Sosyal Ö Ö ğ ğ renme Kuram renme Kuram ı ı

SOSYAL ÖĞRENME KURAMI Serdar ERDOĞAN 219-235

• Kaynak II; Eğitim Psikolojisi Yazar;B.YEŞİLYAPRAK

Hazırlayan;Serdar ERDOĞAN 2005-2006 Ders Sor.; Doç. Dr. Nasip DEMİRKUŞ ,

1-Önce Soruları Tıklayın Yanıtlamaya Çalışın.

2-Verdiğiniz Yanıtların Şıklarını Kenara Yazın.

3-Sonra Yanıtlarınızı Kontrol Ediniz.

4-Yanlış Yanıtları Muhakeme Ediniz.

• 5-Gösteriyi İzleyin Tekrar Aynı İşlemi Yapınız.

Sosyal

Sosyal Ö Ö ğ ğ renme Kuram renme Kuram ı ı

zz GiriGirişş

zz Sosyal Sosyal ÖğÖğrenme Kuramrenme Kuramınının Geliın Gelişşimiimi

zz Sosyal Sosyal ÖÖğğrenme Kuramrenme Kuramıınnıın Temel n Temel Kavramlar

Kavramlarıı

zz Sosyal Sosyal ÖÖğğrenme Kuramrenme Kuramıınnıın Dayandn Dayandığıığı Temel Temel İİlkelerlkeler

zz Sosyal Sosyal ÖÖğğrenmenin Erenmenin Eğğitime Yansitime Yansıımalarmalarıı

Giri Giri ş ş ; ;

sosyal

sosyal ööğğrenme başrenme başaklaraklarınınıı seyrederek

seyrederek ççevreden evreden ööğğrenme olarak renme olarak

tantanımlanabilir. Bisiklet ımlanabilir. Bisiklet

ssüürme, yrme, yüüzme gibi pek zme gibi pek ççok ok becerileri deneme yan

becerileri deneme yanıılma lma ile ile ööğğrenirken, bazrenirken, bazıı

becerileri ise ba

becerileri ise başşkalarkalarıınnıı ggöözlemleyerek zlemleyerek ööğğreniriz. reniriz.

ÖÖrnerneğğin zehirli bir yin zehirli bir yıılanlanıın n tantanıımlanmasmlanmasıında denemenda deneme-- yanyanılma ile ılma ile ööğğrenemeyiz.renemeyiz.

Sosyal

Sosyal Ö Ö ğ ğ renme Kuram renme Kuram ı ı n n ı ı n n Geli Geli ş ş imi imi

İİnsanlarnsanlarıın birbirinden n birbirinden ööğğrenmesi olgusuna ilk renmesi olgusuna ilk

dikkat

dikkat ççeken John dewey eken John dewey olmuolmuşştur. John deweytur. John dewey’’e e ggööre birey, sosyal re birey, sosyal

etkile

etkileşşimi sonucunda imi sonucunda ddüüşşüüncelerini ve ncelerini ve

deneyimlerini payla

deneyimlerini paylaşşarak arak zaman i

zaman iççinde kendine has inde kendine has belle

belleğği olui oluşşturur.turur.

Sosyal

Sosyal ööğğrenme ile ilgili renme ile ilgili babaşşka bir kuramcka bir kuramcıı ise Rus ise Rus psikolog lev vygotsky

psikolog lev vygotsky’’dir. dir.

Vygotsky

Vygotsky ““potansiyel potansiyel geligelişşim alanim alanıı”” kavramkavramıınnıı kullanarak

kullanarak ööğğrenmenin renmenin sosyal ortamda,

sosyal ortamda,

ööğğrenenin ilgisi dahilinde renenin ilgisi dahilinde ve ve ööğğretenlerin retenlerin

rehberli

rehberliğğinde inde

gergerççekleekleşştitiğğini savunur.ini savunur.

Sosyal

Sosyal ööğğrenme renme kavram

kavramıı ilk defa 1947 ilk defa 1947 yyııllıında Julian Roter nda Julian Roter taraf

tarafıından ndan kullan

kullanıılmlmışışttıır. Roterr. Roter’’e e ggööre insan, hayatre insan, hayatıına na

tesir edebilen ya

tesir edebilen yaşşam am deneyimlerini

deneyimlerini etkileyebilme etkileyebilme

yetene

yeteneğğine sahiptir.ine sahiptir.

GGüünnüümmüüzde sosyal zde sosyal ööğğrenme kuramrenme kuramıı

denildi

denildiğğinde Albert inde Albert Bandura akla

Bandura akla

gelmektedir. Bandura

gelmektedir. Bandura’’nnın ın 19601960’’larlarıın ban başşlarlarıında nda

ööğğrenmeye getirdirenmeye getirdiğği i yakla

yaklaşışım sosyal m sosyal davran

davranışışççııllııktktıır.r.

Sosyal

Sosyal ööğğrenme kuramrenme kuramıı, davran, davranışışççıı yaklayaklaşışıma ma üçüç temel ele

temel eleşştiri geliştiri geliştirmitirmişştir. Bunlar;tir. Bunlar;

zz

Davran Davran ış ış ç ç ı ı yakla yakla şı şı m m ı ı n do n do ğ ğ al ortamda olanlar al ortamda olanlar ı ı temsil edemez.

temsil edemez.

zz

Davran Davran ış ış ç ç ı ı yakla yakla şı şı m yeni tepkileri dikkate m yeni tepkileri dikkate almaz.

almaz.

zz

Davran Davran ış ış ç ç ı ı yakla yakla şı şı m sadece uyar m sadece uyar ı ı c c ı ı ya verilen ya verilen tepkiyi dikkate al

tepkiyi dikkate al ı ı rken gelecek tepkileri rken gelecek tepkileri dikkate almaz.

dikkate almaz.

Sosyal

Sosyal ööğğrenme kuramrenme kuramıı yukarıyukarıdaki eleşdaki eleştiriler tiriler ışığıışığında nda üçüç öönemli farklnemli farklılılığıığı ortaya koymuşortaya koymuştur.tur.

zz

Davran Davran ış ış ö ö ğ ğ renilir fakat hemen renilir fakat hemen g g ö ö sterilemeyebilir. sterilemeyebilir.

zz

Ö Ö ğ ğ renme her zaman peki renme her zaman peki ş ş tirece ba tirece ba ğ ğ l l ı ı de de ğ ğ ildir. ildir.

zz

İ İ nsan uyar nsan uyar ı ı c c ı ı ya kar ya kar şı şı tepki veren pasif bir tepki veren pasif bir organizma de

organizma de ğ ğ ildir. ildir.

Sosyal

Sosyal Ö Ö ğ ğ reneme Kuram reneme Kuram ı ı n n ı ı n n Temel Kavramlar

Temel Kavramlar ı ı

zz DolaylıDolaylı PekiPekişştirec;tirec;

Modelin yapm

Modelin yapmışış olduolduğğu u davran

davranışışlarda larda öödüdüllendirilmesi, llendirilmesi, ggöözlemleyenin o davranışızlemleyenin o davranışı taklit taklit etmesini g

etmesini güçüçlendirecektir. Hatta lendirecektir. Hatta yapıyapılan davranlan davranışın zor ve zevkli ışın zor ve zevkli olmasa da sonunda

olmasa da sonunda öödüdül l

olduolduğğundan dolayundan dolayıı ggöözlemleyenin zlemleyenin o davran

o davranışıışı taklit etme eğtaklit etme eğilimi iilimi içine çine girmesini sa

girmesini sağğlayacaktlayacaktıır. Sr. Sıınnııfta fta ööğğretmen istendik davranışretmen istendik davranışlarlarıı ggöösteren österen öğğrencilere rencilere öövmesi ve vmesi ve yyüüceltmesi diceltmesi diğğer er ööğğrencileri, rencileri, istendik davran

istendik davranışıışı yapmalarıyapmaları yöyönnüünde cesaretlendirir.nde cesaretlendirir.

zz DolaylDolaylıı Ceza;Ceza;

Modelin yapm

Modelin yapmışış olduolduğu ğu davran

davranışış sonunda almsonunda almışış olduolduğğu cezanu cezanıın n

ggöözlemlenmesi, gzlemlenmesi, göözleyenin o zleyenin o davran

davranışıışı yapma eyapma eğğilimi ilimi azalazalıır veya ortadan kalkar. r veya ortadan kalkar.

ÖÖrnerneğğin, arkadain, arkadaşınşınıın trafik n trafik kurallar

kurallarıına uymadna uymadığından ığından dolay

dolayıı bir ybir yııl ehliyetine el l ehliyetine el konulmas

konulmasıınnıı ggöözlemleyen zlemleyen birinin ayn

birinin aynıı hatalarhatalarıı yapmamaya

yapmamaya öözen zen ggööstermesi gibi.stermesi gibi.

zz DolaylDolaylıı DuygusallDuygusallıık;k;

Korkular

Korkularıın birn birççooğğu u dodoğğuuşştan getirilmez. tan getirilmez.

ÇÇevredeki kievredeki kişşilerin ilerin tepkileri g

tepkileri göözlenerek zlenerek

ööğğrenilir. renilir. ÖrneÖrneğğini evde ini evde bir fare g

bir fare göörrüüldldüüğğüünde nde

ççığığlılık atarak sandalyenin k atarak sandalyenin üüzerine zerine ççııkan anneyi kan anneyi

ggöören ren ççocuk, farenin ocuk, farenin korkulacak bir yarat korkulacak bir yaratıık k

olduolduğğuna varuna varıır ve anneyi r ve anneyi taklit eder.

taklit eder.

zz Model Model ööğğrenme;renme;

Sosyal

Sosyal ööğğrenme renme kuram

kuramıınnıın en n en öönemli nemli ööğğesi modeldir. esi modeldir.

İnsanlarİnsanlarıın bir davrann bir davranışıışı ööğğrene bilmesi irene bilmesi iççin, o in, o davran

davranışıışın başn başkalarkalarıı taraf

tarafıından nasndan nasııl l

yapyapııldldığıığınnıı ggöörmeleri rmeleri gerekmektedir.

gerekmektedir.

Model Olan Ki

Model Olan Ki ş ş i G i G ö ö zlemlenerek Neler zlemlenerek Neler Ö Ö ğ ğ renilebilir? renilebilir?

zz

Yeni bili Yeni bili ş ş sel beceri ve davran sel beceri ve davran ış ış ö ö ğ ğ renebilir. renebilir.

zz

Ö Ö ğ ğ renilenleri g renilenleri g üç üç lendirir veya s lendirir veya s ö ö nd nd ü ü r r ü ü r. r.

zz

Model g Model g ö ö zlemlenilerek sosyal g zlemlenilerek sosyal g üç üç ve ve motivasyon sa

motivasyon sa ğ ğ lan lan ı ı r. r.

zz

Model g Model g ö ö zlemlenerek zlemlenerek ç ç evrenin ve evrenin ve nesnelerin nas

nesnelerin nas ı ı l kullan l kullan ı ı laca laca ğı ğı n n ı ı ö ö ğ ğ renilebilir. renilebilir.

zz

Model g Model g ö ö zlemlenerek duygusal tepkilerin zlemlenerek duygusal tepkilerin

nas nas ı ı l ortaya konulaca l ortaya konulaca ğı ğı n n ı ı ö ö ğ ğ renilebilir. renilebilir.

Model

Model İİle Gle Göözlemleyen Araszlemleyen Arasıındaki Etkileşndaki Etkileşimde imde BazBazıı Temel Temel ÖÖzellikler Bulunmalzellikler Bulunmalııddıır. Bunlar;r. Bunlar;

zz

Ya Ya ş ş

zz

Cinsiyet Cinsiyet

zz

Karakter Karakter

zz

Benzerlik Benzerlik

zz

Stat Stat ü ü

zz DavranDavranışış ÖÖzellizelliğği: i:

insanlar basit insanlar basit davran

davranışıışı karmakarmaşışık k davran

davranışışlardan daha lardan daha ççok model alok model alıır.r.

Model Al

Model Al ı ı nan Davran nan Davran ışı ışı n Sonu n Sonu ç ç lar lar ı ı n n ı ı n n Ö Ö ğ ğ renmeye Etkisi: renmeye Etkisi:

MODEL

MODEL İİSTENMEYEN STENMEYEN DAVRANI

DAVRANIŞIN SONUCUŞIN SONUCU

GÖGÖZLEMLEYENE ETKZLEMLEYENE ETKİİSSİİ

Cezaland

Cezalandıırma rma .Toplumda kabul edilemezlik.Toplumda kabul edilemezlik .Taklit edilmeyi azaltma

.Taklit edilmeyi azaltma

AAşışırırı cezaceza .Kiş.Kişilik problemlerine yol ailik problemlerine yol aççmama .Cezay

.Cezayıı problem problem çöçözme araczme aracıı olarak olarak ggöörme rme

Cezas

Cezasız kalmaız kalma .Toplumsal kabul edilebilirlik.Toplumsal kabul edilebilirlik .Sö.Sönmenin azalmasnmenin azalmasıı

.İş.İşlevsellik delevsellik değerini artmasğerini artmasıı .Taklit edilme olas

.Taklit edilme olasıılığılığınının artmasn artmasıı

Sosyal

Sosyal Ö Ö ğ ğ renme Kuram renme Kuram ı ı n n ı ı n Dayand n Dayand ığı ığı Temel

Temel İ İ lkeler lkeler

Bandura

Bandura’’nnıın n sosyal

sosyal ööğğrenme renme kuram

kuramıı altaltıı temel temel ilkeye dayanmaktad ilkeye dayanmaktadıır. r.

Bu ilkeler a

Bu ilkeler aşşaağığıda da aaççııklanmaktadklanmaktadıır r

zz KarKarşılşılııklklıı

belirleyicilik:

belirleyicilik:

ÖÖğğrenmeyi; renmeyi;

birey,

birey, ççevre ve evre ve davran

davranışış olarak olarak üçüç temel fakt

temel faktöör birlikte r birlikte oluoluşşturur.turur.

zz SembolleSembolleşştirme tirme kapasitesi:

kapasitesi:

Bandura

Bandura’’ya gya gööre, re, insanlar d

insanlar düünyada nyada ggöördrdüüklerini klerini

zihinlerinde zihinlerinde

sembolle

sembolleşştirirler.tirirler.

zz ÖÖngngöörrüü kapasitesi:kapasitesi:

İİnsanlar gensanlar geççmimişşte te yayaşşadadıklarıklarıınnıı, d, düüşşüünce nce

ve sembollerle ve sembollerle

zihinlerine kodlayarak zihinlerine kodlayarak

ileriye d

ileriye dönönüük planlar k planlar yapma g

yapma güüccüüne sahiptir. ne sahiptir.

KKıısacassacasıı ddüüşşüünce nce davran

davranışıştan tan öönce gelir.nce gelir.

zz DolaylDolaylıı ÖğÖğrenme renme Kapasitesi:

Kapasitesi:

İİnsanlar nsanlar babaşşkalarkalarıın n

davran

davranışışlarlarıınnıı ve o ve o davran

davranışıışın n sonusonuççlarlarıınnıı

ggöözlemleyerek zlemleyerek ööğğrenirler.renirler.

zz Kendini dKendini düüzenleme zenleme kapasitesi;

kapasitesi;

İİnsanlar nsanlar hayatlar

hayatlarıınnıı kontrol kontrol etme ve d

etme ve düüzenleme zenleme ggüüccüüne sahiptirne sahiptir

zz Kendini YargKendini Yargıılama lama Kapasitesi:

Kapasitesi:

Bireyler kendi Bireyler kendi fikirlerini ve

fikirlerini ve ddüüşşüüncelerini ncelerini

uygulad

uyguladııktan sonra ktan sonra sonusonuçlarçlarıı

dedeğğerlendirir ve erlendirir ve kendisini

kendisini

yargyargıılayabilir.layabilir.

ÖZÖZ--YETERLYETERLİİLLİK: İK:

Sosyal

Sosyal ööğğrenmenin renmenin temel kavram

temel kavramıı olup olup kikişşin kendisinin in kendisinin

farkfarkıında olmasnda olmasııddıır. r.

KıKısaca, kisaca, kişinin kendini şinin kendini bilmesi olarak

bilmesi olarak tantanımlanabilir.ımlanabilir.

Ö Ö z z - - yeterli yeterli ğ ğ i Y i Y ü ü ksek Ve D ksek Ve D ü ü ş ş ü ü k Olanlar k Olanlar ı ı n n Kar Kar şı şı la la ş ş t t ı ı r r ı ı lmas lmas ı ı

ÖÖzz--yeterliliyeterliliğği yi yüüksek olan ksek olan bireyin

bireyin öözellizelliğği i

ÖÖzz--yeterliliyeterliliğği di düüşşüük olan k olan bireyin

bireyin öözellikleri zellikleri

11--KarmaKarmaşışık olaylarla başk olaylarla baş edebilmek

edebilmek

22--Problemlerin Problemlerin üüststüündennden gelmek

gelmek

33--BaBaşarmak işarmak iççin kendilerinein kendilerine ggüüvenmekvenmek

44--Okulda daha baOkulda daha başşararııllıı olmak olmak 55--Meslek hayatlarMeslek hayatlarında dahaında daha babaşşarıarıllıı olmak olmak

1-1-Olaylarla baOlaylarla başş edememekedememek 22--Umutsuzluk ve mutsuzlukUmutsuzluk ve mutsuzluk

33--Problemlerle karProblemlerle karşışılalaşşttııklarklarıındanda kendilerini yetersiz bulmak

kendilerini yetersiz bulmak

44--İİlk denemelerinde balk denemelerinde başşararııssıızz olursa

olursa

55--Tekrar denemekten kaTekrar denemekten kaççıınmaknmak 66--Kendi gayretlerin sonucu pekKendi gayretlerin sonucu pek dedeğiğişştirmeyecetirmeyeceğğine inanmakine inanmak

Ö Ö z z - - yerlili yerlili ğ ğ in Geli in Geli ş ş mesini Sa mesini Sa ğ ğ layan layan Kaynaklar D

Kaynaklar D ö ö rde Ayr rde Ayr ı ı lmaktad lmaktad ı ı r. Bunlar; r. Bunlar;

zz

ya ya ş ş ant ant ı ı

zz

dolayl dolayl ı ı ya ya ş ş ant ant ı ı

zz

s s ö ö zel ikna zel ikna

zz

psikolojik durum psikolojik durum

zz DavranışDavranışta ta ÖzÖz--yeterliliyeterliliğğin in RolRolüü: :

KiKişşinin bir davraninin bir davranışıışı yapabilece

yapabileceğğine dair kendine ine dair kendine olan inanc

olan inancıı ve yaptve yaptığıığı davran

davranışıışın başn başararııllıı

olabilmesi ile ilgili beklentileri olabilmesi ile ilgili beklentileri davran

davranışıışı yapmasyapmasında ında etkilidir.

etkilidir.

ÖÖzz--yeterliliyeterliliğğin etkisi; kiin etkisi; kişşinin inin öözz--yeterlilik durumu iki yeterlilik durumu iki şşekilde ortaya ekilde ortaya ççııkar.kar.

1 1 - - Birey g Birey g ö ö sterece sterece ğ ğ i davran i davran ışı ışı n kendi n kendi kapasitesinin

kapasitesinin ü ü zerinde oldu zerinde oldu ğ ğ una inan una inan ı ı rsa rsa o davran

o davran ışı ışı yapmak istemez. yapmak istemez.

2 2 - - Ki Ki ş ş i g i g ö ö sterece sterece ğ ğ i davran i davran ışı ışı yapabilece yapabilece ğ ğ ine ine

inan inan ı ı rsa o davran rsa o davran ışı ışı yapma e yapma e ğ ğ ilimi artar. ilimi artar.

Ö Ö z z - - yeterli yeterli ğ ğ in geli in geli ş ş mesinde bireyin mesinde bireyin ş ş u u üç üç boyutdaki yakla

boyutdaki yakla şı şı m m ı ı belirleyici olur; belirleyici olur;

zz

Yeterlilik beklentisi Yeterlilik beklentisi

zz

Genelleme Genelleme

zz

G G üç üç lendirme lendirme

G G ö ö zlem yoluyla zlem yoluyla ö ö ğ ğ renme s renme s ü ü re re ç ç leri leri

zz Dikkat Dikkat ççekme:ekme:

GGöözlem yaparak zlem yaparak

ööğğrenmenin temel korenmenin temel koşşulu ulu dikkat etmektir. G

dikkat etmektir. Göözlem zlem yoluyla

yoluyla ööğğrenmenin renmenin

gergerççekleekleşmesi işmesi iççin; bireyin in; bireyin modelin yapt

modelin yaptıklarıklarıınnıı doğdoğru ru olarak izleyip alg

olarak izleyip algılamasılamasıı gerekmektedir.

gerekmektedir.

zz HatHatıırlama Sürlama Sürecireci: : BaBaşşkalarkalarıından ndan ggöözlemledizlemlediğğimiz imiz

davran

davranışışlarlarıı beynimize beynimize kodlar

kodlarıız. Bu kodlama z. Bu kodlama iişşlemlerinde semboller, lemlerinde semboller,

resimler, hayali ve resimler, hayali ve soyut nesnelerden soyut nesnelerden

yararlan

yararlanıırrıız.z.

zz DavranDavranışışa a DDöönnüüşşttüürme rme SSüüreci:reci:

KiKişşi istenilen i istenilen davran

davranışıışı ggöördrdüükten kten sonra kendisi

sonra kendisi yaparsa

yaparsa ööğğrenme renme olur.

olur.

zz GGüüddüüleme Sleme Süüreci:reci:

Genel olarak Genel olarak insanlar

insanlar

ööddüüllendirilen llendirilen davran

davranışıışı yapma yapma eeğğilimindedir.ilimindedir.

Sosyal

Sosyal ÖÖğrenme Kuramğrenme Kuramıınnın Eın Eğğitimde Uygulanmasitimde Uygulanmasıı Uygun Model Kullanmak

Uygun Model Kullanmak

zz

Ö Ö ğ ğ retmenler retmenler ö ö ğ ğ rencilerin dikkatini hangi rencilerin dikkatini hangi davran

davran ışı ışı model almalar model almalar ı ı n n ı ı istiyorsa o istiyorsa o davran

davran ış ış a do a do ğ ğ ru y ru y ö ö nlendirmelidirler. nlendirmelidirler.

zz

Yeni davran Yeni davran ış ış lar lar ı ı n kazan n kazan ı ı lmas lmas ı ı nda nda

ö ö ğ ğ retmenin uygun model olmas retmenin uygun model olmas ı ı ö ö nemli bir nemli bir fakt fakt ö ö rd rd ü ü r. r.

zz

Ö Ö ğ ğ rencilerin rencilerin ö ö ğ ğ rendikleri davran rendikleri davran ış ış lar modeller lar modeller yolu ile peki

yolu ile peki ş ş tirilebilir. Bilinen davran tirilebilir. Bilinen davran ışı ışı n n modeller taraf

modeller taraf ı ı ndan uyguland ndan uyguland ığı ığı n n ı ı g g ö ö zlemek o zlemek o davran

davran ış ış lar lar ı ı n g n g üç üç lenmesini sa lenmesini sa ğ ğ lar. lar.

zz Sosyal Sosyal ööğğrenme kuramrenme kuramıında, önda, öğğretmenin sıretmenin sınnıfta ıfta model oma durumu

model oma durumu ööğğretmenin niteliretmenin niteliğği ile doi ile doğğru ru orant

orantııllııddıır. Er. Eğğer er ööğğretmen retmen ööğğrencisiyle iyi ilirencisiyle iyi ilişşkiler kiler iiççinde ise inde ise ööğğrenciye model olabilir. Tersi durumda renciye model olabilir. Tersi durumda ise,

ise, ööğğrenciler srenciler sıınnııffıın dn dışıışında model ararlar.nda model ararlar.

zz BazBazıı durumlarda durumlarda ççok iyi bir ok iyi bir ööğğretmen sretmen sıınnııfta belki fta belki ççok az bir ok az bir ööğğrenci grubu tarafırenci grubu tarafından model alndan model alıınabilir. nabilir.

ÖÖğğrencilerin brencilerin büüyyüük bir bk bir bööllüümmüü farklfarklıı modeller modeller benimseme durumunda olabilir. Bu durumda benimseme durumunda olabilir. Bu durumda ööğğretmenlerin göretmenlerin görevi örevi öğğrencilerin beklentisi ve rencilerin beklentisi ve

amaamaççlarlarıınnıı tantanııyarak onlaryarak onlarıın istendik davrann istendik davranışışlarlarıına na dikkat etmelerini ve model almalar

dikkat etmelerini ve model almalarıınnıı sasağğlamaya lamaya ççalalışışmak olmalmak olmalııddıır.r.

zz İİstenilen davranstenilen davranışıışın gn güçüçlenmesi ve istenmeyen lenmesi ve istenmeyen davran

davranışıışın sn sööndndüürrüülmesinde bu kuramlmesinde bu kuramıın ilkeleri n ilkeleri benimsenmektedir.

benimsenmektedir.