İneklerde östrüs senkronizasyonu

\"l"I.ml.l>('rı~ .(2005), 21,J.4:2J-J2

iNEKLERDE ÖS

TRÜS

SENKRON

iZASYONU·

Bülent BülbOP Mehmet BozkurtAtaman2@

Oes

tr us

Syrıchromsa t ton

i

n Cat

tle

ÖZel:ineklerde östrüslermdoğru belirlerıebilmesi vebuişeharcananzamanın ezenuebümesı vönuroeyoğun çalışmalar yapılmaktadır" Sonyıllardabuamaç için,deQişikhormon oreoerauannmtekbaşınaveyakombınekullanıldığı östrussank

-ronizasyonprogramları geliştiril mi ştir. sabit zamanh tohumlamalarmbirliktekullanıldığ ı ösırüs sen kronızassonprogramları

uygulama kolaylığı, sakin kızgınl ık gOslerenhayvanların toh umlanmas ı na olanaksağlaması. ösnüs tespiti iÇin harcanan

zaman veişgüc:O kaybmıönlemesindendolayı sahaşartlarıncıatercihedilmektedir.Suni tohumlamauygulamasıytabırlikte ku lla nılanbusenkronizasyonprogram ları nınsahauygulamalarısıras ı nd aavantaj

ve

dezavantajlarınmortayakonularak.

en

uygunyönlemin seçilmesi,sığı rpopulasyonundanen

ust

düzeydefaydalanılmasıaçısındanoldukçaönemlidir. Anahtarxenmeıer:Ôstrüs,senkronizasyan,inek

Summary: Manyınaıs are being

me

ce

Ior

oesnus

delactionand reducing the time ıor this. In reten! years,

oesuus

synchronisationprograms were developedwhichdifferenl hormones are usedaıoneortcqemer.Because olepprcaton easmees.pmvidingtheartifıcial ınseminalionolcow wilhsotcestrusand preventing thetime andeeonwasteforoesmıs ceıecton. oestrus syrıctıronisation programswtıich usec wrth fixed-bmeartificial inseminationarepreleredin lieldccn

-drtions.Explaining advanıages anddisadVanıagesandchoosingltıe mostsuitablemeıhod ol synchronisationprograms

wtıichused wilh

nxeo-tsne

artificialinseminalionls veryimportantto benetilIrom callle

popuraton

.

KayWords:öesnus.synchronisatlOn, cow

Gırış

Östrüs senkrcnizasyonu. östrüs ve

OVU-tasyonunistenilen zamana göre plantanmas ı olarak

tan ımlanmaktadır (Diskin ve ark. 2002), ine klerde seksuel senkrcnizasvonun amaçları; östrüsün be

-Iirlenebilmesiiçin gerekliolangirişimleri kotaylaştmp

zaman kaybını azaltmak, ekstansif yetiştirme

koşullarında suni toh umlama kullanımını arttırmak, embriyo nakli için verici ve taşıyıcı hayvanların

öströsterr arasındaki zama n farkını orta da n

kaldırmak, östrüsleri kısa bir süre içinde top

-rulaşnrmak. postpartum 45-56. günde t

o-humlamaların yapılarak yılda bir yavru ahmının

temin edilmesi ve inekleri östrüs belirt iler ini

gözlemeden tohumlayabilmek şeklindeöze tlene bilir (De mirci 2000).

lneklerde östrüstenn doğru olarak be-hrlenemem esi reprcoüktit verimlili~i düşüren

faktör ler in başında gelmektedi r (Lopez-Gatius ve

veqa-Pneto 1990).Östrüs tespiti oranının yeter siz

otdu~u sürüle rde. östrüs senkronizasyonu ile bir -likte uyg ulanan sabit zamanlı tohumlamalann. östrüs tespitinin önemini azaltarak reprod üktif ve· rimhh~i arttırdı~ı belirtilmektedir (Xu ve Burton 1999).

lnekterde östrüs senkronizasyonu iki farklı

esasa göre yapılmaktad ı r. Bunla rdan biri; aikhk

hayvanlarda luleo litik etkili hormonlar kullanılarak korous luteum un ıuteohze edilmesi. diQeri ise pr o-gestagen uygulamaları ile kan prog esteron bo

r-monu düzeyin in yüksek tutularak

ös

tr

ü

s

ve

cw-resyonun engellenmesidi r (De Rensis ve Peıers 1999).Etkilibir ösırössenkronizasyo n yöntem inde.

ösuösıenn 12-24 saat içmde toplanması, yüksek östrüsve ovulasyon cevabının oluşması ve bir suni tohumlama uygulamasıyla yüksek gebelik oranının

elde edilmesiiste nir(Diskinve ark.2002).

Bu derleme ile rneklerde östrüs senk

-(ieh~Tarıhı 2-ı(lX.2005 0:: atamanet selcuk.edu.n

• Hulem 1l0LB LJL'un "Saha _Şanlanndaki lneklerdc _Farklı Östrüs Scnkror nzasyon Yön temlerin in Feruluc _{Üzerıne f.n.ısmın}

Araşunlması" ısimlı DoktoraTezindenozc tlenrmşnr.

I,B..hrı Da~da , Ul usl a ra rası Tarı m salAraştırmaEnsm usuMudu rlüğü .KONYA

Bl·IJH1L.ATM"li\N

ronizasyonunun araştı rlldlQı guncel çalışmaların bir

arayagetırilmesi amaçlanmıştır.

1.Progestagen lerle ÖstrüsSenkronizasyon u Prog estagenler, embriyonun uterusa imp -tanta svonu ve gelişimini, dolayısıyla gebeliQin devamını sağlavan hormcntardrr. Sterofd yapıda olan proge steronun ana kaynağ ı korpu s luteumdaki

tutea! hücre ler olmakla birlikte, plasenta ve adrenal bezden de salgılanmaktadır (izgür 1990). lneneroe

progesteronun yarılanma ömrü 22-36 dakikadır. Progesteronun kan dolaşımındaki

kon-santrasyonunun sabit düzeyde tutulabilmesi için sürekli olarak salquanmasr gerekmek tedir (Alaçam 1997b). Progesteron uygulanacak hayvanın gebe olma m a s ı na, herhangi bir genital enleksiyonu b u-lu n m am a s ı na ve ayrıca doğumonun üzerinden en az 30 gün geçmış olmasına dikkat edilmelidir

(Çoyan2002).

inek ve düvererde senkronizasyon amacıvıa ku llan ı lan progestagenler, oral, kas içi enjeksiyon,

deri altı implant, vaginaı sünger (sponj) veya p ro-gesteron salan intravaginal araç (PRID) şeklinde

uyg ulanabilmektedir (Cayan 2002). Alaçam

(1997a). ineklerde progestagenlerindaha çok PRID

veya kulak derisialtına yerleştirilenimplantşeklinde uygulandığı nı bildirmek tedir. Progestagenlerin uy -gulanmasüresi geneldebir diöstrüsevreslkadardır. Bu sure PRID için 12 gün, implant uygulaması için

ıse 9 gün olarak bildirilmektedir (Cayan ve Tekeli 1996).

Prog esteron uygulaması sırasında. olası fiz

-yolojik kcrpus luteum un regresyonunu sağlamak

için. uygulamanı n sonundaluteelttik bir hormon k

ul-lanılmahdır. Kimi zaman korpus luteum. p

ro-gestag en uygulamasından daha uzun süre etkili

olabilmektedir. Bu durum senkronizasyonu negatil yönde etkiler (Britt 1987). Progesteron u

y-gulamasının 18-21 güne kadar uzatılmasının In

t-rauterin ortamı ve spermatozoa transportunuolum

-suz etki leyerek fertiliteyi düşürdüğü

kaydedilme kted ir.Proge slero nun 7-12gün gibi kısa süreli uygulamaları n ı n, luteo litik birhormonlabirlikte

kullanılmasının fertilite açısından daha yararlı olduğu bildirilmektedir (Alaçam 1997a). Cayan

(2002), PRID'in uzaklaştmlmasmdan 24 saat önce yap ılan PGF2u enjeksiyonlarının senkronizasyon oranın ı arttırdığını belirtmektedir. Bu amaçla, pro

-gestagen uygulamasının bitiminden 48 saat önce

prostaglandin enieksiyonu veya progestagen uy

-gulamasının başlangıcı nda östradot kullanımı

onerumektedir (C avalierive ark.2003).

Demırci (2000), proges teron ve pr

es-taçla ndinlerin ko mbine bir şekilde uygulanma sının,

progesteron uygulama süresini kısaltması , gebelik Oranını arttırması, yalnızca bir PGF₂<ı uygulamasına olanak sağlaması, bütün senkronizasyon süresini kısaltması ve senkronizasyonOranını arttı rması gibi

avantajlarasahipolduğunubildirm ektedir.

Progesteron uyg ulamas ı bitimi nden 24 saat sonra enjekte edilen GnRH, LHsanrurmru uyararak

östrüs-cvoresyon arallQınl kısattmaktadır. Pr

o-gestagen uygulamasından 10-24 saat sonra mek -tere 1.0 mg, döverere 0.5 mg östradio! benzoate

enjeksiyonunun, prog estagen uzaklaştı rı lmas ı

ne

ösırüs aras ında ki süreyi kısaını"ı ve gebelik ora nını arttı rdlQıbildiritmektedir (Diskin ve ark.2002). '

Östradiol _{uygulamasının,} korpus luteumun ömrünü kısattmakla birlikte folhküler dinamik üzerindeki olumlu etkisiyle lertitıteyi yükselttiği be

-Iirtilmektedi r (Martınez ve ark. 2002). PRID

içerisinde [eıann kapsül içine verteşnrümtş olan 10 mg östradtot benzoat vagınadan emilerek l

u-teoüzıse yard ı mcı olmaktadır (Burke ve ark. 1999).

Ancak stklusun erken döneminde ösrradiofün etkili

olmadlQı, bundan dolayı da progesıagen uy -gulaması sonunda yapılan PG Fıu: enjeksiyonunun

daha avantajlı olduQu bildirilmektedir (Alaçam 1997a). PRID uygulamasıyla birlikte kullanılacak östradio lbenzoate'ın endüşük etkin dozu 0.75-1.0

mg'dır. Ostradiol uygulamasının başka bir nedeni

de, progesteron uyguıam asının tollikuler tazda

yapılması halinde ovulas yonu uyarması ve senk-ronizasyon oranını arttırmasıdır (Diskin ve ark. 2002).

1.1.lntravaqma! Spiral Uygulaması

PRID, 1.55 gr progesteron bulunan slikon ve

10 mg östradiol benzoate içeren kapsülden

oluşmaktadır. PRID özel bir spekOlüm yardımıyla

vagina içerisine yerfeşurüerek ortalama 12 gün süreyle tutulmaktad ır (Lemaster ve ark. 1999). Östrus.PRID'in_{uzaklaştı rılmasından}2·3 gün sonra

şeki llenir. PRID'in uzaktaşnrumasmoan 56 saat

sonra tek veya 48·72 saat sonra iki kez tohumlama

ya p nabtleceğt. takat

ösn

ö

sc

gözleyerek yapılant

o-humlamalardan daha başarılı sonuç alınacağı bi

l-dirilmektedir (Cayan 2002). Alaçam (1997a), duvelerde uygulama bitiminden 48. mekteroe ise 56 saat sonra yapılan tek tohumlamanın yeterli olacağ ını belirtmektedir.

Diskin ve ark. (2002), düveıer üzerinc e yürüttüklerlçalışm al a rında östrüs siklusunu n birınc ı dalgasının farklı safhaları nda 12 gün süreyle PRID

uyqularmştardır. Birinci grupt aki duvelerde PRlD'e

in

rupaılere PAID uygulamasına başlan ıldığ ında O. 5 mg, üçüncü rupta ilere ise 5 mg östradiol b nzoate erueksıvonu yapılm ıştır. Kontrol gru -bırndaki düvelere östradiol benzoate uygulanmamış ve böylece dört faklı plazma östradiol kon -santrasyonu elde edil miştir. Araştırıcılar, çalışma grubundaki düvelere uygulanan östradlol ben

-zoate'ındozuarttıkça plazma östradiol ve FSH

kon-santrasyonlarının azald ığ ın ı, ayrıca östradiol ben -zoate uygulanan düvelerde mevcut folliküler dalganın a reziye uğrayı p 3-6 gün ıçinde yeni bir dalganın gelıştiğinibelirtmektedirier.

Se suel sıklusun geç döneminde yapılan pr o-es eron uygulamasının. ovaryumda bulunan do-mınan folli

ü

tü n

omrünüuzatığ ıve gebeli oranının duşmesıne sebep olduğu bildirilme tedir (Penny e ark 2000). Yapılan bir araştı rmada (Xu ve Burton 1999), çalı şma grubunda i ineklere 1.9 gr p ro-gesteron ve jelatin kapsül içinde 10 mg ostradiol benzoate (controlled internal drug release dev/ce, GIDR) uygulanmış kontrol grubundaki ineklere ise herhangibirilaçuygulanmamıştır. Çalışma ve kont -rol grupları na ait gebeJIk oranları sıras ıyla %53.2. %63.7 olarak bulunmuştur. Çalışmagrubuna aitge -belik oranının düşü olması. on siyonel bir orpus lu eum yokluğunda uygulanan GIDA tarafından salınan proqes teronun, ovaryumda b i an

de-mınan olli ütün ömrünü uzatmasına

ba Ianmakadır.

Ayan ve ar . ( 999) çalışmalarında, GIDA

ut-tarnlara gerçekleştırilen farklı sen ronizasyon p rog-ramlarını karşılaştırmışlardır. Çalışmada I. grupaki ıne lerebuserelın+GIDA +PGF~o' ıı.gruptaki i nek-lere ise i.gruptakilere ek olarak GIDA çıkarıldıktan 10 saatsonrakas içiöstradto tbenzoate uygulanmış ve inekler sabit zamanlı olarak tohumlanmıştır. Osrüs ve gebelik oranları i. grupta %87.5 ve

o 8.9. ii grup a ise %96.5 ve %57.9 olarak b

u-lunmuşur.Araş ırmacıla GIDRuygulaması bi ikten Osaa sonra u ulanan mg östradlotbenzoate'ı n sen onizasyon ve gebeli oranlarını a .rdlğını ve se ronlzasyon programında sabi zamanlı to -humla a yapıl asının daha yararlı olduğunu vur -gutama adırlar. Ayrıca progesteron uygulama s resının 8 günden 12 güne uzatılmasının östrüs gorulmeoranını duşürdüğÜaraştırmacılartarafından bıldırmekedirler

Lemaster ve ark. (1999), 30 inek üzerinde yürütlükleri çalı şmalarında, PAID ile birlikte PGF,_{_o} ve ostraoıoı benzoate kullanımının etkınliğini araştrrmı şlardır. Araştırmacılar; PAIDuygulaması b i-ımınden 24 saa sonra 0.5 mg ostradlol benzoate enıe sıyonunun, os rüs süresi üzerine et isi

01-mama la bırI e. östrüs ve ovulasyona adar geçen süreyi ısal ığı ve sen ronızasyon oranın ı arttırdığın ıbeırtme tedirler.

1.2.DerialtıimplantUygulamas ı

Progesteronun derialtı implant şeklınde u

y-~ulama süresi ortalama 9 gündür (Çoyan 200.2).

Implant.6 mg norgestomet içermekte ve ımpıanun

kulak altına yerleştirildiğl gün kas Içı 3 mg

nor-gestomet + 5 mg östradiol valerate ernekte ecu-me tedir (DuHy ve ar . 2004). Implantın

yerleş'rilmesi sırasında uygulanan ostradıol va-ıerae enje siyonu hem ösrüs sen ronizasyonu emde gebeli oranını a ırma ad ı r. Os adıot l u-eolizisi hızıand ırmaka ve bö eli le proges eron uygulama süre 9 güne adar ısal ılabilme tedir (Oernirci 2000). ImplantÇı arı lmadan önc e yap ı lan PGF_2a enje siyonu senkronizasyon oranın ı

arttırma adı r Tohumlamalar ise implantı n uza

k-laştı rılmasından 48-72 saat sonra iki kez yapılma tadır. (Çoyan 2002). Britt (1987), östrüs g rüldükten sonra veya ösırüs belirtilerine

bakılmaksızın 54. saatte tek tohumlama

yapılabileceğinı bildirmektedir. Demirci (2000) ise,

sabıt zamanlı ohumlama ile östrüs belirtileri zlenere yapılan tohumlamanı n birleştirilmesi ili n dahauygunolacağını belirtmektedir.

cavauer ve ar (1997), 48 ine üzerinde yürü ü leriaraştı rmaları nda; ı. gruptakı ıne lere 4 günarayla iki kez kasıçi PGF~a enıe e emışter. ii gruba 10 günsüreyle implant, III.gruptakılere ımp­

lant + gebe kı srak serum gonadotropinı (P SG)

(implantçıkarıldığında) ve iV.gruptaki ineklere ise implant

+

PGF2u (implant çıkarıldığında) u

y-gulamışlardır. Araştırmacılar uygulamaların bı­

timinden östrüs, LH piki ve ovulasyona kadar geçen süreyi (mın -rnax.) i, II, III ve LV gruplarda sırasıyla : 41.2-155.6. 41.2· 148.3 ve 72.0- 84.0. 37.3-86.3, 35.7-95.6 ve 65.8- 1 .0: 30.8-57.0, 36.8·53.0 ve 60.8·82.5 ve 32.0-121.0, 37.8- 2 O ve 61.8-139.0 saat olara bulmu ardır.

Bu

sonuçlara gore araştırmacı lar norges ome

-ö

s

radiol

«

PMSGuygulamasının,çı doz PGF.u ve norgestome-östradiot PGF.a uygulamalarına

göre daha yükse ösrüs ve ovulasyon sen -ronizasyonuoran ısağlad ığ ın ı bildırmek edırler.

Penny ve ark.(1997), iki yıl boyunca aynı pro-sedürü izleyerekyaptıkları çalışmalarında, ineklere O.{)ün 5 mg norgestomet içeren irnptantlar ile b ir-likte 3 mg norgestomet + 5 mg östradlot valeraıe enjeksiyonuve 8.günde 15mg PGF_2u analoğ u uy-gulamı ard ı r. implanlar 10. günde uzaklaştırı imış ve bundan 56 saa sonraine ler sabi zamanlı o

la-IlllLBU L. ATA\ IAN

rak tohurtuanrr u şur. Çalışma sonucunda gebelik

oranı i yıı %56. 11.yılise %58olarakbulunmuştur. 1.3.Oral ProqesteronUygulaması

Oral progesleron uygulamas ı ile yapılan

senk-ronizasyon program ı, PGF~a enjeksiyonu sırasında

bütün lnekıenn geç luteal dönemde olacaq ı te -meline dayanmaktadır. Oral olarak uygulanan me

-lengestrol asetate (MGA),0.5mgfgünlinekdozunda

kullan ı lmaktadır. Ineklere 14 gün boyunca oral yol

-dan MGA ve uygulamanın bitıminden 1&18 gün

sonra PGF!<ı erqeksiyonu yapılır. osırüs gösteren

mektertohuml an ır(Odde 1990).

Ovaryumda aktif korpus luteum bulunmayan

Inekterde. proç esteron uygulaması. kalıcı loIJikül

oluşumunaneden olmaktadı r. Kalıcı folliküHerin

ovu-lasyonu ise tertilizasyon oranın ı düşürmektedir

(Martinez ve ark. 2001). Bu durum kısa sürelipr o-gesteron enjeksiyonu yapı larak ortadan

kaldırı labilmektedi r(Fike ve ark.1999).

Fike ve ark. (1999), yürüttükleri bir se

nk-ronlzasvon çalışmasında oral meıençestror asetete

+ progesleron ve ösrradiotenjeksiyonu, yaln ız me

-lengestrolasetateuygulaması ve çiftdoz PGF

_ıa

en

-jeksiyonunu karşuaşnrrmştardrr. Araştmcuar.

me-lengestrol asetate + progesteron + öst ra dio!

uyguıamasın ın bütün fertilite parametreleri üzerine

etkisinin diger uygulamalarla aynı ya da daha etkili

bulunduğunu ve östrüs senkronizasyonu için bu

yönteminuygunold uğunu bildirmekted irler.

Martinez ve ark. (2001), çalışmalarında 7 gün

süreyle MGA uygulamasının başlang ıcında GnRH

ve sonunda PGF~a enjeksiyonunun fertilite üzerine

etkisini araşturmştardır. Araştırmacılar, MGA uy

-gulamasına ek olarak, GnRH ve östradiol kul -lanılara k gerçekleştirilen senkronizasyon

prog-ramlarında, töllikuler dalga ve ovulasyonları n

senkronize bir biçimde geliştiğini ve sabit ~:.,manl ı

tohumlamalardan yeterli oranda gebelik elde e

t-tiklerinibildirmektedir ler.

1.4.Eniektabi Progesteron Uygulaması

Kı sa süreli progesteron ile birlikte östradto!

uy-gulaması, ovaryurnda bulunan lolliküllerde atreziye

neden olarak, yeni bir lolliküler dalganın gelişimini

sa~lamaktadır(Abdullahveark.2001).

Abdullah ve ark. (2001L. 20 inek üzerinde

yürüttükleri çalışmalarında . i. qruptaki inekıere O.

gün 2mg kasiçi östradtcı benzoale ve 200

mg

deri

altı progesteron.9.

q

ü

n

500 mg kasiçictoprostenot

ve 10. gün 1 mg ösrraoıoı benzoate enjekte

etmişlerdir. ikıncı gruptakiineklereiseO.gün 10 mg

kas içi busereun, 7. gün 500 mg kas içi do

p-restene l ve 9. gün 10

mg

buserelin enjekte

etmi şlerdir. Araştırmasonucunda.i

ve

II.gruplarda

östrüs oranını %100 ve %55.6, son emeksiyon ile

ö

sn

ü

s

arah~ını 0.7 ve 2.0 gün, ilk enieksiyendan sonra yeni folliküler dalganın başlama gOnOnO 3.6

ve

2.2'nci gOn ve son enieksiyon ile owıasvcn arasısüreyi 1.8 ve 1.6gün olarak tespitetmişlerdir. Araştırmacılar. seksüet siklusun hangi dönemde olduğ una bakı lmaksızın uygulanan kısa sürelip ro-gesteron ve östradtol benzoate enieksivonunun.

büyük folliküUerde atreziye neden olduğunu ve

bunu takiben yeni bir 10tlikOler dalga gelişimini uyardı{ıınl bücirmektecirter. Bunlara ilave olarak

senkronizasyon prctokcıu baş l ad ıktan sonraki 9.

gOncıoo rosteroı ve 10.gün ösuadıot benzoateu

y-gulamalarının senkronize everesvon gel i şimini

sağl adığı ifade edilmekted ir.

2. PGF

_ıu

ve Analogları ile Ôstrus Senk

-ronizasyonu

PGF_ıu• diöstrüs döneminin sonuna doğru ul

e-rus endometriumundan salgılanarak. ovaryurnda

bulunan fonksiyonel korpusluteumun morfolojik ve

fonk siyonel olarak regresyonuna neden olm a ktadır

(Izgür 1990). ineklerde PGF_2u ve _analogları l

u-teonzıst seöıamatenncan dolayı senkrcnizasycn amacıyla yaygın bir şekilde kullanılmaktad ı r. Bu

amaçla inenere.aktif bir korpu sluteum bulunduğu

dönemde tek ya da 10-12 gOn arayla çift en

-[eksiyon şeklinde uygulanmaktadır (Alan

v

e

ark.

1991).

Seksüet siklusun 5-18.günleri arasında pres

-taglandin enieksivonu sonucu korpus luteum reg

-rese olur. Kan progesteron bormenu düzeyi 12

saat lçmde düşer ve

lH

salın ı m sıklığ ı artar (Diskin

ve ark.2002).osırecıcıkonsantrasyonu 48·72. sa-atlere kadar giderek artar ve ortalama 4f!.96.

sa-atlerr.ıaamda öströs başlar.Ostrüsbaşlangıcından itibare~ 24-30. saatlerde ovulasyon şekillenir. Seksuel siklusun pro östrüs. östrüs ve metöstrü s

dönem lerinde yapılan prostaglandin e

n-[eksiyonta nnda ise siklus etkilenmede n devam eder(Alaçam 1997b).

Prostaglandin kullanılarak yapılan senk

-ronizasyon _{çal ışmalarında}enjeksiyon-östrüs_arailğl

siklusun dönemine, uygulama anında mevcut d

o-minant lottikOlOn bulunduğu evreye ve korpus lu

-leurnun gerileme hızına bağlıdır (Baklacr

ve

Vural

'999). Ayrıca bu aralığın, düvelerd e inekıere göre

daha kısa olduğu bildirilmekted ir (öcoe 1990).

Yapılan bir araştırmada (Alan ve ark. 1991), inek

gunleri) ve geç luteal d nemde (siklusun 0-14. günleri)yapılan PGF2u uygulamalarından sonra en·

[eksiyon-östrüs aralığı sırasıyla, 49 ve 49;54 ve 72 saat olarak bulunmuştur. Bu nedenle düvelerde ilk

tohumlamaların, enieksiyendan en geç 60 saat

sonra yapılması gerektiğı bıldirilmektedir. Alaçam

(1997a), duvelerin i incı enıe siyondan sonra 48-72. saatlerde i i ez obumlanabueceğlnl be

-Iırme edır

2 .Te EnJe siyonYöntemi

Bu yonem ikı şekilde uygulanmaktadır. Birincı yonemde, 6 gün boyunca östrüsıer gözlenir ve

ösırus gösterenler tohumlanır. Bu sürede hay

-vanların yaklaşık %30'u östrüs gösterı r. Geri kalan

0f070'ine 7 gün prostaglandin enjekte edilir ve

yaklaşık 3 gün ıçınde östrü slergöruıür.

Bu

öntemin

avanaj ı hormon tasarrufu sağlaması, dezavantaji

ıse 6 gün süreyle ös rüs gazlemi gere irmesidr (Sri 987 Çoyan2002)

i inci yöntemde ıse, once sürüde i bütünine -i re prostaglandin enıe te edilir ve 7 gün süreyle ostrüs gösterenler tohumlan ı r. Sekizinci gün östrüs

göstermeyenıere prostaglandin enjekte edilir ve

yak laşı k 3 gün içinde östrüsler görülür (Alaçam

1997b). Birinci prostaglandin enjeksiyonundan

sonra, süru içınde i ineklerin yaklaşı k %70'1ösrüs

goserır. Çılt enje siyon yontemine g re daha az hormon uııanımı gerekirmekle birli te 7 gün sureyle Srus gözlemıne ihtiyaç duyulması bu y emın dez vanajıdır(Odde 990).

2.2.Çi nrekslyon Yöntemi

Prostaglandinlerle yapılan senkronizasyon

çalışmaları nda IkinciPGF_ıuenjeksiyonuna verilecek

cevap, enjeksiyon sırasında diöstrüsün geç döneminde olan ineklerda, erken d nemde olan

ınekleregöre daha yükse olmaktadır(Xu veBurton

998). Ayrıca hayvanın si lusunun uzun sürmesi

halınde, birinci prosaglandın anje siyonundan sonra orpus lu eu un ormasyonunun geei mesı ve olliküler gelışımin asamasına (Ala çarn 1997a),

bazı durumlarda ise kısmi luteolizis şekillenebılmesine (Çoyan 2002) bağ lı olarak

senk-ronızasyon başarısıdüşebIImektedir.

2.2.1.11 gün ara ile çiftenjeksiyon yöntemi Prostaqland tnlerla östrüs senkronizasyonunda

ullanılan y ntemlerden biriside. 1 günaraylaçif doz pros aglandinenj ksiyonudur (Odde 990). Bu yon emde, onceden veya enıe iyonlar arasında

hayvanları n gözlenmesinegere yo ur. ine ya da düveler, birınci enjeksıyonda siklusun hangi doneminde olursa olsun, ıkincı enjeksiyon sırasında

ovaryumlarda aktif bir orpus luteum vardır

ve

prostaglandln enjeksiyonuna cevap verir (lıen 1998). Tohumlamalar östrüs görüldükten 10-12 saat sonra veya östrüs sernptornlanna

bakılmaks ızın ikinci enjeksiyonu izleyen 72-96. sa-atlerde sab t zamanlı olarak yapı lmaktad ı r (Brı

987). Aral ve çoıa (2004), 13 inek ve 13 düve

üzerind e yürüttü le çalışmalarında , günarayla Lm. yolla 500 mg c oprostenol enje te e işler. i i ci enje siyondan sonra

ö

s

rusleri gozleyere ve 72. saate kadar östrüsgöstermeyenlerı ıse bu sa -atte sabi zamanlı olarak tonurntamışıar ve ıne -lerde %50. düvelerde ise %43 gebelik elde

etmlş lerdtr.

2.2.2.14-16 gün ara ile çif enıeksıyony nıemi Bu y nternde inek ve düvelere 4 ya da 16 gün arayla çift doz PGF uygulanmaktad ır ikincı prostaglandın enje sıyonu için en uygun donemin seksüstsi lusun 3.günüolduğuve gün arayla

yapılan sen ronizasyon uygulamasının buna

uymadığı bildirilme tedır. Onaltı gün araylayapılan

senkronizasyonun ise, ilk emekslyondasiklusun 2

-6. aünlerı arasında bulunan inekler ikinci en

-jeksiyonsırasında aktifbırkorpusluteumasahip

ol-mayacaklarından dolayı uygulama şansı

bu-lunmamaktad ı r. Young (1989), 82 ıne üzerinde

yürüttüğü çalışmada, 41 ıneğe 4 gun aralıklarla.

4 !1eQeIse 1 günaral ıklarla 25 mgdınapros uy

-gUl3mış"e gebelikoranlarını sırasıyla 5 ve 4

olaraktespi emiştir. Araş ırmacı 4 günarayla

uy

-gulanan PGF, enje siyonunun daha uygun

olduğun~ belirtmektedir.

2.3.ÜçEnjeksiyonYöntemi

Alternatif olarak kullanılan O.. 10. ve 26. günlerde yapılan üç prostaglandin enjeksiyonu

yöntemı de tedavi süresinı uzattığı için tercih ed it-meme tedir (Young 1989).

2.4 Pazartesı-Pazartesi Y ntemı

Ösrus sen ronizasyonunda kullanılan diğer bir yöntemdir. Pazartesi günü sabah, büün boğa altı ineklere sütprogesteron tesi uygulanara pro -gesteron seviyesine bakılır. Progesteron düzeyı yüksekçıkanlara PGF_2a enjekte edilir ve östrüsbe -lirtisi gösterip göstermemelerine bakılmaksızın

perşembe ve cuma günü sabah iki kez to

-humtanırlar. Proges eron düzeyi

o

üsu

çıkanların

takip eden paza esi gOnü e rar progesteron düzeyi tespi edilir e aynı prosedür uygulanır Bu yöntemin avanajı ostrüs belirtilennın

gözlenmemesidır. Ayrıca büün çalışmalar ha a

HIll.Il t:1..A T/\MAN

3 PGF~" + hCG + Östradfo! Benzoate Kom

-binasyonu ile Östrus Senkronizasyonu

Luteal dönemde bulunan ineklere, luteelttik dozda cloprostenol enjeksiyonunu takiben 12 saat

sonra yapıl an 750 LU insan köryenik qonadotr opin i

(hCG) + 3 mg östracio ! benzoate uygulamasını

ta-kiben 48 saat içinde senkronize östrüsler

görülmektedir. Ancak , bu dönemde yapılanhCG +

ostradıol benzoat e uygulama dozunun yüksek

olması, ovutasyonu engellemekte ve kistik o

ver-yumların geli şmesine neden olmaktadır

(Lopez-Gatıus2000),

Lopez-Gatius ve Vega-Priet o (1990) yaptıkları

çalışmada, ovarvumrennc a korpus luteum bulunan

78 ıne{ıe 500 mg ctopros terot kas içi, bundan 12

saat sonra 750 LU hCG +3 mg östradio!benzoate

enjekte etmişler ve cıoorostenot enjeksiyonundan

48 saat sonra suni tohumlama uyqularmştardır.

Kontrol grubu olarak bırak ılan 115 ineği iso östrüs belirtileri görüldükten 8-15 saat sonra to

-humlamışlardır. Gebel ik oranları çalışma ve kontrol grubunda sırasıyla %4 6.7 ve %51.3 olarak bu

-lunmuştur. Araştırmacılar, prostaqıandm u

y-gulamasından 12 saatsonra yapılan 750 LU hCG +

3 mg esuacıoı benzoate'ın tenilitey i erttumaorqım

vurqutamak tadırta r.

Prostagla ndin uygulamasından sonra hCG + östradio ! benzoate eniekstyonunun en uygun do -zunu belirlemek amacıyla yapı lan çalışmada, lutec.~

dönemde bulun an 1682 ineğe 500 mg cıoproaterot enjeksiyonu yapı lmışve inekler

oç

gruba ayrılmıştır. Clopros teno! uygulamasından 12 saat sonra. ı. gruptaki rnekters. 250 LU hCG +1 mg öst radolbe n-zoate,ii. qruptekite re: 500 LU hCG +2 mg östradiot benzoatevelll.gruptaki inekle re ise:750 LU hCG +

3 mg östra dio! benzoate enlekstyonu yapı lmış ve çalışma gruplarındaki bütün Inekler.cıccrcste-otu y-gulamas ından 48 saat sonra tohumlanm ışt ır. K ont-rol grubundaki meklere. herhangi bir tedavi uy

-gulanmamış ve sabah östrüs gösteren ler aynı gün

akşam, akşam östrüs gösterenler ertesi sabah to

-humlanmı şlard ı r. Çalışma grubundakitüm inekle rde

c1opros tenol enjeksiyonunu takiben 24-36. saatler

aras ında östrüsgörülm üş, geb elikoranları i.II,111 ve

kontrol gruplarında sırasıyla %39, %34, %31 ve

%36 olarak bulunmuştur. Araştmortar. e'ooros'enot + hCG + östradio l benzoate ile yapılan

senk-romaasyon programının , östruste n qözlerneksizinto -humlama yapmaya olanak sağ lad ığ ı nı ve düşük dozda yapılan hCG + östradio! benzoat e uy -gulamaları ndandahayüksek gebetikoranı elde edi-lebileceğini beurtmekte dirter(Lopez-Gatius2000).

4. GnRH + PGF_2u Kombınasyonu ile Ostrüa

Senkroniz asyon u

ineklerdeGnRHuygulanarak lollikülergelişme

ve daha sonra da prostagland ineniekstyonu ilet

u-tea l regresyon oluşturularak

ö

s

n

cs

se nk-rcntzasyonu sağlanabilmektedir (Lemaster ve ark.

2001, Tek ve ark. 2003). Luıeonzt sm

senk-ronizasyonu amacıyla yaygın olarak kullanılan

PGF2a ve analoqlanna verilecek cevabın yüksek olması, uygulama esnasındaki folliküler dalganın durumuna bağlıdır (Kaya ve ark. 1999). Bundan dolayı prostaqıandin enieksiyc nu sırasında olgun

bir korpus luteum bulunması yan ı nda, tuteoltzts! uyarmadan önce bir GnAH analoğu ile folliküler

dalganın senkroniz e edilmesi de yüksek

senk-ronizasyon oranı sağlamaktadır (Xu ve Burton 2000).

ineklerde lolliküler _gelişim gruplar halinde _cı­ maktadır. Fofltküler dalga, bir grup loll ikülün (4-6

adet) senkron ize bir şek ilde geli şmeye

başlamasıdır (Diskin ve ark. 2002). Gelişen

[ol-likOllerin çapı 4-5 rnm'ye ulaşnğmda. içl erinden bir

tanesi dominant lollikür olarak gelişimine devam

ederken diqerlerl atreziye ol maktadırla r (Garcia ve

ark. 1999). lnekferde bir seksüel stkrus boyu nca

genellikle2 veya 3,daha az olarak da 1 veya 410 1-ükülergelişim dalgası görülmektedir (Bülbül veAta -man 2003 ). Sirois ve Port une (1988), fcllik uler

gelit imdalgalarının ortaya çıktığ ı siklusqünlennl ;2 dalgalı siktustarda2ve 11,3dalgal ı siklusl arda 1.9,

904 ve 16.1,4dalgalı snıcsıaroa ise 2,8, 14ve 17

olarak büdumekteduter. Aktif korpus luteum varlığında gelişen dominant lolUküller, LH satqrsım

uyaracak yeterli ôsıroje ne sahip olma masından dolayı arrezıyeuğrarlar. Korp us luteum regresyonu

sı r ası nda ovaryumd a gelişen dominant foüikül. yüksek LH salını mı ndan dolayı ovulatör follikülh

a-linegelmektedır(aocneveBoland 1991

i

.

Her lolliküler dalga; ortaya çıkış. seleksryon.

dominantlık, atreziye veya ovurasyon safhalarını

içeren 7·10günlükbiryaşamsüresinesahiptir.Her

birdominant lo Uikül belirli bir dönemd eovule olma

veteneqin e sahiptir. Eksojen olarak uyarılan l

u-teolizıs veya proq esteron uygulamasının son

-tandmlması ile östrüs ve evetasvon arasındaki

s

ü

re.

uygulamalar sırası nda ovaryum

ö

zenro eu

folliküler dalganın satbasma bağlıd ır. Bu uy

-çularnatar sı rasında inekte seleksi yona uğram ı ş bır dominant failikü l varsa östrüs 2-3 gün içinde şekilteomekte. lolliküler gelişimin seleksiyendan önceki dönemde olması halinde ise 3-7 gün sonra

inckkrdı'Ösırüs."

Senkronizasyonu takiben gelişen ösırös

başlangıcında, ovaryumda yeni seçilmiş bir do-minant follikül bulunmas ı önemlidir(Beardenve

Fu-quay 1997), Östrüs senkromzasycnu başarısı için

do m i na ntl ık süresinin 4-12 günarasında olması

ge-rektiği . bu sürenindaha uzunolması halinde ise ge-belik oranında önemli düşüşler olacağı bil -dirilmektedir. Bundan dolayı totltküler dalganın

kontrol edilmesi. özellikle yeni bir dalganın ortaya

çıkışı yl a östrüs başlangıcının kısa zaman aralığında

toptanmasuun. yüksek gebelik oranının elde ed il-mesindeönemliolduğu vurgulanmaktad ır(Diskinve

ark.2002).

GnRH enieksiycnu. endojen LH salınım

süresinin yarıs ı kadar bir süre LH salınım.

sağlamaktadır(De Rensis ve ark. 1999).Bunun so-nucunda lutemizasyon veya ovaryumoak! dominant lollikülün ovulasyonu gerçekleşerek yeni bir senk -ronize dalga geli şmektedi r

teavanert

ve Macmillan

2002).GnRH erueesıvonu seçilmiş bir dominantt

el-likül varlığı nda yapılırsa ortalama 1.6:tÜ.3gün conra ovutasycngerçek leşmektedir(Diskin ve ark.2002).

Bu yöntemin esası. GnRH kullanarak telüküter

gelişimi senkronize etmek ve prostaglandin kul -lanarak luteal regresyon sağlamaktır (Castilho ve ark.2000.Bormanveark. 2003).Prostaglandinkul

-lan ı larak gerçekleştirilen luteolizisten 7 gün önce GnRH uygulanır ve prostaglandin enjeksiyonundan 36-48 saat sonra ikinci bir GnAH ovulasyonu

sağlamak için enjekte edilir (DeJarnette ve Marshall 2003). Birinci GnRH enjeksiyonu sırasında ovar-yumda bulunan dominanttolftkütya ovuleolur ya da luteinizasyona uğrar. Her iki durumda da 7 gün sonra yapı lan prostaglandin enjeksiyonu snaemoa ovaryumda bulunacak olan korpus tuteum lize olur ve bunu bir östrüs takip eder. ikinci GnAH en-jeksiyonu sırasında yeni bir dominant lollikül bu-lunur. Birinci GnRH enieksıyonu sıras ında ov ar-yumlarda bulunan telüküter dalga dominantlıktan

daha önceki bir dönemd e ise ikinci GnRH en-jeksiyonu sırası nda bu enjeksiyana cevap ve -rebilecek safhada olacaktır. Her durumda inekler ovaryumlannda. LH sahrnrruna cevap verecek do-minant folliküle sahip olacaklard ı r. ikinciGnRH uv

-gulamasından 16 saat sonra yapılan tek tohumlama ile maksimum gebelikoranıeldeedilebilir (Diskinve

ark.2002).Buyönteme "Ovsvnchprotokolu"adı ve -rılmek tedir(Kawate veark. 2004) .

Seksuel sikıusun herhangi bir döneminde uy-gulanan GnRH. mevcut dominant folliküllerin ovu -tasyonuna veya atrezlslne neden olu: ve

con-rasında gelişen korous luteumda bulunan luleal hücreler progesteron salgısı nı arttmr. Ayrıca tuteal

dönemdeuygulanan GnRH,LHsalınımın ı uyararak Lj-l'nm tuteotropik etkisinden dolayı proqesteron sahrurm arttmr (Kaya ve ark. 1999). Diğer taraftan GnRH ...PGF_ıa enjeksiyonlarından sonra bazıinek -lerde yetersiz

nrteonnsten

dolayı başarısız sonuçlar

alınabileceği bildirilmektedir (Tek ve ark. 2003).

Ayrıca. GnRH ... PGF2u yöntemiyle yapılan s

enk-rencasvon uygulamalarında. GnRH

en-jeksiyonununyapıldığı östrüssiklusu gününün elde edilecek gebelik oranını etkilediği belirtilmektedir (Moreira ve ark. 2000). Bu konuyla ilgiliolarakTa -ponen ve ark. (2000), seksüe! siklusun ilk üç gününde yapılan GnRH uygulamalarının . takip eden bir hafta boyunca progesteron seviyesinde

düşüşe neden olduğunu ve bu dönemde yapılan

PGF20: eruekstycntanm takiben tohumlanan inek -lerden elde edilen gebelik oranları nın düşük

ola-bileceğini vurgulamaktadırlar. Yamada ve ark. (2002) ve Kawate ve ark. (2004) ise GnRH + PGF:ıu uygulamalarında GnRH enjeksiyonların ın

geç luteal dönemde yapılması halinde geberik

oranının düşükolabileceğini bildirrnekteduter. Kaya ve ark. (1 999)'nı n GnRH + PGF₂₀ k om-binasyonu ile çift doz PGF1cx uygulamal arı n ı karşıleşurmak amacıyla yaptıkları bir çalı şmada. senkromzasyon ve geberikoranlarıGnRH +PGF2cx

grubunda %100 ve %60, çift doz PGF2,. grubunda ise %80 ve %40 olarak bulunmuştur. Araştırmac ı lar ösırcs senkronizasyonu amacıyla GnRH • PGF2a kombinasyonunun kullanılmasının daha yararl ı

olacağını bildirmektedirler.

S. hCG + PGF

ıcx

Kombinasyonu ile Östrüs

Senkronizasyonu

[neklerde hCG uygulaması sonrası artan LH, GnRH enjeksiyonu sonrası artan uroarı daha yüksek oranda luteinizasyon sağl a m a ktadı r.

Dolayısıyla östrüs senkronizasyonu oranı artar ve cosn kaliteside yükselir (DeRensisve ark 1999).

Tek ve ark. (2003). 117 adet Holstein inek üzerinde yaptıkları çalışmalarında. i. gruba kas içi, O.gün 2000 LU hCG. 7. gün SOO mg cloprosteno! ve 9. gün 12.6 mg buseretin esetate. II. gruba. O. gün 12.6 mg buserelin asetal e, 7. gün SOO mg crcorosteror ve 9.gün 2000 LUhCG enjekte e der-ken, lll. gruba ise. 11 gün arayla iki kez 500 mg cloprcstenct uygulam ı şlard ır. Bir ve Il. grup ta kı inekler 9. gün hormon uygulamalarını takiben 12. ve 24.. 111. gruptaki lnekter ise ikinci cıcorostercr

enjeksiyonundan sonraki 60. ve 84. saatlerde l

o-humlanmışlardır. Araştırma sonucunda L, il ve llL. gruplardaki dominant follikülgörülme oranı %82.1,

veya GnRH uy

-PGFlu enieksıyonu uygulamasına göre kısaını~ını

vur-Hl!LUUı. .ATAMA)\;

%87,2 ve %79.5; 28. günde tespit edilen gebe lik

oranı %66.6, %5 3.8 ve %46.2: dominan t folliküle sahip hayvanlarıngebe likoranları %81.2,%61.8ve %58.1 ve 55. günde tespit edilen gebelik oranları

ise %58.9, %48. 7 ve %4 1.1 olarak şekülenmtştn. Araştırmacılar: i. grup ile II.grup ve ıı. grup ile LLL.

grup arasında elde edilen dominant follikül, 28. ve 55.gün gebelik oranlarının istatisuki olarak benzer

oıduq unu belirtmektedirter. Anca k, i ve iii. grup arasmoaki dominant follikOle sahip olduQu tespit edilen hayvanların gebelik oranları ile 28. ve 55. günlerde elde edilen gebelik oranları arasındaki

fark ın, istatistiki otarak birinci grup lehine önemli olduQubildirilmektedir.

De Rensis ve ark. (1999), postpartum 55-90.

günler arasındaki 132 inek üzerinde yürüttükieri

çalışmalarında inekıert Oççruoaayırmışlardır. Birinci gruptaki ınektere kas iç i 12.6

mg

buserehn en -jeksiyonundan 6 gOn sonra 150 mg PGF₂₀ analoğu enjekte etmişler, 2.gruptaki ineklere 2000 LU h';G

uygulamasını takiben 9 gOn sonra 150 mg D -cıcprcstenoı uygulamışlar ve 3. gruba ait ineklere ise kas içi olarak 2000 LU hCG enjeksiyonundan 6

gün sonra 150 mg ö-cıcorcsterot eniekstyonu

yapmı şlard ır. Sabah östrüs gösteren mekler aynı gOn öğled en sonra, öğleden sonra ösırü s gösterenler ise ertesi gün sabah tonumtantmştır. Araştırmacı lar, her üç grup arasında östrüs senk -ronizasyonu ve gebelik oranları açısından istatistiki bir lark olmamğmr ve östrüs senkrc ntza s yonu için

GnRH+PGF~. veya hCG+PGF

_ıa

kom

-tunaavonıan rn n herhangi birinin başarıyla ku l-ıarnlabueceqinrbildirmektedirler.

çcven ve ark. (2003) 30 inek üzerinde

yOrOttOkleri bir çalışmada, i.gruptaki ineklere 20 mg GnRH + 7 gün sonra PGF_ıu' 11. gruptaki tneklere 3000 LU hCG + 7 gOn sonra PGF_ıa ve llL. gruptaki tnekle re

tse

11 gün arayla çift doz PGF_lu enjekte

ederek senkrönizasyon uygulamışlardır. Ortalama

enjeksiyo n-ö strOs aralı~ı ve enleksıycn-ovulasyon aral ığı i, ii ve III. gruplarda sırasıyla 52.2±1.69 , 48.4j;1 .34 ve68.~1 .31 ve 70.4j;1.17 ,67.3±1.36 ve 90.6±2.1S saat olarak tespit edilmiştir. Senk -ronizasyon ve gebelik oranları ise birinc i qrupta

%100 ve %100; ikinci grupta %8 0 ve %60 ve üçüncü grupta ise %60 ve %30olara ktnrunmuşnıt. Incelenen paramerretenn hepsinde i ve ii.gruplar ile llL. grup arasındaki fark istatistikiyöndenönemli bulunmuştur. Araştırmacılar, inek ve duveıerde östrüs senkronizasyonu amacıyla luteolizisi uyar -madan önce bir GnRH analoğu ile lollikürer dal·

ganın da senkronize edilmesinin daha yüksek

ösırü s senkronizasyonu sa!}ladl!}lnl bil

-dirmektedirler. Ayrıca hCG gulamasından 7 gOn sonra yapıımasının, çift doz PGFl<ı

eniekstyon-ösnüs aralığını

gulamaktadırlar.

Sonuç

Sonuç olarak, ineklerde uygulanacak

se

r

e-ronizasyon programı seçinrken.amaca yönelik o la-rak her program ın avantaj ve dezavantajları göz önünde tutulmalı, senkro nizasyon başarısını e t-kileyebilecek faktörler iyi analiz edilmeli ve varsa olumsu zluk lar elimine edildikten sonra en uygun senkronizasyonprogramıseçilmelidir,

Kaynaklar

Abdullah P, Williamson N8, Parkinson TJ, Pathalla M (2001) Comparison ol oesırus svnctıronrseuon pr og-rammesindairycame usıng cestraoıot benzcaıe. srcrı­

acıing p.ogesterone andeloprosıenol, or buserenn and

cIoprostenol.NewZealand VetJ;49(5).201-21 0

Arecem E (1997a) Üremenin Denetlenmesi. In "Evcıl

Hayvanıarda ~um ve lnfertilıte"_ Ed, E Aıeçam. Me-dısan,Ankara59·68

A1açam E (1997b) Hormonların Klinik kullanımları In

"Evcil Hayvanlarda~um velnternlne" Ed E Alaçam Medisan,Ankara 31-44

AlanM, Çoyan K. Aksoy M,Tekeli T, IŞık K, Sezen S (1991) rnek ve ccveıerce döstrüsün erken ve geç dönemınde uygulanan juprosücrün enıeksiyon-OstrOs

aralığı ve gebelik oranları üzerineetkisi. terenan Hay AraşEnstOerg;31 (1·2)'42·51

Aral F. Çolak M (2004) Esmerırk inek ve ocveıerce

GnRH· PGF2 alfa-GnRHve PGF2 alfa ileöstrusve c vu-lasyonsenkronlzasyonu ve dOlverim performansı. TJ ol VetandAniSei: 28:179-184

Baktacı C, Vural R (1999) pcveıeroe co prostenct uy -gulamClsı sonrasında konsepsiyon ve embrıyon ik ölüm

oranlarının kan progesteron hormonu düzeylerın ın

Olçümüilearaştırılması. taıetanHayAraş EnsOerg,39

(2):25-39

Bearoen HJ,FuquayJW (1997)geprccucwe Process

in-Applied AnimalReproduction",4thedıtıon, ASimon& scnusterCompany,USA.52·141

Borman Jr

s

,

Radclift RP. MeCormaek Bl, Kojima ı;:N. Partsrson

'>J

.

Macmil1an Kl el all (2003) Svocn

ro-reseuon

{ j cesırus in oaey cows using prostagl anet ın

F2c gonadotrophin-relaasing normone. andoestreoıor cypionaıe. Anim ReprodSci:76:163-176,

8rill JH (1987) lrdoctıcn and Synchronisation ol övu -tanort.In-a eprcc uctcnin Farm Arumals". Ed by ESE Halez.5th edilion.lea& Febiger,Philadelphıa 507-516 Burl:e CR. Boland MP, Macm ıllan Kl (1999) Ovanan responses to proqestercre andoestradiolbenzoaıead

-ineı.lt'rdC'ö. e u,•••

mınıstered Int ra vag ınally durıng coestrus m cente. An ım

Reprod

se:

55 23-33

Bulbul B,Alaman MB (2003) inek vedavalerde fo nikQler gelışım veterulueyeetkisi.TOrk Veteriner HekimlIOl Der -gısi, 15(2):56-63

ce s uın o e, Gambmi ALG,Fernandes P. Tnnca LA, Te

-netra

AB, BarrosCM (2000) Synchronizationol

owrauon

ın crcssbrec daıry terters usıng gonadoııophin'releasıng

rc

nrcne

agonıst. prostagla ndın F:!u and human

ere-neme genadoı rophin or esı raoot benzoate.Brazuıan Jo-urnal olMedıcal

are

Bio logıca lResearch;33:91-101 Ca vahenJ,Rublo I, Kinde rJE,EntwıstleKW,Fıtı patnck LA (1997) Synduoniz aılO n ol esrrus and ovuıatco and

assocaıed endocnnechanges ın bes mdcus cows

The-rıogenOlogy;47 80'·814

cevanenJ,MacmıllanKl (2002) SynchronisallOnOloe st-ruserxırecrococnve pertormarceoldaı rycows lollowing

e

ormr

asuanon

ol

oes

neco t

benzoate or genadetroph ı n

releasing hOrmone durıng a synchronised pro-oesıru s.

AustVet J:BO.486-493

cavanenJ.Hepworth G.Parkar KI,WrightPJ,Mecrmuen Kl (2003)ENecıcttreaımenrwıthprogesteroneand

oest-radıol when sıartıng treatm ent wılh an mtravag ına l pr

o-qesterone rel ea sıng ınsert on ovanan lolficula r d

e-veopmenıand normon arconcentratio nsinholsıei nccws.

AnımReprodSo;76:177·193

Cayan K, Tekeli T (1996) ReprOdOktl1 FizyolOJI In

-Ineklerde Sunı Tchumtama". Bahçıvanlar Basım, Konya. 5-13

Çoyan K (2002) ınek ıerce HormonlarınReprodükt1 Ku'.

Ianım ı In "Eveil Hayvanlarda DOlerme ve SUl": To

-numrama". Ed K Cayan S U vet Fak Vayın Dnnesr.

Konya 112'117

Çoyan K. Atarnan MB, Erdem H, Kaya A. Kaşıkçı O

(2003) Synchromzaııon ol estrus in cows usıng double

PGF:!u, GnRH·PGF:!o and hCG -PGF20 comomaton.

aew e de Mect vet.154(2):91-96

DeJarnell e JM, Marshall CE (2003) Etlecıs Ol p

re-synchron ız alıon usıng combmalıons pGF:!cı ano (or)

GnRH on pregnancy faıes ol OvsynCh· and COsynch·

ırealed lactaling holsleın cows Anım Reı p tod Sel:2386:

1-10

Dem ı rc ı E (2000 )EvctlHayvanlarda ReprOdüksiyen,Suni Tohumlama ve AndrolOji DersNolları F Ü Vet FakVayın

Unııesı,Eıaz ı\}

DeRensis F,AllegrıM,Seidel GE(1999)Esırussynehro -nızallOn and ıerl ıhıy ın posıpartum daıry canle alUr ad

-mınısıralıon ol human cherionıc gonLdotropın (hCC) and

proslagl andin F2n analogue Theriogenology; 52:

259-269

De Rensıs F, Peıers AR (1999) The con!rol ol lollicular dynamı cs by PGF:!u,GnRH, hCG and oestrus synchro·

nızallOn ıncallle Reprodin Dom Anim:34:49-59

Dıskın MG,Austın EJ,Roche JF (2002) Exogenous hor·

monal maneu ıaucn ol ovanan acuvrty in cenıe Dom Anı mEndoc;23 211-228

Dul1y P, crcwe MA, Ausıın EJ. Mıhm M, Boland MP,

Roche JF (2(04) The

ett

ect

ol eCG or esıreeıeı aı Of

alter norgestomeıremcvaronıoueure r dyn am ıcs. esırus and owıaton in earty pcst-panum beeı cows nursıng

ceıve s. Therıoge nolOgy;61'725-734

FıkeKE,wenrma n ME,Lrndsey BR, Berglekl EG.Mel'

vin EJ,Qulnlal JAel aI(1999) ESl rus synchroniza tlOnol

beel ceuıe wııh a combinalio n ol meıengestrol eceıete

and an injection ol progesleron and 17b-esıradlOl J 01

Animseı.77:715·72 3

Oarca A,VanDer Veijden Ge,Coıenbra nd er B,Bevers

M (1999) Monnorıng lolheular development ın cene by

reeı-ume ultrasonogr aphy:Areview The vet aee: 145 334·340

Ileri LK (1998) Suni ıobumtama teknikleri. ın "Evcil Hay, vanlarda Reproduksıyen ve Suni Tohumlam a".

i

Ü Vet

FakVayınÜnıtesi, IstanbUl,133·14 5

IzgOr H (1990) ReprodOktl1 Hormonların Klinik Kul -lam m~ arı. in 'iherıogenolojl". Ed E Aıeçam. Nurol Maı·

baacı:lk.Ankara 39-42

KayaA.ÇoyanK,Semaca n A(1999)GnRH vePGF:!cı

kombinasyonunun lnekıeroe östrüs senkronizasyonu ve

gebelikOzerıneetkısı. VetBilDerg,15(1):121-128

xewet

e

N,Itemi T,Choushı T, Saııoh T,

waoa

T, Mat

-suoka K et ai (2004) Improved coreeonco ın tımed­ artı licial insemınahonusing aprogesıerone-releasıngmt

-ravag;nal device and Ovsynch prctcccr ın pcsrpartum

suckirA Japanese Black beel cows TheriOgenology;61 399·(!)6

temesıerJr.l,venctıJV,xempter JR.SehnckFN (1999)

öwreucn and estrus cnaracıenstcs ın crossbrec

eran-man helle rs ıreaıee wiıh an Inlravaginal

proqesterone-reıeesırq ınsen In combinalio n wıth pro stagıa ndın F:!a andesırenoıbenıoate. JolAnımSet 77;1860-1868 temaster JW, veren JV, Kempler JR. Fullenwıder JK,

Barnel CL,Fanning MO,SelphJF (2001) Eflectiveness

Ol O~RH plus prosıaglan dı n F2a lor esır us synchro' nizationIn cattle ol bes Indicus breeding J olAnım Seı;

79.309-316

lopez-OallusF,Vega-Prie to B(1990) Pregnaney raleof dairy COVlS101IOwing synchronization ol estrus wıı h clop-roslenel,hCO and estrediclbenzoale,J ol Veı Med As· socc:37·452-454

lopcz·Gali usF(2000)Reproductıvepertormance ollae· lali OJ de'ryCO'ı'/Strealad withdoprosıenol, hCG andesı·

radic l be!lz oale lo rsynchronizatlOn of estrus followed by

ıimedAl.Theriogenology;54.551-558

Martinez MF, Kastelic JP, Adams GP. Mapletott RJ

(2001)The use ol OnRHor esıradıoı to lacılrlale

h_ed-tıme inwmı ne lıo n ınan MGA·based synchronizal lOnr e-gımen ınbeefcanle,AnimReprooScı;67'221-229

BUIJH.lL. ATAMAN

(2002) The use of a progesterone-releasing device

(GIDA·B) or melengestrolaceteıe with GnAH,LH,orest

-radio !benzoate laruxeo-tımeAiinbeel netters.Jof Anim

SCI,80:1746-1751

Moreıra F,de La Sota AL,Diaz T,Thatcher WYV (2000)

Ettect ol day of the estrous cycle al the minaton ol e nmec amueter lnsernlnatrcn protccoı on reproduetive res-ponses in dairynetters.J ol Anim Sel;78:1568-1576 OddeKG (1990)Areviewofsyncn ronız etıonol esrrusin postpartum catue.JofAnımSel;68:817-830

Penny GO,Lowman BG,Scott NA,Scott PA(1997) Ae -peatse cestrus synchrony and fixed-lime artilicial in

-sertunanonınbeelccws.The Vet Rec:140:496-498

PennyGO,lowman BG,Scott NA,Scott PA (2000) Ae· peeted oesu us synchronisation ol beet cows wıth p

ro-gesıe rone implants and ıne enects ol e gonadotroph

in-ıe l ea s i ng normone

aq

cr

a

st

at implant

f

nsernon

The Vet gee:146 395·398

nccneJF, Boland MP (l 99 1)Turnoverof dominant 101· licles in came ol orrterent recr cc ucnve states. The· riogenology;35:81-89

Ayan DP.Galvm JA, O'FarrellKJ (1999) Comparison ol

oestroue syncnrc mzeucn regimens for laetali ng dairy

cows Anı mReprodSci: 56:153-168

Siroıs J. Pcnune JE (1988) Ovartan touıccıar dynamics durıng the estrcus cycle in heilers rnorutored by aear-Time ultrasonog raphy.Biol of aeproc:39:308-317

Taponen J, Aodriguez -Martınez H, Katıla T (2000) Ad -minisıration ol gonadotropin-releasing rcrrncne during metoesuus in cernefnuuence on tuteel nıne to n and cyclele rıgıh.AnimAeprod

s

c:

64:161-169

Tek

c

.

Sabuncu A. Baran A, Evecen M (2003) Post

-partum sütçü ineklerde GnRH + PGF2u ve hCG ..

PGF2a uygulamaların ın, östrüs senkronizasyonu vet er-tilite üzerine eıkuen. Turkish J of Vet and Amm Sci; 27: 125-131

Yamada K,Nakao T,Nakada K,MatsudaG (2002) ıot­

ıu e nce ol GnAH analogue (le rtirelin ecetete) coses on synchronizationo ol cvuretcn and uxec-nmeertıncreı i n-semınatıcnin laetating dairy ccws.AnimAeprod

s

c:

74.

27-34

Young iM (1989) Dinoprost 14-day oesu us svnct no-nisanortscnecuıeterdairycows.TheVetaec:124'587 -588

Xul l,Surtan U (1998)Synchronlzationol esrrus with PGF2a administered 18 osys alter a proqesıerc ne tre

-atment inlaetaling dairy cows.Theriogenology;50.905

-915

Xu l l, Burton L.J (1999) Reproduclive penormance ol dairy herters ener esrrussynchron izatıon and uxeo-nme

artrtcıarineemmenon. Jol DairySel:82:910-917 xu ll, Burton U (2000) Estrus syrcnrontsanon ol tae

-lal1ng dairy ccws with GnRH, progesterone and pr es-taglandin F2u.Jol Dairy se.83:471·476