A. O. Vet. Fak. Do"!!. 32 O): 215-222. 1985
BİR BUZA(;ID:'. ÖN \lİDEI.ERDE \1UCORMYCOS1S OLGUSU
Ümit H. Milli* Hüseyin Y. İmren** Rıfkı Hazıroğlu
*
*
*
Mucormycosis of the forestomach in a calf
Summary: .\1ucormyosiJ of the forestomach in a six-month old calf was diagnosed by post-mortem and bacteriological examination. The develop-ment of the mycotic lesions was considered dile to a nmzen acidosis resulted from eating excess grains. .11acroscopically, the serosal .f1l~face ~f the rumen was reddish in color. Fibrino-necrotic infiammation was obsen'ed on the vent-ral sac of the rumen, the reticulum and thefolia of the omasum .. Hicroscopically, nonseptate irregular?)' and PAS positiıe m)'Cotic h)phae were sren in the lesions and on th,e blood ı'essel walls. Necrotic vasculitis, thromhoses of the blood and lymphatic vessels and endothelial eel! h)perplasia in the medizım-si;:ed arteries were the striking vascular changes.
Özet: Bu çalışmada altı aylık bir buzağının ö'n midelerinde rastlanan mucormycosis olgusu tanımlanmaktadır. Eııfeksryonuıı oluşmasına hayvanın fazıa miktarda karbonhidratca zengin yem yemesine bağlı olarak şekillenen rumen asidozunun neden olduğu sanılmaktadır. Makroskopik olarak, rumen, retikulum ve omazurnda nekro;: ve kanama odakları ile fibrinli kitleler giirül-müştür. Mikroskopta, leqonlu bö'lgelerde ve damar duvarlarında septumsu;:, düzensiz dallanma gö'steren ve PAS pozitif mantar hiflerine rastlanmıştır. Mukozadaki nekrotikj'ibrinli ve hem01'(~jikyangı ianısıra, nekrotik vaskulitis, kan ve lenf damarlarında trombozlar ve orta-çap arterlerde endotelial hücre h£-peıpla<.ileri de gö'zlenmiştir.
Giriş
Mucormycosis birçok hayvan türünde ve insanda
Phycomyce-tes sınıfının M ucoraceae ailesine ait M ucor, Absidia ve Rhizopus
cinsleri tarafından oluşturulur. Hastalığa sığırlarda (3, 4, 8, 12, 13,
* Yrd. Doç. Dr., A.Ü.Vct. Fak., Patoloji Anabilim Dalı Ankara, ** Do,. D •.., A.C. Vet. Fak., İ, Hastalıkları Bilim Dalı, Ankara. *** Araş. Gör,. A,C. Vet. Fak., Patoloji Anabilim Dal" Ankara.
216 Ü.H. MiLli .. H.Y.İMRFN R. HAZIROGLU
18, 20), koyunlarda (6, 16, 18), domuzlarda (4, 9, 14), köpeklerde
(10, 19), kedilerde (14, 21), maymunlarda (7, i
ı,
IS), geyikte vefla-mingoda (I 4) ve insanda (I, i 7) rastlanıldığı bildirilmiştir.
Sığırlarda hastalık çoğunlukla sindirim kanalında, özellikle, ön
midelerde ve abomazumda, ender olarak da barsakların ilk
bölüm-lerinde, lokalize olur. Bunun yanısıra lenf düğümleri (4, iO, ]4.),
akciğer (12,14), karaciğer (2:1) ve beyinde de (12) lezyonlar
gözlen-miştir.
Türkiye'de ilk olgu Sengir (22) tarafindan bildirilmiştir. Baran
(2) bir inektc abomazum, duoderıum ve jejunumda hastalık
lezyon-larını gözlemiştir. Ertürk ve Alibaşoğlu (6) yedi koyunda aspergillosc
ile karışık enfeksiyon halinde barsaklarda mueormycosis'in
görüldüğü-nü kaydetmişlerdir.
Sunulan bu gözlem, altı aylık bir buzağıda fazla tane yem
ye-me sonucu oluşan rumen asidozuna bağlı olarak şekillenen ve ön
nıidelerde yerleşen bir mucormycosis olgusuna ait olup, hastalığın
Türkiye'de az görülmesi nedeniyle hazırlanmıştır.
Materyal ve Metot
Olgu G aylık, dişi, yeri i bir buzağıdır. Ankara Üniversitesi
Ve-teriner Fakültesi İç Hastalıkları Bilim Dalına iştahtan kesildiği
şi-kayetiyle getirildi. KFniğe getirildiğinin üçüncü gününde öldü.
Ay-nı gün otopsisi yapılarak !ezyonların görüldüğü ön mideler ve diğer
iç organlar
%
iO nötral formalinde tespit edildi. Hazırlanan parafinbloklar 5-6 mikron kalınlığında kesilerek hematoxylin-eosin ve
peri-odic acid-Schiff (PAS) ilc boyandI. Ayrıca, ön midelerdeki lezyonlu
bölgelerden alınan örneklerden Ankara
C
niversitesi VeterinerFa-kültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalında mikol~jik yoklama
yaptırıI-dI.
Bulgular
Klinik bulgular,' Hayvanın durgun, yeme ve suya karşı isteksiz
olduğu gözlendi. Nabız dakikada 88, beden ısısı 38.5°(: idi. Merme
kuruydu. Gaita az miktarda ve sulu kıvamdaydı. Kıllar karışık ve
mat renkteydi. Rumen dolu fakat kıvamı yumuşaktı. Rumen
ha-reketleri yoktu. Rumen içeriği sulu ve boza kıvamında, bulanık renkte,
BiR BUZAGIDA Öl\ MiDELFRDE ... 217
l\1akroskopik bulgular: Otopside rumenin özellikle ventral
kısım-larında subserozal geni~ kanamalı alanlar dikkati çekti. Rumen
için-deki gıda kitlesi hafifsulu kıvamdaydı. Mukoza kalınlaşml~tı. Mukoza
üzerinde kırmızımtırak-.csmer renkte, üzerlerinde yer yer
nekrotik-fibrinli bir materyal bulunan lczyonlar bulunmaktaydı (Şekil I).
Kü-çük olanlar genellikle birkaç cm çapında olup çevredeki normal
~ckil I. Rumcn mukozasındaki hemorajik-nchoıik lczyonlar C\ccroıic and hacmorrhagic ksions on ıhe Jlluc()sa! surfacc of ıhe rumen)
kısımlardan keskin sınırlarla a yrı lı yorl ardı. Yer yer birbirleriyle
birleşerek geniş nekrotik-hemorajik bir görünüm alan lczyonlar bazı
kısımlarda ülseratif tabiattaydı. Lezyonlara nımenin her tarafında
rast-landıy~a na, ventral kesede yoğunluğu ve şiddeti daha fazlayelı.
Pa-pilla nıminisler eksudat ile birbirlerine yapışmı~lardı. Benzeri
nekrotik-hemorajik lezyonlara retikulum (Şekil 2) ve omazumda da (Şekil 3)
rastlandı. Retikulum mukozasının tümü !ezyonlu olduğu halde,
oma-zumdaki !ezyonlar laminaların orta kısımlarında lokalize olmu~lardı.
Abomazum ve barsaklarda herhangi bir bozukluğa rastlanmadı.
218 Ü.H. MiLLi - H.Y.İMREN - R. I-lAZlROGLU
Şekil 2. RlInıcn ve retikıılııln ınııkoz~sınd~ g('ni~ nckmıik ve kanamalı ~lanlar.
(r.arg~ necrotic ;ınci iıacmorrhagic arcC\s on the 111\1co.:;a1 surfac.r. of the rtııncn and the
reticrıltını)
Şekil :~. Oııı~zıım y~praklarındaki n"kmtik !ezyonlar. (:\ccl'otic Icsİons on tlıe folia Jnucosa of the oınasunı)
BİR BUZAGIDA ÖN MIDELERDE .... 219
Mikroskopik bıdgular: Rumendc Iczyonlu bölgelerden alınan kesitlerde papiııa rııminislerin epitelial katının bütünüyle nekroze olduğu ve yoğun bir şekilde hücre infiltrasyonlarına uğradığı görüldü. Hücre infiltrasyonları lenfositler, nötrofil lökositler ve az sayıda makrofajlardan oluşmaktaydı. Propriada kapiııarlarda şid-detli hiperemi ve kanamalar vardı. Propria ve submukoza ödemliydi. Damarlarda trombozlar şekillenmişti (Şekil 4). Trombotik kitleler bazı kısımlarında yangı hücreleriyle infiltre olmuştu. Kas tabakasın-da ve serozatabakasın-da yangısel reaksiyon şiddetini kaybetmişti. Submuko-zada lenfatik damarlarda da trombozlar şekiııenmişti. Filamentöz görünüşlü, r1üzensiz daııanma yapan, septumsuz mantar hinerine nek-rotik bölgelerde, damar duvarlarında ve trombozlar içinde rastlandı. Hifler PAS pozitif idi (Şekil 5).
Retikulumda da benzeri lczyonlara rastlandı. Epiteliumun nekrozu yanında bazı kısımlarda balonumsu dejenerasyondan reti-küler dejenerasyona kadar değişen bozukluklar gözlendi.
Dejene-Şekil 4. Rumenin ~ubmukozasında bir damar trombozu. Submukoza ödemli ve hücre infiltrasyonları var. HxE. x 340
(Thrombose of the blood vessel. Oedema and cellular infiltration in the submueosa of ılıe rumcn)
220 D.H. MİLlı - H.Y.İMREN - R. HAZIROGLU
Şekil :ı. Rumcn mukozasında "'ptLlmsLlz, düzensiz dallanma gıisteren mukor hirıeri. PAS, x 1360
(Nonseptate İrregularly branehed mucor lıyphae İn the mucosa of the rumen)
ratif bölgelerde yer yer intraepitclial mikroveziküIIer oluşmuştu. Submukozal kan ve lenf damarlarındaki yaygın trombozlar dışın~da ~ özellikle küçük çaplı arterlerde nekrotik vaskulitis şekillenmişti. Bu gibi damarların duvarları nekrozise uğramış ve hücrelericinfiltre olmuştu. Ayrıca, bazılarının çevresinde yoğun lenfoid hüere infilt-rasyonları şekillenmişti. Vaskulitisli damarların duvarlarında ve lumenlerinde de mantar hifleri kolaylıkla seçilebilmektcydi. Orta çaptaki arterlcr genellikle normalolmalarına karşın bazılarında endotelial hücre hiperplazisi dikkati çekti.
Omazumda da nekrotik ve infiltratif bozukluklara laminalar-da aynı şiddette rastlandı. Abomazum ve barsaklarda herhangi bir patolojik bulgu görülmedi. Aynı şekilde, diii;er iç organlarda .da herhangi bir değişikliğe rastlanmadı.
Ön midelerden alınan örneklerin Ankara
-C
niversitesi Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalında yapılan yoklamasında Mu-cor sp. izole edilmiştir.BiR BUZAGIDA ÖN MiDELERDE ...
Tartışma ve Sonuç
221
)Aucormycosis sığırlarda büyük orandasindirim'. sisteminde bozukluklara yol açmaktadır. Abomazumda gözlenen lezyonlar, ge-nellikle, ülseratif tabiattadır (2, 3, 8, 13, 18, 20, 22). Ön midelerde nekrotik-hemorajik ve fibrinli bir yangı oluşmaktadır (5, 14, 18; 20,23). Ön mideler ve abomazumda lezyonların birlikte görüldüğünü kayde-den yayınlar oldukça azdır (3, 20). Diğer organlarda ise granülo-matöz bir yangı şeklindedir (4, 10, 12, 14, 23). Bu çalışmada da mucormycosis !ezyonu ön midelerde sınırlı kalmıştır.
Mantar enfeksiyonlarının şekillenebilmesi için birtakım p'redis-pozan faktörler gerekmektedir. Bunlardan biri de hayvanların fazla karbonhidratlı yemler alması sonucu oluşan rumen asidozuna bağlı olarak şekillenen kimyasal rumenitistir. Sunulan bu olguda da buza-ğının fazla yem yediği öğrenilmiş ve klinik yoklama sonucunda da rumende asidozun varlığı saptanmıştır. Ön midclcrdeki
mueormyco-i sis olgularında rumen asidozunun hazırlayıcı faktör olduğuçeşitli
raporlarda kaydedilmiştir (5, 18, 20, 23).
Mucormycosis'tc mantarların damar duvarlarına invazyonu ka-rakteristik bir bulgudur. Darİıarhırda nekrotik bir vaskulitis (5, 18) ve trombozlara rastlanır (5, 13, 18). B~ olguda da ön mideleI'in şubmukoza katındaki damarlarda trombozlar oldukça yaygındı' Bu trombotik kitlclerde ve damar duvarlarında mantar hifleri rahatlıkla görülmekteydi. Ayrıca, küçük çap arterlerde nekrotik vaskulitis, orta çap arterlerde endotclial hücre hiperplazileri ve yer yer damarlar çevresinde yoğun mononuklear hücre infiltrasyonları ile lenfatik da-marlardaki trombozlar da dikkati çeken bulgulardı. Mantar hiflerinin damar duvarlarını istila etmesine karşın diğer organlarda metasta-tik lezyonların bulunmaması ya bu lezyonların şekillenebilmesi için yeterli zamanın olmayışına ya da mantarların trombotik kitlclerde sıkışıp kalmasına bağlanabilir.
Kaynaklar
1- Baker, R.D., Bassert, D.E. and Ferrington, E. (1957). A1I1corm)'cosis of ıhe diııesliL'e
Irart. Arclı. Path .. 63: 176-182.
2- Baran, S. (1969). Bi, iT/ekle mııcormycosis. A.C. V~ı. Fak. Dcrg., lG: 104-109. 3 Damodaran, S., Ramachandran, P.V., Thanikachalanı, M.and Mahalinganı,
P. (1976). Mycoıic gasl,ilis III wııle. Indian Vet. J., ~)3: 848-851. "Alınmışıır" Yet.
222 Ü.H. MİLLİ - H.Y.İMREN - R. HAZIROOLU
4- Davis, C.L., Anderson, W.A. and McCrory, B.R. (1955).
MııCOrm)'cosisiIıJood-lıro-dIlCiııg animals. A report of Iwellle cases. .JAV~1A., 126: 261-267.
5- de Lahunta, A., Van Kruningen, H., Cumrnings, H. and Kalifelz,F. (1967).
Cliııical Pal/lological Conference on myo/ic rumerıilis (MucormJcosis) and pOJıpar~um meiriıis.
Corneıı Vet., 57: 308-322.
6- Ertürk, E. ve Alibaşoğlu, M. (1974). Ankara'da evcil hayvanlaıımli:.da rastlanan manhır
hrıstalıklarl. A.O. Vet. Fak. Dcrg., 21: 224-242.
7.- Gis1er, D.B. and Pitcock, J.A. (1962). lnte.</inal mucormycııS/Jiıı ıhe monkry (;Hacaca
mula//a). Amer. J. Vet. Res.~ 23: 365.-366.
8- Gitter, M. and Austwick, P.K.C. (1957). The preseııet oj fungi in ıhe abomasr,1 ulcers
of young calı'os. A report of seven 'ca<es. Vet. Rec., 69: 924--928.
9- Gitter, M., and Am;twick, P.K.C. (1959). Mucormycosis and Moniliasıs in alil/cr :f
suck,ngs II/gs. Vet. Rec., 71: 6-11.
10- Gleiser, C.A. (1953). Mucorm;cosis in animals. A report oj !hree cas's. JAVMA., 123:
441-445.
ll. Messler, J.R., Woodard, J.C., Beattie, R.J. and Moreland, A.F. (1967).
Mucorm)'-cosİs in a Rhesııs monkey. JAVMA., 151: 909-913,
12. Juck, F.A., and Smith, L.L. (1978). Phycomycotic meııiııgoeız<cphalitis iıı a neonatal caif. Can. Vet. J., 19: 75-78. "Alınmıştır". Vet. BuIL, 48 (LO): 6010 1978.
13. Kharole, M.U., Gupta, P.P., Singh, B., Mandal, P.C. and Hothi, D.S. (1976).
Phycomycoı'ic gastritis iıı bııJJalo calves (Bubalis bııbalis). Ve'. PatlıoL, 13: 409-413.
14. König, H., Nicolet, J., Lindı, S. und Raaflaub, W. (1967). Eiııige mucormycoserı bei
Rind, Schwein, Ka/ze, Reh ımd Flamiııgo. Sehweiz. Arch. Tierheilk., 109: 206-268.
15 . Martin, J.E., Kroe, D.J., Bostrom, R.E., Johnson, D.J. and Whitney, R.A. (1969).
Rhino-orbital p/ıy::omyrosiJ iıı a Rhesus monkey (Macaca mula//a). JAVMA., 155: 1253-1257.
16. Morales, G.A. and Van Kruiningen, H.J. (1971). Coıııagioııs ovin~ echtyma with
pri-mary lesions aJ the rumerı mıd ronCllrrerıtph)'comycosis: A case report. Amer. J.Vet. Res., 32:
163-166.
17. Neame, P. and Rayner, D. (1960). Mucormycosis: Areport 011 Iwen!v-tıvo casos. Arclı.
Patlı., 70: 261-268.
18. Ohsbima, K., Miura, S., Seimiya, Y. and Chihaya, Y. (1976). Pathologica: sıudies
o" mucormycosis oj ıhe Jores/omach aııd abomasum iıı rııminants. A r~port on six cases
coml)li-cated ıviıh cmıdidiasis 011 pulmonary aspergil/o.ıiJ. Jap. J. Vet. Sci., 38: 269-280.
19. Osborne, A.D. and Wilson, M.R. (1969). M),co/ic gaslrilis iıı a dog. Vet. Rec., 85: 487-489.
20. Poblenz, J., Ehrensperper, F., und Breer, C. (1973). Spoııtaııe Todeifalle i'!folge
Mukormykose des Vormagens beim Rind. Schweiz. Arclı. Ticrheilk., 115: 161- 168.
"Alın-mıştır" Vet. Bul!., 43 (10), 4488, 1973.
21. Schiefer, B. (1965). <ur Histopaıhologie der durch Candida, Aspergillus- und Mucor-Arten
verıırsachten Darmmykoseıı bei Katzen miı Panleukopenie. Dtsch. (icrarztL Wsclır., 72: 73-76.
22. Sengir, E. (1964). Özel Patoloji. l. Kan Dola~znll, R.lf.S., Si"dirim, Solıınıımıl Smir Sistemi
Hastalıkları. A.O. Vet. Fak. Yay.: 172, Ders Kitabı: 74, Ankara Dniv. Basımevi.
23. Spratling, F.R., Sparrow, D.S.H. and Nielsen, S.W. (ı968~. Mycotic mmtlliııs in a cow. Vet. Rec., 82: 282-284.
