/526, 2019/5946 (Kazancı), Er ş m Tar h 27 Aralık 2020.
sürülmesine veya kendiliğinden hükme geçirilmesi gerekli olmasına rağmen hakkında tamamen veya kısmen karar verilmeyen hususlarda, ek karar verilmesini isteyebilir. Bu karara karşı kanun yoluna başvurulabilir.3” Yapılan düzenlemeyle ayrıca HMK’nın Beş nc Kısmının İk nc Bölümünün başlığı
“Hükmün Tashihi, Tavzihi ve Tamamlanması” şekl nde değ şt r lm ş ve lg l d ğer maddelerde değ ş kl k yapılmıştır4.
Hukuk Muhakemeler Kanununun tavz h ve tamamlama taleb le usulünü düzenleyen değ ş k 306’ncı maddes ne göre se “(1) Tavzih veya tamamlama, dilekçeye tarafl arın sayısı kadar nüsha eklenmek suretiyle hükmü veren mahkemeden istenebilir. Dilekçenin bir nüshası, cevap süresi mahkemece belirlenerek karşı tarafa tebliğ edilir. Cevap, tavzih veya tamamlama talebinde bulunan tarafa tebliğ olunur. (2) Mahkeme, cevap verilmemiş olsa bile dosya üzerinde inceleme yaparak karar verir; ancak gerekli görürse iki tarafı sözlü açıklamalarını yapabilmeleri için davet edebilir. (3) Mahkeme tavzih veya tamamlama talebini yerinde gördüğü takdirde 304 üncü madde uyarınca işlem yapar”.
Hükmün tamamlanması konusunda HMK’da değ ş kl k yapan 7251 s.K.
28 Temmuz 2020 tar h nde yürürlüğe g rm şt r. Hükmün yürürlük tar h ne l şk n özel b r düzenleme bulunmadığından, medenî usûl hukuku kurallarının zaman bakımından uygulanmasına l şk n genel kural olan “derhal uygulanma lkes ” d kkate alınmalıdır. Bu lke uyarınca, Hukuk Muhakemeler Kanununun hükümler , tamamlanmış usul şlemler n etk lememek kaydıyla derhal uygulanır (HMK m. 448)5. Buna göre, 28 Temmuz 2020 tar h nde ve
3 Hukuk Muhakemeler Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değ ş kl k Yapılması Hakkında Kanun Tekl f , TBMM Adalet Kom syonu tarafından değ ş kl k yapılmadan aynı şek lde kabul ed lm şt r. Kanun tekl f , madde gerekçes ve Adalet Kom syonu Raporu ç n bkz. https://
www.tbmm.gov.tr/s rasay /donem27/y l01/ss216.pdf, Er ş m Tar h 10 Haz ran 2020.
4 Öğret de kanundak düzenleme şekl ne yönelt len eleşt r ye göre, ayrıca 305/A maddes hdas etmeks z n 305. madden n kenar başlığının, “hükmün tavz h ve tamamlanması”
şekl nde değ şt r lmes n n daha uygun ve kanunun s stemat ğ n bozmayan b r yol olacağı fade ed lm şt r. Bkz. Hakan Pekcanıtez/Oğuz Atalay/ Muhammet Özekes, Hukuk Muhakemeler Kanunu le Bazı Kanunlarda Değ ş kl k Yapılmasına Da r Kanun Tekl f n n (2020) Değerlend r lmes ”, Lexpera Blog, https://blog.lexpera.com.tr/hmk- le-baz - kanunlarda-deg s kl k-yap lmas na-da r-kanun-tekl f n n-2020-degerlend r lmes /, Er ş m Tar h 24 Haz ran 2020.
5 Derhal uygulanma lkes konusunda bkz. Sema Taşpınar Ayvaz, Hukuk Muhakemeler Kanununun Zaman Bakımından Uygulanması, Yetk n Yayınları, Ankara 2013, s. 84 vd.;
HMK m. 448 hükmünün genel n tel kte b r hüküm olması neden yle, HMK’da daha sonra yapılacak değ ş kl klerde de farklı b r yürürlük hükmü bulunmadığı takd rde bu hükmün geçerl olacağı yönüne bkz. Hakan Pekcanıtez/Oğuz Atalay/Muhammet Özekes, Medenî
sonrasında ver len mahkeme kararlarına karşı hükmün tamamlanması yoluna başvurulab l r. Yürürlük tar h nden önce ver len kararlar aleyh ne se hükmün tamamlanması değ l, koşulları varsa st naf veya temy z yoluna başvurulab l r.
Derhal uygulanma lkes gereğ nce, yen yürürlüğe g ren usûl kuralının derdest olan dava ve şlerde henüz tamamlanmamış usûl şlemler bakımından geçerl olacağı düşünces nden hareketle, 28 Temmuz 2020 tar h nden önce ver len ancak tarafl ara henüz tebl ğ ed lmem ş olan n ha kararlara karşı da 28 Temmuz 2020 tar h nden sonra tebl ğ ed lmeler hal nde hükmün tamamlanması yoluna başvurulab leceğ ler sürüleb l rse de kanımca bu durum tarafl ar arasında eş ts zl ğe ve aynı zamanda uygulamada karışıklığa yol açacaktır. Örneğ n, n ha karar davanın tarafl arından b r ne 28 Temmuz 2020 tar h nden önce d ğer ne se bu tar hten sonra tebl ğ ed l rse, daha önce tebl gat yapılan taraf kanun yoluna, yürürlük tar h nden sonra tebl gat yapılan taraf se hükmün tamamlanması yoluna başvurab lecekt r. Bu nedenle n ha kararın tarafl ara tebl ğ tar h g b değ şken b r dayanak noktası yer ne, mahkemen n n ha kararını verd ğ tar h (objekt f dayanak noktası) d kkate alınarak hükmün yürürlüğü ve etk s konusunda sonuca varılmalıdır (bkz.
kıyasen HMK Geç c Madde 3). N ha kararlara karşı başvurulab lecek hukuk çareler n bel rlenmes bakımından, kararın yazıldığı veya tebl ğ ed ld ğ tar h değ l ver ld ğ tar h d kkate alınmalıdır. Sonuç olarak, n ha kararın ver ld ğ tar h 28 Temmuz 2020’den önce se hükmün tamamlanması yoluna konu olab lecek hususlar ç n duruma göre sadece st naf veya temy z kanun yolu açıktır.
Hükmün tamamlanması, Türk hukukunda daha önce tahk mde düzenlenm ş olmasına rağmen, mahkemelerde görülen dava ve şlerde bu kuruma yer ver lmem şt r. Hukuk Muhakemeler Kanununun tahk me l şk n 437’nc maddes n n dördüncü fıkrasına göre, tarafl ardan b r hakem kararının tebl ğ nden t baren b r ay ç nde, karşı tarafa da b lg vermek kaydıyla, yargılama sırasında ler sürülmüş olmasına rağmen karara bağlanmamış konularda tamamlayıcı hakem kararı ver lmes n steyeb l r. Hakem veya hakem kurulu, taleb haklı bulursa, tamamlayıcı hakem kararı vereb l r.
Hukuk Muhakemeler Kanununda yapılan değ ş kl kle hakem kararlarının tamamlanmasına benzer b r düzenleme mahkemeler tarafından ver len n haî kararlar bakımından da kabul ed lm şt r.
Usûl Hukuku, 8. Bası, On İk Levha Yayıncılık, İstanbul 2020, 18 vd.
II. HÜKMÜN TAMAMLANMASININ AMACI VE HUKUKİ NİTELİĞİ
Hükmün tamamlanmasının amacı, tarafl arca mahkemeye yönelt len hukukî korunma taleb hakkında mahkemen n karar vermes zorunluluğu bulunmasına rağmen, bu talepler hakkında kısmen veya tamamen karar vermemes durumunda, mahkemen n n haî kararında oluşan boşluğu ortadan kaldırmaktır6.
Anayasaya göre herkes meşru vasıta ve yollardan yararlanmak suret yle yargı merc ler önünde davacı ve davalı olarak dd a ve savunma hakkına sah pt r ve h çb r mahkeme görev ve yetk s ç ndek davaya bakmaktan kaçınamaz (AY m. 36). Buna göre, mahkemeler görev ve yetk ler ç nde yer alan ve önler ne gelen dava ve şlerde, kend ler ne yönelt len hukukî korunma taleb hakkında olumlu veya olumsuz b r karar vermekle görevl d r.
Anayasanın hak arama hürr yet n düzenleyen 36’ncı maddes uyarınca, yargı organlarının görevler n yer ne get rmes ve hukukî korunma talepler hakkında karar vermes b r yandan toplumsal barışın tes s ne ve sürdürülmes ne h zmet eder, d ğer yandan hukukî güvenl ğ sağlar. Tarafl arın hukukî korunma taleb hakkında mahkemen n kısmen veya tamamen karar vermemes , hak arama hürr yet n n ve hukukî d nlen lme hakkının hlal sonucunu doğurur ve yargı kararları le amaçlanan toplumsal barışın sağlanması des n akamete uğratır.
Mahkeme, hak arama hürr yet n ve hukukî barışı somut olay bakımından tarafl arın talepler hakkında vereceğ kararla tes s eder. Mahkemen n uyuşmazlığın esastan çözen ve tarafl ar arasındak uyuşmazlığı ortadan kaldıran hükmü (n haî kararı) çeş tl bölümlerden oluşur. Mahkemen n n haî kararının hüküm sonucu kısmında (hüküm fıkrasında) tarafl arın talepler nden her b r hakkında ver len kararla tarafl ara yüklenen borç ve tanınan haklar yer alır ve sıra numarası altında göster l r (HMK m. 297, II). Hüküm sonucu, esasında tarafl arın talepler konusunda mahkemen n cevabını çer r7. Mahkemen n hüküm fıkrasında talepler n tamamı veya b r kısmı hakkında cevap vermem ş olması, yukarıda açıklanan hak arama hürr yet n n ve onun b r unsuru olan
6 Hans-Joach m Mus elak/Wolfgang Vo t, Z v lprozessordnung, 17. Aufl age, Verlag Franz Vahlen, München 2020, § 321, Nr. 1.
7 Ramazan Arslan/Ejder Yılmaz/Sema Taşpınar Ayvaz/Emel Hanağası, Medenî Usûl Hukuku, 5. Baskı, Yetk n Yayınları, Ankara 2020, s. 486.
hukukî d nlen lme hakkının hlal sonucunu doğurur8. Bu nedenle dava veya d ğer yargısal şlerde tarafl arın veya lg l ler n talepler hakkında mahkeme tarafından hata le karar ver lmem şse, bu eks kl ğ n g der lmes n sağlayacak etk l b r düzenlemeye ht yaç vardır. Hükmün tamamlanması, bu bağlamda etk n hukuk korunmanın sağlanmasını da amaçlar9.
Hukuk Muhakemeler Kanununun 26’ncı maddes uyarınca, kural olarak tarafl arın talep sonuçlarıyla bağlı olan ve talepten fazlasına veya başka b r şeye karar veremeyen hâk m n duruma göre, talep sonucundan daha azına karar vereb lmes , tarafl arın talep sonuçlarını cevapsız bırakab leceğ sonucunu doğurmaz. Kanununun 297’nc maddes uyarınca hükmün sonuç kısmında, taleplerden her b r hakkında ver len hükümle, tarafl ara yüklenen borç ve tanınan hakların, sıra numarası altında; açık, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şek lde göster lmes gerekl d r10.
Hükmün tamamlanmasının amacı, mahkeme tarafından karar ver lmes gerekl olmasına rağmen hakkında karar ver lmeyen uyuşmazlık konularında veya talepler hakkındak eks kl ğ n tamamlanmasını sağlamak; mahkemeler n kend kend ler n denetlemeler ne mkân tanımaktır11.
Hükmün tamamlanmasının amacı, mahkemen n n haî kararlarında yer alan maddî veya hukukî hataları tash h etmek, başka b r dey şle düzeltmek değ ld r. Mahkeme kararlarındak hataların g der leb lmes ç n öncel kle
8 Hans W. Fasch ng, Kommentar zu den Z v lprozessgesetzen, 3. Band, 2. Aufl age, Manz Verlag, W en 2004, s. 1319; Hukukî d nlen lme hakkı b lg lenme, açıklama ve spat, d kkate alınma hakkı olmak üzere üç unsurdan oluşur. D kkate alınma hakkı, mahkemen n tarafl arın dd a ve savunmalarını d kkate almasını ve değerlend rmes n ve ayrıca kanımızca bu konuda olumlu veya olumsuz gerekçel karar vermes n de çer r. Mahkeme tarafl arın açıklamalarını tam olarak d kkate alıp değerlend rmel d r. Bkz. Güray Erdönmez, Pekcanıtez Usûl, Medenî Usûl Hukuku, C. I, 15. Baskı, On İk Levha Yayıncılık, İstanbul 2017, s. 879 vd.; Muhammet Özekes, Medenî Usûl Hukukunda Hukukî D nlen lme Hakkı, Yetk n Yayınları, Ankara 2003, s. 157 vd.
9 Pekcanıtez/Atalay/Özekes, Usûl, s. 435.
10 “Davacı, davalı hakkında k ra alacağına yönel k tahl ye talepl cra tak b başlatmış, davalı tarafından borca t raz ed lmes üzer ne de şbu davayı açmıştır. Mahkemece, davacının stekler arasında yer alan tahl ye stem hakkında olumlu-olumsuz b r karar ver lmem ş, bu husus hüküm ve değerlend rme dışı tutulmuştur. HMK’nun 297/2 maddes uyarınca taleplerden her b r hakkında b r hüküm ver lmes zorunlu olup mahkemece bu gereğe uyulmaksızın tahl ye stem hakkında hüküm tes s ed lmem ş olması doğru değ ld r. Hüküm bu sebeple bozulmalıdır.” 3. HD, 5.10.2017, 2351/13423 (Kazancı), Er ş m Tar h 27 Aralık 2020.
11 Adolf Baumbach/ Wolfgang Lautarbach/ Jan Albers/ Peter Hartmann, Z v lprozessordnung, 77. Aufl age, C.H. Beck, München 2019, § 321, Nr. 2.
mahkemeye yönelt len taleplerle lg l olumlu veya olumsuz b r karar ver lm ş olmalıdır. Hükmün tamamlanması yolunda se hakkında karar ver lmem ş aslî veya fer’ talepler hakkında mahkemen n karar vermes , daha doğrusu öncek kararını tamamlaması talep ed l r12.
Hükmün tamamlanması yoluyla tarafl arın mahkemeye yöneltt kler talepler hakkında ve mahkemen n re’sen karar vermes gereken konularda h ç veya kısmen karar ver lmemes şekl ndek hüküm boşluğunu ortadan kaldırılab l r. Buna karşılık tarafl arın ler sürdükler dd a ve savunmaların d kkate alınmaması, tarafl arca ler sürülen veya mahkeme tarafından d kkate alınması gereken del ller n ncelenmemes veya değerlend r lmemes , mahkeme tarafından uygulanan hukuk kuralının ve buna bağlı olarak ver len kararın yanlış olması ve benzer hukuk hatalarda hükmün tamamlanması yoluna başvurulamaz13.
Hükmün tamamlanması, amacından da anlaşılacağı üzere, mahkemen n kararındak hukukî ve maddî hataların ptal ne ve düzelt lmes ne h zmet eden b r kanun yolu değ ld r; talep ed ld ğ halde veya mahkeme tarafından re’sen karar ver lmes gerekmes ne rağmen hakkında karar ver lmeyen hususlarda lk kez karar ver lmes ne, başka b r dey şle eks k kalan kararın tamamlanmasına yarayan b r hukukî çared r. Medenî usûl hukuku bakımından b r hakkın korunması veya kullanılması amacıyla kullanılab lecek her türlü usûlî araç hukukî çare olarak n telend r leb l r14. Hükmün tamamlanması dar ve tekn k anlamda kanun yolunun bel rley c özell kler olan erteley c ve aktarıcı etk ye sah p olmamakla b rl kte b r mahkeme kararındak eks kl ğ n ortadan kaldırılmasını sağlayan b r usûlî araç olarak hukukî çare olarak n telend r lmel d r15.
12 Ingo Saenger, Z v lprozessordnung, 8. Aufl age, Nomos, 2019, § 321, Nr. 1; Bernhard W eczorek/ Rolf A. Shütze, Z v lprozessordnung und Nebengesetze, Fünfter Band, V erte Aufl age, De Gruyter, Gött ngen 2015, § 321, Nr. 7; Ol ver Elzer n BeckOK ZPO, Herausgeben: Volkert Volwerk/Chr st an Wolf, 37. Ed t on, C.H. Beck, München 2020,
§ 321 Rn. 1; Leo Rosenberg/Karl He nz Schwab/Peter Gottwald, Z v lprozessrecht, 17.
Aufl age, C.H. Beck, München 2010, s. 317; Baumbach/Lautarbach/Albers/Hartmann, § 321, Nr. 2.
13 Baumbach/Lautarbach/Albers/Hartmann, § 321, Nr. 5.
14 Hakan Pekcanıtez/Cem l S m l, İ cra-İ fl âs Hukukunda Ş kâ yet, 2. Bası, Vedat K tapçılık, İstanbul 2017, s. 47; Ayrıca bkz. Ers n Erdoğan, Hakem Kararlarının Kes n Hüküm Etk s , Yetk n Yayınları, Ankara 2017, s. 107.
15 Pekcanıtez/Atalay/Özekes, Usûl, s. 436.
III. GENEL OLARAK KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ DURUM
Hükmün tamamlanması Alman Usûl Kanununun 321’ nc paragrafında düzenlenm şt r16. Hükme göre, mahkeme kararında önceden tesp t ed lm ş veya mahkeme kararının tash h yoluyla sonradan dosyaya g rm ş dava malzemes ne göre, tarafl ardan b r n n aslî veya fer’ taleb ya da yargılama g derler hakkında kısmen veya tamamen karar ver lmem şse, talep ed lmes hal nde sonradan ver lecek kararla hükmün tamamlanmasına karar ver l r.
Hükmün tamamlanması mahkemen n kararının tebl ğ nden t baren k hafta ç nde d lekçeyle talep ed lmel d r. Talep ed lmes hal nde yargılama ç n duruşma günü bel rlen r. Karşı tarafa gönder len davet ye le b rl kte hükmün tamamlanması d lekçes de tebl ğ ed l r. Duruşmanın konusu se sadece hakkında karar ver lmeyen uyuşmazlık bölümüdür.
Avusturya Usûl Kanununun hükmün tamamlanması başlıklı 423’üncü maddes ne göre17, hükümde b r talep hakkında karar ver lmem şse veya tarafın yargılama g der ödenmes konusundak taleb hakkında karar ver lmem ş veya eks k karar ver lm şse, hüküm daha sonra ver lecek b r kararla tamamlanab l r.
Hükmün tamamlanması, hükmün tebl ğ nden t baren on dört gün ç nde lk derece mahkemes nden talep ed lmel d r. Mahkeme tarafından gerekt ğ nde duruşma yapılarak karar ver l r. Hükmün tamamlanması yargılaması, hakkında karar ver lmeyen taleplerle sınırlı olarak yapılır (§ 423 öZPO). Hükmün tamamlanması yargılaması, kanun yoluna başvuru süreler n n şlemes ne etk etmez (§ 424 öZPO).
İsv çre hukukunda hukuk mahkemeler tarafından ver len kararlar bakımından “hükmün tamamlanması” yolu öngörülmem şt r18. İsv çre Usûl Kanununun 334’üncü maddes nde hükmün tavz h ve tash h aynı hükümle düzenlenm şt r19. Bu hükme göre, mahkemen n hükmü bel rs zse, çel şk l yse
16 İlg l madde ç n bkz. https://www.gesetze- m- nternet.de/zpo/BJNR005330950.html, Er ş m Tar h 11 Ağustos 2020.
17 İlg l madde ç n bkz. https://www.jusl ne.at/gesetz/zpo/paragraf/423, Er ş m Tar h 11 Ağustos 2020.
18 Alexander Brunner/Thomas Ste n nger, ZPO Schwe zer sche Z v lprozessordung Kommentar, Herausgeber: Alexander Brunner/ Dom n k Gasser/ Ivo Schwander, 2. Aufl age, D ke Verlag, Zür ch 2016, Art 388, Rn. 8
19 İlg l madde ç n bkz. https://www.adm n.ch/opc/de/class f ed-comp lat on/20061121/ ndex.
html, Er ş m Tar h 11 Ağustos 2020. İsv çre hukukunda tahk m yargılamasında se hükmün tamamlanması kurumuna yer ver lm şt r. İsv çre Usûl Kanununa göre tarafl ardan b r ,
veya eks kse ya da gerekçe le çel şmekteyse, mahkeme kend l ğ nden veya tarafl ardan b r n n taleb üzer ne hükmün tavz h ne veya tash h ne karar ver r.
Hükmün tavz h mahkeme tarafından ver len kararın mahkemen n gerçek rades ne uygun olup olmadığının açıklanmasını, mahkeme tarafından stenen sonucun daha açık şek lde formüle ed lmes n amaçlar20.
Düzenlemeye göre, mahkeme kararında “eks kl k olması” hal nde hükmün tavz h ve tash h talep ed leb lecekse de burada “eks kl kten” kasıt, mahkemen n tarafl arın talepler hakkında karar vermemes değ l; esasında karara bağlanmış olan b r konunun hüküm fıkrasında yazılmasının unutulmasıdır. Örneğ n, hükümde fa z ödenmes konusunda veya yargılama g derler konusunda karar ver lmem şse hüküm daha sonra tamamlanab l r. Hükmün tamamlanmasından kasıt lk hükmün değ şt r lmes değ l, lk karar esas alınarak hüküm sonucunun tamamlanmasıdır21. Tarafl arın talepler hakkında karar ver lmem şse, başka b r dey şle gerçek anlamda hükümde boşluk bulunmaktaysa, hükmün tavz h ve tash h yoluna başvurulamayacağından, karar ver lmeyen talepler hakkında yen b r dava açılması gerekl d r22.
IV. HÜKMÜN TAMAMLANMASININ BENZER MÜESSESELERLE KARŞILAŞTIRILMASI A. Tash hten Farkı
Hükmün tamamlanması Hukuk Muhakemeler Kanununda düzenlenen hükmün tash h ve hükmün tavz h kurumlarından farklıdır. Hükmün tash h , hükümdek yazı ve hesap hataları le d ğer benzer açık hataların, mahkeme tarafından re’sen veya tarafl ardan b r n n taleb üzer ne düzelt lmes d r (HMK m. 304, I). Hükmün tash h le bas t ve açık şek lde fark ed len maddî hataların, hesap hatalarının veya yazım hatalarının düzelt lmes amaçlanır. Örneğ n, taraf veya lg l s mler n n yanlış yazılması, hesaplamalarda ve rakamlarda
talep etm ş olduğu halde hakemler tarafından karar ver lmeyen konularda hakem kararının tamamlanmasını talep edeb l r (Art. 388, Abs. 1).
20 Mart n H., Sterch , Berner Kommentar Kommentar zum Schwe zer chen Pr vat Recht, Z v lprozessordnung, Band II, Staempfl , Bern 2012, Art 334, Nr. 2.; Bulut, s. 416.
21 N. Herzog n Basler Kommentar, Schwe zer sche Z v lprozessordnung, Herausgeber: Karl Spühler/Luca Tench o/Dom n c Infanger, 2. Aufl age, Helb ng L chtenhahn Verlag, Basel 2013, Art. 334, Nr. 6.
22 Ivo Schwander, ZPO Schwe zer sche Z v lprozessordnung, 2. Aufl age, D,ke Verlag, Zür ch 2016, Art. 334, Nr. 6; D. Fre burghaus/ S. Afheldt, Kommentar zur Schwe zer schen Z v lprozessordnung (ZPO), Herausgeber: Thomas Sutter-Somm/ Franz Hasenböhler/
Chr stoph Leuenberger, 3. Aufl age, Schulthess Verlag, Zür ch 2016, Art. 334, Nr. 6.
maddî hata yapılması23, tar hler n hatalı yazılması tash h n konusu olab l r.
Tash h yoluyla tarafl ara tanınan hak ve borçlar daraltılamaz ve gen şlet lemez, hüküm ver lmes unutulan talepler hakkında karar ver lemez24, karara ekleme yapılamaz25.
Tash h tarafl ar talep edeb leceğ veya mahkeme dah kend l ğ nden hükmün tash h yoluyla düzelt lmes ne karar vereb l r. Hükmün tamamlanması se sadece tarafl arın talep etmes hal nde mümkün olup, mahkeme kend l ğ nden hükmün tamamlanmasına karar veremez26.
Hükmün tash h nde tarafl arın tüm talepler hakkında karar ver lm ş olmasına rağmen, karara dayanak olan hususlardak hatalar düzelt lmekted r.
Hükmün tamamlanmasında se mevcut b r karar düzelt lmey p, talep ed ld ğ halde hakkında karar ver lmeyen, hüküm olarak tefh m ve tebl ğ ed lmeyen konularda lk kez karar ver l r27. Hükmün tash h nde mahkeme kararının hüküm sonucunda değ ş kl k yapılması ve lk nden farklı b r karar ver lmes mümkün değ ld r; hükmün tamamlanmasında se lk n haî karara ek olarak, hakkında karar ver lmeyen hususlarda lk kez karar ver l r. Ayrıca bel rtmek gerek r k hükmün tamamlanması sonucunda ver len ek karar ç n şartları varsa hükmün tash h talep ed leb l r.
B. Tavz hten Farkı
Hükmün tamamlanması hükmün tavz h nden de farklıdır. Hükmün tavz h , hüküm yeter nce açık değ l veya crasında tereddüt uyandırıyor yahut b rb r ne aykırı fıkralar çer yorsa, crası tamamlanıncaya kadar tarafl ardan b r n n talep etmes hal nde hükmün açıklanmasını veya tereddüt ya da aykırılığın g der lmes n fade eder (HMK m. 305, I). Tavz h özell kle hükmün cebr crasında ortaya çıkab lecek tereddütler ortadan kaldırmayı amaçlar28.
23 Süha Tanrıver, Medenî Usûl Hukuku, C. I, Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması, Yetk n yayınları, Ankara 2016, s. 998; N lüfer Boran Güneysu, Medenî Usûl Hukukunda Karar, Adalet Yayınev , Ankara 2014, s. 279.
24 Bak Kuru, Medenî Usûl Hukuku Ders K tabı, 2. Baskı, Yetk n Yayınları, Ankara 2018, s.
570; Tanrıver, s. 999.
25 Abdurrah m Karslı, Medenî Muhakeme Hukuku, 3. Baskı, Alternat f, İstanbul 2012, s. 734;
Bulut, s. 416.
26 Alman hukukunda olması gereken hukuk bakımından, hükmün tash h nde olduğu g b tarafl arın taleb gerekmeks z n mahkeme tarafından re’sen hükmün tamamlanmasının uygun olacağı yönünde bkz. Mus elak, Münchener Kommentar, § 321, Nr. 1.
27 Fasch ng, s. 1319.
28 Yavuz Alangoya/ Kâm l Yıldırım/ Nevh s Deren Yıldırım, Medenî Usûl Hukuku Esasları, 7.
Tavz h le kararın hüküm fıkrasında tarafl ara tanınan haklar ve yüklenen borçlar sınırlandırılamaz, gen şlet lemez ve değ şt r lemez (HMK m. 305, II) ve hükümde unutulmuş olan talepler hakkında karar ver lemez29.
Tavz h le hükmün gerçek amacı bel rlen r, farklı şek lde anlaşılması (yorumlanmasını) ve uygulanması engellen r. Örneğ n, hükümde taşınmazın c ns ve m ktarının göster lmem ş olması, mahkemen n kararından fa z n başlangıç tar h anlaşılmakta se de bunun hüküm fıkrasında göster lmem ş olması veya taşınmazla lg l b r davada ptal ed lecek, düzelt lecek, nd r lecek pay oranlarının kararın hüküm fıkrasından net anlaşılamaması hal nde hükmün tavz h talep ed l r30.
Taraf talep etm ş olmasına rağmen mahkeme fa z hakkında karar vermem şse, fa z hakkında tavz h yoluyla ek karar ver lemez31. Bunun ç n hükmün tamamlanması talep ed lmel d r. Hükmün tavz h n n talep ed leb lmes
ç n öncel kle mahkemen n talepler hakkında karar verm ş olması gerek r.
Mahkeme kararındak tereddütler n veya çel şk ler n g der lmes ve hükmün açıklanması tavz h n konusudur. Buna karşılık hükmün tamamlanması steneb lmes ç n tarafın talepler n n tamamı veya b r kısmı hakkında karar ver lmem ş olmalıdır. Tavz h var olan kararın açıklanmasını, hükmün tamamlanması se daha önce karar ver lmes unutulan talepler hakkında lk kez karar ver lmes n amaçlamaktadır. Sonuç olarak hükmün tavz h yoluyla, daha önce karar ver lmem ş talepler hakkında lk kez karar ver lmes mümkün değ ld r32.
Hükmün tavz h , crası tamamlanıncaya kadar talep ed leb lmes ne rağmen (HMK m. 305, I), hükmün tamamlanması (ek karar ver lmes ) n haî
Baskı, Beta, İstanbul 2009, s. 591; Tanrıver, s. 997; Karslı, s. 735.
29 Kuru, Ders K tabı, s. 570; Tanrıver, s. 998; Pekcanıtez/Atalay/Özekes, Usûl, s. 437; Murat Atalı, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Bası, On İk Levha Yayıncılık, İstanbul 2017, s. 2005. “Bu açıklamalar ışığında somut olayda; mahkemece kısa kararda b rleşt r len davaya l şk n sehven hüküm kurulmadığı anlaşıldığından hüküm kısmına “b rleşt r len davayı l şk n ecr m s l taleb n n redd ne” l şk n hüküm laves ne ve hükmün bu şek lde tavz h ne re’sen karar ver lm şt r. Hükmü değ şt recek n tel kte tavz h kararı le hüküm fıkrasına lave yapılması usûl ve yasaya uygun değ ld r. Hüküm bu nedenle bozulmalıdır.”14.
HD, 13.2.2019, 2018/3368, 2019/1252 (Kazancı), Er ş m Tar h 27 Aralık 2020.
30 Boran Güneysu, s. 265, 268.
31 Murat Atalı/İbrah m Ermenek/Ers n Erdoğan, Medenî Usûl Hukuku, Yetk n Yayınları, Ankara 2018, s. 563.
32 Schwander, sZPO, Art. 334, Nr. 6.
kararın tebl ğ nden t baren b r aylık hak düşürücü süre ç nde talep ed lmel d r (HMK m. 305/A).
Ayrıca bel rtmek gerek r k hükmün tamamlanması sonucunda ver len ek karar ç n şartları varsa hükmün tavz h talep ed leb l r.
C. Kanun Yolundan Farkı
Hükmün tamamlanması le st naf ve temy z g b kanun yollarının n tel k ve amaçları da farklıdır. Hükmün tamamlanması yukarıda da bel rtt ğ m z üzere dar ve tekn k anlamda kanun yolu değ ld r. Z ra kanun yollarının sah p olması gerekl erteley c ve aktarıcı etk ye sah p değ ld r ve HMK’da kanun yolları arasında düzenlenmem şt r. Hükmün tamamlanması yoluna başvurulması, mahkemen n lk verm ş olduğu kararın kes nleşmes n ertelemed ğ g b , hükmün tamamlanması taleb hakkında üst mahkeme değ l, kararı veren mahkeme nceleme yapar (HMK m. 306).
Ayrıca hükmün tamamlanmasında, kanun yolundan farklı olarak mahkemen n lk n haî kararının kaldırılması, bozulması veya değ şt r lmes mümkün değ ld r. Hükmün tamamlanması, tarafl arın talepler hakkında karar ver lmem ş olmasından kaynaklanan hüküm boşluğunu ortadan kaldırmayı amaçlar. Kanun yolunun amacı se mahkeme kararlarındak (kararın çer ğ ndek ) maddî veya hukukî (esasa veya usule l şk n) hataların kaldırılması ve mahkeme kararlarının düzelt lmes d r33.
Türk hukukunda hükmün tamamlanması yolunun yürürlüğe g rmes nden sonra ver len mahkeme kararlarında, tarafl arın talepler hakkından karar ver lmem ş olması hal nde hükmün tamamlanması yoluna başvurulmasında tereddüt olmamakla b rl kte, bu hukukî çaren n varlığına rağmen kanun yoluna başvurulmasının mümkün olup olmadığı değerlend r lmel d r.
Alman hukukunda, hükmün tamamlanması yoluyla ek karar ver lmes yolunun mevcut olduğu b r yargı s stem nde, tek başına (sadece) mahkemen n n haî kararındak bu tür b r boşluğun ortadan kaldırılması ve talep hakkında lk kez karar ver lmes ç n kanun yoluna başvurulamayacağı kabul ed lmekted r34. Bununla b rl kte mahkemen n kararına karşı maddî, usûlî veya esasa l şk n b r başka hata neden yle kanun yoluna başvurulması hal nde, tarafl arın talepler
33 Postacıoğlu, s. 716.
34 Saenger, ZPO, § 321, Nr. 15; BeckOK ZPO/Elzer, ZPO § 321 Rn. 45; Rosenberg/Schwab/
Gottwald, s. 317; Mus elak, Münchener Kommentar, § 321, Nr. 12.
hakkında karar ver lmem ş olması da b r st naf veya temy z sebeb olarak d kkate alınab l r35. Örneğ n, lk derece mahkemes davacının aslî taleb olan asıl alacak hakkında karar vermes ne rağmen fa z taleb hakkında karar vermey unutursa, bu durumda davacı süres ç nde st nafa başvurarak d ğer st naf sebepler yanında, taleb hakkında karar ver lmem ş olmasını da st naf sebeb olarak ler süreb l r.36
Avusturya hukukunda se Avusturya Usûl Kanununun 496’ncı maddes ndek düzenleme neden yle, taleb hakkında karar ver lmeyen tarafın kanun yoluna başvurmak veya hükmün tamamlanmasını talep etmek konusunda seç m hakkı olduğu kabul ed lmekted r37. Örneğ n, lk derece mahkemes dosya çer ğ ne aykırı olarak tarafın talepte bulunmadığını düşünerek, tarafın taleb hakkında karar vermem şse st nafa başvurulab l r.
Hatta taraf her k yola b rden başvurursa, st naf mahkemes n n lk derece mahkemes nde ler sürülen hükmün tamamlanması taleb hakkında ver len kararı beklemes gerekl d r. Avusturya Usûl Kanununun 485’ nc maddes uyarınca, 423’üncü maddeye göre tamamlanması talep ed len b r hükme karşı st nafa başvurulması hal nde, talep üzer ne st naf duruşması, hükmün tamamlanması taleb hakkında ver len karara karşı süres ç nde st nafa başvurulmazsa bu kararın kes nleşt ğ tar he veya st nafa başvurulması hal nde se st nafa başvuru tar h ne kadar ertelen r. Hükmün tamamlanması taleb hakkında ver len karara karşı st nafa başvurulursa her k st naf dosyası b rleşt r l r. İlk derece mahkemes , hükmün tamamlanması taleb n kabul eder ve bu karar kes nleş rse, st naf mahkemes bu durumda eks k hüküm ver lm ş
35 Mus elak, Münchener Kommentar, § 321, Nr. 12; Mus elak/Vo t/Mus elak ZPO § 321 Rn. 10; BeckOK ZPO/Elzer, ZPO § 321 Rn. 46. Bu durumda st naf yolunda lk derece kararı kaldırılarak dosya talep hakkında karar ver lmes ç n lk derece mahkemes ne gönder lmel d r. Temy zde se eğer davanın esası hakkında st naf mahkemes tarafından karar ver lm ş ve bazı talepler hakkında karar ver lmes unutulmuşsa, st naf mahkemes kararı bozularak dosya st naf mahkemes ne gönder lmel d r. Eğer davanın esası hakkında lk derece mahkemes tarafından karar ver lm ş ve st naf mahkemes st naf başvurusunun esastan redd ne karar verm şse, temy z ncelemes sonunda bozma kararı ver lerek talepler hakkında karar ver lmes ç n dosya lk derece mahkemes ne gönder lmel d r.
36 Bu konuda aşağıda “İleri sürülen talepler hakkında daha önce karar verilmemiş olması”
başlığı altındak açıklamalara bkz.
37 Fasch ng, s. 1320; Walter H. Rechberger/Daphne Ar ane S motta, Grundr ss des österre ch schen Z v lprozessrechts, 8. Aufl age, Manz, W en 2010, 487; Er ch Fe l/Elke Kroısen Brunner, Z v lprozessordnung, L nde Verlag, W en 2003, s. 855; Alexander Klauser/Georg E. Kodek, Jur sd kt onnorm und Z v lprozessordnung, Manz, W en 2006, s. 1176; OGH, 29.01.2015, 9Ob82/14w, https://www.r s.bka.gv.at/Jus/, Er ş m Tar h 26 Ağustos 2020.
olması neden yle (başka b r dey şle hükmün tamamlanması taleb yle) yapılan st naf başvurusunu hukukî yarar yokluğundan reddetmel d r38.
Türk hukuku açısından konu HMK’nın m. 353, 1, a, 6 hükmü d kkate alınarak değerlend r lmel d r. Bu hükme göre, tarafın “talebinin önemli bir kısmı hakkında karar verilmemiş olması” aynı zamanda b r st naf sebeb olarak kabul ed ld ğ nden, lk derece mahkemes tarafından hakkında karar ver lmeyen talepler hakkında hüküm kurulab lmes ç n st nafa da başvurulab l r. Ancak st nafa başvurulması hal nde st naf mahkemes aslî b r talep hakkında karar ver lmed ğ n tesp t ederse, dosyanın bu konuda karar ver lmek üzere lk derece mahkemes ne gönder lmes ne karar vereceğ nden, st naf yer ne daha kısa ve kolay b r yol olan hükmün tamamlanmasının talep ed lmes daha sabetl b r çözümdür.
D. Anayasa Mahkemes ne B reysel Başvuru Yoluyla İl şk s
Hükmün tamamlanması, temel hak hlal bağlamında Anayasa Mahkemes ne b reysel başvuru hakkıyla l şk s bakımından da değerlend r lmel d r. Mahkemen n tarafl arın talepler hakkında karar vermemes , aynı zamanda Anayasada düzenlenen temel hak ve özgürlüklerden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmes ve buna ek Türk ye’n n taraf olduğu protokoller kapsamındak herhang b r n n hlal ed lmes sonucunu doğurmaktaysa, Anayasa Mahkemes ’ne b reysel başvuru yapılab l r (6216 s.K. m. 45, I).
Anayasa’nın hak arama hürr yet n düzenleyen 36’ncı maddes ne göre, h çb r mahkeme görev ve yetk s ç ndek davaya bakmaktan kaçınamayacağından, tarafl arın talepler hakkında olumlu veya olumsuz b r karar ver lmem ş olması, hakkın yer ne get r lmes nden kaçınma sonucunu doğuracağından temel hak hlal olarak değerlend r leb l r39.
38 Fasch ng, s. 1320.
39 Anayasa Mahkemes b reysel başvuru ncelemes ne konu b r kararında, uyuşmazlığın b r mahkeme tarafından karara bağlanması hakkının, mahkeme hakkından türet len b r hak olduğu; mahkemen n yalnızca önüne get r len maddî ve hukukî sorunları nceleyeb lmes n n yeterl olmadığı; mahkemen n aynı zamanda b r karar vermes gerekt ğ ; Anayasa’dak hakların etk l b r b ç mde korunması ç n, davaya bakan mahkemen n tarafl arın talepler n , dd alarını, del ller n etk l b r b ç mde nceleme görev olduğu gerekçes yle Anayasa’nın 36’ncı maddes nde güvence altına alınan mahkemeye er ş m hakkının ve etk l karar hakkının hlal ed ld ğ ne karar verm şt r. Bkz. Ali Atlı, B. No: 2013/500, 20/3/2014, Anayasa Mahkemes Kararlar B lg Bankası, Er ş m Tar h 11 Mart 2020. Avrupa İnsan Hakları Mahkemes kararlarına göre de mahkeme hakkının soyut b r hak olarak kalmaması ç n, yargılama sonucunda “n haî b r karar” elde ed leb lmes (Bkz. Mar n /Arnavutluk, B.
Mahkemen n tarafl arın talepler hakkında olumlu veya olumsuz b r karar vermed ğ hallerde, bu sebeple Anayasa Mahkemes ’ne b reysel başvuru yapılab lmes ç n d ğer tüm yargısal başvuru yollarının b reysel başvuru yapılmadan önce tüket lm ş olması gerekt ğ nden (6216 s.K. m. 45, II), taleb hakkında karar ver lmeyen taraf, mahkemen n kararı ver ld ğ anda kes nse öncel kle hükmün tamamlanmasını talep etmel d r40. Hükmün tamamlanması yargılamasında da tarafın taleb hakkında karar ver lmez ve bu karar süres ç nde ve usulüne uygun olarak yapılan kanun yolu ncelemes nden geçerek kes nleş rse, Anayasa Mahkemes ’ne b reysel başvuru yapılab l r. Z ra taraf hükmün tamamlanmasını talep ederek ve olağan kanun yollarını tüketerek taleb n usul hükümler ne uygun olarak ler sürmüş ve olağan kanun yollarını tüketm ş olur. D ğer yandan lk derece mahkemes n n kararı ver ld ğ anda kes n değ l ve karara karşı st naf yolu açıksa, hükmün tamamlanması talep ed lm ş ve bu karar kanun yolu ncelemes nden geçerek kes nleşm şse, ayrıca st nafa başvurulmamış olsa dah , b reysel başvuru yapılab l r. Başka b r dey şle, taleb hakkında karar ver lmeyen tarafın ayrıca st nafa başvurmamış olması, d ğer tüm yargısal yolların tüket lmed ğ şekl nde yorumlanmamalıdır.
Z ra taraf Kanunun kend s ne sunmuş olduğu olağan hukukî çarelerden b r n seçm ş ve bu yönde tüm yargısal yolları tüketm ş kabul ed lmel d r.
HÜKMÜN TAMAMLANMASININ ŞARTLARI
Hükmün tamamlanması ç n bu talebe konu olab lecek b r mahkeme kararı bulunması, mahkeme tarafından tarafl ardan b r n n ler sürdüğü talepler hakkında veya kend l ğ nden hükme geç r lmes gerekl hususlarda karar ver lmem ş olması ve lg l tarafın süres ç nde talepte bulunmuş olması gerek r.
A. Hükmün Tamamlanması Taleb ne Konu Olab lecek B r Mahkeme Kararı Bulunması
Hükmün tamamlanması başlığı le düzenleme yapılmışsa da madde çer ğ nden mahkemeler n her tür n haî karara karşı bu yola başvurulab leceğ anlaşılmaktadır. Hükmün tamamlanması taleb ne konu n ha karar, maddî anlamda kes n hüküm etk s ne sah p olab leceğ g b , kes n hüküm etk s ne sah p olmayan n ha mahkeme kararları da olab l r. Örneğ n, cra mahkemes
No: 3738/02, 18/12/2007, § 22) gerek r (Abdullah Çel k, Ad l Yargılanma Hakkı Rehber , Anayasa Mahkemes Yayınları, Ankara 2014, https://www.anayasa.gov.tr/med a/3503/ad l_
yarg lanma.pdf, Er ş m Tar h 11 Mart 2020, s. 31).
40 Alman hukukunda anayasa ş kâyet (Verfassungsbeschwerde) yoluna başvurulab lmes ç n öncel kle hükmün tamamlanmasının talep ed lmes gerekt ğ yönünde bkz. Mus elak/Vo t/
Mus elak ZPO § 321 Rn. 10a.
tarafından ş kâyet üzer ne ver len veya t razın kaldırılması talepler hakkında ver len n ha kararların tamamlanması da talep ed leb l r.
Kanun sadece n haî kararlara karşı hükmün tamamlanmasını talep ed leb leceğ n kabul etm şt r. Z ra n haî kararın ver lmes veya tarafl ara tefh m ed lmes yle mahkeme kararını artık kend l ğ nden veya tarafl arın taleb le değ şt remez41. Ara kararların eks k olması hal nde se mahkeme ara kararlarından tarafl ardan b r leh ne usûlî kazanılmış hak teşk l etmed kçe döneb leceğ nden veya bu kararları değ şt reb leceğ nden, hükmün tamamlanması talep ed lemez. Mahkeme kend l ğ nden veya tarafın taleb üzer ne ara kararını değ şt reb l r42.
N haî kararlar arasında se usule veya esasa l şk n olmasına göre b r ayrım yapılmamıştır. Hükmün tamamlanması yoluna tarafın esasa l şk n talepler konusunda ve mahkemen n uyuşmazlığın esası hakkındak n haî kararları (hükümler ) aleyh ne başvurulab leceğ öngörüleb l rse de usule l şk n n haî kararların tamamlanması ç n de bu yola başvurulab l r43. Örneğ n, mahkeme davanın açılmamış sayılmasına veya dava konusuz kaldığından karar ver lmes ne yer olmadığına karar verm ş ancak bu kararında yargılama g derler hakkında kend l ğ nden b r karar vermem şse, tarafl ardan b r yargılama g derler hakkında karar ver leb lmes ç n hükmün tamamlanmasını talep edeb l r.
Davayı kabul, davadan feragat g b davayı sona erd ren taraf usûl şlemler le davanın sona ermes hal nde de şartları varsa mahkemen n davanın sona erd ğ n tesp t eden n ha kararının tamamlanması talep ed leb l r44.
41 Atalı, Pekcanıtez Usûl, s. 2001; Postacıoğlu, s. 715; “Hükmün ver lmes yle hâk ml k sona erer” (lata sententia iudex desinit esse iudex), D gesta 42.1.55. Ulp an, Bkz. Sterch , Berner Kommentar, Art. 334, Nr. 2. Hâk m n ha kararını verd kten sonra, kural olarak kend l ğ nden davaya el atarak “ek karar” veremez. Yılmaz’a göre, hükmün tamamlanması stenmeden bu yönde karar ver lse dah bu yok hüküm n tel ğ nded r. Bkz. Ejder Yılmaz, Hukuk Muhakemeler Kanunu Şerh , C. 3, 3. Baskı, Yetk n Yayınları, Ankara 2017, s. 2926.
Ancak katıldığımız görüşe göre bu durumda derdest olmayan veya esasa l şk n b r n ha kararla sona eren b r dava hakkında mahkeme tarafından karar ver lemeyeceğ ç n “yok hüküm” değ l, “etk s z hüküm” söz konusudur. Bkz. Atalı, Pekcanıtez Usûl, s. 2052.
42 Ara kararlardan dönülüp dönülemeyeceğ le lg l daha fazla açıklama ç n bkz. Boran Güneysu, s. 161 vd.
43 İbrah m Özbay/Yavuz Korucu, Hukuk Muhakemeler Kanunu Çerçeves nde Tahk m, Adalet, Ankara 2016, s. 68; İbrah m Özbay/Murat Erdem, “Hakem Kararlarının Tavz h , Düzelt lmes ve Tamamlanması (HMK m.437)”, 2013, 1 (2), Sakarya Hukuk Derg s , s. 204
44 Fasch ng, s. 1321.
Davada ver len mahkeme kararları ç n hükmün tamamlanması talep ed leb leceğ g b , çek şmes z yargı şler nde ver len n haî kararlar ç n de talep ed leb l r. Hukuk Muhakemeler Kanununa göre, çek şmes z yargı şler nde bas t yargılama usulü geçerl olduğundan ve bas t yargılama usulüne göre hüküm bulunmayan hallerde genel hükümler uygulanacağından, çek şmes z yargıda ver len kararlara karşı hükmün tamamlanması talep ed leb l r.
Çek şmes z yargı kararlarının maddî anlamda kes n hüküm teşk l etmemes (HMK m. 388), başka b r dey şle daha sonra lg l ler n taleb üzer ne bu kararların değ şt r leb l r olması, hükmün tamamlanmasının talep ed lmes ne engel değ ld r. Aks düşüncen n kabul ed lmes hal nde çek şmes z yargı şler nde lg l ler n talepler hakkında karar ver lmed ğ nde, st naf yoluna başvurulması gerek r k (HMK m. 387) hükmün tamamlanması yolunun mevcut olduğu b r s stemde bu seçenek hak arama hürr yet n sınırlandırır, zorlaştırır ve yargılama süres n n uzamasına neden olur. Çek şmes z yargı şler nde ver len n haî kararların haksız veya hatalı olması neden yle kararın sonradan değ şt r lmes ya da durum ve koşullardak değ ş kl kler neden yle kararın değ şt r lmes n n amacı le mahkemen n lg l lerce talep ed len veya kend l ğ nden karar vermes gereken hususlarda h ç karar vermem ş olması farklı durumlardır. Hükmün tamamlanmasında mahkemen n kararının haksız veya hatalı olması ve bu nedenle düzelt lmes nden değ l, talepler hakkında tamamen veya kısmen karar ver lmem ş olması neden yle bu boşluğun ortadan kaldırılması amacı öne çıkmaktadır. Çek şmes z yargı şler nde ver len kararların şeklen kes nleşmes nden sonra da (maddî anlamda kes n hüküm teşk l etmez) aynı mahkemeden kararını değ şt r lmes ç n talepte bulunmak yer ne, n haî kararın tebl ğ nden t baren b r aylık yasal süres (HMK m. 305/A) ç nde hükmün tamamlanmasını talep etmekte lg l ler n hukukî yararı vardır45. Ayrıca hükmün tamamlanmasının amacı lk ver len n haî karar değ şt rmek değ l, lk kararda unutulan hususlarda karar ver lmes n sağlamaktır.
İht yat tedb r veya ht yat hac z g b geç c hukukî koruma kararları hakkında se hükmün tamamlanmasının talep ed lemeyeceğ kanısındayız.
Z ra bu kararlar n haî karar n tel ğ nde değ ld r ve lg l kanun hükümler nde geç c hukukî koruma kararlarının değ şt r lmes ne l şk n özel hükümler bulunmaktadır. Geç c hukukî koruma kararları hakkında, ş artları varsa gerekç es bel rt lerek mahkemeden her zaman yen talepte bulunulab l r;
45 Çek şmes z yargı şler nde ver len ve şeklen kes nleşen mahkeme kararlarının değ şt r leb lmes ç n talepte bulunan lg l n n kararın değ şt r lmes n gerekt ren yen vakıalar ve del ller sunması gerek r. Atalı, Pekcanıtez Usûl, s. 2146.
taleb n gen ş let lmes ve daraltılması bel rl ş artlarda steneb l r.
Hükmün tamamlanması, duruma göre lk derece mahkemes veya bölge adl ye mahkemes nden talep ed leb l r. İlk derece yargılaması sonunda ver len n haî kararın ek kararla tamamlanması talep ed lmekteyse başvuru lk derece mahkemes ne yapılmalı ve talep hakkında o mahkeme tarafından karar ver lmel d r.
İlk derece mahkemes sıfatıyla veya st naf ncelemes sonunda bölge adl ye mahkemes tarafından ver len n haî kararın tamamlanması sten yorsa, hükmün tamamlanması bölge adl ye mahkemes nden talep ed lmel d r. Z ra bölge adl ye mahkemes lk derece mahkemes sıfatıyla yargılama yapmaktaysa46 zaten lk derece yargılama usulü uygulanacağından, hükmün tamamlanmasının talep ed lmes nde tereddüt yoktur47. Bölge adl ye mahkemes n n st naf ncelemes sonunda verd ğ kararlar bakımından se HMK m. 360 uyarınca st nafa l şk n hükümler arasında aks ne hüküm bulunmayan durumlarda lk derece mahkemes nde uygulanan yargılama usulü bölge adl ye mahkemes nde de uygulanacağından, hükmün tamamlanması talep ed leb l r.
Yargıtay’ın lk derece mahkemes sıfatıyla verd ğ n haî kararların48 tamamlanması da talep ed leb l r. Yargıtay’ın temy z ncelemes sonunda verd ğ kararların tavz h ve tash h konusunda Kanunda açık b r düzenleme olmamakla b rl kte öğret de ve uygulamada temy z ncelemes sonunda ver len kararlara karşı tavz h ve tash h yoluna başvurulab leceğ kabul ed lmekted r49. Yargıtay’ın temy z ncelemes sonunda verd ğ onama, bozma
46 Örneğ n, lk derece mahkemes nce hükme esas alınan b l rk ş raporunun gerçeğe aykırı olması neden yle, devlet aleyh ne açılacak olan tazm nat davasına, bu mahkemen n yargı çevres ç nde yer aldığı bölge adl ye mahkemes hukuk da res lk derece mahkemes olarak bakar (HMK m. 286, I).
47 Fasch ng, s. 1321; Fe l/Krousen Brunner, s. 855.
48 Örneğ n, lk derece hak mler n n yargılama faal yet ndek f l ve kararlarından dolayı devlet aleyh ne açılacak tazm nat davalarına Yargıtay lg l da res ; Yargıtay Başkan ve üyeler le kanunen onlarla aynı konumda olanların f l ve kararlarından dolayı açılan tazm nat davalarına se Yargıtay Dördüncü Hukuk Da res lk derece mahkemes sıfatıyla bakar (HMK m. 47).
49 Kuru, Ders K tabı, s. 570; Bak Kuru, Hukuk Muhakemeler Usulü, Altıncı Baskı, C. V, Ankara 2001, s. 8277; Yılmaz, Şerh, s. 2991; Umar, B lge, Hukuk Muhakemeler Kanunu Şerh , 2. Baskı, Ankara 2014, s. 893-895; Atalı, Pekcanıtez Usûl, s. 2003; Tolga Akkaya,
“Hükmün Tash h Yoluyla Onama veya Bozma Kararının Kaldırılması ve Değ şt r lmes ”, 2015/3, 11 (32), MİHDER, s. 92-112, s. 94; Şanal Görgün/ Levent Börü/ Barış Toraman/
Mehmet Kodakoğlu, Medenî Usûl Hukuku, 7. Baskı, Yetk n Yayınları, Ankara 2018, s. 648
ve düzelterek onama kararlarında da karar ver lmes unutulan hususlarda hükmün tamamlanmasının talep ed leb lmes n n usûl ekonom s bakımından uygun olacağı kanısındayız.
B. İler Sürülen Talepler Hakkında Daha Önce Karar Ver lmem ş Olması
Kanuna göre yargılamada ler sürülmes ne rağmen hakkında kısmen veya tamamen karar ver lmeyen hususlarda tarafl ardan b r hükmün tamamlanması ve ek karar ver lmes n talep edeb l r.
Hakkında karar ver lmeyen talep, asıl davada veya karşı davada ler sürülmüş talep olab l r50. Benzer şek lde b rleşt r len davalardan b r hakkında karar ver lm ş d ğer hakkında karar ver lmem şse, hükmün tamamlanması talep ed leb l r. Davacının, aynı davalıya karşı olan, b rb r nden bağımsız b rden fazla asl taleb n , aynı dava d lekçes nde ler sürmes hal nde (davaların yığılması-HMK m. 110) hakkında karar ver lmeyen talepler hakkında hükmün tamamlanması talep ed leb l r51. Kanımca terd tl davalarda da (HMK m. 111) mahkeme davacının aslî taleb n n redd ne karar verm ş bununla b rl kte fer’
taleb hakkında karar vermem şse, davacı lk derece mahkemes kararının kend s ne tebl ğ nden sonra hükmün tamamlanmasını ve fer’ taleb hakkında ek karar ver lmes n talep edeb l r.
Kanundak fade tarzıyla “yargılamada ileri sürülmesine rağmen hakkında karar verilmeyen hususlardan” kasıt, hükmün gerekçes nde de fade
“Bunun gibi Yargıtay kararları hakkında da tavzih yoluna başvurulabilir. Tavzih kararıyla hükmün değiştirildiğini iddia eden temyiz yoluna başvurabilirse de, Yargıtay Dairesi’nin kendi kararlarının tavzihiyle ilgili verdiği kararlara karşı H.G.K.’na temyiz yoluna başvurulamaz. (YHGK’nın 15.3.1969 gün ve 1969/2-466 E. 178 K. sayılı ilamı) Tavzih yoluna başvurabilmek için hükmün kesinleşmesini beklemeye gerek yoktur.” 9. HD, 23.9.2014, 2012/32892, 2014/27616 (Kazancı), Er ş m Tar h 27 Aralık 2020; “Ne var ki, Yargıtay onama ve bozma kararlarında maddî yanılgı bulunması halinde usûlî kazanılmış haktan söz edilemeyeceği, giderek maddî yanılgının düzeltilmesi gerektiği Yargıtay’ın oturmuş ve yerleşmiş içtihatlarındandır. Yine, 07.06.1994 gün, 40/22 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararına göre, Yargıtay kararlarına tavzih talebinde bulunulması da mümkündür.” 21. HD, 17.9.2015, 13783/16910 (Kazancı), Er ş m Tar h 27 Aralık 2020. Özell kle düzelterek onama kararı ver len durumlarla, Yargıtay lamının kapsam ve sonuçlarının bel rlenmes nde tereddüt ed lmes hal nde tavz h talep ed leb leceğ yönünde bkz. YİBGK 7.6.1944 T., 40 E./22 K. (RG, 23.1.1944 T., 5864 S.), https://www.resm gazete.gov.tr/ars v/5864.pdf, Er ş m Tar h 15 Aralık 2020.
50 BeckOK ZPO/Elzer, ZPO § 321 Rn. 10.
51 Bulut, s. 416 vd.
ed ld ğ üzere tarafın esasa l şk n talepler d r52. Örneğ n, talep ed ld ğ halde fa z hakkında karar ver lmem şse, vekalet ücret ne hükmed lmes unutulmuşsa, boşanma kararında çocukla k ş sel l şk kurulması konusunda veya maddî ve manev tazm nat talepler hakkında karar ver lmem şse, tarafl ardan b r n n taleb üzer ne hükmün tamamlanması mümkündür. Tarafın usule l şk n t raz ve talepler hakkında karar ver lmem ş olması neden yle hükmün tamamlanması stenemez. Örneğ n, davalının yetk ( lk) t razı hakkında karar ver lmem şse veya tarafın tanık d nletme steğ mahkeme tarafından d kkate alınmadan esas hakkında karar ver lm şse kanun yoluna başvurulmalıdır. Z ra geçerl b r yetk t razının d kkate alınmaması ve bu konuda karar ver lmeden yargılamaya devam ed l p karar ver lmes hal nde, yetk s z b r mahkeme tarafından karar ver lm ş olacağından veya usule uygun b r tanık d nletme steğ n n d kkate alınmadan karar ver lmes spat hakkının hlal n tel ğ nde olacağından, bu tür usule aykırılıklar ancak st nafa başvurmak suret yle g der leb l r.
Taleple bağlılık lkes ne aykırı olarak tarafın talep etmed ğ b r şey hakkında veya talepten daha fazlasına karar ver lm şse, hükmün tamamlanması yoluna başvurulamaz. Bu durumda açıkça HMK’nın 26’ncı maddes nde düzenlenen taleple bağlılık lkes hlal ed ld ğ nden, aleyh ne karar ver len taraf kanun yoluna başvurab l r.
Kanunda hükmün tamamlanması yoluyla ek karar ver lmes n n talep ed leb lmes ç n ler sürülen talepler hakkında karar ver lmem ş olması durumu bel rt lm ş ancak karar ver lmemes n n sebeb üzer nde durmamıştır.
Mahkemen n ler sürülen talepler hakkında karar vermemes , çoğunlukla o husus hakkında karar ver lmes n n ş yoğunluğu, dava konusu talepler n kapsamlı olması, d kkats zl k g b nedenlerle unutulmasından kaynaklanır.
Başka b r dey şle, mahkeme sehven (yan dalgınlık, d kkats zl k veya unutkanlık sonucunda oluşan yanlışlıkla) ve farkında olmadan, talepler hakkında karar vermem ş olmalıdır53.
52 Madde gerekçes ç n bkz. https://www2.tbmm.gov.tr/d27/2/2-2735.pdf, Er ş m Tar h 24 Ağustos 2020.
53 Hakan Pekcanıtez/Oğuz Atalay/Muhammet Özekes, “Hukuk Muhakemeler Kanununda Değ ş kl k Yapılmasına Da r 7251 Sayılı Kanun Hakkında Değerlend rme”, 2020, (150), TBBD, s. 247-299, s. 280; Özbay/Erdem, Tavz h, s. 67; Erdoğan, s. 107; W eczorek/Schütze,
§ 321, Nr. 11; BeckOK ZPO/Elzer ZPO § 321 Rn. 8; Mus elak/Vo t/Mus elak, ZPO § 321 Rn. 5; Gerhard Lüke, “D e B ndungsw rkung m Z v lprozess”, 2000, JuS, s.1042-1046, s.
1044.
Mahkeme talep hakkında b l nçl olarak karar vermem ş ve bu durumun gerekçes n kararında açıklamışsa, hükmün tamamlanması yoluna değ l54, mahkemen n hatalı (hukuka aykırı) karar vermes neden yle kanun yoluna başvurulmalıdır. Örneğ n, mahkeme davanın konusuz kalması neden yle karar ver lmes ne yer olmadığı şekl nde karar verm şse, bu karara karşı kanun yoluna başvurulmalıdır. Z ra böyle b r ht malde mahkeme esasen talep hakkında karar ver lmes ne yer olmadığından karar verm ş ve bunun gerekçes n de kararında açıklamıştır. Bu durumda davacı taleb hakkında karar ver lmemes n n hukuka aykırı olduğunu ler sürmek sterse, duruma göre, st naf veya temy z kanun yoluna başvurmalıdır.
Mahkemen n tarafın talep sonucunu kısmen kabul etmes hal nde, tarafın taleb hakkında kısmen veya tamamen karar ver lmed ğ söylenemez. Bu ht malde mahkeme taleb n tamamını ncelem ş ancak b r kısmının kabulüne karar verm şt r. Mahkeme kararının gerekçes nde bu hususu açıklayacağından taleb n kabul ed lmeyen bölümü ç n de karar verd ğ kabul ed lmel d r55. Örneğ n, mahkeme davacının asıl alacağa reeskont fa z uygulanması taleb n kabul etmey p, kanun fa z oranına hükmederse, daha sonra hükmün tamamlanması yoluyla ek karar ver lerek reeskont fa z ne hükmed lmes mümkün değ ld r.
Mahkemen n karar vermey unuttuğu husus aslî veya fer’ talepler olab l r. Örneğ n, mahkemen n asıl alacak hakkında karar vermes ne rağmen, fa z, ceza şart veya cra yargılamaları bakımından nkâr veya kötü n yet tazm natı hakkında karar vermemes bu duruma örnek teşk l eder56.
Mahkeme esas hakkındak n haî kararının hüküm sonucunda bazı talepler hakkında karar ver lmed ğ anlaşılmakla b rl kte, o talepler hakkında kararın gerekçes nden hüküm ver ld ğ anlaşılmaktaysa hükmün tamamlanması
54 W eczorek/Schütze, § 321, Nr. 11; BeckOK ZPO/Elzer, ZPO § 321 Rn. 8.
55 Seyhan Selçuk, “Hakem Kararlarının Tamamlanması Talep Ed lmeden Aynı Sebeple İptal Taleb nde Bulunulmasında Hukukî Menfaat”, 2018/1, Ankara Barosu Derg s , s. 273-295, s.
276; W eczorek/Schütze, § 321, Nr. 7, 21.
56 Özbay/Erdem, Tavz h, s. 67; W eczorek/Schütze, § 321, Nr. 7; BeckOK ZPO/Elzer, ZPO § 321 Rn. 10. Mahkemen n tarafl arın talep ett ğ nden daha fazlasına karar vermes durumunda se kıyas yoluyla hükmün tamamlanması yoluna başvurulması mümkün değ ld r. Z ra talepten daha fazlasına karar vermek açık b r usule aykırılık teşk l eder ve bu hatanın düzelt lmes ç n kanun yoluna başvurulması gerek r. Bkz. Mus elak, Münchener Kommentar, § 321, Nr.
6; W eczorek/Schütze, § 321, Nr. 21.
değ l, hükmün tash h stenmel d r57. Z ra bu durumda mahkeme tarafın taleb hakkında karar verm şt r, ancak bunu kararın hüküm sonucuna geç rmem ş olduğundan58 bu durum açık b r yazım hatası olarak değerlend r lmel d r.
Buna göre hakkında hüküm ver lm ş b r talep hakkındak açık yazım hatasının g der lmes ç n tarafl ardan b r hükmün tash h n steyeb l r veya mahkeme kend l ğ nden tash h kararı vereb l r (HMK m. 304, I).
Mahkeme, hüküm fıkrasında talep hakkında karar verm ş olmasına rağmen, kararının gerekçes nde bu kararla lg l b r açıklama yapmamışsa hükmün tamamlanması talep ed lemez. Bu ht malde mahkeme gerekçes z karar verm ş olduğundan, tarafın hukukî d nlen lme hakkını hlal etm ş olur ve bu hukuka aykırılık duruma göre st naf veya temy ze başvurularak ler sürüleb l r59. Başka b r dey şle sadece hükmün gerekçes n n düzelt lmes veya tamamlanması ç n hükmün tamamlanması talep ed lemez60.
Mahkeme tarafl arın dd a ve savunmalarını (örneğ n t raz ve def’ ler n ) d kkate almadan karar verm şse hükmün tamamlanması değ l, duruma göre st naf veya temy z yoluna başvurulmalıdır. Bu ht malde, tarafl arın talepler hakkında karar ver lm ş ancak ler sürdükler dd a ve savunmalar d kkate alınmamıştır. Bu tür b r hata hukuka aykırılık teşk l edeceğ nden, hukuka aykırılığın ortadan kaldırılması ve mahkeme kararının düzelt lmes ç n kanun yoluna başvurulab l r. Örneğ n, davacının para alacağının hüküm altına alınması taleb yle açtığı davada, davalı cevap d lekçes nde kend s n n de davacıdan alacaklı olduğunu ler sürerek takas savunması yapar ve mahkeme takas savunmasını d kkate almadan davanın kabulüne karar ver rse, davalı hükmün tamamlanmasını talep edemez; st naf veya temy ze başvurarak mahkemen n hukuka aykırı kararının düzelt lmes n sağlayab l r61.
57 Mus elak, Münchener Kommentar, § 321, Nr. 6; Rosenberg/Schwab/Gottwald, s. 317;
W eczorek/Schütze, § 321, Nr. 11; BeckOK ZPO/Elzer, ZPO § 321 Rn. 8; Fasch ng, s. 1321.
Hüküm fıkrası le gerekçe arasında çel şk olması hal nde çel şk n n g der lmes ç n tavz h steneb leceğ yönünde bkz. Kuru, C. V, s. 5275.
58 Bu durumda Alman hukukunda hükmün tash h n n steneb leceğ yönünde bkz. Saenger, ZPO, § 321, Nr. 6.
59 Saenger, ZPO, § 321, Nr. 6; Mus elak, Münchener Kommentar, § 321, Nr. 6; Fasch ng, s. 1320. Tavz he başvurulab lecek haller bakımından da benzer sonuca varılmalıdır. Bkz.
Boran Güneysu, s. 271.
60 Fasch ng, s. 1321.
61 Saenger, ZPO, § 321, Nr. 6; Rosenberg/Schwab/Gottwald, s. 317; Mus elak, Münchener Kommentar, § 321, Nr. 5; Mus elak/Vo t/Mus elak ZPO § 321 Rn. 4; W eczorek/Schütze, § 321, Nr. 1, 7; BeckOK ZPO/Elzer, ZPO § 321 Rn. 13.
