Dünyadan bir Vehbi Koç geçti

BAŞKENT ÜNİ

oo

o

ür Yayını

Kl t 93

Sayı: 2001/02 Fiyatı: I.OOO.O(K) T T T

MUSTAFA KEMAL

ATATÜRK, TANE

TANE ANLATIYOR:

"DİN NEDİR,

NE DEĞİLDİR"

GERÇEK BİR

DEMOKRAT:

KASIM GÖLEK

VE... SIRADISI

YAŞAM ÖYKÜSÜ

ÖZEL BASKI

ARMAĞANDIR

PARAYLA SATILMAZ

PROF. BOZER'İN

BEYİN FIRTINASI

YARATAN ÜSTÜN

DÜZEYLİ MANTIK

BİLMECELERİ...

Ülke Sorunlarını da mı Seyredeceğiz?... Mele Akyol Bir İkileme ve Hasankeyf... Orhan Velidedeoğlu Dünyadan Bir Vehbi Koç Geçti ...Can Kıraç Ay-Yıldızlı Forma Dünya Kupası’nda...Halil Kıvanç Atatürk ve D in ... Bütün Dünya Eve Yürüyüş... E. Cihat Aydoğan Şefik Kaplan ile “A n k a ra "... Eser Tulel Öğrendim ki ...

İlk A dım lar... Herşeye Gecikebilir İnsan... Çırağan Sarayı... Hatalarınızı Hoşgörüyle Karşılayıı Fotoğraflar: Kasım Gülek ...

Bir Masal Gibi...İnternet Mitolojiden Tıp Bilimine...Yaşar Öztürk Polisi Beklerken... plnar Doğangir Komşumuz ve G izem i...Nuray Bartoschek

Bugün İlk Gündür... Tamer Ayan Kış Aylarının Özlenen İçeceği: B oza... Çağan Şanad Paris ...Ve Geri Kalan Herşey ... Murat Özsoy Çocuklar da Bilirler A şk ı... Bora Çıracı ... Fatma Demirdöven Sil Baştan ... Miriatn Nelson darın Bedelidir... Hanri Benazus enin ...Arzu Bayrak nusunuz?” ...Rana Arım ... Çiğdem Ayhan 9 14 39 43 46 54 55

i

88 95 99 105 107 110 112 125 127 129 133 135 137 148

Gözümüz Aydın...

bu ay

“Sevgi Günü”

var

Yazarımız Can Kıraç, çalışma yaşamının tümünü birlikte geçirdiği, kendi tanımına göre

"patronu", yakınlarının gözlemlerine göre “dostu"

Vehbi Koç'u, ölümünün 5'inci yıldönümünde anıyor.

Dünyadan B ir Vehbi Koç Geçti

• Can Kıraç - Bütün D ü n y a•

A

ramızdan ayrılışının beşinci yıldönümünde, Vehbi Koç’u anarken, onun ve olağanüs­ tü kişiliğinin, iş dünyamızca 'iaha iyi anlaşıldığını sanıyorum, b e llik le “köşe dönme” tutkusunun yaygınlaştığı bir dönemde, genç giri­ şimcilere Vehbi Koç’un; “dürüstlük”, “çalışkanlık” ve “vatan sevgisi” ilke­ lerinin rehber olmasını diliyorum.

Vehbi Koç’un, seksen yıllık çalış- ma yaşamı boyunca, seçtiği hedefle­

re ulaşmak için gösterdiği çabaya, takipçiliğe ve engelleri aşmak için verdiği mücadeleye hayranlık duy­ mamak olanaklı değildir.

Aşağıdaki kronolojik dizi, Vehbi Koç’un yaşamında neleri gerçekleş­ tirdiğini özetleyen ilginç yaşam öy­ küsünün satırbaşlarıdır:

•1916 Koçzade Vehbi, 15 yaşın­ da, Ankara’daki Taş îdadisi’ni terk ediyor. Bakkal çıraklığı ve “esnaflık” dönemi başlıyor.

Bütün Dünya•Şubat 2001

•1916/1923 Birinci Dünya Sava­ şı, Osmanlı İmparatorluğu’nun çö­ küşü, Kurtuluş Savaşı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yılları Veh­ bi Koç’un iş yaşamına ve dünya gö­ rüşüne ilk harcı koyuyor: “Vatan için çalışmak kutsaldır” ve “Damla­ ya damlaya göl olur!”

•31 Mayıs 1926 “Koçzade Ahmet Vehbi” firması Ankara Ticaret Odası’- na kaydediliyor. 25 yaşında esnaflık­ tan “tüccarlığa” geçiş başlıyor.

• 1927/1937 Karaoğlan-Havuzlu Kahve Çarşılarından Ulus Meyda- nı’nda Ulus Han’a geçiş gerçekleşi­ yor. Vehbi Koç Ankara’nın saygın kişileri arasına katılıyor.

•1937 yılında Vehbi Koç kendi­ ni İstanbul’da sınamaya karar veri­ yor. Fermenecilerde Vehbi Koç ve Ortakları Kollektif şirketi faaliyete geçiyor. Vehbi Koç 36 yaşındadır.

• 1938 “Kurumlaşma” dönemi başlıyor: Ankara’da Koç Ticaret Anonim Şirketi Kuruluyor.

•1939/1945 İkinci Dünya savaşı sıkıntıları yaşanıyor. Vehbi Koç, ül­ keye parlak günlerin geleceğine inanarak “kadrolaşmaya” başlıyor. Devlet kurumlarında ve piyasada yetişmiş vasıflı elemanlarla “ortak müdürlük” anlaşmaları yapıyor.

• 1945’de “Yeni Dünya”ya yöne­ liyor. Vehbi Koç, Türkiye’nin gele­ ceğinin Batı dünyası olacağını sezi­ yor, Amerika’da “Ram Commercial Corporation”u kurduruyor.

•1946 yılında Vehbi Koç ilk Amerika yolculuğuna çıkıyor. “Sa­ nayileşme”, “kurumlaşma” ve iş a- damının “sosyal sorumluluğu” ko­ nuları Koç’un yeni hedefleri oluyor. Vehbi Koç 45 yaşındadır.

• 1946/1948 yılları arasında Vehbi Koç, CHP Kırklar Meclisi üyeliği ile

40

kendine yeni bir hizmet alanı açma­ ya çalışıyor. Etkili olamayacağım an­ layarak siyaset sahnesini terk ediyor. •14 Mayıs 1950’de Demokrat Parti iktidar oluyor. Vehbi Koç “Par­ tizan Hiikûmet”le mücadele etme deneyimi kazanıyor.

•1951’de Ankara Maltepe’de Vehbi Koç Öğrenci Yurdu açılıyor. “Cami” yerine “Öğrenci Yurdu” yap­ tırma ilkesi öne çıkıyor.

•1960 da Demokrat Parti baskı­ sıyla Vehbi Koç CHP'den istifa etti­ riliyor. 27 Mayıs 1960 İhtilâli oluyor. Vehbi Koç “Devletim varsa ben de varım” ilkesini açıklıyor.

•12 Aralık 19ö3’te Koç Holding kuruluyor. Özel sektörün kurumlaş! ması yolunda ilk büyük adım atılmış oluyor. Vehbi Koç 62 yaşındadır.

•19ö7’de Türk Eğitim Vakfı, 1968’de Vehbi Koç Vakfı kuruluyor. Vehbi Koç, Türk iş adamının “sosyal sorumluluğa” göstermesi gerekli olan harekete öncülük yapıyor.

• 1971’de TÜSİAD kuruluyor. Vehbi Koç, Türk özel sektörünü “baskı grubu” olmaya yöneltiyor.

•30 Mart 1983'te Vehbi Koç, Koç Holding Yönetim Kurulu başkanlığı­ nı oğlu Rahmi Koç’a devrediyor. Koç Topluluğunda “gençleşme” ha­ reketi başlıyor. Koç 82 yaşındadır.

• 1952/1985 boyunca, 33 yıllık bir süre içinde, şirketleşme ve sana­ yileşme hamleleri hızlanıyor. 100 şirketten oluşan “Koç Topluluğu” gerçekleşiyor.

• 11 Şubat 1987 Vehbi Koç “Yılın Dünya İşadamı Ödülü”nü alıyor.

• 1988’de Vehbi Koç Lisesi açılı­ yor. Eğitim alanında yeni bir aşama gerçekleşiyor.

•4 Ekim 1993’te Koç Üniversite­ si açılıyor ve ilk dersi Vehbi Koç ve­

riyor: “Atatürk’ü ve O’nun ilkelerini unutmayın” öğüdünü tekrarlıyor.

•1994 yılında Vehbi Koç’a “Bir­ leşmiş Milletler Dünya Nüfus Ödülü” veriliyor. Ankara, Keçiören’de Vehbi Koç ve Ankara Araştırma Merkezi kuruluyor. Vehbi Koç 93 yaşındadır.

•Vehbi Koç, ölüm günü olan 25 Şubat 1996 saat 18’e dek işlerini iz­ lemeye devam ediyor. 80 yıllık ça­ lışma yaşamı ve 95 yıllık ömrü An­ talya’da noktalanıyor.

Çalışmayı kendisi için bir yaşam biçimi yapan Vehbi Koç’un çarpıcı bir özelliği de yaşamını çerçevele­ yen sadelik olmuştur. Vehbi Koç’un

şu sözleri anımsanmalıdır:

“...En lüks hayatı yaşayabilir, en lüks yerlerde oturur, en lüks arabala­ ra binebilirdim... Bunlann hiçbirisini yapmadım. Çocuklarıma ve iş arka­ daşlarıma kötü örnek olmak isteme­ dim. Davranışlarımdan dolayı

piş-D ünyadan B ir Vehbi Koç Geçti

manlık hissine hiç kapılmadım. Ha­ yata bir daha gelsem yaptıklarımı ay­ nen tekrarlar ve devam ettirirdim."

Vehbi Koç, birçok yönüyle, alı­ şılmışın dışına taşan bir patrondu. Beklenilenden daha nazikti. İş arka­ daşlarını mahçup edecek, onları başkalarının yanında zor duruma düşürecek sözlerden kaçınırdı. İn­ sanları bakışıyla ödüllendirir, gülü­ şüyle cezalandırırdı! Karar verdiği konularda bile, kendi görüşünü, patron edasıyla açıklamazdı. Her or­ tamda ve her zaman yaşamı kendi kurallarına göre yaşama kararlılığı­ na karşın “demokrat patron” görün­ tüsünü bozmamaya dikkat ederdi.

Yaşamı boyunca, Atatürk’ün çağ­ daş uygarlık hedefine yönelmiş olan Vehbi Koç’u, ölümünün beşinci yıl­ dönümünde de, hayranlık duygulan- mızla anıyoruz. Vehbi Koç’umuzla övünmeliyiz. •

Can Kıraç’ın Vehbi K o ç 'la İlgili Bir Anısı...

1 9 7 0 ’li yılların başıydı. Bürom M ecidiyeköy’d eki L âlezar A partm a­ nında bulunuyordu. L âlezar Apartmanı, bir dön em “K oç İm paratorlu -ğ u ’nun ünlü ve ön em li b ir m erkezi olmuştu. G ünlerden b ir gün, yolcu­ lukta bulunduğum b ir h afta başında, Trakya d a k i traktör bay iim iz bir kamyonet dolusu kavun karpuzu, mevsim arm a ğ a n ı o la r a k b a n a getir­ miş, beni bu lam ayın ca d a hepsini ap artm an ın girişin e boşaltıp k a p ıc ı­ y a “Aman ne olur, Can B ey ’in dön ü şü n e d ek bu n ları b u ra d a id a r e edi-ver!” ricasında bulunmuş. Aynı gün, Vehbi B ey bir toplantı için Lâle-zar'a geldiğinde kavun ve karpuzları görm üş ve b a n a gön d erilm iş ol­ duğunu öğrenince, “B u n lan n iyilerini seçip a ra b a n ın b a g a jın a koyun ” talimatını vermiş! A rkasın dan d a “Can B ey e gelen a rm a ğ a n la rd a b e­ nim d e hakkım v ardır” açıklam asın ı yapm ış. K apıcıya “Bu sözü m ü Can Bey e aynen nakledersin, sakın u n u tm a’' dem iş.

Ben o g ü n den buyana, b a n a gelen a rm a ğ a n la rd a Vehbi B ey in p a ­ yının bulunduğunu h iç aklım d a n çıkarm ad ım . H er n e k a d a r, em ekli olduktan sonra, a ra m a ğ a n la n n arkası kesildiyse d e “p a tro n u n h akkı patronundur” in an cım ı ay n en koruyorum . •

41

İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi