.HEMŞİRE P/M- Hastane projesinin bütün durum plânı

.HEMŞİRE

P/M-Hastane projesinin bütün durum plânı

P U E R T O R t C O İ Ç İ N R I C H A R D J. N E U T R A ' N I N H A Z I R L A D Ğ I M E K T E P V E H A S T A H A N E P R O J E L E R İ

Çeviren : Yüksek Mühendis Sahih Üstel

Mart 1945 Forum'dan Amerika Birleşik Devletlerinin Atlantik

Okya-nosundaki son hudut noktası olan Puerto Rico ada-sında muazzam bir İslâhat programı hazırlanmak-tadır. Programın gayesi Puerto Rico'nun hayat se-viyesini yükseltmek sılM, kültürel ve içtimaî du-rumu İ3İâh etmektir Programın mühim bir par-çasını bu maksatla inşa edilecek olan mektepler, hastaihaneler ve şehir dahilî ile şehir haricî sıhhat merkezleri teşkil etmektedir. İnşaatın projelerini Viyanada doğmuş fakat, şimdi Amerika tabiyetinde bulunan ve Kaliforniya eyaletinin İmar Müdürü o-lan Mimar Richard NEUTRA hazırlamıştır.

«Puerto Rico» 160 km. uzunluğunda, 56 kilo-metre genişliğinde ve 2 milyon nüfuslu dağlık bir adadır. Dünyada açlık ve sefaletin en mebzul oldu-ğu yer diye bilinen bu perişan köşe hakikaten fa-kirlik, hastalık ve cehalet membaıdır. Bununla be-raber tabiat Puerto Rico adasından güzelliğini esir-gememiştir; palmiyeler ve Hindistan cevizi ağaç-larının süslediği bir sahilden içeri doğru bakıldığı zaman dağların silueti arkasında güneşle aydınlan-mış bir sema görünür. Rüzgârları eksik olmayan bu

adada iklim mutedildir, hava ifrat derecelerde ku-rak ve rutubetli değildir. Suhunet vasati olaku-rak kışın 25 ,yazın da 27 derecedir. Birkag dakika sü-ren sağnaklardan sonra parlak bir güneş meydana çıkar. Bu güzellikler kairşısmda insanların asırla-rın kötü idarleri neticesinde getirdikleri pislik, fa-kirlik ve cehalet eserlerini ortadan kaldırmak, on-ların yerine tabiatın mevcut güzellikleri yanma in-sanların da güzel eserlerini koymak bir vazifedir. Amerika hükümeti Puerto Rico'da kendi namına bu vazifeyi başarmak için Mimar Neutrayı seçti.

Neutra «Puerto Rico» lu mimar ve mühendis-lerin yardımı ile 1943 senesinde sıkı bir faaliyete girifti. 150 köy için açık hava mektepleri projesi yaptı. Dahildeki dağlık mıntıkalarda hastalıkla mü-cadele için 128 adet sıhhat ve içtimaî yardım mer-kezi projelerini ikmal etti. Dört büyük mıntıka has-tahanesi ile adanın merkezi olan San İnan'da Tıb-biye mektebine bağlı beşinci bir hastanenin proje-leri de yapıldı.

Hastanenin menazır görünümü kare mimari tatbikat sistemi sıcak memleketler ikli-mine tamamen uygun bir şekildedir Haricî sahalar üzerleri veya etrafı hiç kaplanmadan ve neticede hiçbir masralî icap ettirmeden yardımcı sahalalar o-lar ak kullanılmıştır.

Sıcak memleketlerde tatbik edilmiş olan bina tipleri üzerinde etütler yapılmış, bilhassa ısıtma masraflarının olmamasından istifade edilmesi düşü-nülerek ona göre planlar hazırlamıştır. Meselâ sari hastalıklar pavyonu ile buna bağlı servis kanatı (hademe ve doktorların y.kanma odaları, sterilize ve malzeme odaları vesair) iki ayrı kroidor arasına tertip edilmiştir. Bu koridorlardan biri mikroplu koridordur, zira sari hastalıklar ile temas edilen ta-raftadır, diğeri ise temiz bir koridordur, çünkü de-zenfektion edalarının olduğu taraftadır. New York gibi soğuk iklimli yerde meselâ böyle çift kori-dor teklif etmek gayri iktisadî ve manasız olurdu, zira çift koridor inşaat, teskin ve havalandırma ba-kımından pahalı olacağından odalar ayni koridorun iki taraf: nda yapılıp te!k koridorla iktifa edilir. Neutra çift koridor yapmakla masrafı arttırmamış, sadece iklim şeraitinden istifade ederek çatıyı

uzat-mak suretiyle üstü kapalı yanları a^ık yardımcı bir sana temin etmiş ve koridor olarak kullannvştır. Bi-nrenaleyh bu tertip muvafıktır.

Neutranın ikinci tatbik ettiği şey de projelerini birer ünite halinde haz: layarsk odaların standardi-ze edilmesine ve muhtelif tertiplerde ve farklı yer-lerde kullanılmalarına imkân vermesidir. Ele alı-nan her hangi bir köyün veya topluluğun ihtiyacına göre oda miktarın: azaltmak veya çoğaltmak surtiyle ayni tipte ve ayni tertipte fakat muhtelif e-batta binalar yapmak mümkündür. Meselâ dersane odalarını ele clal:m; bu odalar tek olarak veya sıra halinde kullanılarak muhtelif uzunlukta mektep bi-naları yapılabilir.

inşaat sistemi olarak kasırga gibi şiddetli tesir-lere mütehammil standardize bi. betonarme sistemi kabul edilmiştir. Bununla beraber yol bakımından kötü bir vaziyette olan adada nakliyat güçlükleri de düşünülerek ve inşaat sistemini da kolaylaştır-mak bakımından delikli beton briket ve daha baş-ka fabribaş-kada mamul malzemeden de istifade cihetle-ri nazarı itibare alınmıştır.

HASTAHANELER :

Puerto Rico hastahenleri birbiryle merbut fa-kat ayrı ayrı olarak hizmet gören münferit gruplar halinde tanzim edilmişti; bu suretle gruplar birbir-lerinden daha iyi tecrit edilmekle daha güzel bir ıımumî tertip de sağlamıştır. Evvelce satın alınmış 120 ilâ 160 dönümlük arazi parçalarına ve sıcalk memleketlerin kendilerine has güzel tabiî dekorla-rı arasına inşa edilecek bu hsstahaneler gece ve gündüz kara ve denizden esen setin rüzgârları ala-cak şekilde cihettendi: ilmiştir. Aynı zamanda proje-ler istikbaldeki genişleme istidatlarını da göz önün-de tutmuştur. Hastalar, hasta bakıcılar ve talebele-ri ihtiva edecek birkaç katlı esas binalar merkezi olarak bir araya tertiplenmiş olup tek katlı yemek-hane ve doktor evleri de ayrı kollar halinde mer-kezî binalardan ayrılmaktadır. Sari hastalıklar pa-viycnu projesi de yapılmış olup her grupa ithal e-dilmiyecektir. Ayrıca esas hastahane binalarına ilâ-veten büyük bir çamaşırhane, laboratuar ve eczane gibi binlar da mevcuttur.

Ponce için yapılacak 600 yataklı mıtıka hastahane-si ile Mayaguez ve Caguas için düşünülen 500 ya-taklı ve Guyama için de 300 yaya-taklı hastahaneler-dir. Bütün bu projelerin en mühim vasıfları sade ve iktisadî oluşlarıdır.

Sıcak iklimli memleketlerde yeni bir devir aça-cak olan bu inşaat bu memleketleri teknik bakım-dan diğer ülkelerin seviyelerine çıkaracaktır.

ÖRNEK PAVtYONU :

Pek dar olan esas hastahane binalarının pavi-yonları önden arkaya iki taraftan gelen rüzgârlara açıktır. Müteharrik pancurlar odaları dört tarafı ka-palı oda şeklinden çıkarıp havadar, adetâ yan açık birer saha haline sokmaktadır. Paslanmaz telden yapılma sineklikler balkonlar da dahil olmak üzere bütün açıklıkları örtmekle sıcak memleketlerin za-rarlı böcek ve haşaratına karşı dahili muhafaza e-derler. Fazla miktarda sarkan ıçatı kısmı güneşin kızgın şualarını içeri geçirmez. Camlı pencereler ve mihaniki havalandırma tertibatı hastane bina-lar; nda az kullanılmış olup yalnız bazı tecrit oda-ları, doğum pavyonu ve ameliyathane gibi yerlere inhisar ettirilmiştir.

HASTABAKICI YATAKHANELERİ : Hastabakıcı yatakhanesi esas hastane gurubu binalarınd;n birini teşkil etmekte olup, resimde gö-rüleni 300 hemşire ve talebeyi barındırmaktadır. Bu örnek planı iki kanattan müteşekkil olup 6 katlıdır ve orta kısımda bir buçuk katlı bir çıkıntı solda mi-safir kabul ye lerini, sağda kütüphane ve ortada o-turma odasını ihtiva eder. Oo-turma odasından kapı-lar bir verandaya açılır. Sağ kanatta hocakapı-lar için bi-rer kişilik odalar ve baş hemşirenin dairesi bulun-makta olup sol kanat hasta bakıcılar için ikişer ki-şilik odalara taksim edilmiştir. Sol kanattaki odalar üst katlarda ve iki kanat için de aynıdır. En üst

ka-i a r e : ; ; I1İVJ

»

£ ö r b h [

i fi-BRE t

II t

. a ; f , • j"

.„.

Köy okullarının plânlan

dük

:

; n i T T i , - .

tın sağ kanada gündüz uyuyan gece nöbetçisi hem-şirelere tahsis edilmiş olup sol kanat güzel manza-ralı bir teras halinde bırakılmıştır.

SARİ HASTALIKLAR PAVYONU : Üstü kapalı bir irtibat yolu ile esas hastane bi-nasına merbut bulunan bu pavyon tek katlı ayrı bir, bina olmakla tecrit edilmiş vaziyettedir. T şek-linde bir plan olup Tenin başı hastalar için tek ki-şilik odalara tahsis edilmiştir. Bu kısmı ortasından uzanan bir kol ameliyat, laboratuvar, sterilize, kirli ve temiz çamaşır odalarını ve banyoları ihtiva et-mektedir. Bu ustalıklı plan ile temiz ve mikroplu odalar için ayrı iki koridor temin edilmektedir. Ev-velce de bahsedildiği gibi bu iki koridor sayesinde bir koridor yalnız hastalar ile temas esnasında

di-ğer koridor ise hemşire ve doktorlar dezenfekte edildikten sonra kullanılmaktadır. Çatıyı uzatmakla meydana gelen bu koridorlar inşa masrafını az art-tırmaktadırlar. ı

KÖYLER İÇİN SIHHAT MERKEZLERİ : Adanın dahilindeki külçük köylerde içtimaî yar-dım mahiyetinde s:hhî bir hizmet gören bu mer-kezlerin hastane kliniklerinden farklı oldukları ci-het ağır hastaları tedavi etmek için kullanılmayıp nastalık intişarına mani olmak ve verem ile zührevî hastalıklara müptela kimseleri periodik tedaviler ve vizitelerle sıhhî bakım ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılmalarıdır. İlâveten bu merkezler dağ-larda yaşıyan fakir halkın toplantı yerleri olup, ge-celeri domino oynamak veya bir gitarın nağmeleri-ne uyup geniş verandasında dansetmek istiyenlerin etrafındaki geniş sahaya sıralar koymak suretile konferans ve müsamere imkânlarını da temin etmiş-<tir.

MEKTEPLER :

o-Bir köy mektebi durum plânı dalarının açıldığı ufak bahçeleri hariçten muhafaza edeıler,

(1) Numaralı planda görülen örnek bir dersane odası havadardır, masa ve iskemleler sabit değildir, bütün odada sabit olan bir kara tahtadır. Bütün da-hilî kısımlar gibi burama da tavan kısmında birbiri üstüne iki istikamette uzatılan enine ve boyuna ki-rişlerden, tulanilerin üstü doldurulmamakta ve bu suretle daimî bir hava cereyanı temin edilmektedir. Tavanın mail olması ziyanın çalışılan kısımlara ak-setti: ilmesine yardım etmektedir.

(2) Numaralı planda san;t atelyelerinden bir nümune görülmektedir. Bu dersane uzatılan bir ça-tının altında teşkil edilen aç.k bir s:ha olup husu-sî bir maksata göre kullanılacağından dikkatle plân-lanmıştır. Resim masalar;, elektirik telleri ile

mü-cehhez masarlar, aletleri ile beraber marangozhane tezgâhları, demirtıane tezgâhladı vesaire, birbirle-rinden ayrı ayrı konarak çalışanları rahatsız etmi-yecek şekilde tertiplenmiştir. Bir tutkal işleri masa-sı, resim masamasa-sı, mavi kopyeler için su teknesi hep bir arada resimhane kısmını teşkil etmektedir. Yan-dan camlı ufak bir bölme bir kütüphaneyi, plan ma-sasını, hoca maması ve aynı zamanda da malzeme muhafaza yerini ihtiva eder.

(3) Plân, ev işleri laboratuvarı, sakin tedris mahallerinden biraz mesafede atelyelerin yanma konmuştur. İyi tertiplenmiş bir şekilde mutfak ve dikiş dikme odaları birleştirilerek oturma odasına açık ola, ak merbut olması suretiyle yemek ve ev idaresi derslerinin kolaylıkla aynı yerde verilmesi temin edilmiştir. Bu dersanede her iki cephe boyun-ca pencere mevcut olduğu için diğerlerinden farklı-dır; başka bir fark ta önünde bir farkta önünde bir verandası ve nümune bahçesi olmasıdır.

(4) Plân, çabuk servis işleri göz önünde tutu-larak tertiplenmiş bir yemekhanedir. Talebeler bir sıra halinde binanın bir tarafında olan el yıkama lavaboları önünden geçtikten sonra servis masası önünden de geçerek yemeklerini alırlar ve yemde salonuna girer, masalara yerleşirler. Yemekten son-ra talebeler kendi tabaklarını yemekhanenin diğer tarafındaki harici bir mahale götürürler, tabakları bir araya istif ederek bırakırlar; bardak ve çatal pı-çaklar bundan sonra mutfağın, bulaşık yıkama yeri-ne götürülerek bırakılır.

(5) Plân fen dersanelerini göstermektedir. Bu dersaneler hususî vaziyetler için hesaplanmamış o-lup bir zayiata mahal vermeden muhtelif maksatlar için tadilen kullanılabilir. Her fen dersinin kendi teşhir malzemesini uzak yerlerde muhafazaya ihti-yaç olmayıp yandaki ufak malzeme ve lâboratuvar odalarında hifzedilir. Esasen dersne odasında büyük bir teşhir masası, sabit dersane sıraları ve pencere önünde bir uzun sura vardır. Dışardaki fen bahçesi

— Devamı 234 üncü sayfada —

— 222 inci sayfadan devam — de, bilhassa mühimdir, zha burada toprağın ziraî imkânlarını etüt etmek ve müşahede maksatları için muhtelif böcek, kuş ve hayvan yetiştirmek im-kânları mevcuttur.

(6) Plân, giriş kapısı etrafına tertiplenmiş idare odalarım ihtiva etmekle beraber misafirler için bir kabul odasını, müdür odasmı, ve muallimler odasını da havi bulunmaktadır.

(7) Plân, talebeler ve hocalar için ayrı olmak ü-zere helâlam ihtiva eder. Erkek helâları yanında duşlar ve atletizm malzemesini muhafaza için bir oda mevcuttur.

UMUMİ TERTİP :

Mektep odaları namütenahi şekillerde tertiple-nebilir, fakat daima rüzgâra karşı cihetlendirilmeli-di'-. Bu sebeple kapalı avlular ve bildiğimiz blok sisteminde odaların tertibi ile yalnız bir cephede pencereler ile iktifa etmek muvafık değildir. Bunun yerine tek olarak sıralanmış münferit dersane oda-ları en muvafık tertiptir. Birçok tertip usullerinden resimlerde gösterilen üç misal avnı d°rsane odaları ile yapılmış pratik imkânları göstermektedir.

Birin-ci plcn L şeklinde olup yanında ayrı uzun bir bina vardır. 3u tertip murabba şeklinde bir saha içindir. Küçük s:ıı. 1ar ve helâlar ayrıca tek sıralı binada-dır. Yüksek sınıflar L harfinin ûzun dılında, sanat ve ev işleri dersaneleri ve yemekhane de amut olan diğer dılındadır. Bu tertip esası tşkil etmektedir. 1-kinci plân ayni esas üzerinden fakat uzun ev dar bir sahaya göre, üçüncüsü ise iki katlı olarak yapılmış-tır.

KÖY MERKEZLERİ :

Neutra planının en mühim hususiyetlerinden biri mektep, sıhhî merkez ve daha büyük köylerde de bir toplantı binası olmak üzere bütün binaların bir arada gruplandırılarak cemiyetin adeta bir fa-aliyet merkezini teşkil etmesidir. Burada gerek yer-li halktan gerek hocalar ve ziyaretçiler taraf:ndan tertip edilecek müzik ve çeşitli eğlenceler köylü-lere bu merkezin kendi mallan olduğu hissini vere-cektir. Aynı zamanda yaşlılar için de dikiş ve nakış kulüpleri, ziraat kongreleri, hayvan bakım kursları vesaire gibi tedrisat ve kurslar da düşünülmüştür. Bu maksatlara hizmet etmek üzere Neutra'nm bina-ları bir arada gruplandmlması iyi bir fikirdir.

— Bağı 224 üncü sahifede •— lanlardan biri Nemrudun bronz arslanlarına benze-mektedir. (4). Prof. Leorhard bu arslanlan, herkes-çe ön Firikya eseri olduğu kabul olunan Arsl ntaş kaya mezarının her iki tavafında yatmış arslanlara benzetmektedir. (5).

Gerçekten H. Th. Bossert'in Aalt - Anatolien adlı eserinin 264 üncü sahifesindeki 1023 numa-ralı resme bak'ldığı zaman bu benzerliği açıkça gör-mek mümkündür. Arslantaş kaya mezarının milât-tan önce 670 tarihinden önce yapıldığı, Perrot, Ram-say, Rober, Brandenburg v ediğer al imlerce kabul olunmaktadır.

Gerek hayvanlar hakımesi olan ilahe ve arslan-larrn, milâttan önce 7 inci yüz yıl eserleri olduğu kabul olunan İsparta; Efes ve Beotia eserlerine benzemesi ve gerekse hem konu ve hem de »z cok teknik itibarile Arslantaş k'va mezarına bezeme-sinden dolayı Amba-kava kav? mezarı m n mi1 âttan önce 6 ıncı yüz yılın başlemda yapıldığını tahmin ediyoruz.

Acaba bu mezarı yaus"lar kimdir? Helen sana-tile uğraşanlar belki de bir Helen eseri demeğe yel-teneceklerdir. Fakat biz bunu asla kabul etmiyoruz. Çünkü: Helenler bu tarihlerde ancak Paflasonvanm sahil şehirlerinde - bilhassa Sinop'ta - sömürge

kur-muşlardır. İçeriye hiç bir türlü nüfuz edememişler-dir. Bunun Yunan, Roma eski edebiyatı teyitîttiği gibi mevcut arkeolojik eserlerde göstermektedirler. Paflagony-'ya eski Yunan kültürü, milâttan önce 63 tarihinden itibaren Romalılarla girmiştir. Böyle olduğuna göre tarihler arasında derin uçurumlar vardır.

Biz bu eserin nereden geldikleri henüz kesin olarak halledilemeyen ve Dor istilâsından sonra Paf-lagonya'da artıkları kalaıı Gasîa (Kaska) larla ka-rışan Paflagonyalılar tarafından yapıldığını tahmin ediyoruz.

B i b l i o g r a f i :

S A N A T A N S İ K L O P E D İ S İ Yazacı : Celâl Esat Arseven

Fiatı : 175

Bu ansiklopedinin 4 üncü fasikülü çıkmıştır. (Ç) harfini içinde toplayan bu fasikülde (Çadır) 1ar hakkında dikkati çeken etraflı bilgi vardır. Tavsiye ederiz.

M İ M A R L I K 3 — 4