G‹R‹fi
Capgras sendromu, hasta-n›n genellikle kendisine ya-k›n olan di¤er kiflilerin veya nesnelerin, bâzen kendisinin onlara t›pat›p benzeyen ikiz-leri ile de¤ifltirildikikiz-leri biçi-minde sanr›lar› olmas› ile ka-rakterize bir sendromdur (Edelstyn ve ark. 1998). ‹lk olarak 1923 y›l›nda Capgras ve Reboul-Lachaux taraf›n-dan tan›mlanm›flt›r (Berson 1983). ‹lk tan›mland›¤› za-manlarda Capgras sendromu-nun ender olarak görüldü¤ü bildirilmiflti; ancak, daha son-ra yap›lan ason-raflt›rmalar, öngö-rülenden daha s›k oldu¤unu ortaya koymufltur. Dünya lite-ratüründe 1976’ya kadar 46, 1983’e kadar 170 (Berson 1983), 1987 y›l›na kadar 315 olgu (Singer 1987)
bildiril-mifltir. Önceleri olgu sunumlar› ile s›n›rl› bu yay›nla-r›n ard›ndan daha sonra Capgras sendromunun yay-g›nl›¤›n› araflt›rmaya yönelik çal›flmalara a¤›rl›k veril-mifltir (Mackirdy ve Shepherd 2000, Huang ve ark. 1999). Yak›n zamanda bir akut psikiyatri servisinde yap›lan bir çal›flmada bir y›ll›k Capgras sendromu pre-valans› %2.5 olarak bildirilmifltir (Huang ve ark. 1999). Geriye dönük yap›lan bir çal›flmada, bir y›l bo-yunca bir psikiyatri ilk yard›m servisine baflvuran has-talarda Capgras sendromu s›kl›¤› ise %0.14 olarak bu-lunmufltur (Fishbain 1987).
Sanr›sal bir bozukluk olan Capgras sendromundan sonra, benzer özelliklere sâhip Fregoli sendromu, in-termetamorfozis, sübjektif ikizler sanr›lar› ortaya kon-mufl ve hepsi birden “sanr›sal yanl›fl tan›mlama bo-zukluklar›” bafll›¤› alt›nda incelenmeye bafllanm›flt›r (Spier 1992). Her biri bir paranoid sanr› veya varsan›-d›r ve psikotik bir bozuklu¤un sonucunda geliflirler. Yap›lm›fl yay›nlarda, Capgras sendromunun s›kl›kla fli-zofrenik olgularda -özellikle paranoid flizofreni- görül-dü¤ü belirtilmifl, bununla birlikte paranoid durumlar-da, depresyon ve manide de gözlenebilece¤i vurgu-lanm›flt›r (Edelstyn ve ark. 1998). Ülkemizde de flizof-reni, paranoid bozukluk ve psikotik depresyon tan›s› alan çeflitli hastalarda Capgras sendromu bildirilmifltir (Ataç ve Tanr›verdi 1992, Baran ve ark. 1996).
Bu garip psikopatolojik fenomenin kökenine ilifl-kin kesin bir aç›klama getirilememifltir. Orijinal olgu-nun yazarlar›, fenomene psikoanalitik aç›klamalar ge-tirirken, daha sonra çeflitli yazarlar yayg›n veya lokali-ze beyin lezyonlar› ile iliflkisini vurgulamaya çal›flm›fl-lard›r (Ellis ve Young 1990). Kimi yazarlar ise, olgular-da organik ve psikodinamik nedenlerin bir araolgular-da ola-bilece¤ini ileri sürmüfllerdir (Foerstl 1990). Bu yaz›-da, etiyolojisinde psikodinamik nedenler ön plânda yer alan bir Capgras sendromu olgusu aktar›lm›flt›r.
OLGU
A., 40 yafl›nda, kad›n, yüksekokul ç›k›fll›, emekli, evli, 3 çocuklu. Kocas›n›n kendisini aldatt›¤›, kocas›-n›n ve çocuklar›kocas›-n›n benzerleriyle de¤ifltirildi¤i iddi-alar›yla efli taraf›ndan ikna edilerek poliklini¤e getiril-di.
Öyküsünde daha önce belirgin bir yak›nmas› ol-mayan hasta, yaklafl›k dört y›l önce Aral›k 1997’de emekli olmas›n›n ard›ndan kocas›n›n kendisini aldat-t›¤›n›, kendisine ve çocuklar›na kötülük yapaca¤›n› düflünmeye bafllam›fl. Sürekli kocas›n› izliyor, aldatt›-¤›na iliflkin kan›tlar bulmaya çal›fl›yormufl. Bir süre sonra, kocas›n›n ve en küçük çocu¤u d›fl›ndaki ço-cuklar›n›n kendi efli ve çocuklar› olmad›¤›n›, benzer-leriyle de¤ifltirildiklerini düflünmeye bafllam›fl; onlarla
C
C
Lut Tamam*, Yusuf Tamam**, Nurgül Özpoyraz***
CAPGRAS’ SYNDROME: A CASE REPORT ABSTRACT
Capgras’ syndrome is the delusion of the existence of identical “doubles” of significant pe-ople in a patient’s life, the objects or of the patient himself or herself. At the beginning it was assumed to be a rare syndrome. But later this traditional assumption was challenged and this syndrome is accepted to be seen fairly common. In the etiology of this syndrome which occurs in a variety of psychotic states like schizophrenia, psychodynamic and organic fac-tors are considered. In this case report, a patient with Capgras’ syndrome in whom psychodynamic features predominates is presented and discussed.
Keywords: Capgras’ syndrome, delusional misidentification syndromes, case report
* Yrd. Doç. Dr. Çukurova Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal›/ e-posta: ltamam@yahoo.com ** Arfl. Gör. Dr. Dicle Üniversitesi T›p Fakültesi Nöroloji Anabilim Dal›
*** Prof. Dr. Çukurova Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dal›
A
AP
PG
GR
RA
AS
S S
SE
EN
ND
DR
RO
OM
MU
U:: B
B‹‹R
R O
OL
LG
GU
U S
SU
UN
NU
UM
MU
U
ÖZET
Capgras sendromu, kiflinin kendisine yak›n olan di¤er kiflilerin, nesnelerin, kendisinin t›pa-t›p benzerleri ile de¤ifltirildikleri biçiminde sanr›sal bir inan›flt›r. ‹lk tan›mland›¤› önemlerde çok ender görüldü¤üne inan›lan bu sendromun, daha sonra öngörülenden daha s›k bulu-nabilece¤i kabûl edilmifltir. S›kl›kla flizofreni gibi psikotik bozukluklarla birlikte görülen bu sendromun, organik veya psikodinamik nedenlerinin olabilece¤i ileri sürülmektedir. Bu ya-z›da etiyolojisinde psikodinamik faktörler a¤›rl›kta olan bir Capgras sendromu olgusu su-nulmufltur.
Anahtar Kelimeler: Capgras sendromu, sanr›sal yanl›fl tan›mlama sendromlar›, olgu su-numu
SY M P O S I U
S Y M P O S I U
yeni
Yeni Symposium 41 (2): 51-53, 2003 M
52
hiç ilgilenmiyormufl. Bunun d›fl›nda çevreyle ve di¤er insanlarla olan iliflkisinde herhangi bir sorunu olma-m›fl. Belirtileri yaklafl›k iki ay sonra kendili¤inden so-na ermifl. Yaklafl›k üç y›ll›k bir süre boyunca yak›nma-s› olmayan hastan›n belirtileri Kayak›nma-s›m 2000’de tekrar ortaya ç›km›fl ve bu tablo nedeniyle klini¤imize yat›-r›ld›.
Özgeçmiflinde bir süre lomber (L4-L5) disk herni-si tan›s›yla sa¤alt›m görmeherni-si d›fl›nda bir özellik yoktu. Hastal›k öncesi kiflili¤inde inatç›, çabuk al›nan, di¤er insanlarla kolay iletiflime girebilen, flüpheci bir yap›s› varm›fl. Soygeçmiflinde ise, annesinde de aldat›lma düflünceleri oldu¤u, bu nedenle eflini s›k s›k polise kâyet etti¤i ö¤renildi. Annesi daha sonra paranoid fli-zofreni tan›s› alm›fl. Bir erkek kardefli ve amcas›n›n o¤lu paranoid flizofreni tan›s› ile çeflitli hastanelerde yatarak sa¤alt›m gördükleri ö¤renildi.
Ruhsal gözleminde hastan›n kendine olan ilgi ve bak›m› yerindeydi ve rahatl›kla iletiflim kurulabiliyor-du. Düflünce içeri¤inde aldat›lma sanr›lar› ve kocas›y-la çocukkocas›y-lar›n›n benzerleriyle de¤ifltirildi¤i biçiminde düflünceleri vard›. Duygulan›m, bellek ve yönelimin-de belirgin bir kusur saptanmad›. Yap›lan fizik ve nö-rolojik muayenesinde bir patoloji belirlenemedi. Uy-gulanan k›sa kognitif muayene (KKM) skoru 54/64 idi, Bender-Benton organisite testleri normâl s›n›rlar-dayd›. Yap›lan organik incelemelerinde biyokimyasal ve hematolojik de¤erleri normâl s›n›rlardayd›. Tiroid fonksiyon testleri ve sintigrafisi, kan B12 ve folik asit de¤erleri, bilgisayarl› beyin tomografisi, beyin manye-tik rezonans görüntülemesi ve EEG’sinde patolojik bir bulgu belirlenemedi.
Psikofarmakolojik tedavi olarak hastaya 10 mg/gün haloperidol baflland›. Hastan›n sanr›lar›n›n tedavi sürecinde azalarak düzeldi¤i ve sanr›lar›na kar-fl› içgörüsünün geliflti¤i gözlendi. Üç haftal›k bir teda-vi sonras›nda hastan›n sanr›lar›n›n kayboldu¤u göz-lendi. ‹lâc›n› kulland›¤› dönemlerde sanr›lar› bulun-mayan hastan›n iflini yapabildi¤i, sorumluluklar›n› üstlendi¤i, çevreyle iliflkilerinin uyumlu ve tutarl› ol-du¤u ö¤renildi. Sanr›sal bozukluk tan›s› konan hasta önerilerle taburcu edildi.
Hastaneden ç›kt›ktan 10 ay sonra (Ekim 2001), 2 ayl›k ilâçs›z bir takip döneminden sonra benzer yak›n-malarla ikinci kez klini¤imize yat›r›ld›. Öyküsünden ilâç kullanmamas› d›fl›nda herhangi bir organik yâhut psikososyal presipite edici faktör saptanmad›. Kocas›-n›n ve iki çocu¤unun kendisinin çocuklar› ve efli ol-mad›¤›n› söylüyor, çevreden flüpheleniyordu. Bunun d›fl›nda ev ifllerini rahatl›kla yürütebiliyordu. Yeniden 10 mg/gün haloperidol baflland›. Hastan›n belirtileri-nin döngüsellik göstermesi ve genelde sonbahar ve k›fl aylar›nda olmas› göz önüne al›narak ilâç sa¤alt›m›-na karbamazepin 400 mg/gün eklendi. ‹ki hafta sonra bulgular›nda düzelme görülen, sanr›lar› azalan hasta önerilerle ç›kar›ld›. Takip sürecinde üç ay sonra halo-peridol dozu azalt›larak kesildi. Poliklini¤imizde yak-lafl›k bir y›ld›r düzenli olarak 400 mg/gün
karbamaze-pin ile izlenmekte olan hastan›n hâlen sanr›sal düflün-cesi bulunmamaktad›r.
TARTIfiMA
Capgras sendromu sanr›sal yanl›fl tan›mlama bo-zukluklar› olarak bilinen sendromlar›n›n en s›k görü-lenidir. Önceleri Capgras sendromunun nedeni olarak psikodinamik etmenler ön plânda tart›fl›l›rken, daha sonra beyinde çeflitli nedenlere ba¤l› oluflan lezyonlar-da lezyonlar-da bu durumun görülebilece¤i bildirilmifltir (Breen ve ark. 2000).
Olgular›n %25 ilâ %50’si aras›nda organik etmenle-rin görüldü¤ü bildirilmektedir (Spier 1992). Organik et-menlerin bafl›nda serebral enfarktlar, beyin tümörleri, demans, sa¤ serebral hemisfer disfonksiyonlar›, suba-raknoid kanamalar, psödohipoparatiroidism, miksö-dem, nefrotik sendrom, epilepsi, hepatik ensefalopati, Parkinson hastal›¤›, epilepsi ve A‹DS say›labilir (Silva ve ark. 1993, Crichton ve Lewis 1990, Miwa ve Mizuno 2001). Capgras sendromlu hastalarda organik etmenle-rin lokalizasyonun genelde sa¤ serebral hemisfer, spe-sifik olarak sa¤ pariyetal lob, frontal lob veya temporal lob oldu¤u bildirilmifltir (Joseph 1986, Ellis ve Young 1990). Bunun yan›s›ra, bilateral ve yayg›n serebral dis-fonksiyonu bulunan hastalarda da bu sendrom görül-müfltür. Bu hastalarda sa¤ ve sol serebral hemisferlerin bileflkesinde yâni transkollozal bilgi ak›m›nda sorunla-r›n bulundu¤u, ayr› çal›flan sa¤ ve sol beyin yar›kürele-rinde oluflan farkl› imajlar›n birleflememesi sonucunda Capgras fenomenin oluflabilece¤i aktar›lm›flt›r (Ellis ve ark. 1993). Olgumuzun al›nan öyküsünde, yap›lan or-ganik incelemelerinde ve testlerinde hiç bir s›n›rlarda gelmifltir. Nörolojik muayenesinde de herhangi bir nö-rolojik patolojiye rastlanmam›flt›r.
Capgras sendromunun etiyolojisini araflt›ran ilk araflt›r›c›lar, öncelikli olarak bu sendromu fonksiyonel psikozlarda gözlenen psikodinamik kökenli olaylar ola-rak ele alm›fllard›r. Psikodinamik aç›klamalar; kad›nda çözülmemifl ödipal sorunlar›n varl›¤›, yabanc›laflma duygular› ve di¤er affektif sorunlar, ambivalansla ilgili sorunlar, içsellefltirilmifl nesne temsilcilerinin patolojik bölünmesi biçiminde dört ana grupta toplanm›flt›r (Berson 1983). Ayr›ca, sanr›n›n geliflebilmesi için bâz› ön flartlar›n oldu¤u ve yatk›nlaflt›r›c› bir olay sonras›n-da sanr›n›n ortaya ç›kabilece¤i bildirilmifltir (Berson 1983). Bu ön flartlar aras›nda gerçe¤i de¤erlendirme yetisinin bozuk olmas› sonucu psikotik bir durumun ortaya ç›kmas›, belirgin bir paranoid e¤ilimin olmas› ve içsellefltirilmifl nesne temsilcilerinin patolojik bölün-mesi say›lm›flt›r. Yatk›nlaflt›r›c› olay olarak ise kifliler aras› iliflkilerdeki önemli de¤iflimlerin olmas›n› kabûl etmifltir. Bunun ard›ndan hastada yabanc›l›k duygular›, sonras›nda da bilinçd›fl› yabanc› ve kabûl edilemeyen kötü duygu ve imgeler ortaya ç›kar. Hasta, kendinde bu tür düflünceleri uyand›ran kiflinin daha önceden ta-n›d›¤› ve sevdi¤i kifli olamayaca¤›n›, onun yerine geçen bir taklitçi olabilece¤ini ileri sürebilir (Sinkman 1983). Olgumuzun emeklilik öncesi düzenli bir ev ve ifl hayat› varken, yaklafl›k bir y›l önce emekli olup evine
S Y M P O S I U
yeni MYeni Symposium 41 (2): 51-53, 2003 53
çekilmesi sonras›nda yaflam›nda büyük de¤ifliklikler oldu¤u ortadad›r. Daha önce bulundu¤u ortamdan birden çekilmesi, kendisini yaln›z hissetmesi, duygu-sal aç›dan çevre ile olan iliflkilerinin koparak yabanc›-l›k hislerinin do¤urmufl olmas› muhtemeldir. Kifliler aras› iliflkilerinde ortaya ç›kan bu sorunlar, hastan›n daha önce çevresindeki insanlara, özellikle efline ve çocuklar›na karfl› duydu¤u bast›r›lm›fl duygular›n aç›-¤a ç›kmas›na yol açm›fl gibidir.
Hasta daha önce hiç aç›klamad›¤›, d›fla vurmad›¤› bu duygular›n kendisinden geldi¤ini kabûl etmeyerek ve yans›tarak “yak›nlar›n›n de¤ifltirildi¤ini, çünkü ken-disinin bu insanlardan nefret etti¤ini, hâlbuki gerçek yak›nlar›n›n çok iyi oldu¤unu onlardan nefret edeme-yece¤ini, öyleyse bu insanlar›n de¤ifltirilmifl oldu¤unu düflündü¤ü” ileri sürebilir. Olgu da Capgras sendro-munda görülen sanr›lardaki tan›mazl›ktan gelip de¤ifl-tirildiklerini iddia ederken, ona sâhip ç›km›flt›r. Bu se-çicilikten dolay›, bu sendromda organik bir neden dü-flünmenin do¤ru olmayaca¤› bildirmifltir (Berson 1983). Hastan›n premorbid kiflili¤inde ve soygeçmi-flinde gözlenen paranoid e¤ilimleri, emeklilik yaflam›-n›n ard›ndan ortaya ç›kan kifliler aras› sorunlar›n yat-k›nlaflt›r›c› bir neden olarak etkilemesi ile Capgras sendromunun ortaya ç›km›fl olmas› olas›d›r.
Capgras sendromunun tedavisinde genel olarak hastada bulunan psikoz tablosunun tedavisi sonras›nda belirtilerde düzelme görülür (Lehmann 1985). E¤er bu duruma bir periyodik affektif psikoz tablosu efllik eder-se, Capgras sendromunun hastal›¤›n fazik oluflumuna paralel olarak ortaya ç›kabilece¤i belirtilmektedir. Ol-gumuzun belirtilerinde affektif komponentin belirgin olmamas›na karfl›n, sanr›sal belirtilerin döngüsellik gösterdi¤i -özellikle k›fl aylar›nda ortaya ç›kt›¤›n›- düflü-nülerek tedaviye 400 mg/gün karbamazepin eklenmifl-tir. Yaklafl›k bir y›ll›k izlem süreci sonunda karbamaze-pin’in tek bafl›na etkili olmas›, hastal›k tablosunun te-melde döngüsel bir hastal›k olma ihtimâlini (psikotik özellikli Bipolar Bozukluk?) güçlendirmektedir. Ancak, hastan›n hâlen sanr›sal bozukluk olarak izlemi sürdü-rülmekte ve bir duygudurum bozuklu¤u olas›l›¤› izlem-lerde göz önünde tutulmaktad›r.
Olgumuzda görülen Capgras sendromunun nede-nine yönelik olarak, psikodinamik bir aç›klama getir-mek mümkün olmufltur. Organik nedenler ise kimi za-man bu olguda oldu¤u gibi Capgras fenomenini aç›k-lamada yetersiz kalabilir. Ancak, bu fenomen ile karfl›-lafl›ld›¤›nda, psikodinamik yorumlar yap›labilse bile, bir organik nedenin bulunabilece¤i ak›ldan ç›kar›lma-mal›d›r. Bu amaçla ayr›nt›l› nöropsikiyatrik de¤erlen-dirme ve incelemeler yap›lmal›d›r.
KAYNAKLAR
Ataç C, Tanr›verdi A (1993) Farkl›laflmam›fl tip flizofrenili bir hastada Capgras Sendromu. Düflünen Adam; 6: 36-38. Baran l, Kaptano¤lu G, Gürvit IH (1996) Capgras sendromu
ve frontal sistem ifllevleri: olgu sunumu. Nöropsikiyatri Arflivi 1996; 33: 177-179.
Berson RJ. Capgras’ Syndrome (1983) Am J Psychiatry; 140: 969-978.
Breen N, Caine D, Coltheart M, Hendy J, Roberts C (2000) Towards an understanding of delusions of misidentifica-tion: Four case studies. Mind & Language; 15: 74-110. Crichton P, Lewis S (1990) Delusional misidentification,
AIDS and the right hemisphere. Br J Psychiatry; 157: 608-610.
Edelstyn NMJ, Oyebode F, Booker E, Humphreys GW (1998) Facial processing and the delusional misidentifi-cation syndromes. Cognitive Neuropsychiatry; 3: 299-314.
Ellis HD, de Pauw KW, Christodolou GN, Papageorgiou L, Milne AB, Joseph AB (1993) Responses to facial and non-facial stimuli presented tachitoscopically in either or both visual fields. J Neurol Neurosurg Psychiatry; 56: 215-219.
Ellis HD, Young AW (1990) Accounting for delusional misi-dentifications. Br J Psychiatry; 157: 239-248.
Fishbain D (1987) The frequency of Capgras’ delusions in a psychiatric emergency service. Psychopathology; 20: 42-47.
Foerstl H (1990) Capgras’ delusion: an example of coales-cent psychodynamic and organic factors. Compr Psychiatry; 31: 447-449.
Huang T, Liu C, Yang Y (1999) Capgras’ syndrome: analysis of nine cases. Psychiatr Clin Neurosci; 53: 455-460. Joseph AJ (1986) Capgras’ Syndrome. Br J Psychiatry; 148:
749-750.
Lehmann HE (1985) Unusual psychiatric disorders, atypical psychoses, and brief reactive psychoses. Comprehensi-ve Textbook of Psychiatry, 5th Edition. Kaplan HI, Sa-dock BJ, editors. Baltimore: Williams & Wilkins, 1224-1238.
Mackirdy C, Shepherd D (2000) Capgras’ syndrome: pos-sibly more common among the Maori of New Zealand. Austr NZ J Psychiatry; 34: 865-868.
Miwa H, Mizuno Y (2001) Capgras’ syndrome in Parkin-son’s disease. J Neurol; 248: 804-805.
Silva JA, Leong GB, Wine DB (1993) Misidentification delu-sions, facial recognition and right brain injury. Can J Psychiatry; 38: 239-241.
Singer S (1987) Capgras’ Syndrome: the delusion of substi-tution. J Clin Psychiatry; 48: 147-150.
Sinkman AM (1983) The Capgras’ delusion: a critique of its psychodynamic theories. Am J Psychother; 37: 428-438. Spier SA (1992) Capgras’ syndrome and the delusions of
