"Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?,,
Prens Sabahattin Beyin bu adı taşıyan eseri, 32 yıl sonra, yeniden basılmış
bulunmaktadır.
—İstanbul Muallimler Birliğinin tertip ettiği toplantının
büyük mânası
- —Demokrat milletvekillerine düşen bir hizmet.
H
A F T A ’ nm evvelki sayısı, Büyü k T ü rk M ü tefekkiri Prens Sabahattin B ey’ in vefatı g ü nüne rastladı. Biz, bu m üna sebetle, M erhum un şahsiyetine karşı du ydu ğu m u z hürm eti, h a y ranlığı ve aynı zam anda fik irleriy le olan m utabakatım ızı - kısa bir yazı ile de olsa - belirtm eği vazife bildik. A y n ı yazının sonu nda: “ Sa bahattin B ey’ in fikirlerin i yaym ak, ölü m den sonra olsun, T ü rk m ü n evverlerin e du yu rm ak ve İçtimaî m eselelerim izde ö lçü olarak kulla nılabilm esi için çalışm ak elim izde dir. V icdanıım ztn rahatlığını, hem m em lekete ve hem Büyük M üte fek k ire karşı, yani iki başlı olarak, bu hizm ette bu la ca ğ ız.” dedik. E V V E L K İ H A F T A Y A P IL A N T O P L A N T IE
evvelki hafta bu yazım ızın çık tığı gü n, bu hizm et yolu nd a yalnız olm adığım ızı sevinçle görd ü k . İstanbul M uallim ler B irliği’ nin m ü n evver m uhitini, ö m rü gu rbetlerd e geçen ve gu rbette ölü p gurbette göm ülen bu öz va tan evlâdının hatıralarına en sa m im î bir ku ca k olarak açılm ış bu l duk.E vvelki hafta, 3 0 Haziran C u ma günü, Sabahattin Bay’ in İsviç- rede vefatının 2 n ci yıldönü m ü Üniversite gen çlerin in M arm ara adlı lokalin de, İstanbul M uallim ler Birliği tarafından tertip edilen to p lantıya sedece m u allim ler ve p r o fesörler değil, g en ç öğren cilerd en en yaşlı tanınmış m ü n evver sim a lara kadar büyük bir m ünevver kitle iştirak etti.
Bu toplantıda, İçtim aiyat P ro fesörlerind en Z iyaettin Fahri Fın- dık oğ lu , Hilmi Z iya Ülken ile M er hum Sabahattin B ey’ in en sadık ve tek kadın m uakkibi terbiyeci ve m uharrir Nezahat N ureddin Ege Büyük M ütefekkirin İçtimaî mes- leği, ped a gojisi, T ü rk iyed ek i tesir leri ve şahsiyeti etrafında her biri birer iyi hazırlanm ış k on feran s d e ğerinde olan konuşm alar yaptılar. Serveti F ü nun’ un son üstadların- dan Şair H üseyin Siyret, M erh u mun ruhuna ithaf ettiği bir şiirini göz yaşlariyle oku du. Sabahattin B ey’ e b irço k zam an yakini olm ak m azhariyetine erm iş olan A h m et Bedevi hatıralarını, sık sık gelen bükâlarm kestiği cü m lelerle a n lattı. Fikir dünyam ıza hukuk m er diveninden yü kselm eğe başlıyan Dr. T a rık T u n a ya ve yine m ü kem mel bir hitabet vaadiyle edebiyat sahasından gelen yeni bir sima: Cahit T a n y ol, Sabahattin Bey’ in fikirleri ve şahsiyeti etrafında isa betli görü şlerini ortaya koydular.
N etice olarak bu toplantı, Sa
bahattin B ey’ in m elekhaslet şah siyetinin n uranî ve m anevî tesiri altında, fikrin ulviyetinden gelen
bir ruhanî hava için de devam etti ve hazır bulunanların göz yaşları arasında sona erdi.
V A T A N EV L Â D IN IN İSVİÇREDE K A L A N NÂŞI — M ÜTEFEKKİRİN MESLEĞİ ve FİKİRLERİ
T
oplantının kapanışı sırasında verilen bir takrir, hazır b u lu nanların ittifakıyle kabul e- dildi. Bu takrir, ço k yerin de, iki dileği ihtiva etm ektedir. Bun lardan birincisi, İsviçrede m edtun bulunan Sabahattin B ey’ in nâşının m em leketine getirilm esi için g e re k li teşebbüsün yapılm ası; İkincisi de Büyük M ütefekkirin vefatından sonra hakkında yazılanları ve son toplantıda söylen en sözleri ve k on feransları top la yıp bastırm ak.Bu kararlardan birincisi, m er hum un sahsma karşı; iyiliğe, d o ğ ruluğa, güzelliğe ve hakikî vatan severliğe, ahlâk kahram anlığına karşı gösterm eğe m ecbu r old u ğ u m uz saygı b orcu d u r ki bunu h ükü metim iz taınam lıyacaktır. Bilhassa D em okratlar, kendi yollarının ve prensiplerinin T ü rk iyed e ilk ve en anlayışlı vazıı olan Sabahattin Bey’ e karşı vazifelidirler. Bunu ken dilerinden ve M eclisteki hâkim e k seriyetlerinden beklem ek h akkı mızdır.
K ararlardan İkincisine gelin c e : İlmî bakım dan değeri son d ere ce b üyük olan bir fikrin ve İçtimaî M eslek’ in T ü rk iyed e tanınm ası y o lunda yeni bir adım teşkil ed e c e k tir ve yeni, kurtarıcı bir hareketin başlangıcı ola b ilecektir.
Sabahattin B ey’ in eserlerinden en m ühim m i olan (T ü rk iy e Nasıl K u rta rıla b ilir?) yine evvelki hafta İstanbul M uallim ler Birliği, T e r b i ye E n cüm eni’ nin 1 num aralı kita bı olarak yayınlandı. Bu kitabın ihtiva ettiği fikirler, T ü rkiyen in m uhtaç bulunduğu fikirler olarak, bütün kurtarıcı vasıfları ve d eğ er leriyle hâlâ taze bir haldedir. F a kat bu fikirlere n üfuz edebilm ek ve sahibini ve on un İçtim aî M esleğini tanıtm ak için reh b ere ihtiyaç va r dır, ki bunu da hakkında vu kuf ile yazılıp söylen enlerden m eydana gelecek bir eser sağlıyabilecektir.
Biz, büyük vatan evlâdının ruhu uçm uş beden inden de evvel, uğrunda bütün öm rünü tükettiği fikirlerinin m em lekete gelm esini ve yerleşm esini bütün m evcud iyetim iz le, tem enni ediyoruz. Onun ruhu, h iç şüphesiz, bundan, daha çok hoşnut olacaktır.
Tahsin DEMİ RAY
Ruhuna ithaf
Türk milletinin Cem ğibi Bedbaht ulu ferdi;
Gurbette faziletli hayatın sona erdi.
Düşman ğibi yurdundan atıldın, ne adalet...
Olmuştu mukaddem bu yolun yolcusu Mithat.
İsviçrede bir kuytu köyün bir bucağında,
Bîkes yaşadın fakr ile gurbet kucağında..
Günler, geceler gJfçti tevekkülle azıksız,
Bazan yediğin bir kuru ekmekti katıksız.
İrtanu kemâlinle, talâkatlı beyanın
Halindeki mahviyyet, asaletle lisanın
M eftun ederek kalpleri teshir ediyordu;
Her dinleyenin ruhunu tenvir ediyordu.
Takdirden âcizdi hükümet rüesası;
Hayranı kemâlindi senin garp uzaması
Gördün vatan uğrunda fazilet ğibi horluk;
Beşyüz senelik kos koca liir imparatorluk,
Beşyüz senelik şan ile beş yılda yıkıldı;
Yadellere kıymetli memalik bırakıldı.
Kurtuldu vatan... Başbuğumuz tasfiye etti,
Hariçte kalan Türkleri kurtarmaya gitti...
Müşküldü büyük imparatorlukta idare,
Bir orta vilâyette sığınmak idi çare.
Türkistanı kurtarmak için hayli savaştı...
Maksuduna en sonra şahadetle ulaştı.
Onlarda vatan gayreti, onlarda hamiyyet
Bir harika onlarda olan fikri siyaset.
★
E y doğru yolun yolcusu ruhun yaralandı,
Cehlin, garezin gözleri kör, elleri kandı...
Fikrin ne kadar doğru imiş gördü zamane
Harp yılları gösterdi Yemen halkı cihana, ( i )
Düşmanların yüzleri tarihi karartır,
Hakkın bile mü'minleri münkirleri vardır.
★
Gurbetzedeler yurdu hür İsviçre! muvakkat
Bir an için ettik biz o mazlumu emanet.
Ey hâki siyah verme onun cismine sıklet,
Bir kuş gibi üstünde gezinmişti o hazret.
Kurtlarla böcekler yem eyin toprak içinde,
Râhat bırakın nâşmı solgun kefeninde...
İncindi ne bir fert, ne nâçiz karınca,
Hiç sorgusu yok rahmetirahmana varınca.
İnsan idi... İnsanlığı takdis eden insan,
Bir dini uhuvvet idi kalbindeki iman,
Bilmem ki mukadder mi vatan toprağı bir gün,
Olmazsa, kalır nâşı da İsviçrede sürgün...
Hüseyin SİYRET
( 1 ) A s ır la r c a A n a dolu n u n asil ruhlu, fed a k âr evlâ d ların a m eza r olan Y em en v ilâ y eti M ü şir İzzet paşa m erhum un Y em en k u m a n d a n lığı esnasında m em leketin h u su siyeti a h va lin i tetk ik edeırek S abahaddin b ey m erhum un t e v sii m e’ zu n iy et usulün ü ta tb ik etm işti. Bu su retle um um î ha rb de Y em en bize b a ğ lılığ ın ı m u h a fa za eylem işti.
^
JKişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
