• Sonuç bulunamadı

LOJİSTİK DESTEK ANALİZ VE TÜRKİYE HAVACILIK VE UZAY SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ UYGULAMALARI

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "LOJİSTİK DESTEK ANALİZ VE TÜRKİYE HAVACILIK VE UZAY SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ UYGULAMALARI"

Copied!
139
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ ĠġLETME EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

LOJĠSTĠK DESTEK ANALĠZ VE TÜRKĠYE HAVACILIK VE UZAY SANAYĠ ANONĠM ġĠRKETĠ UYGULAMALARI

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Hazırlayan

Nurettin KARAOSMANOĞLU

ANKARA Eylül, 2010

(2)

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ ĠġLETME EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

LOJĠSTĠK DESTEK ANALĠZ VE TÜRKĠYE HAVACILIK VE UZAY SANAYĠ ANONĠM ġĠRKETĠ UYGULAMALARI

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Hazırlayan

Nurettin KARAOSMANOĞLU

DanıĢman

Yrd. Doç. Dr. Ersin AYHAN

ANKARA Eylül, 2010

(3)

JÜRĠ ÜYELERĠNĠN ĠMZA SAYFASI

Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü’ne,

Nurettin KARAOSMANOĞLU’nun “Lojistik Destek Analiz Ve Türkiye Uzay Sanayi Anonim ġirketi Uygulamaları” baĢlıklı tezi ………. tarihinde, jürimiz tarafından ĠĢletme Bilimi Ana Bilim Dalı’nda yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiĢtir.

Adı Soyadı Ġmza

BaĢkan :

Üye (Tez DanıĢmanı) :

Üye :

Üye :

(4)

ÖNSÖZ

KüreselleĢme ve yoğun rekabet ile birlikte iĢletmeler ürün teslimatı ve sonrası hizmetlere daha çok önem vermeye baĢladılar. Bu nedenle müĢterinin ürün desteğine yönelik isterlerini ürünün tasarım aĢamasında değerlendirmeye aldılar. Bu isterlerin ürüne daha iyi yansıması için lojistik destek analiz uygulamalarını süreçlerine dahil etmeyi önceliklerine aldılar.

Küresel kapsamda hizmet veren TUSAġ, hizmet verdiği havacılık sanayinde, sağladığı ürün ve hizmetlerde bütünlüğü sağlamak için, lojistik destek analiz sürecini en kapsamlı ve etkin bir Ģekilde 2004 yıllında yapısına uyarladı. 2004 yıllında TUSAġ ile birlikte çalıĢmaya baĢladığım lojistik alanında edindiğim deneyimlerimi ve bu konudaki çalıĢmalarımı, bu araĢtırma ile birlikte yapılandırıp, iĢletmelerin lojistik altyapısındaki yetersizlikler ve lojistik destek analizi ile sağlanan yararları vurgulamaya çalıĢtım.

Bu araĢtırma sürecinde bana yardımını esirgemeyen değerli hocam Prof. Dr. Ġzzet GÜMÜġ’e, Yrd. Doç. Dr Ersin AYHAN’a ve tüm çalıĢmalarımda olduğu gibi bu çalıĢmamda da bana destek olan Sami Tarık VESKE’ye teĢekkürü bir borç bilirim. Ayrıca bu konuda en büyük desteği sağlayan eĢime, çocuklarıma ve sevgili arkadaĢım Ahmet KAVCAR’a teĢekkür ve sevgilerimi sunarım.

(5)

ÖZET

LOJĠSTĠK DESTEK ANALĠZĠ VE TÜRK HAVACILIK VE UZAY SANAYĠ A.ġ. UYGULAMALARI

KARAOSMANOĞLU, Nurettin Yüksek Lisans, ĠĢletme Eğitimi Bilim Dalı Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç, Dr. AYHAN, Ersin

Günümüzdeki çevresel tehditler/kaygılar, sürekli değiĢen gereksinimler, artan uluslar arası rekabet, sistem yapısındaki giderek artan karmaĢıklık, uzatılan sistem ömür döngüsü, rafta bulanan ekipman kullanımı, artan küreselleĢme, endüstriyel üslerin yapı değiĢikliği, yüksek ömür döngüsü maliyeti ve yüksek pazar rekabeti, ürünün bütün hayat döngüsü boyunca müĢteri memnuniyetine, tarihin diğer dönemlerine kıyasla, daha büyük bir önem getirdi. Bu gereksinimler beraberinde lojistik destek kaynak gereksinimlerinin ürün tasarımının erken fazlarında tanımlanmasına neden oldu. Nihai ürünün ve sistemlerin desteklenebilirlik ve düĢük sahip olma maliyeti kriterleri açısından açısından tasarlanması, geleceğin iĢ gücünü geliĢtirmekten sorumlu olan iĢletmelere, akademisyenlere, araĢtırmacılara, lojistikçilere ve yöneticilere lojistik destek kaynaklarını tanımlama gibi sorumluluklar yükledi.

Bu araĢtırma ile lojistik destek analiz sürecinin ürün, müĢteri, pazar üzerindeki etkisi ve savunma sanayinde çalıĢan iĢletmeler arasında lojistik destek sürecinin farkındalılığı değerlendirildi. Yapılan araĢtırma, Lojistik Destek Analiz sürecinin, zamanında ve uygun metotlarla uygulandığında, maliyet, zaman, güvenilirlik ve emniyet gibi alt baĢlıklar üzerinde oldukça etkin olduğunu belirginleĢtirmektedir. Aynı zamanda, müĢteri ve destek isterlerinin tasarımın erken fazında girdi olarak kullanılması ile temel lojistik destek kaynakları sağlıklı bir Ģekilde tanımlanabilinmektedir. Bakım görevleri ve planlaması, destek personeli, ikmal desteği, teknik veri, taĢıma, ulaĢtırma, paketleme, depolama, bakım tesis ve imkanları, müĢteri destek ve tersine lojistik temel lojistik destek elemanlarıdır. Bu temel elemanlar ile doğru ürünün, doğru yerde ve zamanında olması sağlanır.

Anahtar Kelimeler: Ömür Döngüsü Maliyeti, Güvenilirlik, Ġdame Edilebilirlik, Göreve Hazır Olma, Bakım, Onarım Seviyesi Analizi, Yedek, Emniyet.

(6)

ABSTRACT

LOGISTIC SUPPORT ANALYSIS AND TURKISH AREOSAPCE INDUSTRY APPLICATIONS

KARAOSMANOĞLU, Nurettin

Master of Science, Business Education Discipline Thesis Advisor: Assistant Professor, Dr. AYHAN, Ersin

June, 2010

Today’s enviromental concerns, constantly changing requirements, greater international competitions, increasing system complexity, extended system life cycle, greater utilization of commercial off the shelf products, increasing globalization, more outsourcing, multiple suppliers, eroding indstruial bases, higher overall life cycle cost and highly competitive markets place greater emphasis on the customer satisfaction over all entire life cycle of the system than any other periods in the history. These requirements have brought about definition of the logistic resources needs early in the product design phase. The design of the end items ,and the systems for supportability and the reduced cost of ownership have placed a new demand as definition of the logistic support resources on the companies, logisticians, managers, academicians and practitioners responsible for developing future workforce.

This study has examined effects of logistic support analysis on the product, customer and market and awareness stage about logistic support process among defence industrial companies. The research has clarified that if logistic support analysis process is used in a sound method and timely manner, it is quite effective on the time, cost, availability, reliability and safety effectiveness. It has also been found out that this effectiveness is possible using customer and supportability desing requirements as an input at the concept phase of the product design phase in order to define all necessary basic logistic elements in a sound manner. These basic elements are logistics, maintenance tasks and planning , support personnel, supply support, technical data, packaging, handling, storage and transportation, training, maintenance and support facilities and utilities, test, measurement, handling, support equipment and customer support requirements and reverse logistics. All these factors make it possible for the right product to be at the right place on time.

Key words: Life Cycle Cost, Reliability, Maintainability, Availability, Maintenance, Level of Repair Analysis, Spare, Safety.

(7)

ĠÇĠNDEKĠLER

JÜRĠ ÜYELERĠNĠN ĠMZA SAYFASI ... I ÖNSÖZ ... II ÖZET ... III TABLOLAR LĠSTESĠ ... VIII GRAFĠKLER LĠSTESĠ ... X GĠRĠġ ... 1 1. Problem ... 1 2. AraĢtırmanın Amacı ... 2 3. AraĢtırmanın Önemi ... 3 4. AraĢtırmanın Sınırlılıkları ... 5 5. Varsayımlar ... 6 6. Tanımlar ... 6

6.1 Lojistik Destek Analizi ... 6

6.2 Onarım Seviyesi Analizi ... 6

6.3 Bakım Planlaması ... 6

6.4 Güvenirlik Merkezli Bakım ... 7

6.5 Yedek Parça Optimizasyonu ... 7

6.6 Ömür Döngüsü Maliyet Analizi ... 7

7. Ġlgili AraĢtırmalar ... 7

YÖNTEM ... 8

1. Literatür Taraması ... 8

1.1 LDA Süreci ... 8

1.2 LDA Kayıtlarının Tutulması ... 14

1.3 Lojistik Destek Analizleri ... 15

1.4 Ömür Döngüsü Maliyet Analizi ... 20

1.5 Onarım Seviyesi Analizi (OSA) ... 29

1.5.1 OSA Süreci ... 33

1.5.2 Ekonomik OSA kriterleri ... 34

(8)

1.5.4 Kaynak, Bakım ve Onarım Ġmkanı Kodu (KBO) ... 38

1.6 Güvenirlik Merkezli Bakım (GMB) ... 42

1.6.1 GMB Analiz Süreci ... 43

1.7 Tedarik ... 44

1.8 Paketleme, Elleçleme, Depolama ve UlaĢtırma ... 47

1.9 Yedek Parça ve Miktarının tanımlanması ... 51

1.10 LDA Sürecinde Yedek Parça Tanımlama ... 53

1.11 Yedek Parça Optimizasyonu ... 55

1.12 Bakım Planlaması ... 56

1.13.1 Bakım Planlamasının Yönetimi ... 58

1.13 Bakım Planlamasının Amaçları ... 60

1.14 Bakım Planlamasının Yararları ... 61

1.15 Ġnsan Gücü ve Personel Tanımlama Süreci ... 61

1.16 Planlama Faktörleri ve Analizler ... 63

1.17 Destek ve Test Ekipmanı (DTE) Tanımlama Süreci ... 64

1.18 Planlama Faktörleri ve Analizler ... 66

1.19 DTE Tedarik Stratejisi ve Yöntemi ... 67

1.20 Eğitim Gereksinimlerini Tanımlama ve GeliĢtirme Süreci ... 68

1.21 Eğitim Kategorileri ... 69

1.22 Eğitim Gereksinimleri ... 71

1.23 Teknik Dokümantasyon Süreci ... 72

1.24 Teknik Dokümantasyon Hazırlama Süreci ... 73

1.25 Teknik Doküman ÇeĢitleri ... 75

1.25.1Kullanıcı El Kitapları ... 75

1.25.2Bakım Dokümanları ... 77

1.25.3Parça Kataloğu ... 77

1.26 MüĢteri Destek ... 77

1.27 MüĢteri Destek Stratejileri GeliĢtirme Yöntemleri ... 81

1.28 MüĢteri Tepkileri ve Stok Kullanım Seviyesi ... 81

1.29 Maliyet ve Kaynak Yarar Analizi ... 82

1.30 ABC Analizleri ... 83

1.31 MüĢteri Destek Hizmetleri Denetimi ... 84

1.32 MüĢteri Destek Hizmetlerinin Uygulanma Yöntemleri ... 86

1.33 Tersine Lojistik ... 87

(9)

1.35 Tersine Lojistik Süreç Yapısı ... 89

1.36 Tersine Lojistik Kapsamı ... 89

1.36.1Onarım ... 89

1.36.2Ürün yenileĢtirme ... 90

1.36.3Yeniden üretim ... 90

1.36.4Ürün yamyamlaĢtırma ... 90

1.36.5Geri dönüĢüm ... 91

1.37 Tersine Lojistik Süreci ... 91

1.38 Bakım Görev Analizi (BGA) ... 92

1.39 Bakım Kavramı ... 92

1.40 Bakım Görevlerinin Belirlenmesi ... 94

1.41 Bakım Görev Analizi ... 97

1.41.1Önleyici Bakımların Belirlenmesi ... 97

1.41.2Düzeltici Bakımların Belirlenmesi ... 98

1.42 Performansa Dayalı Lojistik ... 101

1.43 Literatür Taraması Değerlendirmesi ... 101

2. Alan AraĢtırması ... 107

2.1 Evren ve Örneklem ... 107

2.2 Verilerin Toplama Tekniği ... 107

2.3 Verilerin Analizi ... 108 BULGULAR VE YORUM ... 109 SONUÇ VE ÖNERĠLER ... 116 1. Sonuç ... 116 2. Öneriler ... 117 KAYNAKÇA ... 118

EK-A ANKET FORMU ... 120

(10)

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 1 Ürün Tedarik Maliyetinin Çarpanları ... 38 Tablo 2 MüĢteri-Ürün Katkı BileĢeni ... 83

(11)

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

ġekil 1 LDA Aktiviteleri AkıĢı ... 10

ġekil 2 Lojistik Destek Analizin görev ve Alt Görevleri ... 13

ġekil 3 LDA Kırılımı ... 15

ġekil 4 Lojistik Destek Kaynaklarının Tanımlanması ... 16

ġekil 5 Ürün Hayat Döngüsü ... 21

ġekil 6 Temel Ömür Döngüsü Maliyet Analiz Sürecinin Altı Adımı ... 24

ġekil 7 ÖDMA Konsepti ... 26

ġekil 8 ÖDMA Kriteri ... 26

ġekil 9 ÖDMA Maliyet Ağacı ... 28

ġekil 10 OSA Yedek Parça ĠliĢkisi ... 31

ġekil 11 OSA Süreci ... 32

ġekil 12 Çok Seviyeli Sistem Kırılımı ... 33

ġekil 13 Çok Seviyeli Onarım Kademeleri ... 35

ġekil 14 Onarım Ġmkanı Kodları ve Tanımları ... 40

ġekil 15 Bakım Kodları ve Tanımları ... 40

ġekil 16 Kaynak Kodları ve Tanımları ... 41

ġekil 17 Güvenirlik Bakım Merkezi Süreci ... 43

ġekil 18 BeĢ TaĢıma Modelinin Üstünlükleri ve Zayıf Yönleri ... 51

ġekil 19 Bakım Planlama Süreci ... 58

ġekil 20 LDA DTE Sürecinde Tanımlanan Dört Ana Risk Faktörü ... 66

ġekil 21 Eğitim Gereksinimleri Tanımlama Süreci ... 72

ġekil 22 MüĢteri Destek Süreci ... 80

ġekil 23 Bakım Görev Analizi Süreci ... 96

ġekil 24 Lojistik Amaç ve Hedefler ... 102

(12)

GRAFĠKLER LĠSTESĠ

Grafik 1 Lojistik iĢinde çalıĢanların farkındalık düzeyleri ... 111

Grafik 2 Lojistik ĠĢinde ÇalıĢmayanların Farkındalık Düzeyleri ... 112

Grafik 3 Lojistik ĠĢinde ÇalıĢan ve ÇalıĢmayanların Farkındalık Düzeyleri ... 113

Grafik 4 Likert Ölçeği’ne göre Lojistik iĢinde çalıĢanların farkındalık düzeyleri... 113

Grafik 5 Likert Ölçeği’ne göre Lojistik iĢinde çalıĢmayanların farkındalık düzeyleri . 114 Grafik 6 Likert Ölçeği’ne göre Lojistik ĠĢinde ÇalıĢan ve ÇalıĢmayanların Farkındalık Düzeyleri ... 115

(13)

GĠRĠġ

ĠĢletmeler yoğun rekabet ortamında, varlıklarını sürdürebilmek için, sürekli bir iyileĢtirme sürecini deneyim edinmektedirler. Bu iyileĢtirme süreçlerini; hedeflenen kar, tüketici tatmini ve toplum refahı temeline dayandırmak zorundadırlar. Bu temelde iĢlev görmeyen iĢletmeler küresel rekabet ortamında varlık gösteremeyebilir.

ĠĢletmelerinin iyileĢtirme sürecine büyük bir katkı sağlayan, Lojistik Destek Analizin (LDA) önemi, süreci, gereksinimleri ve Türkiye'deki düzeyi değerlendirilerek, bu konudaki yetersizliklerin tanımlanması ve gereken önemin verilmesi, bilimsel çalıĢmaların sağlanması için, bu bölümde problem durumu ortaya konularak araĢtırmanın amacı ve önemi açıklanmakta ve araĢtırmada kullanılan belli baĢlı kavramların tanımı yapılmaktadır.

1. Problem

Türkiye'de, LDA uygulamalarının birçok iĢletme tarafından bilinmediği ve bu bağlamda iĢletmeler bazında etkin bir yapılaĢmanın oluĢmadığı öngörülmektedir. ĠĢletmeler LDA ile ilgili farkındalığa sahip olmadıkları için, iĢletmeler tarafından LDA'nın iĢletme ve müĢteriye sağlayacağı olumlu katkıda bilinmemektedir. Geleneksel LDA yöntemleri günümüzde oldukça yetersiz kalmaya baĢlamıĢ ve buna karĢın savunma sanayi ve havacılık sanayinde hizmet sunan iĢletmeler tarafından, bu konuda dünyada lider durumunda bulunan iĢletmelerin uygulamalarını kıyaslama yöntemiyle kendi yapılarına uyarlamaya baĢladılar. Türkiye’de lojistik alanında çalıĢan birçok iĢletmenin fonksiyonel yapılanma kapsamında yetersizliklerin olduğu değerlendirilmektedir.

LDA uygulamaları ürünün tasarım aĢamasında planlama ile baĢlar ve ürünün ömür döngüsü boyunca devam eden birçok süreçlerden oluĢmaktadır. Bu bağlamda, LDA süreçlerinin etkin bir Ģekilde uygulanması için, iĢletmelerin yüz yüze kaldığı rekabet koĢullarında, bu sürecin kendilerine büyük bir üstünlük sağlayacağı bilincinin

(14)

oluĢturulması olumlu değerlendirilmektedir. Bu bilinç henüz istenen düzeyde oluĢmadığı için, iĢletmeler kendi bünyelerinde lojistik yatırımı yapmaktan kaçındıkları gözlemlenmiĢtir. Bu durum iĢletmenin yoğun küresel rekabet ortamında, küresel pazarda tutunmasını zorlaĢtırmaktadır.

LDA'nın etkin bir Ģekilde uygulanması, temelde uzman insan gücüne dayanmaktadır. Türkiye'de, akademik alanda bu konuda uzman insan gereksinimini sağlayacak akademik yapının istenilen düzeyde olmaması, iĢletmeleri insan gücü temininde zor durumda bırakmaktadır. Bu süreç kapsamında uygulanan, Güvenirlik Merkezli Bakım Analiz, Bakım Görev Analizi ve Planlanması, Onarım Seviyesi Analizi (OSA), Yedek Ekipman, Stoklama, TaĢıma, Depolama, Eleçleme, Paketleme, Destek Ekipman, Eğitim, Personel, Tedarik, Envanter iĢleme, Teknik Dokümantasyon, Elden çıkarma, Ömür Döngüsü Maliyetleri ve MüĢteri Destek hizmetleri ve Tersine lojistik gibi analizler, konusunda uzman olmayan insan gücü tarafından gerçekleĢtirilmektedir. Bu süreçleri uygulayan iĢletmeler, bu konudaki insan gücü gereksinimini, bakım deneyimi olan, sahada çalıĢmıĢ teknik personel ve değiĢik mühendislik ve yüksek okullardan karĢılamaktadır. Ancak, bu konuda uzmanlaĢmayı sağlamak için, uzun süreli iĢ baĢı ve dıĢ kaynaklardan sağlanan eğitim programlarını uygulandığı deneyim edinilmiĢtir. Bu durum, iĢletmelerin, ek maliyet, verimlilik ve rekabet ile ilgili sorunlarla yüz yüze kalmalarına neden olabilir.

2. AraĢtırmanın Amacı

Toplumsal pazarlama olgusunun gittikçe yaygınlaĢtığı küresel ortamda, iĢletmelerin; toplum, iĢletme ve müĢteri beklentileri üçgeninde optimum düzeyin sağlanmasında büyük katkı sağlayacak LDA'nın önemini, yaygınlaĢmasını ve gereksinim duyulan alt yapıyı sağlanması için gerekli farkındalığı ve bilinç düzeyini oluĢturmaktır.

ĠĢletmeler bazında, LDA'nın önemini ve bu konudaki farkındalığı vurgulamak için, LDA süreçlerini oluĢturan analizler ile; (1) Ürünün pazara giriĢinin ve tutundurulmasının kolaylaĢtırıldığı, (2) Üründe standardizasyonun sağlandığı, (3)

(15)

Tedarik ve bakım maliyetlerinin en aza indirildiği, varsayımlarının geçerliliğini araĢtırmak ve doğrulamaktır.

3. AraĢtırmanın Önemi

LDA, iĢletmelerin iĢlevlerine göre değiĢkenlik gösteren bir süreçtir. Bu süreç ürünün tasarım aĢamasında baĢlayıp nihai ürünün ekonomik ömrü boyunca devam etmekte olan, planlamayı, kontrolü, iyileĢtirmeyi ve doğrulamayı kapsamaktadır. Süreç beli girdilerin değerlendirilmesi, yeni verilerin oluĢturulması ve doğrulanmasını bir metodoloji ile aĢama aĢama yürütmektedir. Temel girdileri hedeflenen pazarın yapısı, müĢterinin özel isterleri, tasarım ve tedarikçilerden elde edilen veriler oluĢturmaktadır.

LDA uzmanları tarafından kabul görmüĢ yazılımlar vasıtasıyla LDA girdileri kullanılarak, aĢağıda tanımlanan analizler ile standardizasyonu sağlanmıĢ, müĢteri isterlerini karĢılayan bir ürünün tasarlanması için üretim süreci ve satıĢ sonrası destek iĢlemlerini tanımlamaktır. Üretim süreci iĢlemleri; üretim faktörlerinin zamanında ve yerinde etkin bir maliyet ile tedarik etmek ve gerekirse tasarımda yönlendirmeyi sağlamaktır. SatıĢ sonrası iĢlemler; ürünün hayat döngüsü boyunca, fonksiyon ve/veya fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için gerekli her türlü destek elemanını ve hizmetleri zamanında ve yerinde sağlamaktır. LDA süreçleri (Jones: 1995, S:19.1):

Ömür Döngüsü Maliyet Analizleri Güvenirlik Merkezli Bakım Analizi Tedarik Analizleri.

Bakım Görev Analizi ve Planlaması Destek Ekipman Analizleri

Onarım Seviyesi Analizi (OSA) Personel Gereksinim Analizleri

Paketleme, TaĢıma, Eleçleme ve Depolama Analizleri Eğitim Gereksinimleri Analizleri

MüĢteri Destek Analizlerinden oluĢmaktadır. Bu analizler iĢletmenin yapısına, iĢlevlerine göre değiĢken boyutlarda uygulanmaktadır. Havacılık sanayinde çalıĢan iĢletmelerin genelinde, bu analizlerin büyük bir kısmı uygulanmaktadır.

(16)

Yukarıda tanımlanan, LDA süreçlerinin uygulanması, iĢletmeye maliyet etkinliği, üründe standardizasyonu, pazara giriĢi ve tutunmada kolaylık, satıĢ sonrası hizmetlerde etkinlik sağlar. Havacılık sanayinde ve diğer sektörlerde, üretim bazlı çalıĢan iĢletmeler, üretim amaçlı ürün alımlarında veya satıĢlarında, ürün ve sağlayacakları hizmetler açısında beli bir puanlamaya tabi tutulur veya tutarlar, bu bağlamada, kalite, maliyet ve satıĢ sonrası hizmetleri açısında en yüksek puanı alan iĢletmeler tedarikçi olarak seçilir. Görüldüğü gibi; kalite ve maliyet ve satıĢ sonrası hizmetler iĢletme için seçilebilme faktörleridir. Bu bağlamda kalite ve maliyet ve satıĢ sonrası hizmet büyük ölçekte LDA ile sağlanmaktadır. Bu alanda çalıĢan iĢletmeler, sağladıkları ürün ve hizmetlerde kaliteyi artırmak için uzman iĢ gücüne gereksinim duymaktadır. Ancak, bu konuda Türkiye'de eğitim veren kurum veya kuruluĢ yetersizliği, bu tür eğitimlerin yurt dıĢında tedarik edilmesini zorunlu kılmaktadır. Yurt dıĢında sağlanan bu eğitimler oldukça pahalı ve üzün süreli olmaktadır. Bazen de yurtdıĢında alınan teorik ve pratik eğitimler yeterli olmamaktadır, bu bağlamda dıĢ kaynaklı danıĢmanlık hizmetleri alınmaktadır. Bütün bu faktörler, maliyet artıran faktörlerdir ve iĢletmenin rekabet gücünü zayıflatabilir. Bu nedenle; bu araĢtırma, daha önce yapılan lojistik konulu araĢtırmaların hemen hemen hiç değinmediği, LDA’nın sağlayacağı yararlar ve bunun için gerekli olan uzman insan gücünün sağlanabileceği akademik bölümün önemini, eğitimin gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Bu araĢtırmanın bir baĢka boyutu ise üründe farklılaĢtırmanın LDA ile iliĢkisini ortaya koymaktır. Bilindiği gibi farklılaĢtırma; ürün, hizmet, personel ve imaj bazında yapılmaktadır (Kotler, 2005,S:35-37). Ürün bazında farklılaĢtırma, ürünün özelikleri, performansı, uygunluğu, dayanaklığı, onarılabilirliği, stil ve tasarım gibi konuları kapsamaktadır. LDA ürün bazında farklılaĢtırmayı çeĢitli analizler uygulayarak desteklemektedir. Eğer bu kriterler karĢılanmamıĢsa tasarıma geri bildirimde bulunarak gerekli iyileĢtirmeyi sağlamaktadır. Hizmet bazında farklılaĢtırma, satıĢ sonrası hizmetler olan; teslim etme, montaj, müĢteri eğitimi, danıĢmanlık ve onarım gibi iĢlemleri kapsamaktadır. LDA bu olguyu müĢteri destek hizmetleri kapsamında analiz eder, hizmetin boyutlarını tanımlaya çalıĢır. Personel bazında farklılaĢtırma, yeterlilik, nezaket, inanılır olma, güvenirlik, hevesli olma ve iletiĢim becerisi konularını kapsamaktadır. LDA, müĢteri ve personelle yönelik eğitimlerde, eğitim gereksinimlerini ve araçlarını tanımlar ve gereksinimler ilgili eğitim birimlerine girdi sağlar. Buna en

(17)

belirgin örnek, iĢletmelerin müĢteriye beli bir dönem için, ürüne alıĢma sürecinde, destek amacıyla, müĢteri tesislerinde teknik temsilciler bulundurmasıdır. Ġmaj bazında farklılaĢtırma, semboller, yazılı ve görsel iletiĢim araçları, atmosfer ve etkinlikler gibi konuları kapsamaktadır. LDA imajda farklılık yaratmak için lojistik yönlendirme toplantılarını, sıklıklarını ve iĢlenecek konuları tanımlar. Bu toplantılar iĢletme ve ürün ve hizmetler bazında imaj oluĢturmak için tanıtım ve yönlendirme çalıĢmaları yürütülür. ĠĢletmeler, proje boyutuna göre, müĢteri bilgilendirme ve müĢteri ek isterlerini oluĢturmak için bu tür toplantılar düzenler. AnlaĢıldığı gibi LDA farklılaĢtırmada kilit rol oynamaktadır. Bu araĢtırma ile LDA içinde farklılaĢtırma ile ürünün pazarda tutundurması önemi incelenecektir. AraĢtırma bu konuda geleneksel yöntem yerine, daha uzmanlaĢmıĢ bir kadro ve sistemle, LDA ile lojistik destek fonksiyonları tanımlandığında, farklılaĢtırmanın optimum düzeyde oluĢacağı olgusu incelenip ve doğrulanacaktır.

4. AraĢtırmanın Sınırlılıkları

LDA süreçleri, Türkiye'de çok sınırlı bir ölçekte ve çok az sayıda iĢletme tarafında uygulandığı için, alan araĢtırmasını destekleyecek veri sadece havacılık sanayi uygulamalarından alınmıĢtır. AraĢtırma kapsamındaki varsayımlar, istatistik veri yetersizliği nedeniyle, literatür taramasından elde edilen verilere ile doğrulanmıĢtır.

Türkiye'de bu konuda, akademik alanda bir bölümün olmaması ve eğitim ve araĢtırmaların yetersizliği, araĢtırmayı genelde dıĢ kaynaklı literatür araĢtırmalarına yönlendirmiĢtir. Bu nedenle dıĢ kaynaklardan desteklenen bazı olgular, uygulama alanlarına bağlı olarak, ülkeden ülkeye farklılar göstermesi nedeniyle, Türkiye uygulamalarını tam yansıtmayabilir. AraĢtırmanın ülke uygulamaları açısında akademik araĢtırmalar ile desteklenmemesi kısıtlama olarak görülmektedir.

(18)

5. Varsayımlar

Bu kapsamda değerlendirilen iĢletmelerin teknolojik alt yapılarının aynı olduğu ve bu bağlamdaki rekabet güçlerinin eĢit olduğu varsayılmıĢtır. Havacılık ve savunma sanayindeki faaliyette bulunan sınırlı sayıda iĢletmenin uygulamaları, üretim sektörünü temsil eden örneklem olarak değerlendirilmiĢtir.

6. Tanımlar

6.1 Lojistik Destek Analizi

MüĢteri isterleri, tasarım gereksinimleri ve hedef pazar verileri, bir plan ve program çerçevesinde, maliyet etkinlik, güvenirlik ve göreve hazır olma kriterleri baz alınarak, kabul görmüĢ yazılım ve metotlar kullanılarak, lojistik destek kaynaklarını tanımlama, planlama ve uygulamaya yönelik bir çok alt analizlerden oluĢan bir süreçtir (The ILS Manager's LSA Toolkit,1993, S:23-34).

6.2 Onarım Seviyesi Analizi

Göreve hazır olma, güvenirlik gereksinimleri ve maliyet faktörleri baz alınarak, bir ekipmanın, ne zaman ve nerede değiĢtirilmesine, tamir edilmesine ve elden çıkarılmasına karar vermek için kullanılan bir analitik metottur (MIL-STD-1390,1993,S:45-250).

6.3 Bakım Planlaması

Öngörülen bakımların, ürün güvenliği, göreve hazır olma süresi ve bakım maliyetleri baz alınarak, nerede, ne zaman ve kimin tarafından yapılacağının bir plan ve program kapsamında tanımlanması iĢlemidir.

(19)

6.4 Güvenirlik Merkezli Bakım

Tanımlanan bir karar ağacı baz alınarak, bir sistem, ekipman veya ürünün fonksiyon/fonksiyonlarını güvenli bir Ģekilde, optimum seviyede yerine getirebilmesi için gerekli olan planlı bakımların ve bu bakım aralıklarının tanımlamasını sağlayan sistematik bir yaklaĢımdır (MIL-STD-2173,1986,S:15).

6.5 Yedek Parça Optimizasyonu

Bir ürünün arıza yapma sıklığı, kullanım süresi, tedarik verileri ve müĢterinin stoklama politikası gibi veriler baz alınarak, tanımlanan takvim kapsamında elde tutulacak yedek parça miktarının tanımlanmasıdır.

6.6 Ömür Döngüsü Maliyet Analizi

Bir ürüne sahip olma kapsamında, tasarımından elden çıkarılmasına kadar olan süreçte, tahmini toplam maliyeti belirleyen bir analitik süreçtir. (Life Cycle Cost Analysis Handbook, 1999, S:5).

7. Ġlgili AraĢtırmalar

Türkiye'de yapılan araĢtırmalar, genelde tedarik lojistiği ve lojistik kavramı ve tarihçesine yönelik çalıĢmalar olduğu değerlendirildi. LDA detay bazda analiz sürecini ve etiklerini tanımlayan araĢtırma ile karĢılaĢılmadı. Yapılan araĢtırmalar genelde savunma sanayine yönelik araĢtırmalardır. Ancak aĢağıda tanımlanan araĢtırmalar, tez konusunu destekler nitelikte olduğu değerlendirilmiĢtir.

(ÖZÇALIK, Fatih, 2004)

“Lojistik Destek Analizin Savunma Sanayi Projelerinde Uygulanması” konulu tez araĢtırması, LDA'nın fonksiyonlarına genel bir bakıĢ ve savunma projelerindeki uygulamalarını araĢtırmıĢtır.

(20)

(EREL,Ġbrahim Sami,1994)

Bilgisayar Yardımlı Tedarik ve Lojistik Destek; Bilgisayarın Lojistik uygulamalarında kullanımını ve sağladığı yararlar araĢtırılıp değerlendirilmiĢtir. Burada araĢtırılan temel konu MIL-STD-1388-2B’nin, bir yazılımla daha kullanıĢlı bir çözüm aracı olduğu tanımlanmıĢtır.

(ROB, Basten, 2009)

Lojistik Destek Sisteminin OluĢturulması; Onarım Seviyesi Analiz ve Yedek Parça Envanter, Holanda'da Twente üniversitesinde, Onarım seviyesi analiz ile yedek parça tanımlama ve optimizasyonu arasındaki iliĢki araĢtıran bir doktora tezidir. Bu tez Onarım seviyesi analizi ile maliyet etkinliği ortaya atmıĢ. Ancak yukarıda tanımlanan tez araĢtırmaları tamamen literatür taramaların dayandırılmıĢtır. Alan araĢtırması ve farkındalık konuları ilk defa bu tez konusu ile araĢtırıldı.

YÖNTEM

AraĢtırma, LDA konusunda lider durumunda olan iĢletmeler ve literatür taramasında alınan veriler ve uygulama örnekleri ile desteklendi. LDA fonksiyonları ve önemi hakkındaki farkındalık Ek –A’da tanımlanan anket formu ölçüldü.

1. Literatür Taraması

Bu araĢtırmada, Literatür ve alan araĢtırması uygulandı. AraĢtırmanın temel konularını destekleyici literatür veriler, yabancı kaynaklı doküman ve çalıĢma hayatımda edindiğim deneyimler ve TUSAġ uygulamalarından alınmıĢtır. Alan araĢtırmasında hedeflenen amaç ise lojistik iĢinde çalıĢan ve çalıĢmayanların bu konudaki farkındalıkları değerlendirildi

(21)

LDA, tasarımın konsept fazında baĢlayıp, nihai ürünün ömür döngüsü boyunca devam eden; planlama, kontrol ve doğrulama süreçlerinden oluĢan, destelenebilirlik fonksiyonlarını tanımlaya yönelik, güvenirlik, maliyet, süreklilik ve zaman etkinliğini ön plana çıkaran birçok analizi kapsayan bir süreçtir. LDA endüstriyel veya savunmaya yönelik birçok sistem ve ürün için uygulanabilir. Ancak fonksiyonlar açısında değiĢkenlik gösterebilir.

LDA, destelenebilirlik açısında bir ürünün tasarım geliĢimini etkileyen bir analitik süreçtir. LDA, tasarlanan ürünün, planlanan veya öngörülen kaynaklarla desteklenmesine karar verir. Böylece, LDA, eğitim ve teknik dokümantasyon gibi müteakip lojistik aktiviteleri için temel bilgi kaynaklarını sağlar. Süreç, tasarlanan sistem veya ürünün beklenen fonksiyonu yerine getirmesini sağlamak için birçok görev ve alt görevlerden oluĢur (AT&T,1993, S:5).

LDA’nın bazı temel amaçları aĢağıda tanımlandığı gibidir:

Tasarım bitmeden önce, olası desteklenebilirlik gereksinimlerini karĢılamak, gerekli ölçüde, ürün tasarımını etkilemek ve değiĢtirmektir. Planlanan tasarımın, tanımlanan iĢletim gereksinimlerinin öngörülen insan gücü, tesis, destek ekipmanları gibi diğer lojistik destek kaynakları ile desteklenip desteklenmeyeceğine karar vermek.

Eğer tasarım, planlanan destek kaynakları ile desteklenemiyorsa ve yeniden tasarım mümkün değilse, en iyi lojistik destek kaynaklarını sağlamak için, planlanan kaynakları yeniden ayarlamak.

Tüm lojistik aktivitelerin entegrasyonunu sağlamak için müĢterek bir veri kaynağı oluĢturmak ve planlanan hedeflere eriĢimi sağlamak bir strateji oluĢturmaktır.

En iyi lojistik aktiviteleri kombinasyonunu geliĢtirerek, en düĢük maliyetli destek kaynaklarını oluĢturmak.

Gereksinimlerin karĢılanmasını ekonomiklik kriterler kapsamında değerlendirmek.

Lojistik elemanları arasında optimum koordinasyonu sağlamak Entegre lojistik kaynaklarını detay bazda tanımlamak.

Üründe ve hizmette farkındalık yaratmak.

(22)

Bakım ve operasyon maliyetlerini en az seviyede tutmak. Ürünün güvenliğini destekleyici unsurları tanımlamak.

Risk tahminleri yapmak ve olası riskleri azaltmaktır (Bidenbender,1993, S:53).

Süreç olarak değerlendirilen LDA aktiviteleri, bir biriyle iliĢkili olan süreçlerdir ve basit olarak Ģekil-1’de tanımlanmıĢtır. Bu süreç, projenin büyüklüğü, karmaĢıklığı, müĢteri isterleri ve hedef pazarın durumuna bağlı olarak değiĢen birçok alt süreçlerden oluĢmaktadır. ġekil-1’de görüldüğü gibi, süreç sürekli bir döngü ile bir birinin etkileyen süreçlerden oluĢmaktadır. Bu etkileĢim, desteklenebilirlik açısından optimum çözüm bulununcaya kadar devam eder. Optimum çözüm oluĢtuktan sonra, gereksinim duyulan lojistik kaynaklar tanımlanır. Bu aĢamadan sonra LDA stratejisi geliĢtirilir.

ġekil 1 LDA Aktiviteleri AkıĢı

Kaynak: Practical Engineering Guides For Managing Risks, “Desgin’s Impact On Logisitics.

(23)

LDA stratejisi, tasarım, geliĢtirme, üretim ve iĢletim süreci boyunca belirlenen bir maliyet ile desteklenebilir bir ürün geliĢtirmektir. Uygun bir Ģekilde uygulanan LDA, ürünün hayat döngüsü boyunca önemli bir yönetim gereci olur. Nihai ürünün kullanımı, idamesi ve tamiri daha etkin bir Ģekilde yapılabilir. Daha da ötesi, ürün tanımlanan iĢletim ortamında, fonksiyonlarını daha etkin bir Ģekilde yerine getirmesi için gerekli destek sağlanmıĢ olunur. Bu strateji, genelde, kaynak tahsisi, yarar analizleri, görev profili ve tasarım gereksinimleri gibi dört faktöre dayandırılır.

LDA uygulama süreçleri aĢağıda Ģekil-2 de tanımlandığı gibi, bir birini takip eden aktivitelerden oluĢmaktadır. Her aktivite bir kod ve kodun tanımı ile verilir. Bu aktiviteler, tasarımın kavramsal sürecinde, bir LDA stratejisi oluĢturmakla baĢlar. Bu stratejide, uygulanacak yöntemler ve yaklaĢımlar tanımlanır. Hedeflenen amaç; kısıtlı lojistik kaynaklarını, daha iyi yatırıma nasıl yönlendirebilirim çalıĢmalarını yapmaktır. Strateji belirlendikten sonra, LDA planı hazırlanır. LDA planı, yapılacak aktiviteleri ve bu aktivitelerin nasıl yapılacağını tanımlar ve bu plan ürünün hayat döngülerinden olan, tasarım, üretim sürecinde gereksinim duyulduğunda güncellenir.

Program ve tasarımın gözden geçirilmesi ile birlikte, LDA aktiviteleri de gözden geçirilir. Bu aĢamada, alternatif destek sistemleri, tedarik kaynakları gözden geçirilir ve mukayese analizleri ile değerlendirilir.

Görev ve destek sistemlerinin tanımlanması aĢamasında, pazar ve müĢteri isterleri açısından kullanım yeri araĢtırmaları yapılır. Eğer kontrat bazında, endüstriyel bir ürün üretilecek ise, müĢterinin mevcut yetenekleri tespit edilir, mevcut sistemler ile üretilecek ürün ne kadar desteklenebilir veya müĢterinin mevcut yetenekleri üzerinde nasıl bir iyileĢtirme yapılabilir, araĢtırmaları yapılır. Gerekirse maliyet etkin bir ürün için, tasarım yönlendirilebilir. Daha sonra üretilecek sistem veya ürünün fonksiyonunu en iyi Ģekilde yerine getirmesini sağlayacak etkin tedarik kaynakları niceliksel ve niteliksel olarak tanımlanır. Sistemin günün koĢullarında rekabet edebileceği en yeni ekipmanlar ile donanımı sağlanır, böylece güncel olmama riskinden kaçınmıĢ olunur. Üretim iĢlemlerinin sağlıklı bir Ģekilde gerçekleĢmesi için tedarik kaynakları ve yöntemleri tanımlanır.

Alternatiflerin hazırlanması ve değerlendirilmesi süreci, bu aĢamada uygulanacak iĢletim ve bakım görevleri tanımlanır. Optimum bir bakım ve iĢletim

(24)

politikası belirlenir. Bu aĢamada temel teĢkil eden girdilerden bir tanesi, Hata Modu Etkisi Kritikli Analizinin çıktılarıdır. Bu analiz, sistem içinde kaybolan bir fonksiyonu ve bunun etkilerini tanımlar. LDA ise bu kaybolan fonksiyonu değerlendirerek, yeniden kazanımını sağlamak için uygulanacak düzeltici bakım görevlerini tanımlar. Örneğin: otomobildeki yakıt akıĢının sağlanmaması bir fonksiyon kaybıdır. Bu fonksiyon kaybı aracın çalıĢmaması ile sonuçlanır. LDA, bu fonksiyonu nasıl yerine getirebilirim olgusu üzerine yoğunlaĢır ve arıza bulma ve giderme, sökme, takma ve test iĢlemlerini ve iĢlemlerinin alt iĢlemlerini tanımlar. Bu aĢamada hedef minimum maliyet ile en kısa sürede bakım görevinin gerçekleĢtirilmesi için iyileĢtirici çalıĢmaları yapılır. Örneğin; arızanın tanımlanması için araca bir uyarı lambası veya yazılım ile bir göstergede sorunun tanımlanması gibi ek tasarım iĢlemleri için tasarıma geri bildirim yapar ve gerçekleĢtirilmesini sağlar. (MIL-STD-1388-1A, 1983, S:10-15).

(25)

ġekil 2 Lojistik Destek Analizin görev ve Alt Görevleri Görev/Altgörev Kodu Görevin Tanımı

101 LDA Stratejisinin GeliĢtirilmesi ve Güncellenmesi

102 LDA Planı ve güncellenmesi

103 Program ve Tasarım Gözden Geçirme

201 Kullanım ÇalıĢmaları

201.2.1 Desteklenebilirlik Faktörleri 201.2.2 Niceliksel Özelikler

201.2.3 Saha/Pazar Ziyaretleri

202 Donanım, Yazılım ve Destek Sistemleri Standardizasyonu

301 Fonksiyonel Gereksinimlerin Tanımlanması

302 Destek Sistem Alternatiflerin Değerlendirilmesi 303 Alternatiflerin Değerlendirilmesi ve Yarar Analizleri 303.2.2 Destek Sistem Analizleri

303.2.3 Sistem Yarar Analizleri 303.2.4 Hazır olma Hassasiyetleri

303.2.5 Ġnsan Gücü ve Personel Analizleri

303.2.6 Eğitim Analizler

303.2.7 Onarım Seviyesi Analizi 303.2.12 UlaĢtırma ġekli Yarar Analizi

401 Bakım Görev Analizleri

401.2.1 Bakım Görev Analizi

401.2.2 Analizlerin Dokümantasyonu

401.2.3 Yeni ve Kritik Destek Kaynakların Belirlenmesi 401.2.4 Eğitim Gereksinimler ve Öneriler

401.2.5 Tasarım geliĢtirme

401.2.6 Yönetim Planı

401.2.7 UlaĢtırma Analizleri 401.2.8 Tedarik Gereksinimleri

401.2.9 Doğrulama

401.2.10 Entegre Lojistik Destek Çıktı Ürünleri

402 Erken Saha Analizleri

403 Üretim Sonrası Destek Analizleri

503 Desteklenebilirlik Test, Değerlendirme, Doğrulama ve Onaylama Kaynak: MIL-STD-1388-1A

Tedarik kaynakların tespiti ve maliyet analizlerinden sonra alternatif tasarım seçenekleri arasında en uygun olan belirlenir ve bu seçenek üzerinde çalıĢmalar yürütülür. Tedarik kaynakları ile ekipman bazında fonksiyonel ve idame edilebilirlik açısında gerekli değerlendirmeler yapılır. Tedarikçi firmadan, tasarıma yönelik olarak iyileĢtirmeler talep edilir ve bu taleplerin uygulanması sağlanır. örneğin; ekipmanda standardizasyon, etiketleme, uyarı ve ikazlar, konektörlerde kitleme fonksiyonu, ekipmanın taĢınması için gerekli ek aparatlar, ekipman üzerinde mümkünse arıza uyarıcılar ve teknik bilgi sağlanır.

(26)

Bakım ve iĢletme fonksiyonlarına yönelik görevlerin yerine getirilmesi için, birçok endüstriyel ürün destek ekipmanlarına gereksinim duyar. LDA tasarım aĢamasında, tasarımı minimum seviyede destek ekipmanına gereksinim duyulacak Ģekilde gerçekleĢmesini talep eder. Ancak destek ekipman gereksinimi varsa bunu maliyet etkin Ģekilde tedariki veya bakım ve onarım seviyelerini tanımlanma iĢlemler yapılır.

Lojistik destek kaynak gereksinimlerinin tanımlanması süreci, yeni sistem için gerekli tüm destek kaynaklarını, bunların mevcut sistem üzerindeki etkilerinin tanımlanması ve üretim sonrası destek planın geliĢtirilmesini kapsar. LDA'nın bu süreci, genelde insan gücü ile gerçekleĢtirildiği için, iĢletme açısından maliyet oluĢturan faktör olarak değerlendirilir. Ancak, gereksinimlerin iyi tanımlanması toplam kalite yönetimi kapsamında müĢteri memnuniyetini üst seviyelere çıkarır. Rakiplere üstünlük sağlayacak ürün ve hizmet bazındaki bu farklılaĢtırma, iĢletme için büyük bir rekabet gücü oluĢturur. Lojistik destek kaynak gereksinimlerinin net ve sağlıklı bir Ģekilde tanımlanması, iĢletmenin zamanında ve uygun hizmet vermesini sağlar, bu da iĢletmenin pazarda tutunmasını kolaylaĢtırır (JONES,1995, S:19.4-19.9).

Desteklenebilirlik değerlendirme süreci, bu süreçte tanımlanan LDA kaynaklarının etkinliği ve yeterliliği, üretim sonrası test aĢaması ve ürünün iĢletim sürecinde elde edilen veriler ile değerlendirilir. Bu süreçlerden elde edilen uyumsuzluk ve yetersizlik verileri yeniden değerlendirilir. Bunun sonucu ya alternatif bir destek sistem geliĢtirilir ya da tanımlanan destek sisteminde gerekli iyileĢtirmeler yapılır.

1.2 LDA Kayıtlarının Tutulması

LDA kayıtları bir lojistik kontrol numarası (LKN) altında tutulur. Sistemi veya ürünü oluĢturan her ekipmana bir LKN verilir. LDA kayıtlarının tutulması için kabul görmüĢ yazılımlar mevcut; Omega PS ve Eagle bu yazılımlardan en yaygın kullanıma sahip olanlardır. LDA kayıtlarının sağlıklı bir Ģekilde tutulmasını sağlamak için, analize tabi tutulacak ürün veya sistem yukardan aĢağı doğru, ürün ağacı baz alınarak, fiziksel ve fonksiyonel olarak kırılır. ġekil-3 bu kırılıma bir örnek teĢkil etmektedir.

(27)

ġekil 3 LDA Kırılımı

LKN Ekipman ismi Ekipman Parça Numarası

E Motor LH1001

E00 DiĢli Kutusu Modülü LH1002

E00AA DiĢli Kutusu Aksesuarları LH1003

E00AC RTP LH1004

E00AC00 Verici LH1005

E00AC00AA Vida LH1006

E00AC00AC Sigorta LH1007

Kaynak: Nurettin KARAOSMANOĞLU,TUSAġ uygulamaları.

ġekil-3 de görüldüğü gibi LDA kayıtları ürün kırılımı ile baĢlar. Kırılım baba-çocuk iliĢkisine dayandırılarak yapılır. Kırılımda oluĢturulacak, LKN mantığı tamamen analizi yapan uzmanın oluĢturacağı yapıya bağlıdır. En tepede nihai ürün ve alta nihai ürünü oluĢturan ekipmanlar, ürün içindeki seviyelerine göre kırılır. Bu kırılım tasarım ürün ağacına uyumludur. Nihai ürün ve onu oluĢturan ekipmanlara ait veri ve analiz sonuçları atanan LKN altında tutulur. Daha sonra bu yazılım içinde tutulan kayıtlar, LDA çıktıları olarak beli raporlar altında alınır. Örneğin: LDA Raporu 025: Paketleme verilerinin çıktı olarak alındığı bir LDA çıktısıdır (MIL-STD-1388-2B,1990, S:230).

1.3 Lojistik Destek Analizleri

Üretilen bir ürün pazara sürülmeden önce, ürünün hayat döngüsü boyunca gereksinim duyacağı lojistik destek kaynaklarının tanımlanması gerekmektedir. Bu durum ürün özeliklerine göre değiĢkenlik göstermektedir. Örneğin: Endüstriyel ürünler bir baĢka ürün veya hizmetin üretiminde kullanıldıkları için bu ürünlerin destek kaynaklarının tanımlanması ve bu kaynakların gereksinim duyulan yerde ve zamanda bulundurulması daha da önem kazanmaktadır. Fiziksel destek kaynaklarının tanımlanması, Ģekli-4’de görüldüğü gibi bir süreçten geçmektedir.

(28)

ġekil 4 Lojistik Destek Kaynaklarının Tanımlanması

Kaynak: Nurettin KARAOSMANOĞLU, TUSAġ uygulamaları.

Tasarımdan gelen fiziksel veriler, nihai ürün ve nihai ürünü oluĢturan ekipmanlar bazında müĢteri isterleri, ürünün doğasından gelen isterler ve hedef pazar isterleri açısından değerlendirilir. Eğer isterler karĢılanmadıysa, tasarım geri bildirimde bulunur ve isterlerin uygulanması sağlanır. Bu isterler, lojistik isterleri olarak adlandırılır ve aĢağıdaki gibidir.

Fiziksel Sistem Tasarım Bilgisi

Hata Modu Etkisi Kritiklik Analizi

Bakıma Aday Ekipmanlar Güvenirlik

Merkezli Bakım

Servis Tamir DeğiĢtirme Revizyon Bakımı Kontrol Test Paketleme, Elleçleme, Depolama & UlaĢtırma Tesisler Personel & Eğitim Yedekler & Malzemeler Bakım Prosedürü Destek Ekipmanı

(29)

1.3.1 Standardizasyon

Bir ürünün veya onu oluĢturan parçaların boyut, biçim, performans ve kalite özelliklerinin, endüstri kolu, ülke veya dünya ölçüsünde olmak üzere önceden saptanmıĢ değerlerine standart, bu amaca yönelik çalıĢmalara da standartlaĢtırma denir.

StandartlaĢtırmanın en belirgin yararı, satın almayı, stoklamayı, bakım-onarımı, montaj iĢlemlerini ve pazarlamayı kolaylaĢtırmasıdır. Malların, endüstri, ülke ve dünya standartlarına uygun olarak üretilmesi, bütün endüstride, ülkede ve dünyada kullanılabilmesine olanak sağlar. ĠĢletmeler, son yıllarda giderek artan bir oranda ISO 9000 Serisi Standartları kullanmaya baĢlamıĢlardır ( GümüĢ, 2010, S:2-3).

Standardizasyon, lojistik açısında, can ve mal güvenliği sağlamak, kalitenin alt sınırı tespit edilmek suretiyle belirlenen düzeyin altında mal ve hizmet üretimini önlemek için yapılan değerlendirmelerdir. Standardizasyonun sağladığı faydalar;

Üreticiye Faydaları

Üretimin belirli plan ve programlara göre yapılmasına yardımcı olur. Uygun kalite ve seri imalâta imkân sağlar.

Kayıp ve artıkları asgariye indirir. Verimliliği artırır.

Depolamayı ve taĢımayı kolaylaĢtırır, stokların azalmasını sağlar. Maliyeti düĢürür.

Ekonomiye Faydaları

Kaliteyi teĢvik eder, kalite seviyesi düĢük üretimle meydana gelecek emek, zaman ve hammadde israfını ortadan kaldırır.

Sanayi belirli hedeflere yöneltir. Üretimde kalitenin geliĢmesine yardımcı olur. Ekonomide arz ve talebin dengelenmesinde yardımcı olur.

YanlıĢ anlamaları ve anlaĢmazlıkları ortadan kaldırır. Ġhracatta ve ithalatta üstünlük sağlar.

Yan sanayi dallarının kurulması ve geliĢmesine yardımcı olur. Rekabeti geliĢtirir.

(30)

Kötü malı piyasadan siler. Tüketiciye Faydaları

Can ve mal güvenliğini sağlar.

KarĢılaĢtırma ve seçim kolaylığı sağlar. Fiyat ve kalite yönünden aldanmaları önler. Ucuzluğa yol açar.

Tüketicinin bilinçlenmesinde etkili rol oynar (ISO9001).

1.3.2 Kodlama

Ürün ve üretim sistemi tasarımını kolaylaĢtıran önemli etkenlerden biri de kodlamadır. Bir ürün, bazen, binlerce parçadan, ham ve yardımcı maddeden ve iĢletme malzemesinden oluĢur. Ürün tasarımı aĢamasında, bunların tek tek belirlenerek,

birbirinden kolayca ayırt edilebilmesi gerekir. Bu ayırt etme iĢleminin sözcüklerle veya isimlerle yapılması, özellikle çok çeĢit üreten iĢletmelerde, karmaĢıklık ve hatalara yol açar. Ayrıca, stokların bilgisayarla izlenmesi durumunda, kodlama, kaçınılmaz bir zorunluluktur. Bir iĢletmenin fiziksel ve fiziksel olmayan varlık ve eylemlerinin, değiĢik ölçülere göre sınıflandırılarak harf, rakam veya sembollerle ifade edilmesine kodlama denir. Kodlamayla, iĢletmelerdeki varlıklar, hammaddeler, yardımcı maddeler,

malzemeler, parçalar, iĢ emirleri, üretim bölümleri, maliyet öğeleri, iĢgörenler, ücretler, kolayca birbirinden ayırt edilip, stoklanır ve istenildiği zaman üretim sürecine

gönderilir.

1.3.3 YalınlaĢtırma

Bir ussallık önlemidir. ĠĢletmelerin, ürettikleri malların çeĢidini ve bu malların üretildiği üretim sürecini, ekonomik amaçlarla sınırlandırmalarına ve ussallaĢtırmalarına yalınlaĢtırma denir. Kaynak israfını önlemek, enerji tüketimini azaltmak, daha kaliteli ve güvenilir ürünler üretmek, çevre kirliliğini en aza indirmek, kısaca kârlılığı artırmak için iĢletmeler, her türlü yalınlaĢtırmayı tasarlamak durumundadır

(31)

1.3.4 Erişebilirlik

Nihai ürünü oluĢturan ekipmanların söküm takım iĢlemlerinde eriĢebilirliğinin sağlandığı netleĢtirilir. Bu süreç için insan ergonomi analizleri bazında kullanılan yazılımlar kullanılır. Bu alanda dünyada kabul görmüĢ birçok yazılım mevcuttur.

1.3.5 Bakım Kolaylığı

Uygulanacak bakım görevinin mümkün oldukça fiziksel zorluk oluĢturmadan uygulanması için gerekli önlemlerin alınması ve bu önlemlerin tasarımca uygulanması sağlanır.

1.3.6 Emniyet

Ürün tasarımı ile insan ve ekipman emniyeti ile ilgili önlemlerin alındığı doğrulanır. Örneğin: KöĢeleri ve kenarları sivri ve keskin olan bir ekipman çalıĢan ve kullanıcı sağlığı açısında, potansiyel risk taĢımaktadır. Bu nedenle bu tür insan ve sistem emniyetini açısında tehlike oluĢturan ve oluĢturacak unsurlar tespit edilir ve tasarıma bu bağlamda gerekli önlemin alınması için dönüt yapılır.

Test noktaları, ekipmanın fonksiyonel kontrollerin yapılması ve herhangi bir olumsuz durumda, olumsuz durumun tespiti ve teĢhisi için gerekli ölçümlerin yapılması için ölçüm noktaları tanımlanması sağlanır ve doğrulanır.

1.3.7 Personel Yeteneği

Endüstriyel ürünlerin tasarımında, bakım ve iĢletmeyi gerçekleĢtirecek yeteneklerin mevcudiyeti araĢtırılır. Bazı durumlarda tasarım, zor bulunan veya bulunamayan yetenekleri önleyecek veya asgari düzeyde tutacak Ģekilde yönlendirilir.

1.3.8 Korozyon ve Paslanma

Üründe korozyon ve paslanmayı önleyecek tedbirlerin alındığı doğrulanır. Bu bağlamda üründe boya vb gibi koruyucu maddelerin gerekliliği ve uygulanıp

uygulanmadığı araĢtırılır. Bu durumda oluĢabilecek olumsuzluklar önceden tespit edilip ve tedarikçi iĢletme ve tasarıma ister olarak bildirimde bulunur.

(32)

1.3.9 Kendini Koruma

Nihai ürün ve ekipmanlar bazında, herhangi bir arıza veya olumsuz durumun gerçekleĢmesinde, ürün veya ekipmanların kendilerini korumaya alacak bir önlemin alınması sağlanır. Örneğin: Ekipman üzerine bir sigortanın takılması, herhangi bir aĢırı akım durumunda bu sigortanın atması ekipmanı ve sistemi koruma altına alır. Böylece sistem veya ekipman bazında oluĢabilecek hasar ya asgari düzeye çekilmiĢ olur ya da tamamen ortadan kaldırılmıĢ olunur.

1.3.10 Etiketleme

Ürün veya ekipmanın özeliklerini taĢıyan bir etiketin olması sağlanır veya varsa mevcut etiketin standartlara uygunluğu sağlanır. Etiket, ürün ve üreticiye iliĢkin genel bilgilerin yazılı olarak yer aldığı bir birimdir. Etiket, ambalajla tutundurma, bilgi verme ve yasal yönlerden iliĢkilidir.

1.3.11 Arıza Tespit ve Giderme

Sistem arıza tespitini ve giderilmesini, en kısa zamanda sağlayacak Ģekilde tasarlanması için gerekli destek sağlanır ve doğrulanır.(MIL-STD-1388-2B,1983, S:280).

1.4 Ömür Döngüsü Maliyet Analizi

Ortaya çıkan teknolojiler, dünya genelinde kamu ve özel sektörde daha maliyet etkin, yeni ve geliĢtirilmiĢ ürün ve sistemlerin hayata geçirilmesini sağlayacak, tahmin edilmeyen birçok fırsatın ortaya çıkmasını sağlar. Bu teknolojiler, fiziksel olarak gerçekleĢtirilebilecek tasarım seçenekleri ve rekabet gücü yüksek tüketici ve üretici malzemelerinin geliĢtirilmesi için kabiliyetleri geliĢtirir (Life Cycle Cost and Economic Analysis,1991, S:1-2).

Ekonomik rekabet için planlama ile günümüzde yoğunlaĢan uluslar arası rekabet döneminde, üreticiler pazarda üstünlük sağlayacak sürdürülebilir bir rekabet gücü elde etme yolarını araĢtırırlar. Yatırımlar, birleĢmeler ve reklam kampanyaları, uzun dönem

(33)

kurumsal sağlık için gerekli olan yapısal sermayeyi sağlayamayacak gibi görünüyor. Bu nedenle ekonomik rekabet gücü iĢletmeler ve uluslar için aynı Ģekilde arzu edilir.

Mühendislik ve ekonomik rekabet gücü, analitik ve tasarım mühendislik aktivitelerin amacı; ürün, ürün destek ve sosyal maliyetler açısından, maliyet etkin bir ürünün üretimi için fiziksel faktörlerin nasıl değiĢtirilebileceğini belirlemektir.

Tüketicinden tüketiciye süreci, mühendisliğin ÖDMA’yı uygulanmasının temeli

tüketiciden tüketiciye olan süreci anlamaktır. Bu süreç gereksinimlerin tanımlanması ile baĢlar ve planlama, araĢtırma, tasarım, üretim veya inĢa etme, değerlendirme, tüketici kullanımı, bakım, destek ve nihayetinde hizmet dıĢı kalma süreçlerini kapsar. Bu süreç üründen ürüne değiĢkenlik göstermesine rağmen genel bir durumu göstermektedir. Ürün hayat döngüsünü Ģekil 5’de görüldüğü gibi iki bölümde ele alınmakta. Bu durum

ekonomik rekabet gücü elde etme ve değiĢen müĢteri satın alma kararlarında büyük rol oynamaktadır. Süreç müĢteri gereksinimlerini tanımlama ile baĢlar, üreticinin, pazar araĢtırması, sistem araĢtırması, tasarım gereksinimlerini tanımlama ve üretim

gereksinimlerini analiz etme ile devam eder. Daha sonra yeniden tüketici gereksinimlerinin karĢılanıp karĢılanmadığını tespiti için gerekli değerlendirme yöntemlerini belirleme, test ve düzletici iĢlemlerin uygulanması ve analiz edilmesi süreci devam eder. En sonunda sistemin kullanımı ve lojistik destek fonksiyonları tanımlanır; sistemin dağıtımı, iĢletmesi için gerekli lojistik elemanlar ve bakım planı ve ihtiyaç duyulabilecek yenilikler belirlenir. Bu sürecin sonunda ürünün ekonomik ömrünün tamamlaması ile birlikte elden çıkarılması ile ilgi yöntemler belirlenir; yeniden üretime döngü veya yok etme karaları ve bunların uygulama metotları belirlenir.

ġekil 5 Ürün Hayat Döngüsü

Tedarik Süreci Kullanım Süreci

Konsept/Ön Tasarım Detay Tasarım ve GeliĢtirme Üretim ve/veya ĠnĢa Ürün Kullanımı/Destek/ĠĢletim DıĢı Kalma/Elden Çıkarma Kaynak: Logistics Engineering and Management.

MüĢteriler satın alma kararlarını oluĢtururken, baĢlangıç satın alma fiyatı yerine, gittikçe artan oranda, ürünün ömür döngüsü maliyetlerini değerlendirmeye alıyorlar (Ferrin ve Plank, 2002, S:12-35). Bu durum, ekipman üreticilerinin ömür döngüsü

(34)

maliyetlerini tahmin etme metotlarını araĢtırmaya yönlendirmiĢtir. Yapılan gözlemler sonucu; müĢterilerin bakım iĢlemlerini dıĢ kaynaklardan temin etme, yıllık bakım maliyetlerini yıllık bazda sabitleĢtiren servis garanti kontratlarını kullanma eğiliminde oldukları belirlenmiĢtir. Ekipman üreticileri için bu durum ekipmanı satmaktan daha çekici olmaktadır (AberdeenGroup, 2005; Cohen et al., 2006; Deloitte, 2006;Murthy et al., 2004; Oliva and Kallenberg, 2003,S:2-45).

Ekipman üreticileri için, yukarıdaki durumu çalıĢma yöntemlerinde değiĢiklik anlamına gelmektedir. Geleneksel çalıĢma yöntemi; Üretici ürünü satar ve limitli garanti süresince ekipmanın çalıĢtırılmasından sorumludur. Bu dönemden sonra, üretici sattığı ürünün fonksiyonel iĢlevlerini yerine getirmesini sağlamak için, gereksinim duyulan bakım iĢlemlerini yerine getirme ve yedek parça satma iĢlemlerinde daha çok

kazanabilir. Bu düzenlemede, üretici için sağlıklı seçenek, tasarım aĢamasında, ürünün üretim maliyetleri üzerinde odaklanmaktır. Bu odaklanma ile garanti süresince hataların oluĢması düzeltici ve önleyici tasarım çözümleri ile engellemeye çalıĢılmaktadır. Bu durum üretici firma açısında maliyet etkinlik ve güvenirlik sağlar. Tüketici açısında ise ürünün görev dıĢı kalma süresini asgari düzeye çekmeyi sağlar.

Bugünlerde, müĢteriler tahmini ömür döngüsü maliyeti veya tasarlanan göreve hazır olma oranı tutturulması için gerekli bakım maliyetlerini kapsayacak servis kontratını talep etmektedirler. Bu durum, üreticinin bakım maliyetlerini tahmin edecek bir yöntem gereksinimini netleĢtirir. Bununla birlikte, bu maliyetler yüksek satıĢ oranlarını tutturacak Ģekilde düĢük seviyelere çekilmeli. Üretim dönemi boyunca oluĢacak yüksek maliyetler, kullanım periyodu boyunca düĢük maliyet ile

dengelenebilir. Örneğin; daha etkin servis organizasyonu, daha az görev dıĢı kalma süresi, daha düĢük enerji gereksinimi, daha az insan gücü kullanımı ve daha düĢük elden çıkarma maliyeti gibi.

ÖDMA’nın önemli amaçlarından bir tanesi ise, ürünün, araĢtırma ve geliĢtirme, üretim, bakım, iĢletim ve elden çıkarma maliyetlerini içeren, ömür döngüsü boyunca sahip olma maliyetlerini oluĢturan toplam maliyetinin nicel değerlendirilmesidir. Tahmini ömür döngüsü maliyeti bir ürünün satın alınması, tasarımın optimize edilmesi, bakım planlaması ve modernizasyon kararlarının oluĢturulmasında da etkin bir araçtır. ÖDMA aĢağıda tanımlanan durumlarda uygulanır:

(35)

Alternatif tasarımların mukayesesi ve değerlendirilmesinde, Proje veya ürünün ekonomik geçerliliğinin değerlendirilmesinde,

Maliyet artırıcı unsurların tanımlanması ve maliyet etkin iyileĢtirmelerin tanımlanmasında,

Ürün kullanımı, iĢletimi, testi, kontrollü, bakım gibi faktörler için alternatif stratejilerin mukayesesi ve değerlendirilmesinde,

Ürünün ekonomik ömrünü uzatma veya elden çıkarma gibi kararların oluĢturulması için değiĢik yaklaĢımların mukayesesi ve değerlendirilmesinde,

Ürün geliĢtirme ve iyileĢtirme için gibi aktiviteler için gerekli fonların ayarlanmasında,

Ürün garanti kriterlerinin oluĢturulmasında (KAWAUCHI,1999,S:1).

ÖDMA için birçok süreç önerilmektedir. Analiz edilecek sisteme göre prosesler farklılıklar gösterebilir. Buna rağmen bazı prosesler bütün sistemler için temel teĢkil etmektedir. Bunlar aĢağıda tanımlandığı gibi altı temel iĢlemden oluĢmaktadır. ġekil-6 ÖDMA iĢlemini özetlemektedir.

Sürecin ilk aĢamasında, problemin net olarak tanımlanması gerekmektedir. Problemin net olarak tanımlanabilmesi için, probleme neden olan faktörler belirlenir. Daha sonraki aĢamada bu faktörler arasında en çok maliyet oluĢturabilecek elemanlar ve nedenleri tanımlanır. Üçüncü aĢamada ise, maliyet oluĢturacak faktörler için çözüm oluĢturacak modeller geliĢtirilir. Dördüncü aĢamada ise, maliyet oluĢturan faktörler bazında veri derlenmesi yapılır. Bu veriler tedarikçi, tasarım ve pazardan derlenebilinir. BeĢinci aĢamada ise, bir maliyet iyileĢtirme profili geliĢtirilir. AĢırı maliyet teĢkil eden faktörler yerine yeni maliyet etkin faktörler tedarik edilir veya süreçte bazı

iyileĢtirmelere gidilir. Altıncı aĢamada elde edilen maliyetler Pazar ve müĢteri boyutunda değerlendirilip, hedeflenen ÖDMA sonuçları elde edilip edilmediğine bakılır. Eğer elde edilen sonuçlar ile hedefe uygunluk saptanıyorsa, tasarım ve diğer süreçler baĢlar. Aksi durumda; belirlenen hedeflere ulaĢılmadı ise süreç, Ģekil-6’da görüldüğü gibi yeniden baĢlar. Bu durumda, ya maliyet açısından sorun yaratan faktörler yeniden değerlendirilir veya mevcut alternatiften vazgeçilir, yeni alternatifler oluĢturulur. Bu döngü optimum çözüm buluncaya kadar devam eder.

(36)

ġekil 6 Temel Ömür Döngüsü Maliyet Analiz Sürecinin Altı Adımı

Kaynak: Life Cycle Cost (LCC) analysis in oil and chemical process industries. ġekil-6’de görüldüğü süreç sürekli iyileĢtirme döngüsü içinde çalıĢıyor. Bu süreçleri analiz edecek nitelikte EDCAS gibi kabul görmüĢ birçok yazılım mevcut. Kriterler sadece toplam maliyeti değil aynı zamanda maliyet etkinliğini de kapsamalıdır.

Problemin Tanımlanması Maliyet Elemanlarının Tanımlanması Sistem ModelleĢtirme Veri Toplama Maliyet Profili GeliĢtirme Değerlendirme Sonuç (Raporlama) Süreç 1 Süreç 2 Süreç 3 Süreç 4 Süreç 5 Süreç 6

(37)

ġekil-7 altı adım sürecinden geliĢtirilmiĢ, ÖDMA konseptini anlatmaktadır. Her süreç alt süreçlere bölünmüĢtür. Süreç problem tanımlanmasında baĢlayıp döngü halinde ok yönünde devam etmektedir. Eğer sistem ilk süreçteki kriterleri

karĢılamıyorsa, diğer beĢ süreç, karĢılıklı sorgulama Ģekli ile devam etmektedir.

ÖDMA süreçlerinde problem tanımlama, iĢin kapsamının tanımlaması ile baĢlar. Ġyi bir kapsam tanımlaması, maliyet elemanlarının net bir Ģekilde tanımlanması için gereklidir. Daha sonra değerlendirme kriterleri tanımlanır. Değerlendirme kriterleri sadece toplam maliyet değil aynı zamanda performans ve etkinliği de kapsamalı. ġekil-8’de denge durumunu özetlemektedir. Karar, maliyet ve etkinlik birlikte

değerlendirilerek verilmelidir. Etkinlik, üretim kapasitesi, üretim kalitesi, sistemin göreve hazır olma oranı, emniyet, düzenlemeler, kanun ve kurallar, proje özelikleri gibi niteliklerden oluĢmaktadır. Düzenlemeler, kodlar, standartlar ve proje Ģartnameleri sistem etkinliği birçok durumda etkileyebilir.

Bu aĢamadan sonra, iĢletim felsefesi geliĢtirilme süreci baĢlar. ÖDMA yapılmadan önce bakım ve iĢletim politikalarının belirlenmesi gerekmektedir. Bu aĢamada müĢteri kullanım yeri özelikleri, tahmin edilen bakımların aralıkları, sistemin göreve hazır olma süresi gibi veriler iĢletim felsefesini oluĢturur.

(38)

ġekil 7 ÖDMA Konsepti

Süreçler Alt Süreçler

1.Değerlendirme 1.1.Hassasiyet Analizleri 1.2. Belirsizlik Analizleri 1.3.Maliyet Tetikleyici Unsurların Tanımlanması 1.4. Karar

2.Problem Tanımlama 2.1. Kapsam Tanımlanması 2.2. Değerlendirme Kriterlerinin Tanımlanması 2.3. ĠĢletme Felsefesinin GeliĢtirilmesi 3.Maliyet Elemanlarının Tanımlanması 3.1.Maliyet Kırılımı 3.2.Maliyetlerin KategorileĢtirilmesi 4.Sistem Modelleme 4.1.Göreve Hazır Olma

4.2. Bakım Ve Kontrol 4.3.Üretim Sürekliliği 4.4.Risk

4.5. Ġnsan Hataları 4.6 Endüstriyel Çevre 5.Veri Toplama 5.1.Gerçek Veri

5.2 Veri TahminleĢmesi 6.Maliyet Profili GeliĢtirme 6.1.Model ÇalıĢtırması

6.2.Maliyet ĠyileĢtirme

Kaynak: Life Cycle Cost (LCC) analysis in oil and chemical process industries. ġekil 8 ÖDMA Kriteri

Kaynak: Logistics Engineering and Management.

Maliyet elemanlarını tanımlanması, bu süreçte önerilen maliyet oluĢturacak elemanların bir kırılımının oluĢturulmasıdır. Bu kırılımın üç eksende oluĢturulması

Tedarik Maliyeti Mülkiyet Maliyeti v.b. Nitelikler Performans v.b.

(39)

önerilir, bunlar; Ömür döngüsü süreci, ürünün kırılım ağacı ve fiyat kategorileridir. ġekil-9 durumu özetlemektedir.

ġekil-9’da görüldüğü gibi, ÖDMA maliyet kırılımı; (1) Ömür Döngüsü Tedarik Maliyeti, (2) Ömür Döngüsü Mülkiyet Maliyeti, (3) Ömür Döngüsü Maliyeti gibi üç ana bölümden oluĢmaktadır. Süreç, yukarda tanımlanan sıra ile devam etmektedir.

Ömür döngüsü tedarik maliyetlerini, ekipmanın satın alma, kurma, iĢletmeye alma, Yedeklerin sigortası, Yeniden yatırım, tasarım ve yönetim maliyetlerinden oluĢmaktadır. Her bir maliyet faktörü ayrı ayrı belirlenir ve bunların toplamı tedarik maliyetlerini belirler.

Ömür döngüsü mülkiyet maliyeti, düzeltici bakımlar, önleyici bakımlar ve servis gibi maliyetleri belirleyen adam-iĢçilik maliyeti tanımlanır. Yine aynı bakımlar için, yedek parça tüketim maliyeti belirlenir. Adam- iĢçilik, yedek parça tüketim maliyeti, lojistik destek, enerji tüketimi ve sigorta maliyetleri ömür döngüsü mülkiyet

maliyetlerini oluĢturur.

Ömür döngüsü maliyeti, ötelenmiĢ üretim, tehlike durumu, garanti, prestij ve imaj gibi maliyet faktörleri ömür döngüsü maliyetlerini oluĢturur. Yukarda tanımla üç temel faktör, ÖDMA maliyet ağacını oluĢturur. Bu maliyet faktörler temel maliyet faktörleridir. Proje kapsamı ve müĢteri isterlerine göre farklılıklar gösterebilirler.

(40)

ġekil 9 ÖDMA Maliyet Ağacı ÖDMA Maliyet Kırılımı

1.Ömür Döngüsü Tedarik Maliyeti 1.1 Ekipman Satın Alma Maliyeti 1.2 Kurma Maliyeti

1.3 ĠĢletmeye Alma Maliyeti 1.4 Yedeklerin Sigorta Maliyeti 1.5 Yeniden Yatırım Maliyeti 1.6 Tasarım ve Yönetim Maliyeti 2. Ömür Döngüsü Mülkiyet Maliyeti

2.1 Adam-ĠĢçilik Saat Maliyeti 2.1.1 Düzeltici Bakımlar 2.1.2 Önleyici Bakımlar 2.1.3 Servis

2.2 Yedek Parça Tüketim Maliyeti 2.2.1 Düzeltici Bakımlar

2.2.2 Önleyici Bakımlar 2.2.3 Servis

2.3 Lojistik Destek Maliyeti 2.4 Enerji Tüketim Maliyeti 2.5 Sigorta Maliyeti

3. Ömür Döngüsü Maliyeti

3.1 ErtelenmiĢ Üretim Maliyeti 3.2 Tehlike Maliyeti (Pasif Maliyeti) 3.3 Garanti Maliyeti

3.4 Prestij ve Ġmaj Maliyeti

Kaynak: Life Cycle Cost (LCC) analysis in oil and chemical process industries. Sistem modelleme aĢaması, Maliyet elemanları ve girdi parametreleri arasında uygun bir iliĢki oluĢturmak için bir model oluĢturmaktır. Genelde, bir sistem, göreve hazır olma, idame edilebilirlik, lojistik, risk, sistemdeki insan hataları gibi birçok konulardan oluĢan bakıĢ açısı veya açılarından değerlendirilmelidir. Buna rağmen, idame edilebilirlik maliyetleri ömür döngüsü maliyeti büyük bir etkisi var. Ancak, idame edilebilirlik ve göreve hazır olma maliyetleri tasarım sürecinde kontrol altın alına bilir. Bundan dolayı bir sistemi idame edilebilirlik ve göreve hazır olma değerleri modelleĢtirme için en etkin faktörlerdir.

ÖDMA uygulandığında, üründe maliyet etkinliği sağlanmıĢ olmaktadır. Gereksinim duyulduğunda, pazar ve müĢteri isterlerine uygun bir Ģekilde maliyet oluĢturan faktörlerden düzeltme yapılarak, maliyetler istenilen seviyelere çekilebilir.

(41)

1.5 Onarım Seviyesi Analizi (OSA)

OSA’nın amacı; en düĢük maliyet ile uygun bir onarım seviyesi tesis etmek veya bakım aktivitelerini gerçekleĢtirmek için elden çıkarma alternatifini oluĢturmak ve tedarik kaynaklarını bu doğrultuda yönlendirmektir. Bu analizler ekonomik ve

ekonomik olmayan OSA kriterleri ve iĢletim bazında hazır olma amaçlarına dayandırılır. OSA, LDA sürecinin bir entegre parçasıdır.

OSA’nın, bakım planlaması, güvenirlik, kaynak, bakım ve onarım imkânı kodlaması bakım tahsis çizelgesi ile aĢağıda tanımlanan Ģekilde ara yüzleri mevcut:

Bakım Planlaması, OSA, bakım seviyelerini ve düzeltici bakım görevi ile ilgili lojistik destek maliyetlerini belirler.

Güvenirlik, sistem veya nihai ürün bazında kritik olan ekipmanları analiz ederek, bu ekipmanları bakım açısında önemli olup olmadığını belirler.

Bakım çizelgesinin oluĢturulması ve geliĢtirilmesi için analitik temel oluĢturur. OSA, iĢletim yerinde de iĢleyen bir olgudur. Bakım politikalarındaki değiĢmeler, maliyetler, yetenekler ve birçok faktörü yeniden değerlendirerek, yeni bir destekleme politikası oluĢturur (MIL-STD-1390,1983, S:25-185).

OSA, maliyet ve göreve hazır olma gereksinimlerine bağlı olarak, bir ekipmanın nerede değiĢtirileceği, tamir edilip edilmeyeceği, tamir edilecekse nerede tamir edileceği veya elden çıkarılacağının kararlarının bir analitik yöntem kullanılarak

verilmesi sürecidir. LDA uzmanı, sadece değiĢtirilecek ekipmanın maliyetini değil aynı zamanda iĢin sağlıklı yapılması için gerekli olan bütün elemanları değerlendirir. Bu durum, çalıĢanın yetenek seviyesi, görevin gerçekleĢtirilmesi için, tamir edilmiĢ ekipmanın testi için gerekli olan test ekipmanı, iĢletim için gerekli tesisleri de içerir.

OSA, tedarik döneminde iĢ kararının oluĢturulmasında en önemli fiziksel

desteklenebilirlik analizidir. OSA ürünün nasıl destekleneceği kararının nihai cevabını oluĢturur. OSA iki aĢamada gerçekleĢir; (1) ekonomik olmayan OSA kriterlerini

(42)

kullanarak baĢlangıç destekleme kararlarını oluĢturmak, (2) ekonomik OSA yöntemini kullanarak, en maliyet etkin destekleme alternatifini oluĢturmaktır.

OSA süreci ürün için nihai destekleme çözümünü oluĢturur. Gereksinim duyulan her bir bakım iĢleminin nerede yapılacağı, yapılacak bakım iĢleminin desteklenmesi için gerekli olan fiziksel kaynakların hazır olmasında, ve nihai ürünün hayat döngüsü

boyunca gereksinim duyulacak destekleme yapısının oluĢturulmasında karar vermede yardımcı olur. OSA’nın sonuçları fiziksel destekleme sistemlerinin geliĢtirilmesinde kullanmak için kayıt altına alınır.

Ekonomik olmayan OSA karar kriterleri, ekonomik kriterleri değerlendirme dıĢı bırakacak Ģekilde daha önce tanımlanmıĢ beli kural ve rehberlerdir. Bunlar; güvenlik, politika, teknolojik bilgi transferi, ürün doğasından gelen bazı kısıtlamalar gibi

faktörlerdir. OSA süreci, Ģekil-11’de tanımlandığı gibi OSA adaylarının tanımlanması ile baĢlar ve kararlarla sonuçlanır. Bu analiz için birçok yazılım mevcut, EDCAS bunlardan en çok kabul görenidir. OSA ile maliyet etkin, optimum seviyede bir göreve hazır olma için gerekli tüm gereksinimler tanımlanır ve yönetilir.

OSA yedek parça belirleme politikası arasındaki direkt bir iliĢki mevcut. OSA, bakım politikasını Ģekillendirir. Yani ekipmanın nerede tamir edileceği ve elden çıkarılacağı kararları, müĢterinin hangi ekipmanı yedek tutacağı ve stoklama politikasına bağlı olarak kaç tane tutması gerektiğine destekleyici veri sağlar. ġekil-10’da görüldüğü gibi OSA, bakım politikasını, tedarik kaynaklarını, yedek parça tanımlanmasını ve stok politikasını bir döngü kapsamında etkilemektedir.

(43)

ġekil 10 OSA Yedek Parça ĠliĢkisi

(44)

ġekil 11 OSA Süreci

Kaynak: Nurettin KARAOSMANOĞLU, TUSAġ uygulamaları. OSA adaylarını

tanımla

Güvenilirlik Bakım Politikası ÖDMA

Göreve hazır olma

kriterleri açısından değerlendir

En uygun tedarik kaynağını seç Ekonomik olmayan OSA kriterleri geçerlidir ? Tamir edilebilir ? Elden çıkarma kararı ver Tanımlanan bakım merkezini ata Ekonomik OSA uygula Tamir edilebilir ? Elden çıkarma kararı ver Hassasiyet Analizi sonucu tamir merkezi seç

H E H E H E H

Şekil

ġekil 1 LDA Aktiviteleri AkıĢı
ġekil 2 Lojistik Destek Analizin görev ve Alt Görevleri  Görev/Altgörev Kodu  Görevin Tanımı
ġekil 3 LDA Kırılımı
ġekil 4 Lojistik Destek Kaynaklarının Tanımlanması
+7

Referanslar

Benzer Belgeler

“Çünkü yasalar dine bağlı olursa vic­ dan özgürlüğünü kabul zorunda olan devlete, türlü dinlere bağlı olan uyruk­ ları için ayrı ayrı yasalar yapmak düşer.

Pearson momentlar çarpımı korelasyon analizi ile incelendiğinde, maddelerin korelasyon güvenirlik katsayılarının önemlilik bölümü için r=0,48-0,66 arasında,

Gerekli ortam sağlandığında, bilgisayar ve bilgisayarın çevre birimlerinin her türlü bakım-onarım bilgilerine sahip olacak ve koruyucu bakım için gerekli olan

a) Taşınabilir yangın söndürücünün kapıya olabildiğince yakın olmasını ve siste odasına girme yetkisine sahip personelin bu söndürücüyü kullanabilme konusunda yeterli

Pompanın ve motorun yük durumu yapılan ölçümlerde farklı olab൴leceğ൴ ൴ç൴n ölçülen t൴treş൴m değerler൴nde küçük değ൴ş൴kl൴kler൴n olması

6.Hafta Elektronik cihazlarda arıza (Ütü, Saç kurutma makinası). 7.Hafta Elektronik cihazlarda arıza (Ütü, Saç

• Bakım öncesinde, bakım sırasında ve sonrasında bakım verenlere destek sağlanması,. • Hasta ve yakınlarının eğitimi gibi

-Ebeveynlerin ve çocukların gereksinimlerini en üst -düzeyde karşılayan bakım yaklaşımıdır.. Aile Merkezli Bakım Anlayışının Çocuk, Ebeveyn, Sağlık Sistemi