D. Hükmün Tamamlanması Taleb 1. Genel Olarak
VI. KANUN YOLU
Hükmün tamamlanması taleb hakkında ver len karar (taleb n redd veya ek karar) ayrı b r n haî karar n tel ğ nde olduğundan bu karara karşı da kanun yoluna ( st nafa veya temy ze) başvurulab l r. Z ra hükmün tamamlanması yargılaması ve ek karar lk karardan ayrıdır84. Yargıtay’ın onama, bozma ve düzelterek onama kararları bakımından hükmün tamamlanması hal nde se ayrıca kanun yoluna başvurulamayacaktır.
Ek kararının bağımsız b r karar n tel ğ nde olmasının b r sonucu olarak, mahkemen n lk verd ğ kararın kanun yolu ncelemes sonucunda üst mahkeme tarafından kaldırılması veya bozulması neden yle ek karar kend l ğ nden konusuz kalmaz85.
Hükmün tamamlanması ç n ek karar ver lmes veya ek karar ver lmes taleb n n redded lmes durumunda, kanun yoluna başvurulab lmes bakımından lk ver len (asıl) hükmün kanun yoluna tâb olup olmaması öneml değ ld r. Kanun yoluna başvuru konusunda tarafın hukukî yararının olup olmadığı mahkemen n hükmün tamamlanması taleb hakkındak kararına göre bel rlenmel d r86. Hükmün tamamlanması taleb redded l rse, hükmün tamamlanması taleb nde bulunan taraf, ek karar ver lmes n talep ett ğ hususların m ktar veya değer n n kanunda öngörülen parasal sınırı (kes nl k sınırını) aşması hal nde duruma göre st naf veya temy ze başvurab l r. Hükmün tamamlanması taleb kabul ed lerek ek karar ver l rse, bu kez hukukî yararı bulunan taraf, ek kararda hükmed len değer veya m ktar d kkate alınarak, kanunda öngörülen parasal sınırın aşılması hal nde, duruma göre st naf veya temy ze başvurab l r 87. Kanun yoluna başvuru süres hükmün tamamlanması
84 Mus elak, Münchener Kommentar, § 321, Nr. 16; BeckOK ZPO/Elzer, ZPO § 321 Rn. 48;
Rechberger, s. 486.
85 İsv çre hukukunda hakem kararları bakımından bkz. Tanja Plan n c/Erk-Kubat Nadja, ZPO Kommentar, Heraugeber: Myr am A. Gehr /Ingr d Jent-Sorensen/Mart n Sarbach, 2.
Aufl age, Orell Füssl , Zür ch 2015, Art 388, Rn. 11.
86 Kanun yolu başvurusunun başvuru şartlarına uygun olup olmadığı ve kabul ed leb l r olup olmadığı lk karardan bağımsız olarak değerlend r lmel d r. Bkz. W eczorek/Schütze, § 321, Nr. 39; Fe l/Krousen Brunner, s. 856.
87 Davaların yığılması durumunda, b rb r nden bağımsız taleplerden b r hakkında lk hükümle karar ver lm ş, d ğer hakkında karar ver lmes unutulmuş ve unutulan kısım ç n hükmün
kararının tarafa tebl ğ le şlemeye başlar.
Hükmün tamamlanması taleb hakkında ver len mahkeme kararları hakkında kanun yolu ( st naf ve temy z) ncelemes sadece hükmün tamamlanması kararı ve yargılaması hakkında yapılır. Davada ver len lk karar hakkında kanun yolu ncelemes yapılmaz88.
İlk ver len hüküm bakımından henüz kanun yoluna başvuru süres sona ermeden hükmün tamamlanması taleb kabul ed l r ve ek karar ver l rse, lk hükme karşı duruma göre st naf veya temy ze başvuru süres n n ne zaman şlemeye başlayacağı konusunda kanunda özel b r düzenleme bulunmamaktadır.
Alman hukukunda, bu ht malde lk ver len n haî karar bakımından da st naf süres n n ek kararın tebl ğ nden t baren şlemeye başlayacağını öngören özel b r düzenleme bulunmaktadır (§ 518 dZPO)89. Türk hukukunda se özel b r düzenleme bulunmadığından lk hüküm bakımından st naf süres sona ermeden önce hükmün tamamlanmasına karar ver l rse ve tarafl ar bu kararlara karşı kanun yoluna başvurmak sterse, mahkemen n lk kararı ve ek kararı bakımından st naf süreler ayrı ayrı şler. Her k karara karşı ayrı ayrı kanun yoluna başvurulması durumunda, kanun yolu mahkemes nde bunların b rleşt r lerek ncelenmes gerek r (HMK m. 166, V). Bu sakıncaları bertaraf etmek bakımından yukarıdak ht malde Türk hukukunda da benzer b r çözümün ben msenmes n n ve kanun yoluna başvuru süres n n ek kararın tebl ğ nden t baren başlatılmasının uygun olacağı kanısındayım.
Hükmün tamamlanması yoluyla ek karar ver lmes hal nde bu karara karşı kanun yoluna başvurulması, kanunda öngörülen st snalar dışında hükmün
tamamlanması talep ed lm şse, lk ver len karara ve ek karara karşı parasal sınır bakımından kanun yolunun açık olup olmadığı her b r karar bakımından ayrı ayrı ve bağımsız şek lde değerlend r lmel d r. Taleplerden b r kısmı hakkında karar ver l p, b r kısmı hakkında se olumlu veya olumsuz karar ver lmeyen durumlarda, lk ver len n ha karar kanun yoluna başvuruda d kkate alınması gereken parasal sınırın (kes nl k sınırının) altında olsa dah , hakkında hüküm ver lmeyen taleb n parasal değer veya m ktarı da d kkate alınarak değerlend r lmel d r. Özell kle lk derece mahkemes tarafından taleb hakkında karar ver lmeyen taraf bu sebeple st nafa da başvurab leceğ nden (HMK m. 353/1/a/6), st naftak kes nl k sınırının hesaplanmasında lk karar bakımından hem bu karar hem de hakkında karar ver lmeyen taleb n değer veya m ktarı b rl kte d kkate alınmalıdır. Tartışmalar ç n bkz. Bkz. Bulut, s. 436-442, 454 vd.
88 Hükmün tavz h bakımından benzer açıklamalar ç n bkz. Kuru, C.V, s. 5297; İsv çre hukukunda hakem kararının tamamlanması kararlarına karşı başvurulan kanun yolu da sadece ek karar bakımından geçerl olup lk ver len karar bu kanun yolu ncelemes nden etk lenmez (Plan n c/Erk-Kubat, ZPO Kommentar, Art 388, Rn. 10-11).
89 W eczorek/Schütze, § 321, Nr. 39; BeckOK ZPO/Elzer, ZPO § 321 Rn. 51.
crasını kend l ğ nden durdurmaz. Kanun yoluna başvuran taraf, İİK m. 36 uyarınca tem nat göstermek suret yle üst mahkemeden cranın durdurulmasını talep edeb l r ve üst mahkeme tarafından bu konuda karar ver l nceye kadar tak b n durdurulması ç n cra da res nden süre ver lmes n talep edeb l r.
SONUÇ
Hükmün tamamlanmasının amacı, tarafl arca mahkemeye yönelt len hukukî korunma taleb hakkında mahkemen n karar vermes zorunluluğu bulunmasına rağmen, bu talepler hakkında kısmen veya tamamen karar vermemes durumunda, mahkemen n n haî kararında oluşan boşluğu ortadan kaldırmak, mahkemen n karar vermes gerekl olmasına rağmen hakkında karar ver lmeyen uyuşmazlık konularında veya talepler hakkındak eks kl ğ n tamamlanmasını sağlamaktır. Hükmün tamamlanması hukukî çare n tel ğ nde b r başvuru yolu olup, amacı ve şlev bakımından hükmün tavz h , hükmün tash h ve kanun yollarından farklıdır.
Hükmün tamamlanması ç n bu talebe konu olab lecek b r mahkeme kararı bulunmalı, mahkeme tarafından tarafl ardan b r n n ler sürdüğü esasa l şk n talepler hakkında veya kend l ğ nden hükme geç r lmes gerekl hususlarda karar ver lmem ş olmalı ve lg l taraf süres ç nde hükmün tamamlanmasını talep etmel d r. Ara kararların eks k olması hal nde se mahkeme ara kararlarından tarafl ardan b r leh ne usûlî kazanılmış hak teşk l etmed kçe döneb leceğ nden veya bu kararları değ şt reb leceğ nden, hükmün tamamlanması talep ed lemez. N haî kararlar arasında usule veya esasa l şk n olmasına göre b r ayrım yapılmamıştır. Hükmün tamamlanması çek şmel yargıda dava sonunda ver len mahkeme kararlarının talep ed leb leceğ g b , çek şmes z yargı şler sonunda ver len n haî kararlar ç n de talep ed leb l r.
Hükmün tamamlanması yoluna st naf ve temy z ncelemes sonucunda ver len kararlar ç n de başvurulab l r. Hükmün tamamlanması ç n mahkeme sehven (yan dalgınlık, d kkats zl k veya unutkanlık sonucunda oluşan yanlışlıkla) ve farkında olmadan, talepler hakkında karar vermem ş olmalıdır. Mahkeme talep hakkında b l nçl olarak karar vermem ş ve bu durumun gerekçes n kararında açıklamışsa, hükmün tamamlanması yoluna değ l, mahkemen n hatalı (hukuka aykırı) karar vermes neden yle kanun yoluna başvurulmalıdır.
Mahkemen n kend l ğ nden karar ver lmes gereken hususlarda karar vermem ş olması durumunda da (örneğ n yargılama g derler ) tarafl ardan b r hükmün tamamlanması talep edeb l r.
Hükmün tamamlanması yoluyla ek karar ver leb lmes ç n tarafl ardan b r mahkemeden talepte bulunmalıdır, mahkeme kural olarak kend l ğ nden
hükmün tamamlanmasına karar veremez. Hükmün tamamlanması kararın tebl ğ nden t baren b r ay ç nde talep ed lmel d r. Sürey kaçıran taraf kanımca koşulları varsa esk esk hale get rme yoluna başvurab lmel d r.
Bununla b rl kte lk yargılamada taleb n n tamamı veya b r bölümü hakkında karar ver lmeyen taraf, süres nde hükmün tamamlanmasını talep etmem ş veya edemem ş olsa dah , yen b r dava açarak bu taleb hakkında karar ver lmes n talep edeb l r. Mahkemen n kararına karşı kanun yoluna başvurulmaması neden yle hükmün kes nleşmes bu karar bakımından şartları varsa hükmün tamamlanması yoluyla ek karar ver lmes ne engel değ ld r.
Hükmün tamamlanmasını steyen taraf hang sebeple başvuru yaptığını ve hang talepler hakkında karar ver lmes n sted ğ n d lekçes nde bel rterek mahkemeden ek karar ver lmes n talep etmel d r. Hükmün tamamlanması yoluna başvurulması, tamamlanması talep ed len hükmün ( lk ver len n haî kararın) şeklî anlamda kes nleşmes n veya crasını ertelemez.
Hükmün tamamlanması tavz h le aynı yargılama usulüne tab d r. Hükmün tamamlanmasını steyen taraf, lk yargılamada talep etmed ğ (dava konusu yapmadığı) hususları hükmün tamamlanması d lekçes nde veya yargılaması sırasında talep edemez.
Mahkeme hükmün tamamlanmasına karar ver rse, bu hususlarda “ek karar” ver r ve ek karar mahkemede bulunan lk kararın nüshaları le ver lm ş olan suretler n altına veya bunlara eklenecek ayrı b r kâğıda yazılır, mzalanır ve mühürlen r. Kanımca ek karar da ayrı b r n haî karar n tel ğ nde olduğundan bu karar da “hükmün kapsamı” nı düzenleyen HMK m. 297’ye uygun olarak yazılmalıdır. Ek karar le lk kararın hüküm fıkrasında tarafl ara tanınan haklar ve yüklenen borçların değ şt r lmes , gen şlet lmes veya sınırlandırılması mümkün değ ld r. Ek karar da lk ver len karar g b hukukî sonuç doğurur.
Ek karar n tel ğ ne göre, örneğ n nşa hüküm, tesp t hükmü veya eda hükmü olmasına göre etk s n göster r. Hükmün tamamlanması yargılamasında ayrıca yargılama g derler ne karar ver l p ver lmeyeceğ düzenlenmem şt r. Kanımca, hükmün tamamlanmasıyla daha önce karar ver lmeyen bazı talepler hakkında ek karar ver ld ğ nden, bu kararla sınırlı olarak ayrıca yargılama g derler ne hükmed lmel d r.
Hükmün tamamlanması taleb hakkında ver len karar (taleb n redd veya ek karar) ayrı b r n haî karar n tel ğ nde olduğundan bu karara karşı da kanun yoluna ( st nafa veya temy ze) başvurulab l r, şartları varsa hükmün tavz h ve tash h talep ed leb l r. Z ra hükmün tamamlanması yargılaması ve ek karar lk karardan ayrıdır. Kanımca Yargıtay’ın onama, bozma ve düzelterek onama kararları bakımından hükmün tamamlanması hal nde se ayrıca kanun yoluna başvurulamaz.
KAYNAKÇA
Akıncı Z, M lletlerarası Tahk m, 4. Baskı, Vedat K tapçılık, İstanbul 2016.
Akkaya T, “Hükmün Tash h Yoluyla Onama veya Bozma Kararının Kaldırılması ve Değ şt r lmes ”, 2015/3, 11 (32), MİHDER, s. 92-112.
Akkaya T, Medenî Usul Hukukunda İst naf, Yetk n Yayınları, Ankara 2009.
Alangoya Y./Yıldırım K./Deren Yıldırım N, Medenî Usûl Hukuku Esasları, 7.
Baskı, Beta, İstanbul 2009.
Arslan R./Yılmaz E./Taşpınar Ayvaz S./Hanağası E, Medenî Usûl Hukuku, 5.
Baskı, Yetk n Yayınları, Ankara 2020.
Atalı M, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Bası, On İk Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
Atalı M./Ermenek İ./Erdoğan E, Medenî Usûl Hukuku, Yetk n Yayınları, Ankara 2018.
Baumbach A./Lautarbach W./Albers J./Hartmann P, Z v lprozessordnung, 77.
Aufl age, C.H. Beck, München 2019.
Boran Güneysu N, Medenî Usûl Hukukunda Karar, Adalet Yayınev , Ankara 2014.
Brunner A./Ste n nger T, ZPO Schwe zer sche Z v lprozessordung Kommentar, Herausgeber: Brunner, Alexander/ Gasser, Dom n k/ Schwander, Ivo, 2.
Aufl age, D ke Verlag, Zür ch 2016.
Bulut U, Medenî Usûl Hukukunda Davaların Yığılması, Adalet Yayınları, Ankara 2017.
Çel k A, Ad l Yargılanma Hakkı Rehber , Anayasa Mahkemes Yayınları, Ankara 2014, https://www.anayasa.gov.tr/med a/3503/ad l_yarg lanma.
pdf, Er ş m Tar h 11 Mart 2020.
Elzer O, n Beckok ZPO, Herausgeben: Volkert Volwerk/Chr st an Wolf, 37.
Ed t on, C.H. Beck, München 2020.
Erdoğan E, Hakem Kararlarının Kes n Hüküm Etk s , Yetk n Yayınları, Ankara 2017.
Erdönmez G, Pekcanıtez Usûl, Medenî Usûl Hukuku, C. I, 15. Baskı, On İk
Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
Fasch ng, H. W, Kommentar Zu Den Z v lprozessgesetzen, 3. Band, 2.
Aufl age, Manz Verlag, W en 2004.
Fe l E./Kro sen Brunner E, Z v lprozessordnung, L nde Verlag, W en 2003.
Fre burghaus D./Afheldt, S, Kommentar zur Schwe zer schen Z v lprozessordnung (ZPO), Herausgeber: Thomas Sutter-Somm/ Franz Hasenböhler/Chr stoph Leuenberger, 3. Aufl age, Schulthess Verlag, Zür ch 2016.
Görgün Ş./Börü L./Toraman B./Kodakoğlu M, Medenî Usûl Hukuku, 7. Baskı, Yetk n Yayınları, Ankara 2018.
Hanağası E, Davada Menfaat, Yetk n Yayınları, Ankara 2009.
Herzog N, n Basler Kommentar, Schwe zer sche Z v lprozessordnung, Herausgeber: Karl Spühler/ Luca Tench o/ Dom n c Infanger, 2. Aufl age, Helb ng L chtenhahn Verlag, Basel 2013.
Karslı A, Medenî Muhakeme Hukuku, 3. Baskı, Alternat f, İstanbul 2012.
Klauser A./Kodek G. E, Jur sd kt onnorm und Z v lprozessordnung, Manz, W en 2006.
Kuru B, Hukuk Muhakemeler Usulü, Altıncı Baskı, C. V, Ankara 2001.
Kuru B, Medenî Usûl Hukuku Ders K tabı, 2. Baskı, Yetk n Yayınları, Ankara 2018.
Lüke G, “D e B ndungsw rkung m Z v lprozess”, 2000, JuS, s.1042-1046.
Mus elak H-J,/Vo t W, Z v lprozessordnung, 17. Aufl age, Verlag Franz Vahlen, München 2020.
Özbay İ, Hakem Kararlarının Temy z , Yetk n Yayınları, Ankara 2004.
Özbay İ./Korucu Y, Hukuk Muhakemeler Kanunu Çerçeves nde Tahk m, Adalet, Ankara 2016.
Özbay İ./Erdem, M, “Hakem Kararlarının Tavz h , Düzelt lmes ve Tamamlanması (HMK m.437)”, 2013, 1 (2), Sakarya Hukuk Derg s . Özekes M, Medenî Usûl Hukukunda Hukukî D nlen lme Hakkı, Yetk n
Yayınları, Ankara 2003.
Pekcanıtez H./Atalay O./Özekes M, “Hukuk Muhakemeler Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değ ş kl k Yapılmasına Da r Kanun Tekl f n n (2020) Değerlend r lmes ”, Lexpera Blog, Https://Blog.Lexpera.Com.Tr/Hmk-İle-Baz -Kanunlarda-Deg s kl k-Yap lmas na-Da r-KanuTekl f n n-2020-Degerlend r lmes /, Er ş m Tar h 24 Haz ran 2020.
Pekcanıtez H./Atalay O./Özekes M, “Hukuk Muhakemeler Kanununda Değ ş kl k Yapılmasına Da r 7251 Sayılı Kanun Hakkında Değerlend rme”, 2020, (150), TBBD, s. 247-299.
Pekcanıtez H./Atalay O./Özekes M, Medenî Usûl Hukuku, On İk Levha Yayıncılık, 8. Bası, İstanbul 2020.
Pekcanıtez H./Mer ç N, Medenî Usûl Hukukunda Fer’ Müdahale, On İk Levha Yayıncılık, İstanbul 2020.
Pekcanıtez H./S m l C, İ cra-İ fl âs Hukukunda Ş kâ yet, 2. Bası, Vedat K tapçılık, İstanbul 2017.
Plan n c T./Nadja, E.-K, ZPO Kommentar, Heraugeber: Myr am A. Gehr / Ingr d Jent-Sorensen/Mart n Sarbach, 2. Aufl age, Orell Füssl , Zür ch 2015.
Postacıoğlu İ, Medenî Usûl Hukuku Dersler , Altıncı Bası, İstanbul 1975.
Rechberger W. H. /S motta, D. A, Grundr ss des österre ch schen Z v lprozessrechts, 8. Aufl age, Manz, W en 2010.
Rosenberg L./Schwab K. H./ Gottwald P, Z v lprozessrecht, 17. Aufl age, C.H.
Beck, München 2010.
Saenger I, Z v lprozessordnung, 8. Aufl age, Nomos, 2019.
Schwander I, ZPO Schwe zer sche Z v lprozessordnung, 2. Aufl age, D,ke Verlag, Zür ch 2016.
Selçuk S, “Hakem Kararlarının Tamamlanması Talep Ed lmeden Aynı Sebeple İptal Taleb nde Bulunulmasında Hukukî Menfaat”, 2018/1, Ankara Barosu Derg s , s. 273-295.
Sterch M. H, Berner Kommentar Kommentar zum Schwe zer chen Pr vat Recht, Z v lprozessordnung, Band II, Staempfl , Bern 2012
Tanrıver S, Medenî Usûl Hukuku, C. I, Temel Kavramlar ve İlk Derece
Yargılaması, Yetk n Yayınları, Ankara 2016.
Taşpınar Ayvaz S, Hukuk Muhakemeler Kanununun Zaman Bakımından Uygulanması, Yetk n Yayınları, Ankara 2013.
W eczorek B./Shütze, R. A, Z v lprozessordnung Und Nebengesetze, Fünfter Band, V erte Aufl age, De Gruyter, Gött ngen 2015.
Yılmaz, E, Hukuk Muhakemeler Kanunu Şerh , C. 3, 3. Baskı, Yetk n Yayınları, Ankara 2017.