^ A A A» Q ^ i w
İh
Hurrıye
Türkiye'de
rekor kıran
Yunanlı
Bu yıl en
çok hangi
kitaplar sattı
Kur'an-ı
Kerim'in Şifresi
80
bine ulaştı
W *':,25 Ekim 2002
f
£ 5 / e ? Z o c ^-28
CU M A , 25 Ekim 2002rTnı^resı
TÜYAP KİTAP FUARI 2002
ÎÜ Y A P KİTAP FUARI 2002
CUM A, 25 Ekim 200229
T Ü Y A P K İ T A P F U A R I ' I N BU Y I L K İ ' O N U R Y A Z A R I ' İ L H A N B E R K Y AZ I NI N TAM BİR C E H E N N E M O L D U Ğ U N U S O Y L U Y O R
D O K U N D U Ğ U
Şairler cenneti
■ Yıllardır Bodrum’u kendinize mekân seçtiniz. İstanbul’u merkez kabul edersek, bu uzaklaşmanın nedeni nedir?
- Bodrum’u, burda bir evimiz olduğu için seçtik. İstanbul’dan, ’merkez’den uzak olmak beni uzun boylu düşündürmedi. Uzun yıllar bana gerekli kitapları toplamıştım; sık sık da çağrılı dış yolculuklarda gene istediğim kitapları da sağlıyorum. Bugün bunu oturduğum yerden daha kolaylıkla yapıyorum. Sonunda Türkçe, yabancı dikle koca bir kitaplığım oldu. Başka ne isterim? Böylece çalışmaya başladım. Kitaplarımı, şiirlerimi, dergilere, yaymevime burdan postaladım. Ben yalnız bir anlatı doymazı değilim, okuma (nerdeyse) hastasıyım da. Biliyorsunuz, daha önce de söyledim: Dünyada benden gizli bir şiir yazılamaz: Görürüm, bu uzaklığı böyle yendim.Ya ilişkiler mi? Çalışmaktan onlan
görmüyordum. Dahası tınmıyordum. Hâlâ da öyle. Şairlik bir çeşit guruluk, dervişlik işidir. Hem 'merkez’den uzakta yaşayan yalnız ben değilim. Şairler şairi Rene Char’da Paris'i ıska geçmiştir. Yalnız bunu bilmek bile bana yetti.
■ Şiirin zaman zaman yaşamınızın önüne geçtiğini düşünüyor musunuz?
- Şiir yaşamamın hep önüneydi zaten. Orada kakılı kaldı, kımıldamadı.
Yaşamadım ben: Yazdım, cehennem dediğim bu. Şunu ikinci kez daha söyleyeyim, şairlik cehennemliktir zaten; cenneti düşünenlerse hiç olmamıştır.
özünden hemen hemen Hiç çıkarmadığı siyah gözlükleri sanki dünyaya açılan bir şiir penceresi İlhan Berk'in. Şiirleri dışında, düzyazı olarak da kaleme aldığı her şey adeta şiire dönüşüveriyor. Ama onu gördüğünüzde de zaten bir şairle karşı karşıya olduğunuzu hemen anlarsınız. Hiç bir kelimesini okumamış olsanız bile. Giyimiyle, tavırları ve konuşmalarıyla şair imajını tam anlamıyla dolduran biri. Bodrum'u kendine mesken edinen, Halikarnas Balıkçısından sonra adı Bodrum'la bütünleşen bir edebiyatçı İlhan Berk. Yayın dünyasının merkezinden uzak da olsa, ürettikleriyle o dünyanın hep orta yerinde duruyor.
S a r i d e f t e r y e t e r
■ Yaşamdaki hemen her nesne üzerine düşünüyor ve yazıyorsunuz. Sayılardan şifalı otlara, evlere kadar. Bunun üzerine bir kaç söz söylemlisiniz?
- Dünyada gördüğüm,
ilgimi çeken her şeyi yazmak istiyorum. Özellikle de bir kıyıya atılmış, bir şey olanlarla, bir şey olmayanları
uykularından uyandırmak, kaldırmak, dünyada olduklarını duyurmak istiyorum. Dünyada anlamsız bir şey yoktur. H er şey anlam yüklüdür. Dünya dediğimiz böyle bir yerdir. Bu bilinsin diyorum. Şeyler Kitabı'ma, buna bir tanıklık diye bakılmalı. Ben çamura, çamur diye bakmam; her şeye bir anlam verdiğim gibi, ona da bir anlam veririm. Onu dünyamızın bir kulu gibi görürüm.
Çöpe, boka da öyle bakarım. Şairler dünyaya bir anlam vermeye gelmişlerdir. İşleridir bu.
■ Sarı defterlere, kaba kağıtlara yazmayı daha çok sevdiğinizi, notlarınızı, günlüklerinizi onların üzerine yazmayı sevdiğinizi söylüyorsunuz. Bu tutku nereden kaynaklanıyor?
- Sarı, kaba, ucuz defterlere, kağıtlara, sıradan olan ne varsa, sıradanlığa olan sevgim bilinsin istiyorum. Hem sıradanlıktan yüce ne var? Selamım üstlerine olsun!
■ Aşk ve erotizmin sizin yazı dünyanızda ayrı bir yeri var. Bu konuda düşüncelerinizi alabilir miyiz?
- Aşk ve erotizmi ayrı şeyler gibi düşünmüyorum ben. Bitişik, ölümsüz kardeşler diye bakıyorum onlara. Böylece aşktan daha yüce ne var? dediğim zaman, ya da Rene Char: 'Eğileceksen aşkın önünde eğil'
dediğinde anladığım aynı. Belki erotizm için ölümcül sözcüğünü ekleyebilirim: ölüm cül aşk! Bu sözcük bende uç, uçurum, karabasan sözcüklerini de içerir. Büyü, karanlık sözcüğünü de.
Türk edebiyatının en uzun soluklu şair ve denemecilerinden biri İlhan Berk. Otobiyografisine verdiği adla Uzun Bir Adam'ı aynı zamanda. Edebiyat eleştirmeni Memet Fuat'ın deyimiyle de dokunduğu her şeyi şiire çeviren biri.
İlhan Berk başlangıcından bugüne, yazdığı şiirlerle hep 'günümüzün en ilginç ve en genç’ şairlerinden biri oldu. 1918’de Manisa'da doğdu. İlk yazılan 1935'te, aym yıl ilk şiir kitabı Güneşi Yakanların Selamı'm da yayımlayan Manisa Halkevi dergisinde çıktı. Destansı yönünün ağır bastığı, adeta bir Türk Walt W hitmani olarak adlandırıldığı dönemde İstanbul 1934- 47 (1947), Günaydın Yeryüzü (1952), Türkiye Şarkısı(1953) ve Köroğlu'nu (1955) yayımladı. Sonrası, İkinci Yeni'den eski şiirimize, kenti Atlas'ını kurmaktan düzyazı şiirlere,
aforizmalardan harfleri, nesneleri ve semtleri sevmeye dek genişleyen çok kollu bir şiir ırmağıydı.
Ş iF A L I O TLA RI DA YAZDI
Diğer yapıtları, Galile Denizi(1958), Çivi Yazısı (1960), Otağ (1961), Mısırkalyoniğne (1961), Aşıkname (1968), Şenlikname (1972), Taşbaskısı (1975), Atlas (1976), Kül (1978), İstanbul Kitabı 1947-80 (1980), Deniz Eskisi (1982), Delta ve Çocuk (1984), Galata (1985), Güzel Irmak (198), Pera (1990), Dün Dağlarda Dolaştım Evde Yoktum (1993).
1982'de, bir şairin gözü ile doğayı ve her derde deva çağcıl bir aktar dükkanım sunan kokulu Şifalı Otlar Kitabı'nı ve otobiyografik anlatısı Uzun Bir Adam! yayımladı. 1994 yılında yapıtlarına bir de deneme/günlük ekledi: İnfemo(YKY, 1994).
Çok renkli dünyasını döktüğü günlükleri El Yazmalarına Vuruyor Güneş ilk kez 1983'te yayımlandı.
İlhan Berk'in son kitapları Kanatlı At (söyleşiler, 1994), Logos
(denemeler, 1996), Asılı Eros (çeviri şiirler, 1996), Poetika (1997), Kült Kitap (1998), Şeyler (2002), Yapı Kredi Yayınlan tarafından yayımlandı. Bataille: Erotizm, ölüm kadar yaşamın
olumlanmasıdır, diyecektir.
Bana gelince: özgürlük gibi insanın en yüce deneyidir. Sağ çıkılmayacak bir deney!
■ Fuarın bu yılki onur yazarısınız. Bu konudaki düşüncelerinizi almak isteriz.
- Hiçbir şey düşünmüyorum. Ben hiçbir şey düşünmeden, beklemeden yazdım. Hâlâ da öyle. Yazmak istediğim, hâlâ da yazamadıklarım oldu. Yazamadıklarım (ki çoktur) bağışlasınlar isterim. Hepsi bu.
Pera'dan vazgeçm iyor Pera üzerine yazdığı şiirlerle yıllarca 'Pera Şairi' olarak da anılan İlhan Berk adı artık Bodrum'la özdeşleşti. Am a o, İstanbul'a her gelişinde en çok sevdiği Beyoğlu'na uğramadan edemiyor. Eğer kalacaksa Beyoğlu'nun otellerini tercih ediyor. İstanbul onun için adeta sadece Pera'dan ibaret. (Fotoğraflar: Senih GÜRMEN)
Şairin hayatı yoktur ki...
■ Şiir üzerine çok düşünüyor ve yazıyorsunuz. Şiire, başladığınız dönemdeki bakışınızla bugün arasında bir fark var mı?
- Şiiri gittikçe zor yazıyorum, zorluğu yaşadıkça da asıl şiirin böyle
yşazıyacağına inanıyorum. Bu zaman da ona bağlanıyorum. Bir yılda yazdığım şiir iki ya da üçü geçmiyor. Artık buna yüksünmemeyi öğrendim. Kısaca, böyle bir değişimi yaşıyorum. Bu durum Necatigil'de çok başka oldu. Daha çok yazmaya başladı ölümüne yakın. Salâh Birsel'de de öyle oldu. Salâh her ay bir şiir kitabını dolduruveriyordu. Bir kitap yapmak istiyorum, ama çok mu çok zor ilerliyor. Dünle bugün arasındaki fark bu.
Şiir üstüne yazmaya gelince: Lirikler'in sonunda, ki şiir üstüne
düşüncelerimi yazmak istiyordum, baktım şiir oldu. Memet Fuat'ın ’dokunduğunu şiire çeviriyor' sözüne giderek ben de inanır oldum, böylece.
■ Şiirin hayatı diptedir, diyorsunuz. Ya şairin hayatı?
- Şairin hayatı yoktur ki, şair
şiirlerdeki hayata, hayat diye bakandır. Bu bende baştan beri böyle oldu.
■ Şiirde anlam arayanlara cevabınız...
- Anlam baştan beri bir bela oldu bende. Anlama her şey gözüyle bakmayı anlamıyorum. Türk şiirinin böyle bir yazgısı baştan beri vardır. Anlam (çağdaş anlamda) ilk kez Ahmet Haşim'le kırılmıştır. Asıl tokatı ondan yemiştir. Sezgi, duyum, onunla -kısa da olsa- yaşanır olmuştur. Böndür anlam... Her şeyi onun yarattığı sanılır. Akılcıdır anlam. Akılsa zehirdir. Bizim anlamla ilgimiz dolaylıdır, tek erk değildir. Büyük şiir hiç mi hiç anlam kokmaz, koksa da dolaylı kokar. Şiiri us yürütmez çünkü. Anlam Türk şiirinin bir hastalığıdır.
■ Şiirin gizli bir tarihi olduğunu söylüyorsunuz. Bunu biraz açar mısınız?
- Şiir gizli bir tarih kor, o gizliliktir yeri, orada akar, yaşar. Ele gelen bir şey değildir şiir. Yalnız ele gelmez de değildir: Görülmezdir de. Şiir minareden yere düşen bir taşın düşmeyip asılı kalmasıdır. ■ İhsan YILMAZ
F U A R IN
O N U R Y A Z A R LA R I
Tarih Onur Yazarları
