• Sonuç bulunamadı

Aile işletmelerinin kurumsallaşmasında bilgi teknolojilerinin rolü: Karşılaştırmalı bir analiz

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Aile işletmelerinin kurumsallaşmasında bilgi teknolojilerinin rolü: Karşılaştırmalı bir analiz"

Copied!
150
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

YÖNETİM ORGANİZASYON BİLİM DALI

AİLE İŞLETMELERİNİN KURUMSALLAŞMASINDA

BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİN ROLÜ:

KARŞILAŞTIR-MALI BİR ANALİZ

Ebru ÖZER

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman

Doç. Dr. Rıfat İRAZ

(2)
(3)
(4)

TEŞEKKÜR

Tez çalışmamda bana yol gösteren ve sınırsız anlayışıyla bugüne ulaşmamı sağ-layan danışman hocam Sayın Doç. Dr. Rıfat İraz ‘a şükranlarımı sunarım.

Yapmış olduğum çalışmamda desteklerini esirmeyen hocalarım Prof. Dr. Ad-nan Çelik’e ve Doç. Dr. Aykut Bedük’e teşekkür ederim.

Yüksek lisans sürecinde anlayışı ve desteği için müdürden öte bize yakınımız gibi davranan Ereğli Kemal Akman Meslek Yüksekokulu müdürü Sayın Prof. Dr. Galip Oturanç’a da içtenlikle teşekkür ederim.

Anketlerimin değerlendirilmesi aşamasında bana destek olan mesai arkadaşım Sayın Yrd. Doç. Dr. Serdar Yalçınkaya’ya tezime ve mesleki bilgilerime katkıların-dan ve ayrıca her zaman ki desteklerinden dolayı teşekkür ederim.

Gaziantep’te başladığım yüksek lisans sürecinde bana yol gösteren Gaziantep Üniversitesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Tekinkuş’a teşekkür ederim.

Bu günlere gelebilmem için maddi manevi hiç bir fedakârlıktan kaçınmayan, kıymetli aileme bana verdikleri destekten dolayı minnettarım.

(5)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

ÖZET

Aile işletmeleri, küçük ölçekli işletme niteliğindeyken zamanla büyüyebilmek-tedir. Ülkemizdeki KOBİ’lerin %95’i aile işletmelerinden oluşmaktadır. Fakat aile işletmelerin ömrü uzun olmamakta diğer kuşaklara devredilen işletme sayısı çok az-dır. Günümüzde gelişmiş ülkelerin çoğunda ekonomik hayatta söz sahibi işletmeler ya aile işletmesidir, ya da aile işletmesi olarak ticari hayata atılmış şirketlerin deva-mıdır.

Aile işletmelerinin uzun ömürlü olmasında kurumsallaşma önemli bir faktör-dür. Bilgi teknolojilerinin giderek öneminin arttığı günümüzde aile işletmelerinin kurumsallaşmasında bilgi teknolojileri çok önemli bir yere sahiptir.

Bu çalışmamızda aile işletmelerinin kurumsallaşmasında bilgi teknolojilerinin rolünün tespiti amacıyla Konya ve Gaziantep illerinde faaliyet gösteren aile işletme-lerine anket yapılmıştır. Bu anketlerden çıkan sonuçlar ile bu illerde faaliyet gösteren aile işletmelerinin kurumsallaşma sürecinde bilgi teknolojilerinin rolü tespit edilmiş ve ayrıca bu iki il arasında karşılaştırma yapılmıştır.

(6)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

SUMMARY

While considered as a small scale enterprise, family-owned businesses can grow in time. In our country, 95 % of small and medium sized enterprises are comp-rised of family owned companies. However, the existence of the family-owned com-panies does not last very long and the number of the comcom-panies taken over by next generations is limited.In today’s world, the businesses which have a crucial role on economical life are either family owned businesses or ongoing businesses which went into business as family-owned business.

Institutionalization of family businesses is an important factor in being long-lived. Gradually increased the importance of information technologies in information technology today, the institutionalization of family businesses have a very important place.

In this study, in order to determine the role of information technology in the institutionalization of family businesses operating in the provinces of Konya and Gaziantep family businesses were surveyed. The results of these surveys with the role of information technology in the process of institutionalization of family busi-nesses operating in the provinces were identified and also made a comparison between these two provinces.

(7)

Tablolar Dizini

Tablo 5.1. Konya’da Anketi Cevaplayanların Yaş Durumuna Göre Dağılımı ... 50

Tablo 5.2. Gaziantep’te Anketi Cevaplayanların Yaş Durumuna Göre Dağılımı ... 51

Tablo 5.3. Konya’da Anketi Cevaplayanların Öğrenim Düzeylerine Göre Dağılımı 51 Tablo 5.4. Gaziantep’te Anketi Cevaplayanların Öğrenim Düzeylerine Göre Dağılımı ... 52

Tablo 5.5. Konya’da Anketi Cevaplayanların Çalışılan Yıl Sayılarına Göre Dağılım ... 52

Tablo 5.6. Gaziantep’te Anketi Cevaplayanların Çalışılan Yıl Sayılarına Göre Dağılımı ... 53

Tablo 5.7. Konya’da Anketi Cevaplayanların İşletmedeki Konumlarına Göre Dağılımı ... 53

Tablo 5.8. Gaziantep’te Anketi Cevaplayanların İşletmedeki Konumlarına Göre Dağılımı ... 54

Tablo 5.9. Konya’da Anketi Cevaplayanların İşletmenin Bulunduğu Bölgeye Göre Dağılımı. ... 54

Tablo 5.10. Gaziantep’te Anketi Cevaplayanların İşletmenin Bulunduğu Bölgeye Göre Dağılımı ... 54

Tablo 5.11. Konya’da İşletmenin Geçmişine Göre Dağılımı ... 55

Tablo 5.12. Gaziantep’te İşletmenin Geçmişine Göre Dağılımı ... 55

Tablo 5.13. Konya’da Çalışan Sayısına Göre Dağılımı ... 55

Tablo 5.14. Gaziantep’te Çalışan Sayısına Göre Dağılımı ... 56

Tablo 5.15. Konya’da İşletmede Çalışan Aile Üyesine Göre Dağılımı... 56

(8)

Tablo 5.17. Konya’da İşletmede Kullanılan Muhasebe Programı Sayısına Göre

Dağılımı ... 57

Tablo 5.18. Gaziantep’te İşletmede Kullanılan Muhasebe Programı Sayısına Göre Dağılımı ... 57

Tablo 5.19. Konya’da İşletmede Kullanılan Bilgisayar Sayısına Göre Dağılımı ... 57

Tablo 5.20. Gaziantep’te İşletmede Kullanılan Bilgisayar Sayısına Göre Dağılımı . 58 Tablo 5.21. Konya’da İşletmelerin E-Posta Adreslerine Göre Dağılımı ... 58

Tablo 5.22. Gaziantep’te İşletmelerin E-Posta Adreslerine Göre Dağılımı ... 58

Tablo 5.23. Konya’da İşletmelerin Web Adreslerine Göre Dağılımı ... 59

Tablo 5.24. Gaziantep’te İşletmelerin Web Adreslerine Göre Dağılımı. ... 59

Tablo 5.25. Konya’da İşletmenin Personel Alımında Uzmanlığa Dayalı Bir Seçim ve Yerleştirme Sistemine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 60

Tablo 5.26. Gaziantep’te İşletmenin Personel Alımında Uzmanlığa Dayalı Bir Seçim ve Yerleştirme Sistemine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 60

Tablo 5.27. Konya’da İşletmemizin Misyon ve Vizyonu Yazılı olarak Belirtilmiş Olması ve Bütün Çalışanlarımız Tarafından Bilinmekte Benimsenmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 60

Tablo 5.28. Gaziantep’te İşletmemizin Misyon ve Vizyonu Yazılı olarak Belirtilmiş Olması ve Bütün Çalışanlarımız Tarafından Bilinmekte Benimsenmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 61

Tablo 5.29. Konya’da İşletmede Yapılacak Olan Harcamaların Önceden Planlandığı ve Sermayesinin Aile Harcamalarına Karşı Korunduğuna İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 61

Tablo 5.30. Gaziantep’te İşletmede Yapılacak Olan Harcamaların Önceden Planlandığı ve Sermayesinin Aile Harcamalarına Karşı Korunduğuna İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 62

Tablo 5.31. Konya’da İşletmede Bütün Faaliyetler Yazılı Hale Getirilmiş Plan ve Programlar Dâhilinde Gerçekleştiğine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 62

(9)

Tablo 5.32. Gaziantep’te İşletmede Bütün Faaliyetler Yazılı Hale Getirilmiş Plan ve Programlar Dâhilinde Gerçekleştiğine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 62 Tablo 5.33. Konya’da İşletmede Çalışanların Yetki ve Sorumlulukları

Başarı/Performans ve Kapasitelerine Göre Belirlenmesine İlişkin Görüşlerin

Dağılımı ... 63 Tablo 5.34. Gaziantep’te İşletmede Çalışanların Yetki ve Sorumlulukları

Başarı/Performans ve Kapasitelerine Göre Belirlenmesine İlişkin Görüşlerin

Dağılımı ... 63 Tablo 5.35. Konya’da İşletmede Resmi(Biçimsel) Bir Örgüt Yapımız Vardır ve Yapı İçerisindeki Bütün Pozisyonların Görev, Yetki ve Sorumluluklarının Belirlenmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 64 Tablo 5.36. Gaziantep’te İşletmede Resmi(Biçimsel) Bir Örgüt Yapımız Vardır ve Yapı İçerisindeki Bütün Pozisyonların Görev, Yetki ve Sorumluluklarının

Belirlenmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 64 Tablo 5.37. Konya’da İşletmede Aile Üyesi Olan ve Olmayan Bütün Çalışanlar Aynı Resmi ve Yazılı Performans Ölçütlerine Göre Değerlendirilmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 65 Tablo 5.38. Gaziantep’te İşletmede Aile Üyesi Olan ve Olmayan Bütün Çalışanlar Aynı Resmi ve Yazılı Performans Ölçütlerine Göre Değerlendirilmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 65 Tablo 5.39. Konya’daki İşletmelerde Üst Düzey Yönetim Kadrosunun, Pazarlama, Finans, Üretim Gibi Her Fonksiyonel Alandaki Uzmanlardan Oluşmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 66 Tablo 5.40. Gaziantep’teki İşletmelerde Üst Düzey Yönetim Kadrosunun, Pazarlama, Finans, Üretim Gibi Her Fonksiyonel Alandaki Uzmanlardan Oluşmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 66 Tablo 5.41. Konya’daki İşletmelerde Ödül ve Teşvikler Objektif ve Sistematik Ölçütlere Göre Verilmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 67

(10)

Tablo 5.42. Gaziantep’teki İşletmelerde Ödül ve Teşvikler Objektif ve Sistematik Ölçütlere Göre Verilmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 67 Tablo 5.43. Konya’daki İşletmelerde Düzenli Olarak Aile İçin ve Dışı Çalışanların Beraber Katıldığı Toplantılar Düzenlenmesi, Şirket ile İlgili Kararların Çoğunlukla Bu Toplantılarda Alınmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 68 Tablo 5.44. Gaziantep’teki İşletmelerde Düzenli Olarak Aile İçin ve Dışı

Çalışanların Beraber Katıldığı Toplantılar Düzenlenmesi, Şirket ile İlgili Kararların Çoğunlukla Bu Toplantılarda Alınmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 68 Tablo 5.45. Konya’daki İşletmelerde Aynı Düzeydeki Aile Üyesi Yöneticilerle Aile Üyesi Olmayan Yöneticilerin Yetki ve Sorumluluklarının Birbirine Denk Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 69 Tablo 5.46. Gaziantep’teki İşletmelerde Aynı Düzeydeki Aile Üyesi Yöneticilerle Aile Üyesi Olmayan Yöneticilerin Yetki ve Sorumluluklarının Birbirine Denk

Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 69 Tablo 5.47. Konya’daki İşletmelerde Çalışır Durumda Bir İç Denetim Sisteminin Bulunması ve Aile Üyesi Çalışanlarının da Bu sistem Çerçevesinde Denetlenmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 70 Tablo 5.48. Gaziantep’teki İşletmelerde Çalışır Durumda Bir İç Denetim Sisteminin Bulunması ve Aile Üyesi Çalışanlarının da Bu sistem Çerçevesinde Denetlenmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 70 Tablo 5.49. Konya’daki İşletmelerde Etkin Bir Raporlama Sisteminin Mevcut

Olması ve Çalışanlar Arasındaki Raporlama İlişkilerinin Resmi Olarak

Tanımlanmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 71 Tablo 5.50. Gaziantep’teki İşletmelerde Etkin Bir Raporlama Sisteminin Mevcut Olması ve Çalışanlar Arasındaki Raporlama İlişkilerinin Resmi Olarak

Tanımlanmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 71 Tablo 5.51. Konya’daki İşletmelerde İş Değerlerinin Her Zaman Aile Değerlerinin Önünde Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 72

(11)

Tablo 5.52. Gaziantep’teki İşletmelerde İş Değerlerinin Her Zaman Aile Değerlerinin Önünde Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 72 Tablo 5.53. Konya’daki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin Etkin Kullanımının Önem Arz Etmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 72 Tablo 5.54. Gaziantep’teki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin Etkin Kullanımının Önem Arz Etmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 73 Tablo 5.55. Konya’daki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin İşletme İçin Önemli Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 73 Tablo 5.56. Gaziantep’teki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin İşletme İçin Önemli Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 73 Tablo 5.57. Konya’daki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin Etkin Olarak

Kullanılmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 74 Tablo 5.58. Gaziantep’teki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin Etkin Olarak

Kullanılmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 74 Tablo 5.59. Konya’daki İşletmelerde Satın Alma ve Satış Sürecinin Önemli Ölçüde Bilgi Teknolojileri ile Gerçekleşmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 74 Tablo 5.60. Gaziantep’teki İşletmelerde Satın Alma ve Satış Sürecinin Önemli Ölçüde Bilgi Teknolojileri ile Gerçekleşmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 75 Tablo 5.61. Konya’daki İşletmelerde Çalışan Kişiler İşletme İle İlgili Bilgilere Bilgi Teknolojilerini Kullanarak Ulaşabileceklerine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 75 Tablo 5.62. Gaziantep’teki İşletmelerde Çalışan Kişiler İşletme İle İlgili Bilgilere Bilgi Teknolojilerini Kullanarak Ulaşabileceklerine İlişkin Görüşlerin Dağılımı .... 75 Tablo 5.63. Konya’daki İşletmelerde İşletme İçi ve İşletme Dışı Haberleşmenin Bilgi Teknolojileri ile Yapılmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 76 Tablo 5.64. Gaziantep’teki İşletmelerde İşletme İçi ve İşletme Dışı Haberleşmenin Bilgi Teknolojileri ile Yapılmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 76 Tablo 5.65. Konya’daki İşletmelerde Belge ve Dokümanların Arşivlenmesi

(12)

Tablo 5.66. Gaziantep’teki İşletmelerde Belge ve Dokümanların Arşivlenmesi

Bilgisayar Ortamında Gerçekleşmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 77 Tablo 5.67. Konya’daki İşletmelerde Müşteri Ürün ve Rakipler İle İlgili Bilgilerin Saklandığı Bilgisayar Ortamlarının Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 77 Tablo 5.68. Gaziantep’teki İşletmelerde Müşteri Ürün ve Rakipler İle İlgili Bilgilerin Saklandığı Bilgisayar Ortamlarının Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 77 Tablo 5.69. Konya’daki İşletmelerde Yeni İşe Alınan Personelin Bilgisayar

Becerisine Sahip Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 78 Tablo 5.70. Gaziantep’teki İşletmelerde Yeni İşe Alınan Personelin Bilgisayar

Becerisine Sahip Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 78 Tablo 5.71. Konya’daki İşletmelerde Bilgi Teknolojisinin Kullanılmaması Halinde Faaliyetlerin Tamamen Aksayacağına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 78 Tablo 5.72. Gaziantep’teki İşletmelerde Bilgi Teknolojisinin Kullanılmaması

Halinde Faaliyetlerin Tamamen Aksayacağına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 79 Tablo 5.73. Konya’daki İşletmelerde Bilgi ve Bilgi Teknolojileri Alanındaki Güncel Gelişmelerin Takip Edilmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 79 Tablo 5.74. Gaziantep’teki İşletmelerde Bilgi ve Bilgi Teknolojileri Alanındaki Güncel Gelişmelerin Takip Edilmesine İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 79 Tablo 5.75. Konya’daki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin Etkin Kullanılması İşletmenin Kurumsallaşmasını Sağlamasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 80 Tablo 5.76. Gaziantep’teki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin Etkin Kullanılması İşletmenin Kurumsallaşmasını Sağlamasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 80 Tablo 5.77. Konya’daki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin Etkin Kullanımı İle Kurumsallaşma Arasında Doğru Orantılı Bir İlişki Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 80 Tablo 5.78. Gaziantep’teki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerinin Etkin Kullanımı İle Kurumsallaşma Arasında Doğru Orantılı Bir İlişki Olmasına İlişkin Görüşlerin Dağılımı ... 81

(13)

Tablo 5.79. Deneklerin Konya’daki İşletmelerde iş değerleri her zaman aile değerlerinin önünde olduğuna ilişkin cevaplarının işletmede çalışan aile üyesi

sayısına göre dağılımı ... 84 Tablo 5.80. Deneklerin Gaziantep’teki İşletmelerde İş Değerleri Her Zaman Aile Değerlerinin Önünde Olduğuna İlişkin Cevaplarının İşletmede Çalışan Aile Üyesi Sayısına Göre Dağılımı ... 85 Tablo 5.81. Deneklerin Konya’daki İşletmelerde Bütün Faaliyetlerin Yazılı Hale Getirilmiş Plan ve Programlar Dâhilinde Gerçekleşmesine İlişkin Cevaplarının İşletme Geçmişine Göre Dağılımı ... 87 Tablo 5.82. Deneklerin Gaziantep’teki İşletmelerde Bütün Faaliyetlerin Yazılı Hale Getirilmiş Plan ve Programlar Dâhilinde Gerçekleşmesine İlişkin Cevaplarının İşletme Geçmişine Göre Dağılımı ... 87 Tablo 5.83. Deneklerin Konya’daki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerini

Kullanmalarının İşletme İçin Önemli Olması İle İşletmede Kullanılan Bilgisayar Sayısına Göre Dağılımı ... 89 Tablo 5.84. Deneklerin Gaziantep’teki İşletmelerde Bilgi Teknolojilerini

Kullanmalarının İşletme İçin Önemli Olması İle İşletmede Kullanılan Bilgisayar Sayısına Göre Dağılımı ... 89 Tablo 5.85. Konya’da İşletmenin Personel Alanında Uzmanlığa Dayalı Bir Seçim ve Yerleştirme Sisteminin Olması ile Yeni İşe Alınan Personeli Bilgisayar Becerisine Sahip Olması Göre Dağılımı ... 91 Tablo 5.86. Gaziantep’te İşletmenin Personel Alanında Uzmanlığa Dayalı Bir Seçim ve Yerleştirme Sisteminin Olması ile Yeni İşe Alınan Personeli Bilgisayar Becerisine Sahip Olması Göre Dağılımı ... 92 Tablo 5.87. Konya’da İşletmenin Üst Düzey Yönetim Kadrosunun, Pazarlama, Finans, Üretim Gibi Her Fonksiyonel Alandaki Uzmanlardan Oluşmasına İlişkin Cevapların İşletmede Çalışan Sayısına Göre Dağılımı ... 94

(14)

Tablo 5.88. Gaziantep’te İşletmenin Üst Düzey Yönetim Kadrosunun, Pazarlama, Finans, Üretim Gibi Her Fonksiyonel Alandaki Uzmanlardan Oluşmasına İlişkin Cevapların İşletmede Çalışan Sayısına Göre Dağılımı ... 94 Tablo 5.89. Konya’da İşletmenin İşletmede Bilgi Teknolojilerinin Etkin

Kullanımının Önem Arz Etmesine İlişki Cevapların İşletmenin Web Sitesi Olmasına Göre Dağılımı ... 96 Tablo 5.90. Gaziantep’te İşletmenin İşletmede Bilgi Teknolojilerinin Etkin

Kullanımının Önem Arz Etmesine İlişki Cevapların İşletmenin Web Sitesi Olmasına Göre Dağılımı ... 96 Tablo 5.91. Konya’da İşletmede Müşteri, Ürün ve Rakipler İle İlgili Bilgilerin

Saklandığı Bilgisayar Ortamları Olmasına İlişkin Cevapların Muhasebe Programı Kullanımına Göre Dağılımı ... 98 Tablo 5.92. Gaziantep'te İşletmede Müşteri, Ürün ve Rakipler İle İlgili Bilgilerin Saklandığı Bilgisayar Ortamları Olmasına İlişkin Cevapların Muhasebe Programı Kullanımına Göre Dağılımı ... 98 Tablo 5.93. Konya’da Bilgi Teknolojilerinin Etkin Kullanımı İle Kurumsallaşmaya İlişkin Cevapların İşletmede Kullanılan Bilgisayar Sayısına Göre Dağılımı ... 100 Tablo 5.94. Gaziantep’te Bilgi Teknolojilerinin Etkin Kullanımı İle

Kurumsallaşmaya İlişkin Cevapların İşletmede Kullanılan Bilgisayar Sayısına Göre Dağılımı ... 100 Tablo 5.95. Konya’da İşletmedeki Çalışır Durumda Bir İç Denetim Sistemi

Bulunması ve Aile Üyesi Çalışanlarının da Bu Sistem Çerçevesinde Denetlenmesi İlişkin Cevapların İşletmenin Geçmişine Göre Dağılımı ... 102 Tablo 5.96. Gaziantep’teki İşletmedeki Çalışır Durumda Bir İç Denetim Sistemi Bulunması ve Aile Üyesi Çalışanlarının da Bu Sistem Çerçevesinde Denetlenmesi İlişkin Cevapların İşletmenin Geçmişine Göre Dağılımı ... 103 Tablo 5.97. Konya’daki İşletmedeki Satın Alma ve Satış Süreci Önemli Ölçüde Bilgi Teknolojileri ile Gerçekleşmesine İlişkin Cevapların İşletmede Kullanılan Muhasebe Programı Göre Dağılımı ... 104

(15)

Tablo 5.98. Gaziantep’teki İşletmedeki Satın Alma ve Satış Süreci Önemli Ölçüde Bilgi Teknolojileri ile Gerçekleşmesine İlişkin Cevapların İşletmede Kullanılan Muhasebe Programı Göre Dağılımı ... 105 Tablo 5.99. Konya İli İçin Araştırma Hipotezleri ve Analiz Bulguları ... 106 Tablo 5.100. Gaziantep İli İçin Araştırma Hipotezleri ve Analiz Bulguları ... 108

(16)

İÇİNDEKİLER

BİLİMSEL ETİK SAYFASI ... i

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU ... ii

TEŞEKKÜR ... iii ÖZET ... iv SUMMARY ...v Tablolar Dizini ... vi GİRİŞ ...1 BİRİNCİ BÖLÜM AİLE İŞLETMELERİ 1.1.Aile İşletmelerinin Tanımı ... 3

1.2. Aile İşletmelerinin Özellikleri ... 5

1.3. Aile İşletmelerinin Zayıf Yönleri ... 5

1.3.1. Nepotizm ... 6

1.3.2. Kuşak Çatışması ... 7

1.3.3 Aile Üyeleri Arasında Güç Mücadelesi ... 7

1.3.4. Planlama Eksikliği ... 7

1.3.5. Nüfus Problemleri ... 8

1.3.6. Roller Çatışması ... 8

1.3.7. Devir Süreci Sorunları ... 9

1.4. Aile İşletmelerinin Avantajları ... 9

(17)

İKİNCİ BÖLÜM KURUMSALLAŞMA

2.1. Kurumsallaşmanın Tanımı ... 11

2.2. Örgütsel Açıdan Kurumsallaşma ... 12

2.3. Kurumsal Yönetim ... 12

2.4.Kurumsal Yönetimin Temel İlkeleri ... 13

2.4.1. Adil Davranma ... 13

2.4.2. Şeffaflık ... 13

2.4.3. Hesap Verebilirlik ... 14

2.4.4. Sorumluluk İlkesi ... 14

2.5. Örgütsel Kurumsallaşma Süreci ... 14

2.5.1. Kanunen Tanıma ... 14

2.5.2. Varlığın Sürekli Kılınması ... 15

2.5.3. Bireysel ve Örgütsel Amaç Uyumu ... 15

2.5.4. Kurumsal Kimlik Kazanma ... 15

2.6. Kurumsal Yönetimin Amaçları ... 15

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AİLE İŞLETMELERİNİN KURUMSALLAŞMASI 3.1. Aile Anayasası ... 17

3.2. Aile Anayasasının Avantajları ... 19

3.3. Aile Anayasasının Dezavantajları ... 19

3.4. Aile Anayasasının Hazırlanması ... 20

3.5. Aile İşletmelerinde Yönetim Kurulu ... 21

3.6. Yönetim Kurulu Başkanının Görevleri ... 23

(18)

3.8. Yönetim Kurulu Üyesinin Görevleri ... 26

3.9. Yönetim Kurulunun Çalışma Biçimi ... 26

3.10. Kurumun Mali Organizasyonu ve Yönetim Kurulu Üyelerinin Harcamaları 27 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM BİLGİ TEKNOLOJİLERİ 4.1. Veri, Bilgi ve Bilgi Teknolojileri Kavramı ... 30

4.2. İşletmelerde Bilgisayar Kullanım Alanları ... 31

4.3. Ofis Otomasyonu Sistemleri... 31

4.3.1. Kelime İşlemci: ... 31

4.3.2. Masaüstü Yayıncılık ... 32

4.3.3. Sunu Uygulamaları: ... 32

4.3.4. Kişisel Veritabanı: ... 32

4.4. Elektronik İletişim Sistemleri: ... 32

4.5. Fonksiyonel Bilişim Sistemleri ... 32

4.6. Yönetim Bilişim Sistemleri ... 33

4.6.1. Destek Sistemleri ... 33

4.6.2. Elektronik Veri Değişim Sistemleri ... 33

4.7. İşletmelerde Genel Bilgisayar Ağlarının Kullanımı ... 33

4.7.1. İntranet ... 33

4.7.2. İnternet ... 34

4.7.3. Ekstranet ... 35

4.8. Elektronik Ticaret (E-Commerce) ... 35

4.9. Uzman Sistemler ... 36

4.10. Kurumsallaşma Yönünde Planlayıcı Bilgi Sistemleri ... 36

(19)

4.12. MRP II Sistemleri ... 38

4.13. Kurumsal Kaynak Planlaması ... 38

4.14. Bilgi Teknolojileri ve Kurumsallaşma ... 39

4.15. Kurumsallaşma Sürecinde Bilgi Teknolojilerinin Yönetim İşlevlerine Etkisi 40 4.16. Kurumsallaşma Sürecinde Bilgi Teknolojilerinin Karar Alma Sürecine Etkisi 40 4.17. Kurumsallaşma Sürecinde Bilgi Teknolojilerinin Planlama Fonksiyonuna Etkisi 43 4.18. Kurumsallaşma Sürecinde Bilgi Teknolojilerinin Örgütsel Kontrole (Denetim) Etkisi 44 BEŞİNCİ BÖLÜM AİLE İŞLETMELERİNİN KURUMSALLAŞMASINDA BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİN ETKİSİNE YÖNELİK KARŞILAŞTIRMALI BİR ARAŞTIRMA 5.1. ARAŞTIRMA YAPILAN İŞLETMELER HAKKINDA GENEL BİLGİ ... 46

5.2. ARAŞTIRMANIN AMACI, YÖNTEMİ VE HİPOTEZLERİ ... 46

5.2.1. Araştırmanın Amacı ... 46

5.2.2. Araştırmanın Yöntemi ... 46

5.2.3. Araştırmanın Hipotezleri ... 47

5.3. ARAŞTIRMA ÖRNEKLEMİNE İLİŞKİN BULGULAR ... 49

5.3.1. Güvenilirlik Analizi ... 50

5.3.2. Ankete Katılan Bireylerin Demografik Özellikleri ... 50

5.3.3. Anket Sorularının Analizi ... 59

5.4. GENEL AMAÇLI SORULARIN DEĞERLENDİRİLMESİ ... 60

5.5. ARAŞTIRMA HİPOTEZLERİNE İLİŞKİN SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRMELER ... 82

(20)

Araştırma Hipotez 1 ...82 Araştırma Hipotez 2 ...86 Araştırma Hipotez 3 ...88 Araştırma Hipotez 4 ...90 Araştırma Hipotez 5 ...93 Araştırma Hipotez 6 ...95 Araştırma Hipotez 7 ...97 Araştırma Hipotez 8 ...99 Araştırma Hipotez 9 ...101 Araştırma Hipotez 10 ...104 SONUÇ ve ÖNERİLER ...111 KAYNAKÇA ...115 EK ANKET FORM ...123 ÖZGEÇMİŞ ...130

(21)

GİRİŞ

Aile işletmelerinin öncelikli amacı işletmelerinin karlılığı değil işletmelerinin varlığını uzun süre devam ettirebilmek ve daha sonraki nesillere aktarabilmektir. Aile işletmelerinin ömrünün daha uzun olması içinde işletmelerin kurumsallaşması ge-rekmektedir. Günümüzde kurumsallaşma sürecince aile işletmelerinin başarılı olma-sında bilgi teknolojileri etkin rol oynamaktadır.

Çalışmanın birinci bölümünde aile işletmelerinin tanımı, aile işletmelerinin özellikleri, aile işletmelerinin güçlü ve zayıf yönleri ile aile işletmelerinin avantajları ve dezavantajları açıklanmıştır.

İkinci bölümde kurumsallaşmanın tanımı, örgütsel açıdan kurumsallaşma, ku-rumsal yönetim, kuku-rumsal yönetimin ilkeleri, örgütsel kuku-rumsallaşmanın öğeleri, örgütsel kurumsallaşma süreci ve kurumsal yönetiminin amaçları açıklanmıştır.

Çalışmanın üçüncü bölümünde ise aile işletmelerinin kurumsallaşmasından, ai-le anayasasından, aiai-le anayasalarının avantajlarından ve dezavantajlarından, aiai-le ana-yasalarının hazırlamasından, aile işletmelerinde yönetim kurulu, yönetim kurulu baş-kanın görevleri, yönetim kurulu başkan yardımcısının görevleri, yönetim kurulu üye-lerinin görevleri, yönetim kurulunun çalışma biçimi, kurumun mali organizasyonu ve yönetim kurulu üyelerinin harcamaları ve yeni kuşaklarının yetiştirilmesi açıklanmış-tır.

Çalışmanın dördüncü bölümünden ise bilgi teknolojilerinden, veri, bilgi ve bil-gi teknolojileri kavramlarından, işletmelerde bilbil-gisayar kullanım alanlarından, işlet-melerde genel bilgisayar ağlarının kullanımı, kurumsal kaynak planlaması, kurumsal-laşma yönünde planlayıcı bilgi sistemleri ve bilgi teknolojileri ve kurumsalkurumsal-laşma kavramları açıklanmıştır.

Çalışmanın beşinci bölümünden aile işletmelerinin kurumsallaşmasında bilgi teknolojilerinin etkisine yönelik yapılan karşılaştırmalı bir analiz ve bu analizin so-nuçları Çalışma, sonuç ve öneriler ile sonlandırılmıştır.

(22)

BİRİNCİ BÖLÜM AİLE İŞLETMELERİ

“Bir işletme yönetiminde, sahipliğin, temel politik karar birimlerinin ve hiye-rarşik yapının önemli bir kısmının belli bir aile üyelerinden oluşması halinde ailesel yönetim vardı” (Koçel, 2005: 17). “Dünyadaki işletmelerinin %90’ı aile işletmele-rinden oluşmaktadır. Türkiye’de bu oran %95’tir. Ancak Türkiye’de ikinci kuşağa geçince, devam edebilen aile şirketinin oranı %20, üçüncü kuşakta ise %10’un altın-dadır” (Fındıkçı, Mart 2008: 285).

Bir işletme yönetiminde, sahipliğin, temel politik karar organlarının ve hiyerar-şik yapının önemli bir kısmının belli bir aile üyelerinden oluşması halinde ailesel yönetim söz konusudur (Koçel; 2005: 17). Dünyadaki işletmelerinin %90’ı aile iş-letmelerinden oluşmaktadır. Bu oran Türkiye’de %95’tir. Ancak ülkemizde ikinci kuşağa geçince, devam edebilen aile şirketinin oranı %20, üçüncü kuşakta ise %10’un altındadır (Fındıkçı, 2008: 285). KOSGEB’in yapmış olduğu çalışmaya göre aile işletmelerinin sayısının bu kadar fazla olmasının çeşitli nedenleri vardır. Bu ne-denleri şöyle sıralanmaktadır (KOSGEB, 2012):

 Aile işletmelerinin ekonomik ve sosyal kalkınmaya özellikle de istihdama yaptıkları katkının anlaşılması,

 Giderek artan sayıda işletmenin iş transferini gerçekleştirmek zorunda

kalma-sı,

 Aile işletmesi konusunda yapılan akademik çalışmaların artması ile kamuo-yunda konunun ele alınması için uygun bir zeminin oluşması

 Aile işletmeleri tarafından üstlenildiği kabul edilen “sosyal rol”,

 Aile işletmelerine yönelik olarak lobi çalışması yapan sivil toplum kuruluşla-rının artması.

(23)

Aile işletmelerinde işleri yapacak aile üyelerinin iş için gerekli becerilerine uy-gun olan, ahlaki ve manevi değerlere göre hareket eden ve sorumluluklarını yerine getirebilecek kişilerden oluşmalıdır (Astrachan vd.;2002). Aile işletmeleri ile ilgili araştırma yapan araştırmacılar işlere ailenin katılımının aile işletmelerinin farkı oldu-ğu konusunda hem fikirlerdir (Chua vd.; 2009). Aile işletmelerini diğer işletmelerden ayıran en önemli özelliği işlerde aile ilişkilerinin etkisinin olmasıdır (Hoffman vd.: 2006)

1.1.Aile İşletmelerinin Tanımı

Literatür araştırıldığında Aile işletmeleri ile ilgili çok çalışma yapıldığı görül-mektedir. Bu çalışmalarda aile işletmeleri ile ilgili değişik tanımlara rastlamak müm-kündür. Bu tanımlardan bazıları şunlardır:

“Aile işletmesi, sevgi, çalışma ve insanlar arasında çoklu bağlantılardan olu-şur. Bu bağlantılar ya olumlu bir saygı ittifakı biçiminde, ya da bir kavga ve düşmanlık ilişkisi biçiminde insanları bir araya getiren hem içsel hem dışsal bağlantılardır” (Pazarcık, 2003).

 “Aile şirketi girişimcilikle eş anlamlı bir kavram olmaktadır. Bir girişimci ya da girişimciler grubu belirli bir fikir etrafında bir araya gelmekte ve varlıkla-rını bu fikrin gelişmesi etrafında odaklamaktadır. İlk amaç şirketin ayakta ka-labilmesi ve yok olup gitmemesi oluyor. Tüm çabalar şirketin büyümesi için harcanmaktadır” (İTO, 2001: 19).

 “Aile şirketi, ailenin geçimini sağlamak ve/veya mirasın dağılmasını önlemek

amacıyla kurulan, ailenin geçimini sağlayan kişi tarafından yönetilen, yöne-tim kademelerinin önemli bir bölümü aile üyelerince doldurulan, kararların alınmasında büyük ölçüde aile üyelerinin etkili olduğu ve aileden en az iki jenerasyonun kurumda istihdam edildiği şirkettir” (Karpuzoğlu, 2004: 19).

 “Ailedeki bir kişi (genellikle aile büyüğü) tarafından ya da aile bireylerinin bir araya gelerek ailenin geçimini sağlamak amacı ile kurulan ve aile bireyleri tarafından ailenin çıkarlarını, menfaatlerini ve toplumdaki saygınlığını koru-mak ya da arttırkoru-mak felsefesiyle dayalı, çoğu aile üyeleri tarafından yönetilen işletmelerdir” (Kebeci, 2011: 14).

(24)

 “Aile işletmesi, sahipliğin çoğunluğunun ya da kontrolün tek bir ailede oldu-ğu veya iki ve üstü aile üyesinin doğrudan girişimle ilgili olduoldu-ğu bir yapıdır” (Güney, 2008: 101).

 Aile işletmeleri; iki veya daha fazla aile bireyinin akrabalık ilişkileri, yöneti-cilik rolleri, sahiplik hakları ile şirketi yönetmeleri ve/veya, sahibinin kurum-sal özelliklerini varislerine aktardığı işletmelerdir” (Vinton,2005)

 Mülkiyetinin çoğunluk hissesinin en az %25’ine bir ailenin sahip olduğu ve aile üyelerinin yönettiği bir işletmedir (Lubinski,2011)

Aile şirketleri ile akademik çalışmalara bakıldığında birçok tanım yapılmakta fa-kat bu tanımlarda uzlaşma sağlanan bir tanım bulunmamaktadır. Fındıkçı çalışma-sında yapılan bu tanımlarla ilgili ortak noktaları şöyle sıralamaktadır (Fındıkçı,2007: 17-18):

 Aile şirketi, ailenin iş kurmuş halidir.

 Aile şirketi, aileden bir girişimcinin başlattığı ve daha sonra ailenin çoğunluk-lu işin içinde yer aldığı bir kurumsal yapıdır.

 Aile şirketi, tek başına girişimci aile lideri, lider ve eşi, lider ve çocukları, li-der ve kardeşleri, sadece kardeşleri ile kuzenler, lili-derin çocukları, damatları ve gelinleri gibi çeşitli aile üyelerinin versiyonlarından oluşabilen bir birlikte-liktir.

 Aile şirketinde çoğu zaman kan bağı olan girişimciler, yönetimin

çoğunluğu-nu ellerinde bulundururlar.

 Aile şirketinde, mülkiyet kavramı önemlidir ve mülkiyet aileye aittir.

 Aile şirketinde, ailenin işi, işin aileyi etkilemesi söz konusudur.

 Aile şirketi, çoğu zaman mevcut varlığın dağılmasını önlemeye yönelik

ola-rak kurulan bir birlikteliktir.

 Aile şirketi, çoğu zaman mevcut insan kaynağının dağılmasını önlemek,

bir-lik ve beraberliğin sürdürülmesini sağlamak amacıyla kurulur.

 Aile şirketi, hâkim karakterler ve karar vericilerin aynı aileden olduğu bir şir-ket biçimidir.

(25)

 Aile şirketi, aile üyesi bireylerin kendi başlarına hayatlarını sürdürmelerini sağlayacak, ekonomik bir birlikteliği sağlayan bir organizasyondur.

 Aile şirketi, ailenin işi, işin aileyi etkilediği ve karşılıklı etkileşimin belirleyi-ci olduğu bir sosyal yapıdır.

1.2. Aile İşletmelerinin Özellikleri

Aile işletmelerinin belirli özellikleri vardır. Erdoğan çalışmasında aile işlet-melerini diğer işletme türlerinden ayıran bazı özellikleri şu şekilde sıralamaktadır (Erdoğan, 2007: 4):

 Aile işletmelerinin kurucusunun bazı ayrıcalıklı özellikleri vardır. Bunlar; gi-rişimci, yönetici, lider ve patrondur.

 İşletme ile ailenin değeri doğru orantılıdır.

 Ekonomideki dalgalanmalar karşısında hızlı karar alma ve uygulama

kabili-yetine sahiptirler.

 Ailenin çıkarları ile işletme çıkarları aynıdır.

 Stratejik kararlar gayri resmi ortamlarda ve hızlı bir şekilde alınır.

 Genellikle aileden iki kuşak yönetimle ilgilenir.

 İş ve aile iç içe olduğu için aile üyelerinin konumları birbirine bağlı olarak değişiklik arz edebilir.

 Ailenin değer yargılarını tamamen işletmede görmek mümkündür.

 Aile işletmeleri çevreye karşı kapalı bir işletmedir.

 Kurucu ile yönetici aynı kişidir.

 Planlı bir yönetim yoktur.

1.3. Aile İşletmelerinin Zayıf Yönleri

“Aile işletmelerinin ekonomiler üzerinde olumlu etkileri olduğu kadar olumsuz etkileri de bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi aile işletmelerinin kısa ömürlü ol-masıdır. Kısa süre ayakta kalma eğilimi taşıyan aile işletmelerinin yalnızca %30’u ikinci kuşağa ve %5-15’i üçüncü kuşağa geçebilme şansı bulmaktadır” (Güney,2008: 111).

(26)

Sağlam’a göre, bir aile işletmesinin en zayıf noktası, “aile” ve “şirket” kavra-mının birbirine karıştırılmasıdır. Bu şirketlerde genelde yetenek ve performansın yerine kan bağının ön plana çıkmaktadır. Yetenek ve deneyimlerine bakılmaksızın çocuklar işe alınıp hızla yükselmekte ve performans değerlendirilmeden ömür boyu iş olanağı verilmektedir. Bu şekilde uygulamalar arttığında şirket ailenin oyun bahçe-si görünümüne bürünebilmektedir (Sağlam, 2006: 500).

1.3.1. Nepotizm

“Bir kimsenin beceri, kabiliyet, başarı ve eğitim düzeyi vb. faktörler dikkate alınmaksızın veya işin gerektirdiği niteliklere sahip olmayan kişilerin sadece akraba-lık ilişkileri esas alınarak istihdam edilmesine veya terfi edilmesine nepotizm adı verilmektedir” (Özler, vd., 2007: 438). Kurumsallaşma sürecinde olan veya kurum-sallaşan aile işletmeleri için nepotizm olumsuz sonuçlar doğuran bir durumdur. Bu yüzden çeşitli çözüm önerileri getirilmiştir. Güney’e göre nepotizmin yol açtığı olumsuzluklardan kaçınmak için alınabilecek önlemler şöyledir (Güney,2008:121-123):

 Görev sorumluluklarını resmi hale getirmek

 Aile üyelerinin bazı becerilere sahip olduklarından emin olmak

 Aile işletmesini aile işletmesi olarak yönetmek

 Aile üyelerinin kendilerini kanıtlaması

 Dürüstlük

 Aile işletmesinin her üyesinin genel müdürlüğe uygun olabileceği fikrinden kaçınmak

 Aile üyelerinin kendilerini tedrici bir biçimde ispatlamalarını sağlamak

 Aile üyesi olan çocukların aile işletmesi için çalışmayı istememesi

durumun-da ısrarcı olmamak

 Aile üyelerinden yüksek düzeyli iş başarımı beklentisini muhafaza etmek

 Diğerlerinden bir şeyler öğrenmek

(27)

1.3.2. Kuşak Çatışması

“İşletmeler büyüdükçe aile bireylerinin işletmenin tüm fonksiyonlarını kontrol etmeleri ve onları yönlendirmeleri mümkün olamamaktadır. Ayrıca aile işletmelerin-de nesil işletmelerin-değişimi ile birlikte aile bireyleri arasında çatışmalar çıkmaktadır. İşletmele-rin tepesinde bulunan baskın gücün (işletmenin kurucusunun ya da aile reisinin) sis-temden çıkması ile birlikte aile bireyleri arasında çekişmelerden veya aile bireyleri-nin yapılan işlere tam hâkim olamamalarından dolayı çatışma yaşanmakta ve nihaye-tinde birçok aile işletmeleri ikinci kuşakta dağılmaktadır” (Yazıcıoğlu ve Koç, 2009: 499).

1.3.3 Aile Üyeleri Arasında Güç Mücadelesi

Güney çalışmasında işletmeyi kuran kişinin ölmesi ya da emekli olması sonu-cunda, aile işletmesinin yönetecek yeni patronunun kim olacağı önemli bir sorun haline gelebileceğini ve aile işletmesini kuran kişinin çocuklarının sayısı, cinsiyeti ya da hevesli olma düzeyi, yeni patronun seçiminde önemli olabileceğini belirtmiştir. Örnek olarak ailedeki en büyük erkek çocuk babasının yerini alabileceği gibi, kız çocuklarından çok ailenin erkek evladı yeni patron olabilir. Bazı aile işletmelerinde işletme kurucusunun yerini en istekli ya da en uygun eğitimi almış alan çocuğuna bırakması da sıklıkla görülen durumlardır. Ancak ailenin büyümesi, yeğenlerin, to-runların, gelin ve damatların da işin içine girmesiyle birlikte güç mücadelesi farklı bir şekilde yaşanamaya başlanmakta ve bazı yönetici veya iş görenlerin bahsedilen sorunları körüklemesiyle aile işletmelerinde ciddi sorunlar yaşanabilmektedir (Gü-ney,2008:128).

1.3.4. Planlama Eksikliği

Planlama tanım olarak kısaca “geleceğin değerlendirilmesi ve ona göre gerekli önlemlerin alınmasıdır” (Şimşek ve Çelik, 2012: 35).

“Planlamaya yeterince ilgi gösterilmemesi ya da yeterince zaman harcanmama-sı aile işletmelerinin de en önemli sorunlarındandır. Aile işletmesini kuran kişiler, sonsuza kadar çalışabilecekleri düşüncesiyle, diğer kişilere yeterince yetki

(28)

devretme-den, onları bilgilendirmedevretme-den, devir planlarını yapmadan ve stratejik kararlardan uzak tutarak görev yapmaya devam etmektedir. Bu nedenle çok sayıda aile işletmesi kuru-cunun ölümünden çok kısa bir süre sonra yok olmakta ya da başkalarına devredebil-mektedir” (Güney, 2008: 129).

1.3.5. Nüfus Problemleri

“İşletmeler başarıyla varlıklarını sürdürebilmişlerse, birkaç nesilden sonra bu kez de nüfus problemleri yaşanmaktadır. Aile ağacı gittikçe parçalanmakta, bu ne-denle de iletişim sorunu doğmaktadır” (Öner ve Turhan, 2010: 123)

“Aile işletmeleri kuruluş aşamasında tek bir kişi tarafından kurulup yönetilir-ken, ikinci kuşakta hissedar sayısı dörde, beşe çıkmakta ve üçüncü kuşakta bu sayı on’u, onbeş’i bulabilmektedir. Aile işletmesinde artan nüfus ile paralel olarak gelin-ler, damatlar, kuzengelin-ler, yeğengelin-ler, amcalar, hala ve teyzegelin-ler, kısacası kalabalıklaşan aile üyeleri büyük beklentiler içerisine girmekte ve tüm bunlarda aile işletmesinin verimliliğini düşürmektedir. Aile üyelerinin işletmenin sunduğu imkânlardan, diğer çalışanlara oranla daha fazla faydalanmak istemeleri ve kendilerini ayrı bir statüde görmeleri, aile işletmelerinde bitip tükenmek bilmeyen dedikodulara ve hatta kıs-kançlıklara yol açmakta ve sonuçta zarar gören aile işletmesi olmaktadır”(Güney, 2008: 130).

1.3.6. Roller Çatışması

Turgut’a göre, iş aile çatışması, bir çeşit roller arası bir çatışma biçimidir ve se-bep olarak da rollerin dengeli bir biçimde yerine getirilmesindeki güçlükleri gösterir (Turgut, 2011: 157). “Rol çatışması, iş görenin üstlendiği rollerin gereği olarak birbi-riyle çatışan, çelişen beklentiler olduğunda gözlemlenir” (Kurt, 2010: 80).

“Özellikle küçük işletmelerde işletme sahipliği, yöneticilik ve girişimcilik aynı kişide bütünleşmektedir. Aile işletmelerinde işletme sahipleri yönetimde de yer al-maktadır. Ancak yönetimin bir meslek haline gelmesi modern yönetim tekniklerinin öğrenilip uygulanması belirli bir eğitim ve deneyimi gerekli kıldığından işletme yö-netiminde profesyonel yöneticilere duyulan gereksinimi arttırmıştır. Ülkemizde bu

(29)

noktada işletmeler kurumsallaşamadığı için sürekliliği sağlayamayan, kesikli bir üre-tim sürecine sahip, doğan, ölen ve teknolojik birikimlerini nesilden nesillere aktara-mayan bir küçük ve orta ölçekli işletme yapısı oluşmuştur. İşletme sahipleri yönetici-liği kendi tekelinde tutma eğiliminde bulunup profesyonellikten kaçındıkça aile iş-letmelerinin sorunları devam edecektir” (Güney, 2008: 130).

1.3.7. Devir Süreci Sorunları

Güney’e göre devir süreci sorunlarında aile işletmelerinde dikkat çeken bir di-ğer özellik birinci nesilden ikinci nesile geçişte görülen başarısızlıktır. Bunun en te-mel nedeni olarak ise girişimcilerin çocuklarına girişimcilik ruhu aşılayamamış ol-masını göstermektedir. Birinci nesilden ikinci nesile geçişte yaşanan sorunların ev-rensel bir nitelik taşıdığını ileri sürmektedir. Güney, bu durumun bir sonucu olarak, Türkiye’de kuruluşu iki-üç nesil geriye giden işletme sayısı oldukça az olduğunu göstermektedir. Bu işletmelere örnek olarak ise Çağaloğlu Hamamı, Hacıbekir, İs-kender Kebapçısı, Kurukahveci Mehmet Efendi, Komili ve Hacışakir’i vermektedir. İşletmeyi devralan kardeşlerin ortak olarak birbirleriyle geçinememesi, kurumsal-laşmanın başarıyla gerçekleştirilememesi ve girişimcilerin çocuklarına girişimcilik kültürü aktarmadaki başarısızlıkları da Güney devir süreci sorunları arasında göster-mektedir. (Güney, 2008: 130).

1.4. Aile İşletmelerinin Avantajları

Fındıkçı çalışmasında, hızlı karar verme, gözü kara hareket edebilme, “olmazsa olmazı” çok zorlama, aile birliğinden gelen gücün kullanılması, amatör ruhun kaybe-dilmemesi, karşılıklı saygı ve itaatin daha rahat geliştirilmesi gibi açılardan çok önemli avantajları aile işletmelerinin öncelikleri olarak sıralamaktadır (Fındıkçı, 2007: 75).

Karpuzoğlu’na göre ise aile işletmeleri sermayenin önemli bir kısmına sahip olmanın getirdiği avantajla, teknik ve idari konularda yeni yöntemler uygulamak ve yeni yatırım alanlarına yönelmek ile ilgili kararları daha kısa zamanda alabilir ve aile olmanın avantajlarından yararlanarak düşüncelerini daha özgürce söylenebilirler. (Karpuzoğlu, 2004: 22).

(30)

1.5. Aile İşletmelerinin Dezavantajları

Sağlam’a göre aile işletmelerinin avantajlarının yanında dezavantajları da bu-lunmaktadır. Ailenin menkul, gayrimenkul ve nakdinin fazla olmaması ya da işlet-menin borçlanmasına sıcak bakılmaması durumunda şirketin büyüme hızı büyük ihtimalle yavaşlamaktadır. Bu şirketler kredi kullanmaya genelde sıcak bakmazlar ve öz kaynakları ile çalışmayı tercih ederler. Yine Sağlam çalışmasında, aileden olma-yan yüksek kapasiteli ve yetenekli profesyonellerin, aile şirketlerinde yükselme ola-naklarının sınırlı olduğunu düşünüp sorumluluk almak istememeleri ve başka şirket-lere geçmek için fırsat kollamaları aile şirketleri olmanın yönetsel dezavantajları ola-rak belirtmektedir (Sağlam, 2006: 503).

Fındıkçı ’ya göre; aile işletmelerinin dezavantajlarını maddeler halinde özetle-yecek olursak; (Fındıkçı,2007: 75)

 Kurumsallaşamama

 Aile işletmesindeki yöneticilerin kurumsallaşmanın temsil ettiği birlikte ça-lışma, yaşama ve kuralları hâkim kılma anlayışını edinmekte ciddi biçimde zorlanmaları.

 İş sahiplerinin doğrudan işin içinde olmaları.

 Kurumda öngörü, planlaması bütçeleme, raporlama gibi mantıkların geliş-memesi ya da yetersiz gelişmesidir.

 Patronların yer yer profesyonel kişilerle yarışmalarıdır.

 Aile içi sorunların işe yansıtılması ve işin çekirdeğinden gelinerek işin çok iyi bilinmesine karşılık yönetim alanında yeterli bilgi ve deneyime sahip olun-maması da önemli bir dezavantajdır.

 Aile şirketinde ikinci kuşağın işletme yönetiminde iyi yetişememesi, yeterli olmama.

(31)

İKİNCİ BÖLÜM KURUMSALLAŞMA

Aile işletmelerinin ömrünün daha uzun olması içinde işletmelerin kurumsal-laşması gerekmektedir. Günümüzde kurumsallaşmayı başaramayan aile işletmeleri uzun ömürlü olamayacaktır. Kurumsallaşma; çoğunlukla birtakım organizasyonel ve idari eksiklikleri olan bir işletmenin kurum olma süreci anlamında kullanılmaktadır (Ural, 2009: 17).

2.1. Kurumsallaşmanın Tanımı

Türk Dil Kurumu’nun Türkçe sözlüğünde kurumsallaşmanın anlamına bakıldı-ğında kurumsallaşmak durumu olarak tanımlanmaktadır (TDK). Terminoloji ince-lendiğinde açık bir tanım bulunmamaktadır.

“Türkçe ’de kurumsal, gerek kurumdan türemiş, İngilizce ’deki institutional karşılığı anlamı, gerekse (başka bir kelime bulunmadığından üstlendiği) İngilizce ‘deki corporate karşılığı anlamı bünyesinde barındırmak zorunda kalmış bir sözcük-tür” (Ural,2009: 18).

TDK kurum sözcüğünü ise ortaklık, mülkiyet gibi köklü bir yapıyı içeren ge-nellikle devletle ilişkisi olan yapı veya birlik olarak tanımlamaktadır (TDK). Ural çalışmasında “kurum, çok uzun yıllarda oluşmuş ve ancak çok yavaş değişebilecek bir kültüre sahip, tutucu olmaktan da öte, kendine has bir ekol oluşturmuş, bir enstitü düzeyinde bir oluşumu, bir teşekkülü ifade eder. Dolayısıyla kurumsal bu özelliklere sahip olma durumunu, kurumsallaşma da bu özelliklere sahip olmaya doğru gitme sürecini anlatır. “Aile” şirketlerinin zaafı bu anlamda kurumsal olmamaları değildir. Bir şirketin uzun ömürlü ve başarılı olması, yönetim açısından gelişmiş olmasına bağlıdır, ama bu kurumsal olmasını gerektirmez. Institutional anlamında kurumsal olmayan, hatta yönetim felsefesi itibariyle özellikle böyle olmamayı seçmiş pek çok başarılı ve uzun yaşayan şirket vardır; diğer yandan olağanüstü bir kurumsallaşma (institutionalization) düzeyine ulaşmış iken varlığını sürdürebilmek için bunu törpü-leyip daha yenilikçi olmaya dönüşen şirketlere de rastlanmaktadır” (Ural,2009: 18).

(32)

Kebeci’ye göre “Kurumsallaşma; her türlü etkileşim ve iletişimde belirli kural-ların hâkim olmasıdır. Bir insanın bireysel yaşamından ailenin yaşamına ve kuruluş-lara, toplumlara ve toplumlar arası ilişkilere kadar bütün sosyal süreçlerde, belirli kuralların hâkim olmasıdır. İşletmeler yaşayan kurumlardır ve er işletmenin kendine özgü kültürü vardır, işletme kültürü göz önünde bulundurularak kişiler arasındaki, işletmede, bölümler arasındaki, işletmeler arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi için belirli kuralların oluşturulup yazılı yayınlanarak bu kurallar doğrultusunda yönetil-mesidir” (Kebeci,2011: 97). Yazıcıoğlu’na göre ise kurumsallaşma, tekrarlanan ey-lemlerin ve alışkanlıkların topluluklar içerisinde standart hale gelmesi ya da uyulma-sı gereken kurallar anlamı taşımaktadır (Yazıcıoğlu, Koç, 2009: 499).

2.2. Örgütsel Açıdan Kurumsallaşma

Kurumsallaşmaya örgütsel açıdan baktığımızda literatür de farklı tanımlarla karşılaşmaktayız. Kavrama çevresel uyum açısından bakan March kurumsallaşmayı “Çevresel değişme ile birlikte organizasyonel değişimin ve bu değişim doğrultusunda standardizasyon sağlanmasıdır” şeklinde ifade etmiştir. March’a göre kurumsallaş-mış organizasyonlar, Çevresel değişimle birlikte değişirler, Bu değişimi öğrenirler ve yeni duruma uygun standartları geliştirirler.(Aktaran: Karpuzoğlu, 2004: 72)

Bir başka tanımlama da Yıldız’dan gelmiştir. Yıldız’a göre, “Bir işletmenin, örgüt (kurum) kültürüne uygun standartlara ve kurallara bağlanarak, faaliyetlerini kişilerin varlığına bağlı olmadan sürdürebilmesini ve geliştirebilmesini sağlayan bir yönetim ve organizasyon yapısını oluşturması sürecidir.” (Yıldız, 2007: 88).

2.3. Kurumsal Yönetim

“Kurumsal yönetim, en kısa tanımıyla “kurallara dayalı şirket yönetimi” de-mektir. Bu kuralların bir kısmına uyulması zorunludur, diğer bir kısmına ise uyulma-sı tavsiye edilen kurallardır” (Güney,2008: 294). Bir başka tanıma göre ise kurumsal yönetim, “bir kurumda yer alan tüm paydaşların çıkarlarını dengeleyerek, etkin ça-lışmasına, beşeri ve finansal sermayeyi çekmesine, uzun süre şirket sürdürebilirliğini sağlayarak tüm paydaşların kar elde etmesine yarayan her türlü kanun, yönetmelik, kod ve uygulamalar ile ahlaki ilkeler” olarak ifade edilebilir (Kılıç, 2009: 129).

(33)

Kurumsal yönetim, kurumların profesyonelce yönetildikleri ve kontrol edildik-leri sistemdir. Bu sistemde; (Pazarcık, 2004: 36)

 Hissedar ve diğer hak sahipleri şirket amaç ve hedeflerini belirler,

 Hedeflerin başarılması için şirketin varlıkları ve temsilcileri yönlendirilir ve kontrol edilir.

2.4.Kurumsal Yönetimin Temel İlkeleri

2.4.1. Adil Davranma

Kurumsal yönetimin temel ilkelerinden olan adil davranma ilkesini Kebeci ça-lışmasında, farklı çıkar sahiplerinin farklı ve birbirini dışlayacak nitelikteki çıkarları arasında bir dengenin sağlanmasını olarak ifade etmektedir. Ayrıca Kebeci, bu ilke-nin işletme yöneticileriilke-nin alınacak kararlardan etkilenebilecek tüm kesimlere eşit uzaklıkta olmasını ve sadece belirli bir kesimin değil, şirketin varlığını sürdürmesini için gerekli tüm tarafların (çıkar sahiplerinin) haklarını gözetilmesini ifade ettiğini belirtmektedir. Bu sebeplerden dolayı işletme içi görev ve sorumlulukların belirlen-mesinde adil davranma ilkesi göz önünde bulundurulduğunda temsil maliyetleri en az düzeye inecek, çıkar çatışmaları azalacaktır. (Kebeci, 2011: 77).

2.4.2. Şeffaflık

SPK’ya göre şeffaflık, “Ticari sır niteliğindeki ve henüz kamuya açıklanmamış bilgiler hariç olmak üzere, şirket ile ilgili finansal ve finansal olmayan bilgilerin, zamanında, doğru, eksiksiz, anlaşılabilir, yorumlanabilir, düşük maliyetle kolay erişi-lebilir bir şekilde kamuya duyurulması” olarak tanımlanmaktadır (SPK, Temmuz 2003:3).

(34)

2.4.3. Hesap Verebilirlik

Hesap verilebilirlik, yönetim kutulu üyelerinin esas itibariyle anonim şirket tü-zel kişiliğine ve dolayısıyla pay sahiplerine karşı olan hesap verme zorunluluğudur (SPK, 2003:3).

“Hesap verebilirlik ile sorumluluk, birbirini tamamlayan iki ilkedir. Aynı ko-nuya iki farklı açıdan bakan bu iki ilkeden hesap verebilirlik, yetki kullananlara yap-tığı eylemleri ve gerekçelerini açıklama olanağı verirken sorumluluk ilkesi, görev verenlerin bakış açısıyla verilen görevlerin gerektiği yerine getirilip getirilmediğinin, sorumlulukların uygun biçimde kullanılıp kullanılmadığının sorgulanmasına olanak sağlar” (Kebeci, 2011: 80).

2.4.4. Sorumluluk İlkesi

Kebeci çalışmasında sorumluluk ilkesini, “Şirket yönetiminin şirket adına yaptığı tüm faaliyetlerinin mevzuata, şirket esas sözleşmesine ve şirket içi dü-zenlemelere uygunluğunu ve bunu denetlenmesini ifade etmektedir. Bu ilke, kendisi-ne yetki verilen kişilerin, sahip oldukları yetkiyi kullanarak yaptıkları veya yapmak-tan kaçındıkları eylemlerin sonuçlarından sorumlu tutulabilmeleri” olarak ifade et-mektedir (Kebeci, 2011: 80).

2.5. Örgütsel Kurumsallaşma Süreci

“Kurumsallaşma dinamik bir süreçtir. Dolayısıyla değişen çevresel koşullar sü-rekli incelenerek işletme hedeflerinin, örgüt yapısının, iş gören niteliklerinin, tekno-lojisinin ve iş görme yöntem ve biçimlerinin bu değişime adapte edilmesini gerekti-rir” (Karpuzoğlu, 2004: 77). Karpuzoğlu’nun çalışmasına göre örgütsel kurumsal-laşma süreci dört aşamadan oluşmaktadır: (Karpuzoğlu, 2004: 77).

2.5.1. Kanunen Tanıma

“Örgütler kurumsallaşmak için yasal değişiklikleri ve sosyal yaşam gereklerini göz önünde bulundurmak zorundadırlar. Bu anlamda kurumsallaşma, işletmenin

(35)

ya-sal koşullara uyması ve bu koşulları benimsemesi olarak ortaya çıkar” (Karpuzoğlu, 2004: 79).

2.5.2. Varlığın Sürekli Kılınması

“İşletmeler statik bir yapıdan ziyade amaçlarına ulaşabilmek için değişen ko-şullara süratle uyum sağlayabilen dinamik bir yapıya sahip olduklarında varlıklarını süreklilik bazında oturtabilirler” (Karpuzoğlu, 2004: 79).

2.5.3. Bireysel ve Örgütsel Amaç Uyumu

“İşletme örgütleri birey ve gruplardan oluşan, bunlar arasındaki ilişkilerle ol-gunlaşan ve kendilerine özgü amaçlarını gerçekleştiren ya da gerçekleştirmek üzere çeşitli çabalara girişen sosyal organizmalar olarak ele alındıklarında, her örgütün temel zorunluluklarından birisinin, kendi yapısına uygun bir yaşam düzeni kurmak ve bu durumu sürekli ve sağlıklı kılmak olduğu görülür. Örgütler bu anlamda sürekli-liklerini sağlayabilmek için kendi ihtiyaç ve amaçlarıyla çalışanların ihtiyaç ve amaç-ları arasındaki uyumu göz önünde bulundurmak durumundadırlar” (Karpuzoğlu, 2004: 80).

2.5.4. Kurumsal Kimlik Kazanma

“Kurumsallaşma sürecinin son adımı işletme örgütünün kendisini diğer örgüt-lerden ayırt eden farklı bir yapı, ilişki ve değer sistemine sahip olmasıdır” (Karpu-zoğlu, 2004: 80).

2.6. Kurumsal Yönetimin Amaçları

“Kurumsal yönetimin amacı, karar vermek için saptanan yapıları, kuralları ve

prosedürleri organizasyon faaliyetleri içinde yönetmek ve kontrol etmektir” (Todd, 2010: 57)

Güney, çalışmasında kurumsal yönetimin amaçlarını şu şekilde maddelendir-miştir (Güney, 2008: 302):

(36)

 İşletme üst yönetiminin sahip olduğu güç ve yetkilerin keyfi kullanılmasının engellenmesi.

 Yatırımcı haklarının korunması

 İşletme hissedarlarının adil ve eşit muameleye tabi tutulmasının sağlanması.

 İşletmeyle doğrudan ilişki içerisinde bulunan menfaat sahiplerinin haklarının korunması ve güvence altına alınması, bu çerçevede örneğin, azınlık hakları-nın korunması,

 İşletme faaliyetleri ve finansal durum ile ilgili olarak kamuoyunun aydınla-tılması ve şeffaflığın sağlanması, bu çerçevede hisse senetleri borsada işlem gören işletmelerin şeffaf olmaları ve kurumsal yatırımcılar ve diğer paydaşlar için önem taşıyan bilgiyi zamanında ve eksiksiz kamuoyuna açıklamaları,

 Yönetim kurulunun sorumluluklarının açık olarak belirlenmesi,

 İşletme üst yönetiminin karar ve eylemleri dolayısıyla hissedarlara ve diğer paydaşlara hesap verme yükümlülüğünün temin edilmesi,

 Vekâlet maliyetlerinin azaltılması,

 İşletme kazancının pay sahiplerine ve daha genel olarak tüm menfaat

sahiple-rine hakları oranında geri dönüşümünün sağlanması,

 Büyük hissedarların azınlık hisselerine el koyma tehlikesinin önüne

geçilme-si,

 Uzun vadeli yatırım yapan kurumsal yatırımcılar açısından güven tesis edil-mesi ve sermaye maliyetlerinin düşürüledil-mesi, şirketin hisse senedi ihracı yo-luyla finansman kaynaklarına kolay erişim imkânlarının arttırılması,

 Risk alan sermayedar ile karar veren profesyonellerin çıkar çelişkisinin kural-lara bağlanarak kontrol altına alınmaya çalışılması.

(37)

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

AİLE İŞLETMELERİNİN KURUMSALLAŞMASI

Şakar’a göre; aile işletmelerinde kurumsallaşma hem aile ilişkilerinin hem de işletmenin kurumsallaşmasını gerekli kılmaktadır ve özellikle aile ilişkilerinin ku-rumsallaşmasında, aile anayasasının önemli bir rolü olduğu görülmektedir (Şakar, 2008: 357). Bu bölümde aile işletmelerinin kurumsallaşmasında önemli olan öğeler-den bahsedilecektir.

3.1. Aile Anayasası

Aile anayasası ile ilgili literatüre bakıldığında farklı tanımlarla karşılaşılmakta-dır. Kırım’a göre; “Aile şirketlerinin sürekliliğini etkileyebilecek temel konuların, iletişim kanallarından geçerek, uzlaşılıp yazıya dökülmesinin sonucu yaratılan bir belgedir. Anayasa, aile üyelerinin birbirleri arasında ve aile üyeleri ile iş arasındaki ilişkileri sağlıklı bir şekilde yönetebilecek temel ilkeleri ve rehber unsurları içerir”. Kırım’a göre aile şirketi anayasaları, her aile için farklı konuları içerdiğinden, farklı şekillerde düzenlenebilecek olmalarına rağmen, genelde şu konular hakkındaki karar-ları ele almaktadır (Kırım, 2007: 51):

 Aile şirketine girmek katılımda bulunmak ve bu şirketlerde kalabilmek için gerekli alt koşullar,

 Hissedarların çıkarları ve kar dağıtımı konularında temel ilkeler ve kurallar,

 Devir için kıstaslar ve

 Davranış ilkeleri.

Yıldız’a göre ise aile anayasası, aile işletmelerinin sürekliliğini etkileyebilecek temel konuları ve kuralları içeren, aile ve işletmede yapılacak işlerde ve ilişkilerde rehber vazifesi gören, aile üyeleri tarafından kabul edilen, tüm aile bireylerine aynı şekilde uygulanan ve uyulmaması durumunda yaptırımları bulunan hazırlanmış bir metindir (Yıldız, 2008: 43).

(38)

Güney’e göre ise; “Aile anayasası, aile işletmesinin temel konularını içeren, ai-le üyeai-lerinin birbirai-leri arasında aiai-le-iş ilişkiai-lerini sağlıklı yönetebilmeai-leri için temel ilkeleri ve rehber unsurları içeren bir belgedir” (Güney, 2008: 190).

Fındıkçı’ya göre, “Aile şirketlerinde çalışmalara yön verecek bir aile anayasa-sının oluşturulması uygulamadaki birçok sorunu çözmektedir. İş ve ailenin giderek genişlemesi, ikinci kuşağın işin içine girmesi, damatlar ve gelinlerin karar sürecine girmek istemeleri, eşlerin müdahaleleri gibi tüm bu ve benzeri konulardaki uygula-maları içeren yazılı bir metnin bulunması kişileri rahatlatacaktır. Çünkü belirsizlik ve tanımsızlık bir süre sonra sorunlara neden olacaktır” (Fındıkçı, 2008: 96).

Yıldırım’a göre ise aile anayasaları, işletmeleri geleceğe taşıyabilmek için ge-rekli olan tüm yönetim kurallarını ortaya koyan, ileride çıkabilecek olası sorunları ve çatışmaları ön görerek baştan önlemler alan yazılı kurallar bütünüdür (Yıldırım, 2007: 63)

Yazıoğlu ve Koç’un çalışmasına göre ise aile (işletme) anayasası içinde belirle-nen tüm ilke ve kurallar hem aile bireyleri için hem de aile dışından olan çalışanlar için oluşabilecek her türlü probleme ilişkin genel çerçeveyi belirleyen bir rehber nite-liğinde olmalıdır (Yazıcıoğlu ve Koç, 2009: 500).

Sağlam’a göre; aile anayasasında bulunması gereken başlıca konular şunlardır (Sağlam, 2006: 507):

 Ailenin misyon ve değerleri

 Yönetim ilkeleri

 Yönetim kurulu

 İcra kurulu

 İdare ilkeleri

 İstihdam ilkeleri

 Aile üyelerinin istihdamı ve ücret politikası

 Devir prensipleri (Haleflerin belirlenmesi)

(39)

 Sahiplik ilkeleri

 Sahiplik hakları

 Kar dağıtım kılavuzu

 Satın alma ve satış anlaşmaları

 Servet yönetim ilkeleri

 Hayırseverlik (Bağış ve yardımlar) ilkeleri

3.2. Aile Anayasasının Avantajları

Güney çalışmasında aile işletmelerinin avantajlarını şu şekilde sıralamaktadır (Güney, 2008: 192):

 Aile bireylerine yön verir, rehber görevi üstlenir,

 Aile içi iletişimi kuvvetlendirir,

 Temel aile değerlerinin nesilden nesile aktarılmasını sağlar,

 İşbirliği ve yardımlaşmayı teşvik eder,

 Sinerji yaratır,

 Tarafsızdır, güven oluşturur.

 Üst kademe yöneticilerin, işletme olanaklarından sadece kendi lehlerine

ola-cak şekilde yararlanmalarını engeller,

 Sağlıklı ilişkileri destekler,

 Aile önceliklerini netleştirir,

 Ailenin kararlılığını ortaya koyar, kararlılığın nedenini açıklar,

 Adalet duygusunu yaratır,

 İşletme performansını arttırır,

 Çalışan tatmini için uygun ortam sağlar,

 Aile sadakatini arttırır,

 Aile duygularını güçlendirir.

3.3. Aile Anayasasının Dezavantajları

Güney çalışmasında aile işletmelerinin dezavantajlarını şu şekilde sırala-maktadır (Güney, 2008: 192):

(40)

• Esnek değildir.

• Hazırlanması zaman alır.

• Tüm aile üyeleri arasında fikir birliği sağlamak zordur. 3.4. Aile Anayasasının Hazırlanması

“Aile anayasası işle ilgili olarak aile fertlerinin çalışan ya da patron olarak dahi oldukları konulara ilişkin değer, felsefe, kural ve beklentileri açık bir şekilde ifade eder. Bu anayasanın yaşayan bir belge olup içeriğinin esnek olması ve işin, ailenin ihtiyaçlarını karşılamak üzere düzenli olarak gözden geçirilmesi gerekmektedir” (TKYD, 2010: 19)

Kebeci çalışmasında genel olarak aile anayasasında yer alması gereken ana un-surları şu şekilde sıralamaktadır (Kebeci, 2011: 101)

 Misyon

 Hisselerin oranı

 Görev değişimi/devri

 Aile üyelerinin eğitimi

 Yönetime katılım koşulu ve kuralları

 Ailenin gelecekte olmak istediği nokta

 Yönetim kuruluna seçim kriterleri

 Performans ölçümü

Bu ana unsurların dışında her aile işletmesi kendine özgü koşulları anayasaya ekleyerek aile bireyleri arasındaki ilişkileri belirleyerek, aile bağları kuvvetlendirilir. Kebeci çalışmasında detaylı bir anayasa hazırlamak için uygulamalar şu şekilde sıra-lamaktadır (Kebeci, 2011: 102):

 Şirketin ve ailenin büyüme hızının yıllara göre belirlenmesi,

 Büyüme, durgunluk ve kriz dönemlerinde uygulanacak politikanın temel

ilke-leri belirlenerek kararlar aile bireyilke-lerine iletilmeli,

 İşletmede çalışacak çocukların işe hazırlanmasına ilişkin politikaların belir-lenmesi,

(41)

 Aile ihtiyaçlarını (ev, araba, tatil yapmak ve sağlık ihtiyaçları vb.) gidermek amacı ile işletmeden yararlanma şekillerinin belirlenmesi,

 Aile ortak geçmişini yeni nesiller aktarmaya yönelik politikaların hazırlanma-sı,

 İşletmede çalışmayan aile üyeleri ile çalışan aile üyeleri arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine yönelik çabaların tespit edilmesi,

 Aileye evlilik yoluyla katılan kişilere yönelik uygulanacak politikaların belir-lenmesi,

 Aile şirketlerine girmek, katılımda bulunmak ve bu şirketlerde kalabilmek için gerekli şartların belirlenmesi.

3.5. Aile İşletmelerinde Yönetim Kurulu

“Aile işletmelerinin kurumsallaşması ile birlikte yönetim kurulu yaygın bir uy-gulama olarak karşımıza çıkmaktadır” (Melin,Nordqvist, 2007). Alacaklıoğlu çalış-masında, dünyanın birçok ülkesinde, şirketler olarak bilinen kurumsal yapılar, ka-nunla mecburi hale gelen ve “yönetim kurulu” adı verilen sorumlu bir organa sahip olduğunu belirtmiştir. Ancak, çoğu zaman hukukçular konuya, gerçek yönetim ya da performans noktasından değil sadece yasal sorumluluk penceresinden bakarlar. So-nuç olarak, birçok aile şirketinde, yönetim kurulu pek itibar görmez ve iş gayri resmi şekilde aile meselesi olarak yürütüldüğünü belirtmiştir. (Alacaklıoğlu, Nisan 2009: 73).

“Yönetim Kurulu, genel kurulda pay sahiplerinin kendisine vermiş olduğu yetki doğrultusunda, mevzuat, esas sözleşme, şirket içi düzenlemeler ve politikalar çerçe-vesinde yetki ve sorumluluklarını kullanırlar ve şirketi temsil ederler” (Alacaklıoğlu, 2009: 73).

“Yönetim kurulları oluşturulurken karşılaşılan en büyük sorunlardan biri aile bireylerinin en tepe noktalara gelmeden ya da halef ilan edilmeden yönetim kurulla-rında yer almalarıdır. Şayet en tepeden gelmeden ya da halef ilan edilmeden yönetim kurullarında yer alırlarsa, aile dışından olan tepe yöneticiler hiyerarşi konusunda so-runlar yaşamaktadırlar. Etkin yapılaşmış orta ölçekli bir aile şirketinin yönetim

(42)

kuru-lu yapısı şöyle olabilir” (Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği ve Deloitte Türkiye Ortak Yayını, 2007: 7):

 İcra Başkanı (Aileden)

 Hissedar (Aileden – icra başkanının yerine geçmesi bekleniyor)

 Profesyonel (“Aileden Bağımsız” Üye)

 Profesyonel (“Aileden Bağımsız” Üye)

 Profesyonel (“Aileden Bağımsız” Üye)

 Profesyonel (“Aileden Bağımsız” Üye)

IMD’nin Avrupa’da aile şirketleri arasında yaptığı çalışmaya göre yönetim kurulu aşağıdaki dört şekilden birini almaktadır(Alacaklıoğlu, 2009: 74).

1. Danışma Kurulu Şeklinde Yönetim Kurulu: Bunların yaptırımı olmadığından etkileri kısıtlıdır. Yine de ailede kurumsallaşmaya karşı direnç varsa, bu tip kurul bir ara adım olabilir.

2. Temsilciler (Yeddi-Emin yada Emanetçiler) Kurulu: Aile ve/veya pay sahip-leri “temsilci” kapsamındadır.

3. Kurumsal (pro-aktif) Yönetim Kurulu: Strateji, kontrol ve haleflik planlama-sında rol sahibidir.

4. İcra Kurulu: Aslında operasyonel konuları yani doğrudan şirketi yönetirler, yani icranın tam içindedirler. Ondan kopamadıkları için de genellikle günde-lik konular içinde boğuşup durur, ileriyi stratejik olarak planlamada zamansız ya da yetersiz kalırlar.

Alacaklıoğlu çalışmasında aile işletmesi anayasasının yönetim kurulunun olu-şumu, yapısı ve görevleri kısmında bulunması gereken bazı maddeleri şu şekilde sıralamaktadır (Alacaklıoğlu; 2009, 73-74):

 Şirketin yönetim kurulu mevcut ortaklık yapısı ve buna bağlı olarak

(43)

 Birinci kuşak, yani işi kuran kuşak söz konusu ise tercihen bazı aile işletmele-rinde bu gruptaki kişiler, kurucu yönetim kurulu üyeleri olarak belirlenir ve ayrıcalıklı bazı haklara sahip olmaları sağlanabilir.

 Aile dışında yönetim kurulu üyesi istihdam edilmesi. Ailenin dışından bir

ve-ya ailenin çoğunluğunu bozmave-yacak biçimde iki-üç yönetim kurulu üyesinin belirlenmesi, toplantıların evde veya dışarıda herhangi bir yerde yapılan top-lantılara benzemesini önleyecektir.

 Yönetim kurulunun toplantı şıklığının belirtilmesi ve ilke olarak haftada bir olağan toplantı öngörülmesi

 Yönetim kurulu toplantısındaki iş akışının kısaca belirtilmesi.

 Yönetim kurulunda nasıl karar verileceğinin belirlenmesi

 Başkan ve başkan yardımcısının seçiminin ve süresinin belirlenmesi

 Yönetim kuruluna aileden veya dışarıdan herhangi bir üyenin kabul

edilmesi-nin şartlarının neler olduğunun belirlenmesi.

 Yönetim kurulu üyelerinin ayrılmaları, ölümleri, görev süreleri ile ilgili kıs-tasların ve yapılacakların belirlenmesi.

“Aile şirketlerinde yönetim kuruluna dışarıdan üye atanabilir. Aile dışından atanacak yönetim kurulu üyesi, alanında kendini kanıtlamış ailenin ya da aile üyele-rinden birinin akrabası, işletmenin içinde yıllardır çalışan ve kendisini kanıtlamış bir profesyonel yönetici ya da tamamen dışarıdan güvenilir bir kişi olabilir (Fındıkçı; 2008, 174-175).

3.6. Yönetim Kurulu Başkanının Görevleri

Aile anayasalarında çeşitli görev tanımları yapılmaktadır. Bu tanımlamalardan biri de yönetim kurulu başkanının görevleridir. Fındıkçı’ya göre, “Yönetim kurulu başkanı, genellikle işin ilk kurulması ve gelişmesinde en çok emeği olan, işin çekir-değinden gelen, aile kadar işi, iş kadar aileyi koruyan, gözeten ve çoğu zaman kendi-sini düşünmeden aile üyeleri ve iş için hayatını feda edebilen, genellikle çok çalış-kan, çalışma saatleri dışında da çalışan kişiler olmaktadır” (Fındıkçı, 2008: 177).

Şekil

Tablo 5.3. Konya’da Anketi Cevaplayanların Öğrenim Düzeylerine Göre Dağılımı
Tablo 5.4. Gaziantep’te Anketi Cevaplayanların Öğrenim Düzeylerine Göre Dağılımı
Tablo 5.6. Gaziantep’te Anketi Cevaplayanların Çalışılan Yıl Sayılarına Göre Dağı- Dağı-lımı
Tablo 5.11. Konya’da İşletmenin Geçmişine Göre Dağılımı  İşletmenin Geçmişi  Frekans  %
+7

Referanslar

Benzer Belgeler

In conclusion, our results suggested that ADC min values were inversely correlated with Ki-67 index in non-small cell lung cancer and may be used as a surrogate marker of Ki-67

Bununla birlikte araştırmacılar tarafından gündüz tuvalet kontrolüne başlamadan önce Ece’nin ne kadar sürelerle kuru kaldığını belirlemek için “Kuruluk Süresi

Bu faaliyetler, kişinin amaçlarıyla ya da boş zaman değerlendirme anlayışı ile ilgili olarak bir iş, rekreasyon faaliyeti veya yarı boş zaman faaliyeti olarak

Ek olarak mobil robotlar için geliştirilen bilinmeyen ortamlarda yapay zeka algoritmaları ile yön bulma için yapılan çalışmalar da incelenmiştir.. İkincil olarak yapay

karşılayabilecek toprak k ay rıaklı ısı pornpasliUlı analizi yapılıruştır. Isı pon1pasırun ısıtma kapasitesi ve tüketilen güç, buharlaştıncı ve

The variations of Cr(VI) reduction, final pH, Fe and total Cr concentrations with contact time depending on acid amount [initial Cr(VI) concentration: 10 mg/l; FS dosage: 10

Bu durumda sonucun negatif (<0) olması için paydadaki ifade pay kısmın- daki ifadenin ters işaretlisi yani negatif olmalıdır.. O hâlde, payda

Çalışanların akciğer şikayeti ve tıbbi tanıları ile yaşam kalitesi ölçeğinin alt boyutları incelendiğinde; Çalışanların akciğer şikayetine göre SF-36