ISCED E¤itim ve Ö¤retim Alanlar› 2013
(ISCED-F 2013) K›lavuzu
Turkish translation of ISCED Fields of Education and Training 2013 (ISCED-F 2013) Çeviri: Metin Toprak1, Deniz Kolat2, Mehmet fiengül3
1‹stanbul Üniversitesi, ‹ktisat Fakültesi, ‹ktisat Bölümü, ‹stanbul
2Batman Üniversitesi, Meslek Yüksek Okulu, Bankac›l›k ve Sigortac›l›k Program›, Batman 3Mustafa Kemal Üniversitesi, Rektörlük Birimi, Hatay
I. Girifl
1.Uluslararas› Standart E¤itim S›n›flamas› (ISCED), ulus-lararas› karfl›laflt›r›labilir e¤itim istatistiklerinin toplulaflt›-r›lmas›, derlenmesi ve analiz edilmesi için kullan›lan bir çerçevedir. ISCED, Birleflmifl Milletler Uluslararas› Eko-nomik ve Sosyal S›n›flama Ailesinin bir üyesidir ve e¤itim programlar›n›n ve bunlara iliflkin yeterliliklerin e¤itim alan-lar›na ve seviyelerine göre düzenlenmesinde referans s›n›f-lamad›r. ‹lk kez 1970’lerin ortalar›nda Birleflmifl Milletler E¤itim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) taraf›ndan ge-lifltirilen ISCED, iki kez revize edilmifl olup, ikinci revizyon 2011 y›l›nda yap›lm›flt›r. ISCED, uluslararas› anlaflman›n bir ç›kt›s› olup, UNESCO Genel Konferans›nda Üye Ül-keler taraf›ndan resmi olarak kabul edilmifltir.
2. Son versiyon olan ISCED 2011, esas olarak e¤itim programlar› (ISCED-P) seviyelerindeki de¤iflikliklere yo-¤unlaflm›fl ve ilk kez yeterliliklere (ISCED-A) dayal› ola-rak, kiflinin sahip oldu¤u e¤itimin seviye itibariyle s›n›f-land›r›lmas› olarak takdim edilmifltir.
3. 2011 revizyonu ile sonuçlanan gözden geçirme süreci boyunca, e¤itim alanlar›n›n ayr› bir süreç olarak ele al›n-mas›na karar verilmifltir; çünkü, bu suretle, ba¤›ms›z ancak iliflkisi kurulabilen bir s›n›flama ortaya koymak mümkün olacakt›r. Bu s›n›flama, böylelikle gelecekte yap›lacak her-hangi bir revizyondan tutun da e¤itim düzeylerine ve
biti-rilen e¤itime kadar farkl› ba¤lamlarda de¤iflik zaman ara-l›klar›nda gerekti¤inde güncellenebilecektir. Alanlara ve seviyelere yönelik mevcut s›n›flama ayn› s›n›flama ailesinin bir parças› olarak devam edecektir. Bu nedenle, bu yeni s›-n›flama ISCED E¤itim ve Ö¤retim Alanlar› (ISCED-F) ola-rak adland›r›lacakt›r.
II. Bu K›lavuzun Amac›
4.Ortak bir uluslararas› s›n›flaman›n olmas›, karfl›laflt›r›la-bilir verilerin toplanmas›na yönelik sadece ilk ad›md›r. ‹kinci ad›m, ülkeler aras›nda bu s›n›flaman›n tutarl› bir fle-kilde uygulanmas›n› sa¤lamakt›r. Dolays›yla, bu k›lavuzun amac›, ISCED E¤itim ve Ö¤retim Alanlar›n›n nas›l uygula-naca¤› konusunda aç›k ilkeler sunmakt›r. Bu, hem göz-lemlenecek çok say›da kriterin belirlenmesi, hem de her bir e¤itim ve ö¤retim alan›na dâhil edilecek ve hariç tutu-lacak olanlar›n listeleri sa¤lanarak yap›lm›flt›r. ISCED
E¤i-tim ve Ö¤reE¤i-tim Alanlar›n›n ayr›nt›l› s›n›flamas› TTTEk I’de tan›mlanm›flt›r. Bu s›n›flamaya, alanlar›n her birinin tan›-m› ve konulara ait örneklerin kapsaml› bir listesi efllik ede-cektir. Bir alana dâhil edilen veya bu alan›n d›fl›nda tutu-lan konular›n belirlenmesi, atutu-lanlar aras›ndaki s›n›rlar› ta-n›mlamada ülkelere yard›mc› olacakt›r. Bu kapsaml› liste-leme, referans kolayl›¤› için hem alfabetik hem de say›sal bir listeyi içerecektir.
‹letiflim / Correspondence:
Metin Toprak
‹stanbul Üniversitesi, ‹ktisat Fakültesi, ‹ktisat Bölümü, ‹stanbul
e-posta: metin.toprak@istanbul.edu.tr
Yüksekö¤retim Dergisi 2018;8(1):113–123. © 2018 Deomed
Gelifl tarihi / Received: May›s / May 30, 2017; Kabul tarihi / Accepted: Temmuz / July 10, 2017 Bu makalenin at›f künyesi / Please cite this article as: Toprak, M., Kolat, D. ve fiengül, M. (Çev.) (2018). ISCED E¤itim ve Ö¤retim Alanlar› 2013 (ISCED-F 2013) k›lavuzu.Yüksekö¤retim Dergisi, 8(1), 113–123. doi:10.2399/yod.17.014
Bu çal›flma, Birleflmifl Milletler E¤itim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) ‹statistik Enstitüsü taraf›ndan yay›mlanan “ISCED Fields of Education and Training 2013 (ISCED-F 2013)” bafll›kl› yay›n›n çevirisidir (Eriflim tarihi: 10 Ocak 2017) ve bu Türkçe sürüm, UNESCO’nun 29 May›s 2017 tarihli izni ile yay›mlanmaktad›r. UNESCO Institute for Statistics (2014), ISCED Fields of Education and Training 2013 (ISCED-F 2013), Montreal: UNESCO Institute for Statistics, http://www.uis. unesco.org/Education/Documents/isced-fields-of-education-training-2013.pdf
III. S›n›flama Birimleri
5. ISCED 2011’deki s›n›flaman›n temel birimleri, e¤itim
programlar› ve bunlarla iliflkili olan yeterliliklerdir. Bunlar, ISCED E¤itim ve Ö¤retim Alanlar›’nda (ISCED-F) yer
alan s›n›flama birimleri ile ayn›d›r:
a. Bir e¤itim program› “belirli bir zaman periyodunda, ceden belirlenmifl ö¤renme amaçlar›na ulaflmak veya ön-ceden belirlenmifl spesifik e¤itim görevleri dizisini yerine getirmek için tasarlanm›fl ve organize edilmifl birbiriyle uyumlu e¤itim faaliyetleri seti veya birbiriyle uyumlu e¤itim faaliyetleri ard›fl›k dizisidir”. E¤itim faaliyetleri “ö¤renmeyle sonuçlanmas› niyetini tafl›yan baz› iletiflim biçimlerini kapsayan amaçlanm›fl faaliyetlerdir”. b. Yeterlilik “bir e¤itim program›n›n baflar›l› bir flekilde
ta-mamland›¤›n› kan›tlayan ve genellikle bir doküman for-mat›nda olan resmi onayd›r. Derslerin tekil bazda bafla-r›yla tamamland›¤›n› gösteren krediler (örne¤in; modül-ler veya konular) ISCED içerisinde yeterlilik olarak kabul edilmez. Bu gibi durumlarda, bir program›n tamam›n›n müfredat›n› kapsayan ve/veya süre bak›m›ndan denk olan yeterli miktardaki krediler veya konular yeterlili¤i ifade edecektir”.
6.ISCED E¤itim ve Ö¤retim Alanlar›, e¤itim
programlar›-n› ve bunlara iliflkin yeterlilikleri ö¤renim alanlar›na göre s›n›fland›r›r:
a. Alan “bir e¤itim program› veya yeterlili¤inin kapsad›¤› genifl alan, dal veya içerik alan›d›r”.
7.E¤itim ve ö¤retim alanlar› ve e¤itim seviyeleri veya bi-tirilen e¤itim ISCED içerisinde çapraz s›n›flama de¤ifl-kenleridir ve dolay›s›yla birbirlerinden ba¤›ms›zd›r. Özel-likle, orijinal ISCED 1976’n›n aksine, alanlar e¤itim sevi-yeleri içerisinde tan›mlanmamaktad›r. Bunun nedeni baz› e¤itim seviyelerinde, programlar ve yeterlilikler sadece baz› e¤itim ve ö¤retim alanlar›nda mevcut iken, bu duru-mun zaman içerisinde veya ülkeden ülkeye de¤iflebiliyor olmas›d›r. Örne¤in, ö¤retmen yetifltirme veya hemflirelik farkl› ülkelerde farkl› e¤itim seviyelerinde sunulmaktad›r. Son y›llarda, bu tür programlar için düflük seviyedeki e¤i-tim ve ö¤ree¤i-tim programlar›n›n aflama aflama azalt›lmas› ve daha yüksek ISCED seviyelerine art›r›lmas› yönünde bir e¤ilim vard›r.
IV. S›n›flaman›n Kapsam› ve Yap›s›
8. Bu s›n›flama, esas olarak ISCED 2011’de tan›mlanan örgün (yap›land›r›lm›fl) e¤itimdeki ortaö¤retim, üniversite e¤itimine girmeyen ortaö¤retim sonras› e¤itim ve yükse-kö¤retim seviyelerinde yer alan e¤itim ve ö¤retim alanla-r›n› tan›mlamak ve kategorize etmek için tasarlanm›fl ol-makla birlikte; di¤er seviyelerde sunulan programlar ve
yeterliliklerin s›n›fland›r›lmas› için de kullan›labilir. Bu s›-n›flama örne¤in; yayg›n e¤itimde, temel e¤itimde ve sü-rekli mesleki e¤itimde veya serbest ö¤renmedeki konular› s›n›flama gibi baflka ba¤lamlarda da kullan›labilir.
9.Bu gözden geçirme, ISCED s›n›flamas›n›n önceki versi-yonlar›na dayanmaktad›r. Bu suretle, farkl› zamanlardaki versiyonlar aras›ndaki karfl›laflt›r›labilirli¤in mümkün oldu-¤unca en yüksek olabilmesi amaçlanm›flt›r. S›n›flama; genifl alanlar (en üst seviye), dar alanlar (ikinci seviye) ve ayr›nt›l› alanlar (üçüncü seviye) olmak üzere üç-seviyeli hiyerarfli olarak tasarlanm›fl ve dört basamakl› kodlama flemas› kulla-n›lm›flt›r. 11 adet genifl alan, 29 adet dar alan ve 80 adet ci-var›nda ayr›nt›l› e¤itim ve ö¤retim alan› bulunmaktad›r.
10. Ayr›nt›l› alanlar (ISCED s›n›flamas›n›n üçüncü hiye-rarflik seviyesi), esas itibariyle üniversite seviyesindeki e¤i-tim, mesleki e¤itim ve ö¤retim programlar› ile ortaö¤re-timdeki yeterlilikler ve üniversite e¤itimi kapsam›na gir-meyen ortaö¤retim sonras› yeterlilikler için kullan›lmak üzere tasarlanm›flt›r. ISCED s›n›flamas›, konu-uzmanl›¤›-n›n bulundu¤u genel e¤itim programlar› ve yeterlilikleri için de kullan›labilir. Ancak, belirli bir alan veya alanlarda uzmanlaflman›n çok az oldu¤u veya hiç olmad›¤› genifl bir konu yelpazesini kapsayan genel e¤itim programlar› ve ye-terlilikler, tipik olarak 00 ‘Genel Programlar ve Yeterlilik-ler’ kategorisinde s›n›fland›r›lacakt›r.
11. ISCED s›n›flamas›, esas itibariyle e¤itimde ülkeler aras›nda karfl›laflt›r›labilir istatistikler derlemek amac›yla gelifltirilmiflken; özellikle e¤itim alanlar›nda kendi ulusal s›n›flama standartlar›n› gelifltirmemifl ülkelerde ulusal ba¤lamlarda da kullan›labilir. Bu s›n›flamay› ulusal düzey-de kullanmak isteyen ülkeler, belirli alanlardaki gruplama-lar›nda muhtemelen uyarlama veya ayarlama yapacaklar-d›r. Bunun da iki nedeni vard›r: ülkede mevcut e¤itim alanlar›n›n çeflitlili¤ini ve/veya bu çeflitlilikteki alanlar›n s›kl›k say›s›n› daha iyi yans›tmak ve bu tür e¤itim verisini raporlamada duyulan ulusal ihtiyac› karfl›lam›fl olmak. Ulusal düzeydeki ayarlamalar, ISCED E¤itim ve Ö¤retim Alanlar›na göre yap›lacak uluslararas› raporlamay› zorlafl-t›rmamal› veya imkâns›z hale getirmemelidir. ISCED s›-n›flamas›n›n öncelikli amac›, en az›ndan genifl alan seviye-sinde uluslararas› raporlamay› kolaylaflt›rmakt›r.
Seviye Alan kategorileri Alan say›s›
1’inci seviye Genifl alan 11
2’nci seviye Dar alan 29
V. S›n›flaman›n Gerekçesi
12. E¤itim ve ö¤retim alanlar›n›n s›n›fland›r›lmas› konu bazl› yaklafl›m› takip eder. Bu, daha önceki ISCED (1976, 1997 ve 2011) versiyonlar›nda kullan›lan yaklafl›m›n ayn›-s›d›r. ‹çerik bak›m›ndan yak›n bir iliflkinin olmas› duru-munda; konular, benzerli¤e dayal› olarak, genifl, dar ve ay-r›nt›l› s›n›flama alanlar›n› oluflturmak için birlikte grup-land›r›l›r. Bunun amac›, e¤itim programlar› ve bunlara iliflkin yeterlilikleri, hedeflenen kat›l›mc›lar›n özelliklerine göre de¤il de, program›n kapsam›na dayal› olan e¤itim ve ö¤retim alanlar› itibariyle s›n›flamakt›r.
13. Bir program veya yeterlili¤in hangi e¤itim ve ö¤retim alan›nda s›n›fland›r›laca¤›n› belirleyen husus, ana konu-dur. Konu, program süresince edinilen ve ilgili yeterlilik taraf›ndan tan›nan olgusal, uygulamal› ve teorik bilgidir. Bu bilgi, belirli problem türlerine veya spesifik amaçlara uygulan›r. Bu problemler veya amaçlar, soyut (örne¤in, felsefe), uygulamal› (örne¤in, mühendislik) veya her ikisi birden yani hem soyut hem de uygulamal› (örne¤in, mi-marl›k) olabilir. Pratik olmas› bak›m›ndan, bir program›n veya yeterlili¤in ana konusu, ayr›nt›l› alan itibariyle belir-lenir. Ayr›nt›l› alan›n tespitinde, ö¤renme kredilerinin ço-¤unlu¤unun (örne¤in %50’den fazlas›) veya aç›k bir flekil-de bask›n olan k›sm›n›n ilgili oldu¤u konu veya tasarlan-m›fl ö¤renme zaman›n›n ço¤unun veya aç›k bir flekilde bask›n olan k›sm›n›n harcand›¤› konu dikkate al›n›r. E¤er mevcutsa, ö¤renme kredileri kullan›lmal›d›r. Aksi takdir-de, önceden tasarlanm›fl ö¤renme süresi esas al›narak yak-lafl›k bir de¤erlendirme yap›lmal›d›r. Ö¤renme süresi, derslere ve seminerlere harcanan zaman›n yan› s›ra labo-ratuvar veya bu derse özgü projelere harcanan zaman› da kapsar ve bunlar›n d›fl›nda kalan harcanan özel çal›flma sü-resi (ö¤renciden ö¤renciye de¤ifliklik göstermesi ve ölçül-mesinin zor olmas› sebebiyle) hariç tutulmufltur. Prog-ramlar ve yeterlilikler, ana konular›n› içeren ayr›nt›l› alan-lar içinde s›n›fland›r›lm›flt›r.
14. Ö¤renme kredilerinin veya tasarlanm›fl ö¤renme süre-sinin göreli paylar›n› belirlemek için yeterli bilgi bulunma-d›¤›nda; program veya yeterlilik, bafll›¤›ndaki ilk alana göre s›n›fland›r›lmal›d›r. E¤er, program veya yeterlilik, hiçbiri bask›n bir paya sahip olmayan birkaç ayr›nt›l› alan› (ve hat-ta dar veya genifl alanlar›) kaps›yor ve bundan dolay› ana ko-nu tan›mlanam›yorsa; bu program veya yeterlilik disiplinle-raras› kategorisinde s›n›fland›r›lmal›d›r (ayr›nt›l› bilgi için
bkz. VII. bölüm).
15. E¤er iki program veya yeterlili¤in ö¤renim görülen ana konusu ayn›ysa veya yeterince benzerlik gösteriyorsa, bunlar ayn› alana dâhil edilir. S›n›flaman›n yap›s› gelifltiri-lirken, konular›n benzerlik derecesini belirlemede
önce-lik s›ras›na göre afla¤›daki kriterler kullan›lm›fl; e¤itim ve ö¤retim alanlar›n›n genifl, dar ve ayr›nt›l› alanlar itibariyle s›n›fland›r›lmas› bu flekilde oluflturulmufltur:
a. Teorik bilgi içeri¤i (örne¤in, kapsam içindeki fikirler ve kavramlar ve bunlar›n olgular› aç›klamada ve sonuç-lar› öngörmede kullan›m›).
b. Ö¤renmenin amac› (örne¤in, kazan›lan bilgi, beceri ve yetkinliklerin planlanm›fl kullan›m›).
c. Kapsamdaki ögeler (örne¤in, olgular, problemler veya incelenen varl›klar).
d. Yöntemler ve teknikler (örne¤in, kazan›lan bilgi ve be-cerileri ö¤renme ve uygulama prosedürleri).
e. Araç ve gereçler (örne¤in, bireylerin kullanmay› veya çal›flt›rmay› ö¤rendi¤i araçlar ve uygulamalar).
16.‹deal olarak, s›n›flama uluslararas› düzeyde genifl alan-lar aras›nda genel oalan-larak ‘dengeli’ olacakt›r. Bunun anla-m›, herhangi bir genifl alan bir bütün olarak dünya çap›n-da bask›n olmamal›d›r. Örne¤in, e¤itim programlar›na ka-y›tl› ö¤renci say›s›n› veya e¤itim programlar›ndan mezun olanlar› hesaplarken, orant›s›z say›da kay›tl› ö¤renci say›-s›n›n / mezunun di¤er genifl alanlardakine k›yasla tek bir genifl alanda yo¤unlaflmas› beklenmemelidir. Bununla bir-likte, ülkeler aras›nda e¤itim sistemlerinde ve hatta e¤itim düzeylerindeki büyük çeflitlilik dikkate al›nd›¤›nda, bütün ülkeler veya bütün e¤itim seviyeleri için dengeli tek bir s›-n›flama gelifltirilmesi mümkün de¤ildir.
VI. S›n›flama kriterlerinin uygulanmas›:
Baz› Örnekler
17. Bu s›n›flamadaki genifl ve dar alan kategorileri ISCED 1997’dekiler ile benzerdir. Bu kategorileri, teorik bilgide-ki ve ö¤renme amac›ndabilgide-ki benzerlikler büyük ölçüde be-lirlerken; bu kategorilerin kapsad›¤› alanlar›n oluflturdu¤u grubun ö¤eleri daha düflük ölçüde belirlemektedir. Ayr›n-t›l› alanlar›n birbirinden ayr›flt›r›lmas›, büyük ölçüde yön-temler ve teknikler ile araç ve gereçlere dayal› olarak ya-p›lmaktad›r. Bu k›sm›n geri kalan›, bu kriterlerin uygula-mas›n›n baz› örneklerini, alanlar›n s›n›rlar›ndaki örnekle-ri ve iki spesifik istisnay› aç›klayacakt›r: bunlar mesleki programlar ve yeterlilikler ile ö¤retmen yetifltirmedir. E¤itim Seviyeleri Aras›nda Konu Benzerli¤i
18. Tüm e¤itim programlar› ve yeterlilikleri, teorik kavra-ma, olgusal bilgi ve uygulamal› becerilerin harmanlanma-s› ile iliflkilendirilir. Farkl› e¤itim seviyelerindeki iki prog-ram veya yeterlilik, e¤er benzer teorik, olgusal ve uygula-mal› bilgi ve beceri türlerini kaps›yorlarsa, ayn› e¤itim ve ö¤retim alan›nda yer alacaklard›r; hatta bunlar›n her biri-ne yap›lan göreli vurgu farkl› olsa dahi. Örbiri-ne¤in, bir
alet-yap›m program›, makine mühendisli¤inde kullan›lan mü-hendislik teorisi ile matematik ve olgusal bilgiden bir mik-tar içerir. Bu nedenle, alet-yap›m› ve makine mühendisli-¤i farkl› emühendisli-¤itim düzeyleri veya emühendisli-¤itim dereceleri ile iliflki-lendirilmifl olmas›na ra¤men, ayn› e¤itim ve ö¤retim ala-n›nda (0715 ‘Mekanik ve Metal ‹flleri’) s›n›fland›r›lmal›d›r. E¤itim Seviyeleri ‹çinde Konu Benzerli¤i
19. Aksine, ‘Hemflirelik ve Ebelik’ 0913 ve ‘T›p’ 0912 ola-rak s›n›fland›r›lm›flt›r. ‘T›p’ ve ‘Hemflirelik ve Ebelik’ bir-birleriyle yak›n iliflkili olmalar›na ra¤men ihtisas alanlar›n-da farkl›l›klar vard›r. ‹htisas alanlar›nalanlar›n-daki farkl›l›k, özellik-le ö¤renme amac› (doktorlar›n ve hemflireözellik-lerin farkl› bilgi, beceriler ve yetkinlikleri kazanmas› ve uygulamas› bekle-nir) yöntemler ve teknikler ve hatta araç ve gereçler bak›-m›ndan öne ç›kar. Ayr›ca, veri kullan›c›lar› bak›bak›-m›ndan, hemflireleri ve doktorlar› birbirinden ay›rdedebilmenin büyük yarar› vard›r. Baz› ülkelerde, doktorlar ve hemflire-ler ayn› e¤itim seviyesinde e¤itim görürhemflire-ler ve yeterlilik sa-hibi olurlar. Bu durumlarda, ikisi aras›ndaki farkl›laflma e¤itim seviyelerinden ziyade, e¤itim alanlar› vas›tas›yla daha kolay yap›l›r.
S›n›rdaki Vakalar
20. S›n›rdaki vakalar, bir program veya yeterlili¤in, s›n›f-lamadaki iki farkl› alanla yak›ndan ilgili olmas› durumun-da ortaya ç›kar. Örne¤in, veterinerlik e¤itimleri hem t›p (özellikle teorik bilgiler, fakat ayn› zamanda ö¤renmenin amac›) hem de hayvanc›l›kla (program ögeleri, yöntem ve teknikler ve araç ve gereçler) benzerlikler gösterir. Bura-da, örnek olarak hayvanc›l›¤›n seçilmesinin nedeni, veteri-nerlik e¤itimlerini s›n›fland›r›rken, ISCED’in önceki ver-siyonlar› ve di¤er anahtar önemdeki s›n›flamalarla (örne-¤in, Bilim Alanlar› ve Tüm Ekonomik Faaliyetlerin Ulus-lararas› Standart Sanayi S›n›flamas› (ISIC)) uyumlulu¤unu sürdürmek ve ayr›ca ulusal politika analizi için önemli olan Sa¤l›k (‹nsan) ve Refaha tahsis edilmifl genifl alan› muhafaza etmektir.
21. Bir di¤er örnek ise bak›md›r. T›bbi bak›m 091 ‘Sa¤l›k’ dar alan›nda ve t›bbi olmayan bak›m 092 ‘Refah’ dar alan›nda s›-n›fland›r›lm›flt›r. Bu s›n›flaman›n dayana¤›, her iki alan için gerekli olan teorik bilginin birbirinden çok farkl› olmas›d›r. Genel Programlar
22. Diller ve edebiyat, sosyal bilimler ve do¤a bilimleri, matematik, sanat ve/veya beden e¤itimi gibi bir dizi
konu-yu kapsayan genel programlar, 0011 ‘Temel Programlar ve Yeterlilikler’ içinde s›n›fland›r›lmal›d›r. Örne¤in, befle-ri bilimler, sosyal bilimler ve do¤a bilimlebefle-ri gibi belirli bir konu kategorisi üzerinde bir miktar yo¤unlaflma olsa da-hi, yine bu s›n›flama yap›lmal›d›r. Bu programlar, disiplin-leraras› veya genifl program›n spesifik bir türü olup; bu programlar için bir genifl alan oluflturulmufltur. Dolay›s›y-la, bu programlar, di¤er genifl alanlar içinde disiplinlerara-s› veya genifl programlar olarak disiplinlerara-s›n›fland›r›lmamal›d›r. Mühendisler ‹çin Programlar ve Yeterlilikleri
23. Mühendisler için e¤itim programlar› ve yeterlilikleri, 071 ‘Mühendislik[1]
ve Mühendislik ‹flleri’ ayr›nt›l› alan› al-t›nda veya inflaat veya yap› mühendisleri için 0732 ‘Yap› ve ‹nflaat Mühendisli¤i’ ayr›nt›l› alan›nda yer almal›d›r. E¤er vurgu, makine, motorlar, elektrikli cihazlar, elektronik, bilgisayarlar, telekomünikasyon, vb. (071) veya binalar, yollar, köprülerin (0732) tasar›m ve imalat›na yap›l›yorsa; bu programlar ve yeterlilikler 071 veya 0732 alt›nda s›n›f-land›r›lmal›d›r. Hatta e¤itim programlar›, bilgisayar, medya teknikleri, tekstil, g›da, vb. yönelimli olsa dahi, e¤er vurgu yukar›dakilerin (071 veya 0732) tasar›m ve imalat›na yap›l›yorsa, s›n›flama yine mühendislik ve mü-hendislik iflleri veya yap› ve inflaat mühendisli¤i alt›nda ya-p›lmal›d›r.
‹malat Programlar›
24. E¤er vurgu, metaller, mekanik, makine, motorlar, elektrikli cihazlar vb. gibi mühendisli¤e yap›lm›fl ise, ima-lat programlar› 071 ‘Mühendislik ve Mühendislik ‹flleri’ alt›ndaki ayr›nt›l› alanlarda s›n›fland›r›lmal›d›r.
25. Di¤er imalat programlar› ve yeterlilikleri, 072 ‘‹malat ve ‹flleme’ alt›nda s›n›fland›r›lmal›d›r. Bu durum, e¤er vur-gu g›da, tekstil, ayakkab›, k⤛t, mobilya, cam, plastik vb. spesifik ürünlerin imalat›na yap›lm›flsa geçerlidir. Ne var ki, metal ürünlerin imalat› 072 dar alan›n›n d›fl›nda b›rak›l-m›fl ve 0715 ‘Mekanik ve Metal ‹flleri’ ayr›nt›l› alan› kapsa-m›na al›nm›flt›r.
Diller
26. Diller, hedeflenen kat›l›mc›lar›n[2]
özelliklerine dayal› olarak ya 0231 ‘Dil Kazan›m›’ ayr›nt›l› alan›nda ya da 0232 ‘Edebiyat ve Dilbilimi’ ayr›nt›l› alan›nda s›n›fland›r›lmal›-d›r. Program›n hedeflenen kat›l›mc›lar›n› dikkate alan bu spesifik durum, programlar›n alt alanlar›n› belirlemede bir kriter olarak kullan›l›r. Bir dili anadili olarak veya ak›c› bir
[1] ‘Mühendislik’, mühendislik alan›nda sadece bir profesyonel olarak çal›flan mühendisten çok daha fazlas›n› ifade eden di¤er kategorileri de kapsayan bir kavramd›r. E¤itim düzeyi bak›m›ndan, 071 ve 072 ayr›nt›l› alanlar› aras›nda tasarlanm›fl bir fark yoktur.
flekilde konuflanlar için tasarlanan programlar ve yeterli-likler ile anadili farkl› olup bir dili kazanmaya çal›flanlara yönelik tasarlanm›fl programlar ve yeterlilikler aras›nda teorik içerik, ö¤renme amac› ve ö¤retme tarzlar› bak›m›n-dan aç›k bir farkl›l›k vard›r. ‹lk durumda, vurgu, daha zi-yade edebiyat ve dilbilimi üzerine olup, dilbilgisi ve keli-me da¤arc›¤›na de¤ildir (en az›ndan ortaö¤retim ve yükse-kö¤retim seviyesinde bu böyledir). ‹kinci durumda ise odak noktas›, dilbilgisi ve kelime da¤arc›¤› ve belki kültür olacak ve edebiyat ve dilbilimine vurgu ise daha az olacak-t›r.
Mesleki Programlar ve Yeterlilikler ile Destekleyici Konular
27. Mesleki programlarda, örne¤in lise e¤itimindeki baz› uzun programlarda, toplam e¤itim süresi içinde destekle-yici konulara tahsis edilen süre, tasarlanm›fl bir mesle¤in veya bir meslekler grubunun ana konusuna tahsis edilen süreden daha fazla olabilmektedir. Yine de, bu tür prog-ramlar ve bunlar›n sonucu olan yeterlilikler, tasarlanm›fl bir mesle¤in veya meslekler grubunun iliflkili oldu¤u mes-leki alanda s›n›fland›r›lmal›d›r. Bu, s›n›flamada kullan›lan ço¤unluk veya bask›n konu kural›n›n bir istisnas›d›r; çün-kü mesleki programlar›n ve yeterliliklerin hedef mes-lek(ler)ini ayr› ayr› tespit edebilmek için bu kural önemli-dir. Uygulamada, planlanm›fl ö¤renme zaman›n›n en faz-las›n›n tahsis edilmifl oldu¤u mesle¤in, hedef meslek ol-mas› muhtemeldir.
Örnek 1
Hemflirelik bak›m program›, 0913 ‘Hemflirelik ve Ebelik’ ay-r›nt›l› alan›nda s›n›fland›r›lmal›d›r; hatta tasarlanm›fl toplam ö¤renme zaman›n›n ço¤u, hemflirelikten farkl› konulara ayr›l-m›fl olsa bile s›n›flama bu alanda yap›lmal›d›r.
Konu Uzmanl›¤› Olan Ö¤retmen Yetifltirme Programlar› ve Yeterlilikleri
28. Uzmanlaflma gerektiren bir konunun esas olarak ö¤re-timine odaklanm›fl ö¤retmen yetifltirme programlar› ve ye-terlilikleri, ö¤retmen yetifltirme olarak s›n›fland›r›lmal›d›r; hatta program›n ana içeri¤i, bir konunun uzmanl›¤› olsa da s›n›flama ö¤retmenlik olarak yap›lmal›d›r. E¤itim veya ö¤-retmen yetifltirmeyi bir konu uzmanl›¤› ile birlefltirmifl programlara ve yeterliliklerine de bu ilke uygulanmal›d›r. Bu, programlar›n ve yeterliliklerin s›n›flamas›nda kullan›lan ço¤unluk veya bask›n konu kural›n›n bir istisnas›d›r. Özel-likle e¤itim sistemlerinin analiz edilmesinde, ö¤retmen ye-tifltirmeyi di¤er ayr›nt›l› alanlardan ayr› olarak tan›mlaya-bilmek için bu istisnan›n olmas› önemlidir.
VII. Disiplinleraras› veya Genifl Programlar
ve Yeterlilikler
29. Disiplinleraras› programlar ve yeterliliklerde veya genifl programlar ve yeterliliklerde, tek bir ayr›nt›l› alan bask›n olmay›p, birkaç ayr›nt›l› e¤itim ve ö¤retim alan›n›n bir ara-da bulunmas› sözkonusudur. Pek çok disiplinleraras› prog-ramlar ve yeterlilikler, birkaç dar alan›, hatta genifl alanlar› dahi kapsar. Bu s›n›flamada, ‘ana konu kural›’, içinde disip-linleraras› e¤itimin s›n›fland›r›laca¤› genifl alan› belirlemek için kullan›l›r. Yani, ana konu veya konular (genifl) alan› be-lirler. Ana konunun / konular›n belirlenmesinde kullan›lan kriter, daha önce de oldu¤u gibi, ö¤rencilerin tasarlanm›fl ö¤renme süresi veya ö¤renme kredileri içindeki payd›r. Di-siplinleraras› programlar, ana genifl alan içinde yer alan dar ve ayr›nt›l› alan seviyelerinde ‘8’ kullan›larak s›n›fland›r›l›r (örne¤in, xx88) ve böylece genifl alan› da gösteren disiplinle-raras› programlar ve yeterlilikleri kapsad›¤› da gösterilmifl olur. Böylece, bask›n konusu olmayan bütün disiplinleraras› e¤itim programlar› ayr› ayr› belirlenebilecek ve en az›ndan, bu program veya yeterlili¤in ana genifl alan› bilinebilecektir. Örnek 2
Bir program eflit oranlarda (her biri üçte bir) teoloji (0221), ta-rih (0222) ve felsefeden (0223) olufluyorsa; 0288 olarak s›n›flan-mal›d›r (‘Sanat ve befleri bilimlerin dâhil oldu¤u disiplinlerara-s› programlar ve yeterlilikler’). E¤er bir program, %60 teoloji, %20 tarih ve %20 felsefe içeriyorsa, teoloji bask›n konu oldu-¤u için, bu program 0221 olarak s›n›fland›r›lmal›d›r.
30. Disiplinleraras› programda birden fazla öncü genifl alan tespit edildi¤inde; program›n veya yeterlili¤in ad›ndaki ilk kelime esas al›narak genifl alan s›n›flamas› yap›l›r (E¤er bafl-l›kta yer alm›yorsa, müfredata veya ders içeriklerine bak›l›r). Ana konuyu belirlemek için yeterli bilgi yoksa, bir önceki cümlede aç›klanan ‘ilk listelenen’ kural› uygulanmal›d›r.
31.‹ki veya daha çok ayr›nt›l› alan› kapsayan programlarda veya yeterliliklerde, e¤er bir ayr›nt›l› alan tasarlanm›fl ö¤-renme süresinin veya ö¤ö¤-renme kredilerinin bask›n oran›n› temsil ediyorsa; program veya yeterlilik sözkonusu ayr›nt›l› alanda s›n›fland›r›lmal›d›r. Dolay›s›yla, ö¤renme kredileri-nin veya tasarlanm›fl ö¤renme süresikredileri-nin büyük k›sm› tek bir ayr›nt›l› alana tahsis edilmiflse; program / yeterlilik, bu ay-r›nt›l› alan içerisinde s›n›fland›r›lmal› ve disiplinleraras› bir program / yeterlilik olarak görülmemelidir.
Örnek 3
Anadal› matematik, yandal› Frans›zca olan bir program, bask›n konu matematik oldu¤u için, 0541 ‘Matematik’ olarak s›n›flan-d›r›lmal›d›r.
Örnek 4
Bir program %40 mühendislik (071), %30 iflletme (041) ve %30 dil (023) içeriyorsa, 0788 (‘Mühendislik, imalat ve inflaat alanlar›n›n yer ald›¤› disiplinleraras› programlar ve yeterlilik-ler) olarak s›n›fland›r›lmal›d›r; çünkü hiçbir bir alan bask›n de-¤ildir, ancak 07 ana genifl aland›r. Bir programda, e¤er mühen-dislik ve iflletme eflit derecede öneme sahipse ve dillerden daha fazla yer tutuyorsa (örne¤in, %40, %40 ve %20); bu program 0788 veya 0488 olarak s›n›fland›r›l›r. Hangi program›n ad› bafl-l›kta ilk olarak belirtilmiflse o programa göre s›n›flan›r (veya bafll›kta yer alm›yorsa, müfredata veya ders içeriklerine bak›l›r).
Örnek 5
Bir program %40 tarih (0222), %30 iktisat (0311) ve %30 siya-set biliminden (0312) olufluyorsa, 0388 olarak s›n›fland›r›lacak-t›r (‘sosyal bilimler, gazetecilik ve enformasyon alanlar›n› içe-ren disiplinleraras› programlar ve yeterlilikler’); çünkü iktisat ve siyaset ayn› genifl alan içindedir.
32. Belirli bir mesleki alana yönelik programlar ve yeter-lilikler, e¤er destekleyici konular› di¤er alanlardan al›yor-sa; bu programlar veya yeterlilikler, disiplinleraras› olarak kabul edilmez. Bu programlar ve yeterlilikler, sözkonusu mesleki alana göre s›n›fland›r›lmal›d›r.
Örnek 6
Elektrik tesisat›ndaki bir programda, tasarlanm›fl mesleki konu-ya tahsis edilen süreden daha fazlas›, di¤er konu-yard›mc› konulara (dil, matematik, do¤a bilimleri, vb.) ayr›lm›fl olabilir. Ancak, bu program 0713 ‘Elektrik ve Enerji’ olarak s›n›fland›r›lmal› ve di-siplinleraras› bir program olarak kabul edilmemelidir.
33. Bu k›lavuzda tavsiye edildi¤i üzere sadece bir kod ata-nabildi¤i sürece; ‘ana konu kural›’, disiplinleraras› prog-ramlar› ve yeterlilikleri s›n›flamak için tek makul çözüm-dür. Ancak, iki veya daha fazla kod[3]
atayabilen kullan›c›-lar, disiplinleraras› programlar› veya yeterlilikleri alanla-r›n bileflimlerine göre s›n›fland›rabilir.
VIII. Di¤er Zor Durumlar› Kodlama
Daha Ayr›nt›l› Tan›mlanmam›fl ve Baflka Bir Yerde S›n›flanmam›fl34. Spesifik veri derlemelerinde programlar veya yeterli-likler kodlan›rken, e¤itim ve ö¤retim alanlar›n›n s›n›flan-d›r›lmas›nda halledilmesi gereken yayg›n görülen iki du-rum vard›r:
a. Belirli bir program veya yeterlilik hakk›nda, bir üst dü-zeydeki s›n›flamada var olandan daha fazla bilgi bulun-mayan durumlar. Bunlar, ‘daha ayr›nt›l› tan›mlanma-m›fl’ durumlar olarak bilinir ve s›n›flaman›n dar veya ayr›nt›l› alanlar›n›n hiyerarflik seviyelerindeki (uygun oldu¤u haliyle) kodlar›n sonunda bir veya daha fazla ‘0’ kullan›lmas›yla belirtilir.
Örnek 7
Mühendislikteki bir program hakk›nda daha baflka bir bilgi mevcut de¤ilse; bu program, 0710 ‘daha ayr›nt›l› tan›mlanma-m›fl mühendislik ve mühendislik iflleri’ olarak s›n›fland›r›lmal›-d›r. Bu tür durumlar, disiplinleraras› veya genifl programlar ola-rak düflünülmemelidir.
Örnek 8
Hizmetlerde yer alan bir program hakk›nda daha fazla bilgi mevcut de¤ilse, 1000 ‘Daha Ayr›nt›l› Tan›mlanmam›fl Hizmetler’ olarak s›n›fland›r›lmal›d›r.
b. Belirli bir ayr›nt›l› alan›n›n bilindi¤i ve yeterince aç›klan-d›¤›, ancak s›n›flamada aç›kça belirtilmeyen durumlar. Bunlar, ‘baflka yerde s›n›fland›r›lmam›fl’ durumlar olarak bilinir ve s›n›flaman›n ayr›nt›l› alan seviyesinde ‘9’ kulla-n›larak (örne¤in, son basama¤›nda) tan›mlama yap›l›r. Örnek 9
Bilgi ve ‹letiflim Teknolojilerindeki (ICT) yeni bir alanda yer alan bir program, di¤er ayr›nt›l› alanlardan herhangi birine ait olmad›¤› için, 0619 ‘Baflka yerde s›n›fland›r›lmam›fl Bilgi ve ‹le-tiflim Teknolojileri’ olarak s›n›fland›r›lmal›d›r.
‘Daha ayr›nt›l› tan›mlanmam›fl’ ve ‘baflka yerde s›n›fland›-r›lmam›fl’ kodlar, s›n›flama yap›s›na dâhil edilmemifltir; ancak, bunlar tamamlay›c› kodlar olup, gerekti¤i gibi veya yeterli de-recede aç›klanmam›fl (‘daha ayr›nt›l› tan›mlanmam›fl’); veya s›n›flama yap›s›nda (‘baflka yerde s›n›flanmam›fl’) aç›kça kap-sanmam›fl veriyi ifllemede kullan›labilir.
‘0’, ‘8’ ve ‘9’ kullan›mlar›n› ay›rt etmek zor olabilir. Bu du-rumda, TTTTablo 1 yard›mc› olabilir.
35. Veri toplama ifllemi s›ras›nda, çal›flma alan›n›n tama-men bilinmedi¤i durumda, ‘9999’ kodu atanabilir veya ve-ri derleme anketleve-ri e¤er sadece dar veya genifl alan sevi-yeleri ile s›n›rl› ise s›ras›yla ‘999’ veya ‘99’ numaral› kod-lar kullan›labilir.
[3] Örne¤in, verilerin veri tabanlar›nda sakland›¤› ve hanehalk› veya di¤er alan taramalar› yoluyla toplanmas› gerekmeyen durumlar. Çoklu kod kullanmak, ISCED-F’nin bir parças› de¤ildir. Bu-nunla birlikte, baz› ülkeler birden fazla kodu, ulusal amaçlar› için kullanmaya karar verebilir.
IX. Analiz ve Yay›m için Toplama
36. Bu s›n›flama, ihtiyaç duyulan bilgiye ba¤l› olarak hem veri toplama hem de verinin yayg›nlaflt›r›lmas› için hiyerar-flik seviyelerin herhangi birinde kullan›labilir. Analiz ve su-numun amaçlar›na en fazla hizmet edecek flekilde yeterince esnek olmas› amaçlanm›flt›r.
37. Yay›mlama amaçlar› çerçevesinde, s›kl›kla genifl alan dü-zeyinde veri derleme ihtiyac› olmaktad›r. Örne¤in, UNES-CO ‹statistik Enstitüsü (UIS), genifl alan seviyesindeki verile-ri yay›mlar.
38. Bu analizin amac› nedeniyle, gereken özen gösterilme-lidir. UIS taraf›ndan kullan›lan hâlihaz›rdaki bu s›n›flama-n›n d›fl›ndaki grupland›rmalar, özellikle yay›l›m amaçlar›na yönelik olarak gelifltirilebilir.
X. Di¤er Zor Durumlar› Kodlama
ISCED 2011 ve Di¤er S›n›flamalar ile ‹liflkisi Oryantasyon ve alanlar39. Oryantasyon (genel veya mesleki e¤itim) ve e¤itim ve ö¤retim alanlar›, ISCED içerisinde iki farkl› boyuttur ve kar›flt›r›lmamal›d›r.
40. Mesleki e¤itim, ISCED 2011’de flu flekilde tan›mlanm›fl-t›r: Ö¤renenlerin belirli bir mesle¤e, zanaate veya meslek s›n›f›na
ya da zanaat s›n›f›na özgü bilgi, beceri ve yetkinlikleri kazanabil-meleri için tasarlanan programlar. Mesleki e¤itim, çal›flma-bazl› bileflenlere sahip olabilir. Bu tür programlar›n baflar›yla tamam-lanmas›, iflgücü piyasas›yla uyumlu mesleki yeterliliklere götürür. Bu yeterlilikler, ilgili ulusal otoriteler ve/veya iflgücü piyasas› tara-f›ndan meslek-yönelimli olarak kabul edilen yeterliliklerdir. 41. Genel e¤itim, ISCED 2011’de flu flekilde tan›mlanm›flt›r:
Bu programlar, ö¤renenlerin genel bilgi, beceriler ve yetkinlikleri-nin yan› s›ra okuryazarl›k ve rakamsal becerilerini de gelifltirmek için tasarlan›r. Bu programlar, ço¤u kez ö¤rencileri ayn› veya da-ha yüksek ISCED seviyelerindeki dada-ha ileri düzey e¤itim prog-ramlar› için haz›rlamak ve hayat boyu ö¤renmeyi yerlefltirmek amac› tafl›rlar.
42. ISCED 2011’e göre oryantasyon alt›ndaki genel e¤i-tim olarak s›n›fland›r›lan ve belirli bir e¤ie¤i-tim alan›nda uz-manlaflma gerektirmeyen genifl bir konu dizisini kapsayan
programlar ve yeterlilikler, ‘Genel Programlar ve likler’ genifl alan›nda 0011 ‘Temel Programlar ve Yeterli-likler’ olarak s›n›fland›r›lmal›d›r. Genel e¤itim içerisinde-ki di¤er programlar ve yeterlilikler, ana alt konular› itiba-riyle e¤itim ve ö¤retim alanlar›nda s›n›fland›r›lmal›d›r. Özellikle, yüksekö¤retim seviyesindeki genel veya akade-mik e¤itim, istisnai olarak, yaln›zca ‘Genel Programlar ve Yeterlilikler’ genifl alan›nda s›n›fland›r›lmal›d›r.
Örnek 10
ISCED 2011’de 5’inci seviyede matematikte yer alan bir e¤itim program› veya yeterlili¤i, oryantasyon için genel bir e¤itim ola-bilir; ancak ayr›nt›l› alan› 0541 ‘Matematik’ olmal›d›r.
ISCED-F ile ISCED 1997 (ve 2011) E¤itim Alanlar› Aras›nda Uyum
43. ISCED E¤itim ve Ö¤retim Alanlar› 2013 (ISCED-F)
içerisindeki genifl alanlar aras›nda bulunan dar veya ayr›n-t›l› alanlar›n baz›lar›nda yeniden kodlama yap›lm›flt›r. Bu yeniden s›n›flama, 5’inci bölümde, özellikle de 15’inci pa-ragrafta aç›klanan s›n›flama ilkeleri ile uyumlu olarak ya-p›lm›flt›r. Bunlar, afla¤›da karfl›laflt›rma tablosunda göste-rilmektedir (bkz.TTTTablo 2).
44. Ana de¤ifliklikler flunlard›r:
a. ISCED 1997’deki 22 ‘Befleri Bilimler’in iki dar alana bölünmesi: 022 ‘Befleri Bilimler (diller hariç)’ ve 023 ‘Diller’.
b. ISCED 1997’de 3 ‘Sosyal Bilimler, ‹flletme ve Hukuk’ Genifl Grubunun iki genifl alana bölünmesi: 03 ‘Sosyal Bilimler, Gazetecilik ve Enformasyon’ ve 04 ‘‹flletme, Kamu Yönetimi ve Hukuk’.
c. ISCED 1997’deki 42 ‘Yaflam Bilimleri’ alan›n› bölerek ve 62 ‘Ziraat, Ormanc›l›k ve Bal›kç›l›k’ alan›n›n bir k›s-m› ile birlefltirerek, 05 ‘Do¤a Bilimleri, Matematik ve ‹statistik’ genifl alan› içerisinde 052 ‘Çevre’ ad›yla yeni bir dar alan›n oluflturulmas›.
d. ISCED 1997’de 4’üncü Genifl Grup olan ‘Bilim’in iki genifl alana bölünmesi: 05 ‘Do¤a Bilimleri, Matematik ve ‹statistik’ ve 06 ‘Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri (ICT)’.
TTTTablo 1.Tamamlay›c› kodlar.
Kod ‹sim Kullan›m Örnek
0 Daha ayr›nt›l› tan›mlanmam›fl S›n›flaman›n daha üst seviyesinde bilinen bilgiden baflka bir bilgi yok 7 ve 8
8 Disiplinleraras› programlar ve yeterlilikler Bask›n ayr›nt›l› alan›n olmad›¤› programlar ve yeterlilikler 2 (ilk k›s›m), 4 ve 5 9 Baflka yerde s›n›fland›r›lmam›fl Ayr›nt›l› alan bilinmektedir, ancak s›n›flamada verilmemifltir 9
Not: Bask›n bir ayr›nt›l› alan› olan programlar ve yeterlilikler (ö¤renme kredilerinin veya sürenin %50’sinden fazlas›n› kapsayan), o bask›n alanda tan›mlan›r (bkz. 1., 2. (ikinci k›s›m), 3. ve 6. örnekler).
e. 8’inci Genifl Grup olan ‘Hizmetler’ içerisindeki 85 ‘Çev-re Koruma’ alan›ndaki k›sm›n ço¤unun 07 ‘Mühendislik, ‹malat ve ‹nflaat’ yeni genifl alan›na transfer edilmesiyle, 0712 ‘Çevre Koruma Teknolojisi’ ad›nda yeni bir dar alan›n oluflturulmas›.
f. 08 ‘Ziraat, Ormanc›l›k, Bal›kç›l›k ve Veterinerlik’ ad›nda yeni bir genifl alan oluflturmak amac›yla, ISCED 1997’de
bulunan 6’nc› Genifl Grup, ‘Ziraat’in yeniden adland›r›l-mas›; ayr›ca 62 ‘Ziraat, Ormanc›l›k ve Bal›kç›l›k’ alan›n›n bir k›sm›n›n 052 ‘Çevre’ olarak yeni oluflturulan dar ala-na aktar›lmas›.
g. ISCED 1997’de yer alan 85 ‘Çevre Koruma’ alan›nda-ki geriye kalan k›sm›ndan 102 ‘Güvenlik Hizmetleri’ ad›yla yeni bir dar alan oluflturulmas›.
TTTTablo 2.ISCED E¤itim-Ö¤retim Alanlar› 2013 (ISCED-F) ile ISCED 1997 E¤itim Alanlar› aras›ndaki benzerlik . ISCED 2013 E¤itim ve Ö¤retim Alanlar› ISCED 1997 (ve 2011) E¤itim Alanlar›
00 Genel programlar ve yeterlilikler 0 Genel programlar
- 001 Temel programlar ve yeterlilikler - 01 Temel programlar
- 002 Okuryazarl›k ve rakamsal beceriler - 08 Okuryazarl›k ve rakamsal beceriler
- 003 Kiflisel beceriler ve geliflim - 09 Kiflisel geliflim
01 E¤itim 1 E¤itim
- 011 E¤itim - 14 Ö¤retmen yetifltirme ve e¤itim bilimi
02 Sanat ve befleri bilimler 2 Befleri bilimler ve sanat
- 021 Sanat - 21 Sanat
- 022 Befleri bilimler (diller hariç) - 22 Befleri bilimler
- 023 Diller
03 Sosyal bilimler, gazetecilik ve enformasyon 3 Sosyal bilimler, iflletme ve hukuk (iflletme ve hukuk hariç) - 031 Sosyal bilimler ve davran›fl bilimleri - 31 Sosyal bilimler ve davran›fl bilimleri
- 032 Gazetecilik ve enformasyon - 32 Gazetecilik ve enformasyon
04 ‹flletme, kamu yönetimi ve hukuk 3 Sosyal bilimler, iflletme ve hukuk (Sosyal bilimler hariç)
- 041 ‹flletme ve kamu yönetimi - 34 ‹flletme ve kamu yönetimi
- 042 Hukuk - 38 Hukuk
05 Do¤a bilimleri, matematik ve istatistik 4 Fen Bilimleri (hesaplama hariç)
- 051 Biyoloji ve iliflkili bilimler - 62’den Ziraat, ormanc›l›k ve bal›kç›l›k alan›ndaki do¤al parklar ve
- 052 Çevre vahfli yaflam eklenmifl
- 053 Fizik bilimleri - 42 Yaflam bilimleri (di¤er iliflkili bilimler hariç)
- 054 Matematik ve istatistik - 42’deki yaflam bilimleri alan›n›n bir k›sm› (di¤er iliflkili bilimler), 62’deki Ziraat, ormanc›l›k ve bal›kç›l›k alan›n›n bir k›sm› (do¤al parklar, vahfli yaflam) - 44 Fizik bilimi
- 46 Matematik ve istatistik
06 Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri 4 Fen Bilimleri (sadece hesaplama)
- 061 Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri - 48 Hesaplama
07 Mühendislik, imalat ve inflaat 5 Mühendislik, imalat ve inflaat (ayr›ca 85 Çevre koruma alan›n›n ço¤u) - 071 Mühendislik ve mühendislik iflleri - 52 Mühendislik ve mühendislik iflleri (ayr›ca 85 Çevre koruma alan›n›n ço¤u)
- 072 ‹malat ve iflleme - 54 ‹malat ve iflleme
- 073 Mimarl›k ve inflaat - 58 Mimarl›k ve Bina
08 Ziraat, ormanc›l›k, bal›kç›l›k ve veterinerlik 6 Ziraat (do¤al parklar ve vahfli yaflam hariç)
- 081 Ziraat - 62 Ziraat, ormanc›l›k, bal›kç›l›k ve veterinerlik (do¤al parklar ve
- 082 Ormanc›l›k vahfli yaflam hariç)
- 083 Bal›kç›l›k - 64 Veterinerlik
- 084 Veterinerlik
09 Sa¤l›k ve refah 7 Sa¤l›k ve refah
- 091 Sa¤l›k - 72 Sa¤l›k
- 092 Refah - 76 Sosyal hizmetler
10 Hizmetler 8 Hizmetler (85 Çevre koruman›n ço¤u hariç)
- 101 Kiflisel hizmetler - 81 Kiflisel hizmetler
- 102 Hijyen ve mesleki sa¤l›k hizmetleri - 85’teki Çevre koruma alan›n›n bir k›sm› (toplum sa¤l›¤› ve ifl sa¤l›¤› ve güvenli¤i)
- 103 Güvenlik hizmetleri - 86 Güvenlik hizmetleri
Avrupa Birli¤i E¤itim Alanlar› (FoT 1997) ve E¤itim ve Ö¤retim Alanlar› (FoET 1999) ile ‹liflkisi
45. Avrupa Birli¤i E¤itim Alanlar› 1997 (FoT 1997) ve E¤i-tim ve Ö¤reE¤i-tim Alanlar› 1999 (FoET 1999) s›n›flamalar›, ISCED 1997 e¤itim alanlar› s›n›flamas› kullan›larak geliflti-rilmifltir. Söz konusu s›n›flamalar, hiyerarflik bak›mdan bi-rinci ve ikinci seviyelerde (ve kodlama basamaklar›nda) IS-CED 1997 ile tutarl›d›r; sadece ifadelerde ufak de¤ifliklikler sözkonusudur. FoET 1999, FoT 1997’ye dayal› olarak gelifl-tirilmifl ve onun yerini alm›flt›r. FoET 1999, üç seviyeli (ve üç basamakl›) hiyerarflik bir s›n›flamad›r ve ISCED-F’nin mevcut revizyonunun ç›k›fl noktas›d›r.
46. FoET 1999, uluslararas› alanda farkl› bilgi toplama fa-aliyetlerinde kullan›lm›flt›r, örne¤in:
• Kay›tl› ö¤renci say›s› ve mezunlarla ilgili idari veriler,
• Hanehalk›na yönelik belirli anketler ve
• Ö¤renci de¤erlendirme anketleri.
47. Hem FoT 1997 hem de FoET 1999 s›n›flamalar›n›n gelifltirilmesinde, 1993 Avustralya ‹statistik Kurumu Yeter-lilikler S›n›flamas› (ABSCQ 1993), yo¤un olarak kullan›l-m›flt›r. ABSCQ, 2001 y›l›nda Avustralya Standart E¤itim S›n›flamas› (ASCED) olarak de¤ifltirilmesine karfl›n; FoET 1999, ISCED alanlar›n›n revizyonunda bafllang›ç noktas› oldu¤u için; ABSCQ 1993 s›n›flamas›nda yer alan baz› kav-ramlar ve metinler ISCED-F s›n›flamas›nda kullan›lm›flt›r. Uluslararas› Standart Meslek S›n›flamas›
(ISCO-08) ile iliflkisi
48. Uluslararas› Standart Meslek S›n›flamas› (ISCO-08), idari kay›tlar›n yan› s›ra, nüfus say›mlar› ve di¤er istatistik-sel alan taramalar›ndan elde edilen mesleki bilgilerin der-lenmesi ve s›n›fland›r›lmas› için gelifltirilmifl bir sistemdir. ISCO’nun ana amac›, ifllere ve mesleklere iliflkin bilgilerin uluslararas› aç›dan raporlanmas› ve karfl›laflt›r›lmas› için bir zemin oluflturmakt›r.
a. ‹fl, ‘bir iflveren nam›na veya kendi hesab›na çal›flmak da dahil olmak üzere bir kifli taraf›ndan gerçeklefltirilen veya gerçeklefltirilmesi öngörülen görev ve sorumlu-luklar seti’ olarak tan›mlan›r.
b. Bir meslek ise içerisindeki ‘ana görev ve sorumlulukla-r›n yüksek derecede benzerli¤i ile nitelenen bir ifl seti-dir’. Bir kifli, geçmifl, mevcut veya gelecekteki bir iflle olan iliflkisi bak›m›ndan bir meslekle iliflkilendirilebilir.
49. ISCO-08, meslekleri gruplar halinde düzenlerken iki te-mel kriter kullan›r: beceri seviyesi ve beceri uzmanlaflmas›. a. Beceri, ‘verilen iflin görevleri ve sorumluklar› yerine
getirme kabiliyeti’ olarak tan›mlan›r.
b. Beceri düzeyi, ‘gerçeklefltirilecek görevler ve sorumlu-luklar dizisinin ve karmafl›kl›¤›n›n bir fonksiyonudur’. c. Beceri uzmanlaflmas›, ‘gerekli bilgi alan›, kullan›lan
araçlar ve makineler, kullan›lan veya üzerinde çal›fl›lan malzemeler ve üretilen mal ve hizmet çeflitleri’ olarak düflünülür.
50. ISCO-08 içindeki beceri uzmanl›¤› kavram›, IS-CED’deki e¤itim ve ö¤retim alanlar›yla baz› benzerlikler göstermektedir. Bununla birlikte, ISCO-08 ve ISCED, farkl› istatistiksel birimleri farkl› kriterler kullanarak s›n›f-land›r›rlar. ISCO-08 iflleri gerçeklefltirmek için gerekli bece-ri seviyesine ve uzmanl›¤a ba¤l› olarak ifllebece-ri s›n›fland›r›rken; ISCED E¤itim ve Ö¤retim Alanlar›, konular bak›m›ndan e¤itim programlar›n› ve yeterliliklerini s›n›fland›r›r. Bu ne-denle, her ne kadar iki s›n›flama aras›nda ba¤lant›lar aç›kça var olsa da; iki s›n›flamadaki meslek gruplar› ve alan grupla-r› aras›nda do¤rudan bir uyumluluk her zaman olmayabilir. Bilim ve Teknoloji Alanlar› S›n›flamas›
(FoS 2007) ile iliflkisi
51. Bilim ve Teknoloji Alanlar› 2007 (FoS 2007), araflt›rma ve deneysel gelifltirmeyi (AR-GE) s›n›fland›r›r ve OECD’nin Frascati K›lavuzunun bir parças›d›r. FoS, son olarak 2007’de revize edildi ve elektronik bir ek olarak eriflilebilmektedir [http://www.oecd.org/dataoecd/36/44/38235147.pdf]. Alt› ana alana sahip olan FoS, iki-seviyeli hiyerarflik bir s›n›fla-mad›r:
1. Do¤a bilimleri
2. Mühendislik ve teknoloji 3. T›p bilimleri ve sa¤l›k bilimleri 4. Ziraat bilimleri
5. Sosyal bilimler 6. Befleri bilimler
Bu alt› ana alan, 40 civar›nda ikinci seviye alana ayr›lm›flt›r.
52. FoS’un 2007 revizyonuna ihtiyaç duyulmas›n›n ana ne-deni, yeni alanlar›n ortaya ç›kmas›d›r: bu yeni alanlar bilgi ve iletiflim teknolojisi, biyoteknoloji ve nanoteknolojidir. Bunlar›n yan› s›ra disiplinleraras› bilimlerin ortaya ç›kmas› da revizyon ihtiyac› do¤urmufltur.
53. Hem ISCO-08 hem de FoS 2007, ortaya ç›kan yeni alanlar› tan›mlayarak ISCED-F’ye dâhil etmede kullan›l-maktad›r.
54. Gereksiz farkl›l›klardan kaç›nmak amac›yla, ISCED-F’nin ilgili k›s›mlar› FoS ile de karfl›laflt›r›lm›flt›r. Ancak, FoS ve ISCED-F s›n›flamalar›n›n farkl› amaçlara sahip ol-duklar› ve iki s›n›flama aras›nda do¤rudan bir karfl›laflt›r-ma yap›lkarfl›laflt›r-mas›n›n uygun olkarfl›laflt›r-mad›¤› anlafl›lm›flt›r.
TTTEk I. ISCED e¤itim-ö¤retim alanlar›.
Genifl alan Dar alan Ayr›nt›l› alan
00 Genel programlar ve yeterlilikler 001 Temel programlar ve yeterlilikler 0011 Temel programlar ve yeterlilikler 002 Okuryazarl›k ve rakamsal beceriler 0021 Okuryazarl›k ve rakamsal beceriler 003 Kiflisel beceriler ve geliflim 0031 Kiflisel geliflim ve beceriler
01 E¤itim 011 E¤itim 0111 E¤itim bilimi
0112 Okul öncesi ö¤retmen yetifltirme
0113 Uzmanl›k alan› olmayan ö¤retmen yetifltirme 0114 Uzmanl›k alan› olan ö¤retmen yetifltirme
02 Sanat ve befleri bilimler 021 Sanat 0211 Görsel-iflitsel teknikler ve medya yap›m›
0212 Moda, iç tasar›m ve endüstriyel tasar›m 0213 Güzel sanatlar
0214 El sanatlar›
0215 Müzik ve sahne sanatlar› 022 Befleri bilimler (diller hariç) 0221 Din ve teoloji
0222 Tarih ve arkeoloji 0223 Felsefe ve etik
023 Diller 0231 Dil kazan›m›
0232 Edebiyat ve dilbilim 03 Sosyal bilimler, gazetecilik ve bilgi 031 Sosyal bilimler ve davran›fl bilimleri 0311 Ekonomi
0312 Siyasal bilimler ve yurttafll›k 0313 Psikoloji
0314 Sosyoloji ve kültürel çal›flmalar 032 Gazetecilik ve enformasyon 0321 Gazetecilik ve muhabirlik
0322 Kütüphane, enformasyon ve arfliv çal›flmalar›
04 ‹flletme, yönetim ve hukuk 041 ‹flletme ve yönetimi 0411 Muhasebe ve vergileme
0412 Finans, bankac›l›k ve sigortac›l›k 0413 ‹flletme ve yönetim
0414 Pazarlama ve reklam 0415 Büro hizmetleri ve sekreterlik 0416 Toptan ve perakende Sat›fl 0417 Çal›flma becerileri
042 Hukuk 0421 Hukuk
05 Do¤a bilimleri, matematik ve istatistik 051 Biyoloji ve iliflkili bilimler 0511 Biyoloji 0512 Biyokimya
052 Çevre 0521 Çevre bilimleri
0522 Do¤al çevre ve vahfli yaflam
053 Fen bilimleri 0531 Kimya
0532 Yer bilimleri 0533 Fizik
054 Matematik ve istatistik 0541 Matematik
0542 ‹statistik 06 Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri 061 Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri (ICT) 0611 Bilgisayar kullan›m›
0612 Veritaban› ve a¤ tasar›m› ve yönetimi 0613 Yaz›l›m ve uygulama gelifltirme ve analizi 07 Mühendislik, imalat ve inflaat 071 Mühendislik ve mühendislik iflleri 0711 Kimya mühendisli¤i ve süreçleri
0712 Çevre koruma teknolojisi 0713 Elektrik ve enerji 0714 Elektronik ve otomasyon 0715 Mekanik ve metal iflleri 0716 Motorlu araçlar, gemi ve uçak
TTTEk I. [Devam] ISCED e¤itim-ö¤retim alanlar›.
Genifl alan Dar alan Ayr›nt›l› alan
072 ‹malat ve iflleme 0721 G›da iflleme
0722 Malzeme (cam, k⤛t, plastik ve a¤aç) 0723 Tekstil (elbise, ayakkab› ve deri) 0724 Madencilik ve maden ç›karma 073 Mimarl›k ve inflaat 0731 Mimarl›k ve flehir planlama
0732 Yap› ve inflaat mühendisli¤i 08 Ziraat, ormanc›l›k, bal›kç›l›k ve veterinerlik 081 Ziraat 0811 Tar›m ve hayvanc›l›k
0812 Bahçecilik
082 Ormanc›l›k 0821 Ormanc›l›k
083 Bal›kç›l›k 0831 Bal›kç›l›k
084 Veterinerlik 0841 Veterinerlik
09 Sa¤l›k ve refah 091 Sa¤l›k 0911 Diflçilik
0912 T›p
0913 Ebelik ve hemflirelik
0914 T›bbi teflhis ve tedavi teknolojisi 0915 Terapi ve rehabilitasyon 0916 Eczac›l›k
0917 Geleneksel ve tamamlay›c› t›p ve terapi
092 Refah 0921 Yafll› ve engelli yetiflkin bak›m›
0922 Çocuk bak›m› ve gençlik hizmetleri 0923 Sosyal hizmet ve rehberlik
10 Hizmetler 101 Kiflisel hizmetler 1011 Ev hizmetleri
1012 Saç ve güzellik hizmetleri 1013 Otel, restoran ve yiyecek 1014 Spor
1015 Seyahat, turizm ve e¤lence 102 Hijyen ve ifl sa¤l›¤› hizmetleri 1021 Toplum sa¤l›¤›
1022 ‹fl sa¤l›¤› ve güvenli¤i
103 Güvenlik hizmetleri 1031 Askerlik ve savunma
1032 Kiflilerin ve mallar›n korunmas›
104 Ulafl›m hizmetleri 1041 Ulafl›m hizmetleri
Yukar›daki tablodaki ayr›nt›l› alanlara ek olarak; "0", "8" ve "9" kullan›labilir (ayr›ca bkz. 7’nci ve 8’nci bölümler):
• '8', disiplinleraras› veya genifl programlar› ve yeterlilikleri, tasarlanm›fl sürenin ço¤unun harcand›¤› genifl alan itibariyle s›n›fland›r›rken, dar ve ayr›nt›l› alan seviyesinde kullan›l›r (örne¤in, 0288 ‘Befleri bilimler ve sanat› kapsayan disiplinleraras› programlar ve yeterlilikler’). Alan hakk›nda, s›n›flama hiyerarflisinin bir üst seviyesinde (örne¤in, genifl alan düzeyinde veya dar alan düzeyinde) verilen aç›klamadan baflka bir bilgi mevcut de¤ilse '0' kullan›l›r.
• ‘9’, programlar ve yeterlilikler s›n›fland›r›l›rken, e¤er listelenmifl ayr›nt›l› alanlarda yer alm›yorlarsa veya herhangi birine de uymuyorlarsa, ayr›nt›l› alan için kullan›l›r. • ‘9999’, ‘999’ veya ‘99’ özellikle alan›n bilinmedi¤i veri derleme çal›flmalar›nda kullan›labilir.
