H ADL KONTROL TEDB RLER NE DURU MASIZ OLARAK
KARAR VER LEB L R M ?
K ÖZGÜRLÜ Ü VE GÜVENL HAKKI BA LAMINDA
B R NCELEME*
(CAN JUDICIAL CONTROL MEASURES BE DECIDED WITHOUT HEARING? A RESEARCH IN THE CONTEXT OF RIGHT TO LIBERTY AND SECURITY)
Bu rahan Fertellio lu** ÖZ
Bu a ada adli kontrol a a d a olarak verilip
veri-e veri-e veri-ecveri-e i sorusu üzveri-erinveri-e bir incveri-elveri-emveri-e a . Özellikle konutu
terk etmeme tedbirine d a olarak karar e i di i takdirde i i
g e a a bu müdahale sonucunda i e i e i gereken
güven-celerin a e i de a ad tespit edi i i . Bu durumda
orta-ya a a a a ilgili e a A HS ve Anayasa ile
uyum-suz a d . Bu nedenle a a merkezinde yer alan soruya
verile-cek kategorik a olumsuz ve süreçlerin hak ihlaline neden
ol-mayacak e i de yürütülmesi için ba önerilerde b .
Anahtar Kelimeler: Adli Kontrol, konutu terk etmeme, i i
öz-g ve g e i i, d a.
ABSTRACT
This study set out to investigate on the question of "can judicial control measures be decided without hearing". It is detected that gua-rantees for persons deprived of liberty are not protected properly in this
H Ha e de e i i de ge i i .
* B a a e 06.03.2019 a ihi de Ya e i i e a , 18.03.2019 a ihi de
bi i ci ha e ; 16.05.2019 a ihi de i i ci ha e a da ge i i .
** Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Bölümü yüksek
way, particularly, when the measure of house arrest is decided. In this circumstances, problems arised from domestic legislations that are not compatible with the Convention and the Constitution. Finally, this disqu-isition has shown that the question in the center of this study should be answered with no , categorically, and also some recomendations are made to provide execution without violation of rights.
Keywords: Judicial control, house arrest, right to liberty and
secu-rity, hearing.
***
G R
Ceza adalet sistemlerinde koruma tedbirleri ile amaçlanan, suç
so-a ve a a bir e i de yürütülebilmesidir.
Terazinin bir kefesinde a g a a süreçlerinin selameti dururken bir di-e i ddi-e isdi-e daima tdi-emdi-el hak vdi-e özgürlükldi-er ydi-er a . Zira, uygulanan hdi-e-
he-men her tedbirle en az bir hakka müdahale ge e e ektedir. Tedbirleri
düzenleyen muhakeme a da bu d da temel hak ve
özgür-lüklere yer veren Anayasalar ve taraf olunan a a a e e e e
uyumlu e i de üretilirler.
5271 a Ceza Muhakemesi Kanunu ( CMK ) ile getirilen en
önemli yeniliklerden biri de adli kontrol tedbirleri . Kanun
ge-rekçesinde g a d haliyle adli kontrol tedbirlerinin temel a ac ;
tutuklamaya yani i i g e d da müdahale edilmesine bir
alternatif üretmektir. Gerçekten de adli kontrol kurumuna sisteme
enteg-re edi di i ilk andan itibaenteg-ren çok ba 1. Buna a , adli
kontrol a yol a temel hukuki sorunlara e i e klinik
ça-a ça-a ça-a hça-alen dça-ahça-a pek ça-a ça-a a a ad . Bu temel sorunlardan biri
de adli kontrol tedbirlerine d a olarak karar verilip e i e e ece i
ha dad . CMK da bu yönde d da bir düzenleme ad gibi,
ceza hukuku a da da konu ha da sistematik bir a a
olma-makla birlikte- bir g bi i i a a a a .
1 T.C. Ada e Ba a Ce a e Te ife e i Ge e M d De e i i Se be i
Dai e Ba a , 2019 Oca A a i i e , http://www.cte-ds.adalet.gov.tr/ istatistik/2019/ocak_2019.pdf: E i i Ta ihi: 25.02.2019; 2019 Oca a i iba i i e
Bu a a ile amaçlanan; ad i kontrol tedbirlerine d a olarak karar verilebilir i sorusuna kategorik ve bu yönde a a c bir
a vermeyi denemektir. a ada öncelikle adli kontrol tedbirleri
ha da genel bir çerçeve çizilecektir. Bunun a d da ise, soruya
veri-lecek a e e a halinde e e e e e sonucuna a
a-ca da ; herhangi bir tikel ihtimalde ha a vermenin i
üzerinde d aca . Zira bir tek ihtimalde dahi olumsuz a
verilmesi, önermeyi tümel olarak evetlememize engel olacak ve a a c a
ha aca . Bu yönde bir inceleme için ise i i g ve
g e i i ha ba a da bir a yapmak yöntemsel a da
d gözükmektedir. Zira, adli kontrol tedbirleri ile müdahale
edilebi-lecek hak ve özgürlüklerden görece en çok güvence ile a i i
g ve g e i idi . Bu soru üzerine verilecek kategorik bir a
-, bu hakka a aca bir müdahale neticesinde de d iddia
koruyabilmesi gerekir.
1. ADL KONTROL TEDB RLER : GENEL OLARAK
5271 a Ceza Muhakemesi Ka 1092 ile 115 i ci
mad-deleri a a da tutuklamaya alternatif olarak adli kontrol tedbirleri
dü-e dü-e i i . Kanun maddesinin gerekçesinde özellikle F a ceza
adalet sistemi örnek a a a bu kurumun iç hukuka dahil edi di i ve a
a ac suç i ad a da i i i i tamamen hürriyetinden yoksun b
-a a da daha hafif bir çözüm a a d g a .3
2 CMK Md. 109:
(1) (De i i : 2/7/2012-6352/98 md.) Bir suç sebebiyle yür e ada, 100 c addede be i i e a a ebe e i i a ha i de, he i i a -a e i e -ad a a a a a a a e i ebi i . ( )
3 Ya ba a a a, h i i, he i e a a ha da a da b e
hürri-e i dhürri-e a a da a e be b a a a ecb a bi edbi di ; ad ge-e ge-e a bi ge-e dge-e a a aca e a a e be b a aca a d . Ta a b ad-de i i e b i i d a a da ad i ge i i b a ad . S ko e i edi i e A a , a a e e i e F a h g de
b d . K i gi i i g de a a a bi i e g
e-e i e-e de-e e-e e-e e-e i a a a edbi e e abi a ad ; b ece i i i a -a i i -a -a e h i e e i e a a a a da ada a -d a ad . B e i he g e he de a d e i i -c i e i e d e ebi i . B da a g a a istisna hale gelmektedi . K he i i h i e i de ha e ge i e e e
çekten de CMK 100, 101 ve 109 c maddeleri birlikte de e e di-i ddi-i di-i de adldi-i kontrol tedbdi-irdi-indi-in tutuklama di-ile d da i i i i d
sonucuna a a ad .
T a a düzenleyen 100 c madde, somut delile ba
kuv-vetli suç he i ve bir tutuklama nedeni ile birlikte tedbirin ölçülü ol-a ge e i i i e i ol-aret etmektedir. 101 i ci mol-addede de yine tutuklol-amol-a
a a da tedbirin ölçülü d belirlenmesi ve adli kontrol
tedbir-lerinin neden yetersiz a aca a dair de e e di e i a a
zorun-a yer e i i i . 109 c maddede ise d da i i i
tutuk-a a yerine adli kontrol tedbiri a a a abi ece i düzenlenerek
bu i i i e i i i i i . Gerçekten de A a a a 13 c maddesi
ge e i temel hak ve özgürlüklere a aca her türlü müdahale ölçülü
olmak dad . Ölçülülük d da hukuk devleti ile a a a olup,
kamu ga a , a a temel hak ve özgürlüklerine a
yapa-ca a müdahaleler için önemli bir güvence a a . Bu ilkenin bir ge e i
olarak yasama ga bu yönde bir tasarrufta b a Anayasa ile
de uyumluluk gösterir.4
Y a da bahsedilen i i i i bir ge e i olarak adli kontrol
tedbiri-nin a ac tutuklama ile a d ifade edilebilir. Yani aca
amaç, he i ya da a , a g a a e a da a a ya da
delil-leri a a a engellemek, a g a a devam etmesini ve
nihaye-tinde i fa ge e e e i i a a a .5
2. ARTLARI
CMK adli kontrolü düzenleyen 109 c maddesi esasen
-heli terminolojisini kullansa da 110 c maddenin üçüncü f a
gere-i hem a hem de a evresinde adli kontrol
tedbirleri-nin g a a i a d .6 109 c madde ge e i he i ya da
bi i e, a a e de edi ebi ece i ha e de ad i e h e e ge e e-ce i ( )
4 Nurullah Kunter- Feridun Yenisey- A e N h , M ha e e H Da O a a
Ceza Muhakemesi Hukuk , 18 Ba , a b : Be a Ya e i, 2010, .978.
5 C h ahi , Ce a M ha e e i H -I, 8. Ba , A a a: Se i Ya c ,
2018, s.316.
a adli kontrol a a a abi e i için CMK 100 c
madde-sinde düzenlenen tutuklama sebeplerinin a gerekir. Bu halde
önce-likli olarak hangi durumda tutuklama tedbirine h edi ebi ece i
ince-lenmelidir.
CMK 100 c maddesine göre, he i ya da a
tutukla-nabilmesi için, kuvvetli suç he i i a gösterir somut delil ve
bununla birlikte en az bir tutuklama nedeninin a gerekmektedir.
Yine a maddenin ikinci f a da da tutuklama nedenleri a .
Somut olgulara ba olarak i i i a a , a a a veya a aca
he i ya da delilleri yok etme, gizleme veya a a üzerinde ba
kurma ihtimalinin b a tutuklama nedeninin a a a a
ge-lir.7 Bununla birlikte a ya da a, a maddenin
üçüncü f a da a a katalog suçlardan biri ha da yürütülüyorsa,
tutuklama nedeni var a abi ece , he i ya da a a ca
kuv-vetli suç he i i a gösteren somut delille birlikte a a
mümkün olabilecektir. Ba yazarlara göre 100 c maddede a a
a-ra ek olaa-rak a ve a a a ba a suçlar ba
-da bu a a ge e e i a da adli kontrol a a
verilebil-mesi için gerekli görülmektedir.8 Yine 109 c madde metninde
-tuklama ebebi af a a , kuvvetli suç he i i a a
a a a aca a da ufak bir tereddüde neden fakat
doktrin-de bu a da a a aca a da mutabakat a a .9
T a a düzenleyen 100 c madde a ca ölçülülük de e
-lendirmesini de a . e ki, he i ya da a
tutukla-nabilmesi için a da bahsedilen a a ge e e i olsa dahi,
tutuk-lama ölçülü de i e bu tedbire hükmedilemeyecektir. T a a
öl-çüsüz d durumda kanun koyucunun adli kontrol tedbirini
düzenle-i a , bir an için adli kontrol için de ölçülülük kriterinin a a
a a a aca a a a açar. Unutmamak gerekir ki, ölçülülük
(3)109 c adde i e b adde h e i, ge e i g d de, g e i e e i i di e a g e ci e i a af da da, a e e i i he a a a da g a . 7 Feridun Yenisey-A e N h , Ce a M ha e e i H , 4. Ba , A a a: Se -i Ya c , 2016, . 350. 8 H e i A de i , Ya a a a, G a a A a, T a a, Ad i K H i e i K a a Ad i K a Tedbi e i, 2. Ba , A a a: Se i Ya c , 2014, .251. 9 Me i Fe i , 5271 Sa Ce a M ha e e i Ka Ha da Ba Te i e e De e e di e e , A a a: TBB De gi i, Sa 62, 2006, .56.
ca 100 c maddede düzenlenen bir ölçüt de i a zamanda
Ana-a Ana-a 13 c maddesi ge e i temel hak ve özgürlüklere a aca
her türlü müdahalede de e e di i e i gereken anayasal bir
güvence-dir.10 Bu halde, adli kontrol tedbirine hükmedecek hâkim ya da
mahke-menin, hükmedilecek tedbir özelinde ölçülülük de e e di e i i
mu-hakkak a a gerekir. Adli kontrol ba da ölçülülük, hem
tutuk-lama ile bu tedbirin i i i i ba da , hem de tedbirin kendi içinde
ölçülü olup ad a da önem arz eder. Adli kontrol tedbirinde
ölçülülük ilkesi; karar verilirken belirlenmesi ve he i
ya da a ba da bi e e e i i e i, bu yükümlülüklerden biri
veya bi a a hükmedilmesinin mevcut a g a a ba da dikkate
a a gibi konularda öne a .11
Adli kontrol tedbirlerinin tutuklama ile i i i i i özel bir hali de
tutuklama a a ve tutukluluk süresinin d a durumunda görünür.
CMK 100/4 c maddesi ge e i; adlî para ce a gerektiren
suç-larda veya vücut d a a a kasten i e e e hariç olmak
üzere hapis ce a üst iki da fazla olmayan suçlarda
tutuk-lama a a verilememektedir. Fakat bu durum adli kontrol tedbirlerine
hükmedilmesine engel a aca . Zira CMK md.109/2 ge e i
tutuk-lama a a b d hallerde de adli kontrol tedbirlerine
hükmedi-lebilecektir. Yine CMK 102 i ci maddesinde hukukumuzdaki azami
tutukluluk süreleri d e e i i .12 Bu halde de CMK md.109/7 ge e i,
10 Anayasa Md 13:
Temel hak ve h i e e , e i e d a a ca A a a a i gi i ad-de e i ad-de be i i e ebe e e ba a a e a ca a a a abi i . B -lama a , A a a a e e h a, de a i d e i i e i C h -riyetin gerekleri e e i e i e a a a . 11 e Ka a G e , Ad i K K a Tedbi i i a Ha a I da De e -e di i -e i, A a a: A a a i. H Fa . De gi i Sa : 65 (4), 2016: 1749-1814, s. 1775. 12 CMK Md. 102: (1) (De i i : 6/12/2006 5560/18 d.) A ce a ah e e i i g e i e gi e e i e de e i e bi d . A ca b e, ha e de ge e e e i g e i e e a a daha a abi i . (2) A ce a ah e e i i g e i e gi e i -lerde, tutukluluk süresi en ço i i d . B e, ha e de, ge e e i g e
i-e i-e a abi i ; a a e i a , 5237 a T Ce a Ka
a-he i ya da a için azami tutukluluk sürelerinin d a durumunda dahi adli kontrol tedbirlerine hükmedilebilecektir. Bu iki durum adli kontrol a a verilebilmesi için gereken tutuklama sebeplerinin a
a istisna a ad .
3. ADL KONTROL YÜKÜMLÜLÜKLER
CMK, adli kontrol tedbiri talep edecek a c ya da karar verecek
hâkime oldukça ge i bir koruma tedbiri a a sunar. 109/3 c
maddeye göre hükmedilebilecek adli kontrol tedbirleri a d : a)
Yurt d na kamamak. b) Hâkim taraf ndan belirlenen yerlere, belirti-len süreler içinde düzenli olarak ba vurmak. c) Hâkimin belirtti i merci veya ki ilerin a r lar na ve gerekti inde mesleki u ra lar na ili kin veya e itime devam konular ndaki kontrol tedbirlerine uymak. d) Her türlü ta tlar veya bunlardan ba lar n kullanamamak ve gerekti inde kaleme, makbuz kar l nda sürücü belgesini teslim etmek. e) Özellikle u u turucu, u ar c veya uçucu maddeler ile alkol ba ml l ndan ar nmak amac la, hastaneye yatmak dahil, tedavi veya muayene tedbir-lerine tabi olmak ve bunlar kabul etmek. f) phelinin parasal durumu göz önünde bulundurularak, miktar ve bir defada veya birden çok tak-sitlerle ödeme süreleri, Cumhuriyet savc s n n iste i üzerine hâkimce belirlenecek bir güvence miktar n at rmak. g) Silah bulunduramamak veya ta amamak, gerekti inde sahip olunan silahlar makbuz kar l
-nda adli emanete teslim etmek. h) Cumhuriyet savc s n n istemi üzerine hâkim taraf ndan miktar ve ödeme süresi belirlenecek para suç ma -durunun haklar n güvence alt na almak üzere ayni veya ki isel güven-ceye ba lamak. i) Aile yükümlülüklerini yerine getirece ine ve adli ka-rarlar gere ince ödemeye mahkûm edildi i nafaka düzenli olarak öde-ece ine dair güvence vermek. j) Konutunu terk etmemek, k) Belli bir erle im bölgesini ter etmemek, l) Belirlenen yer veya bölgelere gitme-mek. Bu tedbirlere ilaveten Çocuk Koruma Ka 20 i ci mad-desinde de; a) Belirlenen çevre s n rlar d na kmamak. b) Belirlenen
ba yerlere gidememek veya ancak ba yerlere gidebilmek. c) Belirle-nen ki i ve kurulu larla ili ki kurmamak. e i de üç adet ilave koruma
tedbirine yer e i i i .
a a a i e 12/4/1991 a ih i e 3713 a Te e M cade e Ka a -a a gi e a da be ge e e .
Gerçekten de tutuklamaya alternatif a a ac a getirilen adli
kontrol kurumunun içinde bu kadar fa tür tedbir ba d a
önemlidir. Zira, bir koruma tedbiri ile müdahalede bulunulan hak ve bu d
-rultuda a a a kamusal menfaat a a da bir denge a gerekir. Her
suç a ve a kendine özgü i e i i ve he i ya
da a i i e durumu dikkate a d da çok a da e e e i
ol-a ol-a ol-a d . CMK 101 i ci maddesi ge e i her tutuklama
tale-binde ve a a da adli kontrol tedbirlerinin e e i i i e i i i bir
be-lirlemenin a a , a c ve hâkim için katalogdaki tüm
tedbirleri de e e di e d a ad .13
Bu kadar çok a da koruma tedbirinin b a olumsuz
so-nucu ise kategorik belirleme a a güç hale gelmesidir. Zira, CMK
d.109 da a a tedbirler için adli kontrol kurumu ile birçok temel hak
ve g e müdahalenin mümkün d görülmektedir. e i ,
md.109/3-f e göre verilecek güvence bedeli tedbiri A a a a 35 i ci
maddesi ile korunan mülkiyet ha a bir müdahaleye imkân
verecek-ken; md.109/3-a ge e i verilecek d a a a tedbiri seyahat
hürriyeti ba da bir müdahaleye neden aca . A a a a
13 c maddesi, 2001 de i i i e i de önceki hâli ile bir genel
-a d a rejimi g . Madde metninin ilk hâlinde genel a
-d a nedenleri a a da; devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez
bütün-, millî ege e i i bütün-, Cumhuriyetinbütün-, milli g e i i bütün-, kamu
düze-ninin, genel a a i i , kamu a a , genel ah ve genel a
a a a a a a . Anayasa metninde a a 2001 tarihli
de i i i ile genel a d a nedenleri a d ve Temel hak ve
hürriyetler, özlerine dokunulmaks n aln ca Ana asan n ilgili madde-lerinde belirtilen sebeplere ba l olarak ve ancak kanunla s n rlanabilir. Bu s n rlamalar, Ana asan n sözüne ve ruhuna, demokratik toplum dü-zeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine a k r olama e i i alan yeni hâli ile madde metni, a temel hak ve hürri-yetlerin ancak ilgili hak ve hürriyeti düzenleyen anayasa maddesinde yer
alan a d a nedeni ile a d abi ece i i i e i i .14 Bu
13 N h -Yenisey, 2016, s. 354.
14 Sibe ce , A a a Ha a S e e i e A a a a: Ha . Ece G e e e
A e ebi, De a i A a a a, 1. Ba , a b : Me i Ya a , 2012 i içinde, s. 320.
hâlde temel hak ve özgürlüklere a aca her müdahale için hak ve
öz-gürlük normunun kabul e i i a a nedeninin a a a aca
d d de, birçok hak ba da müdahale i a a a adli
kontrol tedbirleri için kategorik belirleme yapmak a a ad . Bu
durum, a a a sorusu olan adli kontrol tedbirine d a
olarak karar verilip e i e e ece i a da da önemlidir.
4. ADL KONTROL KARARI
CMK Ad i K ba 109 c maddesi her ne kadar
bir suç phesi le yürütülen soru turmada ibaresiyle ba olsa da
a maddenin üçüncü f a ge e i adli kontrolün a a
evresine ha edi edi i a a a ad . Adli kontrol a a
düzenle-yen 110 c madde ge e i a evresinde adli kontrol
tedbirleri-ne hükmedilebilmesi için Cumhuriyet a c istemi gerekir.15 Ceza
a g a a temel prensipleri ge e i a g a a a a istemsiz
karar e e e ece i bu nedenle her a a ada istemin a a aca g
ge e i a evresinde de istemin a a aca sonucuna a a
-ad .16 Bu konu ha da bir ba a g e göre de tutuklama a a
gibi adli kontrol tedbirleri ba da da a evresinde istemsiz
karar verme prosedürü uygulanabilecektir.17
Adli kontrol a a da di e mahkeme ve hâkim a a a gibi
gerekçeli olmak dad . Hem A a a a 134 c maddesi hem
de CMK 38 i ci maddesi a ca bu gereklilik mevcut olup adli
kontrol ba da özel öneme sahiptir. Zira, tutuklama a a
düzenleyen 101 i ci madde ge e i tutuklama isteminde adli kontrol a a a
neden yetersiz a aca a dair bir de e e di e i a a
a d . Bu durum, hâkim ya da mahkeme ba da da her
tu-tuklama a a da adli kontrol ba da bir de e e di e yapma ve
bu d da gerekçe yazma d a ad . Gerekçenin
di e görünümü ise he i ya da a adli kontrol tedbiri a a alan
15 CMK md. 110:
(1) he i, C h i e a c i e i e h ce a h i i i a a i e -a e e i i he -a -a -a da ad a a a abi i .
16 N h -Yenisey, s. 344.
17 Nevzat Toroslu- Metin Fe i , Ce a M ha e e i H , A a a: Sa a Ya
karar a da geçerlidir. Burada da d da Avrupa a Ha a
S e e i (A HS) md.6 ve Anayasa md.36 ge e i gerekçeli karar ha
a a da bir de e e di i e a a d .18
Adli kontrol a a verilirken he i ya da a huzurda
bu-lunma a yönelik CMK da herhangi bir düzenleme
bulun-a bulun-a bulun-ad . Tutuklbulun-ambulun-a bulun-a bulun-a düzenleyen 101. madde, Karar n
içe-ri i pheli veya san a sözlü olarak bildiiçe-rilir, a r ca bir rne i a l-mak suretiyle kendilerine verilir ve bu husus kararda belirtilir. demek
suretiyle tutuklama a a he i ya da a yüzüne a
verilme-si ge e i i i i örtük olarak d e e i i . Bu hükümde, tutuklama
ted-birinin d da i i g ve g e i i ha a müdahale
-a b-a da A a a a 19 c ve A HS i 5 i ci maddesindeki
güvenceleri içerecek e i de d e e di i görülmektedir. Yeri ge i e
ifade etmek gerekir ki, A HS ve A a a a ortak koruma a a da
ka-lan haklar a d : bilgilendirilme ha ; a a a haber verilmesini
isteme ha ; derhal hâkim önüne a a ha ; makul sürede serbest
b a a ha ; etkili ba ha ; tazminat ha .19 Tutuklama
yüze a verilmesi özellikle hâkim önüne a a,
bilgilendi-rilme ve etkili ba ha a ba da önemlidir.
N h -Ye i e e göre prensip olarak adli kontrol a a da
yüze a verilmesi gerekir. Fakat alternatif tedbir olma mahiyeti ge e i bu a a a g abe verilmesinin önünde herhangi bir engel yoktur.20
Bu konuda a bir düzenlemenin a a gerçekten de doktrinde
fark-a ortaya a a neden . Bir ba a g ise adli
kontrolün a istem a a ba a a a a . Bu
nokta-da, kanun koyucu ilave bir a ad da yoklukta karar vermeye
engel bir durum da söz konusu a aca .21 Adli kontrol a a a
he i ya da a da da e i ebi ece i e dair g e i
te-melde iki argümana da a d söylenebilir; bunlardan ilki kanunda bu
18 Göçmen, s. 1791.
19 T ga i i , g e G e i Ha , A a a a Mah e e i e Bi e e Ba
E Ki a a Se i i-1, Ankara: Avrupa Konseyi, 2018, s. 153.
20 N h -Yenisey, s 345.
21 B . ahi , .238; Ze e i a Y a , Ad i K , A a a: A a a Ba De gi i,
Sa :1, 2006 .58-60. da a a a G e , . 1792;A i Pa a -M affe Ha i , 5271 a Ce a M ha e e i Ka Y , C.1 e C.2, A a a: Ya Ma baa-c , 2008, s.462.
yönde a bir düzenlemenin a ; ikincisi ise adli kontrolün
tutuk-lamaya nazaran daha hafif bir tedbir d .22
Ka a muhakkak he i ya da a ha a hâlinde
veri-ebi ece i e dair g e için ise temel argüman, tutuklama usul
hüküm-lerinin a e g a aca yönündedir. Bi i di i üzere, ceza
muhake-mesi hukukunda a mümkündür. Kanun koyucu adli kontrolü a a
tutuklamaya alternatif olarak d e e i i . Bu nedenle adli kontrol
ku-rumunun g a a e a da ortaya abi ece sorunlar ba da
tutuklama hükümlerine bakmak gerekir.23
Bu a a a da a bir sonuca a abi e için Ki i
g ve G e i i Ha ba a da bir de e e di e yapmak,
konu ha da kategorik bir belirlemeye a a için a d c
olabi-lecektir. Zira daha önceki paragraflarda da i a e e i i i üzere bu hak-ka a aca müdahale neticesinde birçok alt hak ortaya a . Bu alt
ha a he i ya da a a ne e i de aca incelenmesi
ça-a a soru için önemlidir.
5. K ÖZGÜRLÜ Ü VE GÜVENL HAKKI BA
LA-MINDA DE ERLEND RME
Yükümlülükler ba a da da ifade e i i i üzere CMK
d.109 d tedbir a a , a ve a
a a a a fazla a da seçenek sunar. Söz konusu Anayasa ve A HS
ve bu d rultuda da Anayasa Mahkemesi ( AYM ) ve Avrupa a
Ha a Mahkemesi ( A HM ) i ihad a uygunluk d da ise a
-lacak de e e di ede bu e i i i e olarak her bir tedbirin i e i i
dikkate a a d .24 Zira daha önce de be i i i i üzere ge i katalog
a a ile i i g ve g e i i ha da mülkiyet ha a, özel
hayata a g ha da etkili ba ha a kadar birçok temel hak ve
g e müdahale i mevcuttur. Adli kontrol a a a
yokluk-ta verilip e i e e ece i e dair kategorik bir belirleme yapabilmek için
22 A. D g e e , Ce a M ha e e i Ka e e e i de Ad i K , A a-a: TBB De gi i, Sa 81, 2009 . 30. 23 F a K a , Ad i K , Ma a a: i e i e i H Fa e i De gi i e Sa Ci :1 Y 2015, . 537. 24 Göçmen, s. 1754.
i i g ve g e i i ha a a da a aca inceleme ol-dukça önemli gözükmektedir.
Demokratik toplumun temelini d kabul edilen özgürlük
ve güvenlik ha , Türkiye Cumhuriyeti A a a a 19 c
madde-sinde yer a a ad .25 U a a a metinlerde ise a Ha a
Evren-sel Bildirgesi ve Bi e i Milletler Medeni ve Siyasal Haklar S e
-mesi ile birlikte Avrupa a Ha a S e e i i 5. maddesinde
25Anayasa md. 19: (1) He e , i i h i e i e g e i i e ahi i . e i e a a a da g e i e : (2) Mah e e e ce e i i h i e i a c ce a a e g e i edbi e i i e-i e ge e-i e-i e e-i; be-i ah e e a a e a a da g e bi ge e i a a i gi i i a a a a e a a a ; bi g e i a da ah e a e i i e ci e a a i i e i e bi a a e i e ge i i e i; i i eh i e e i ede bi a ha a , c adde veya alkol tutkunu, bi e e i e a ha a a abi ece bi i i i bi e e ede eda i, e i i e a ah i i a da be i i e e a a a g a a a a edbi i e i e ge i i e i; e a e i de e e gi e i e e e a gi e , a da ha da d e e ah ge i e e a a e i e bi i i i a a a a e a a a ; ha -e i d da i e h i e i de b a a a . (3) S ha da e i be i i b a i i e , a ca a a a , de i e i edi e i i e a de i i i e-i e-i e e a ad a e a b a gibi a a a e a da g -e i -e di -e ha -e d-e h i a a a a abi i . H i a a ada a a a-a, a ca ha i de e a geci e i de a ca b a ha e de a abi i ; b a a a g e i . (4) Ya a a a e a a a i i e e, a a a a e a a a ebe e i e ha a da i iddia a he ha de a e b he e a a ha i de a a de ha , a da e ge h i h zuru-a a ca a ada bi di i i . (5) Ya a a a e a a a i i, a e i e e a ah e e e g de i e i i i ge e i e ha i e ge e i aa e a a i e e a da e d g i i de h i e a . Ki e, bu e e ge i e a h i a a a h i e i de b a a a . B e e a a h , e i e a a ha e i de a abi i . (6) Ki i i a a a d e a a d , a a a de ha bi di i i . (7) T a a i i e i , a e i i de a g a a e a e a a a da e be b -a a i e e ha a a d . Se be b a a i gi i i a g a a e i ce d -ada ha b a e a h e i e ge i i e i i a a a i i bi g -venceye ba a abi i . (8) He e ebe e a , h i e i a a i i, a
ede d ha da a a e i e i i e b a a a a a ha-i de he e e be b a a a a a a ac a e i i bi a g e cii e ba -a h-a a ahi i . (9) B e a a d da bi i e e bi a i i e i a-d a a a , a i a h ge e e i e i e g e, De e e de i .
d e e i i .26 Bu hakka müdahaleden bahsedilebilmesi için i i i
g de mahrum b a a gerekir. Ki i g klasik
anla-a fiziki g a a .27 g e a aca müdahalenin
a konusunda doktrinde birçok fa g bulunsa da A HM ve
AYM a i i de temelde her somut olay için özel bir de e e di e
ya-a ya-ad . Her iki mya-ahkeme de, önüne gelen a a özgürlük ve
güvenlik ha a a da a a; bir müdahalenin a ,
müdaha-lenin a i i i, sebebe g ve yönünden inceleme
yapar. Bunlar, özgürlükten yoksun b a a temel hak ve
özgürlükle-re uygun a a a a d .28 26 A HS d. 5: (1) He e i i g e g e i i ha a ahi i . A a da i ha e d da e kanun g d bi e ad a, hi i e g de b a -a -a : (-a) Bi i i i , e i i -ah e e i -ah i e a a da a a a -g a a a ; (b) Bi i i i , ah e e i a a g bi a a a a-a ede i e e a-a a-a g d bi e i e ge i e i i a a-a i i a-a a g a a g a a a a e a a ; (c) Bi i i i , i edi i de a he d a e i e e a i e e i i e ge e e a da i edi e a a a e e i i e di i i a ge e i e a ede e b a ha i de, a e e i i a a a e a a a ac a a a g a a g a a a a e a a ; (d) Bi e i i i i i e e i a ac a a a g bi a a a a eya kendisini kanunen yetkili
makam-a e a a a ac a a a g a a a ; (e) B a c ha a -a a a e e i i b a a a , a ha a , a i , c a a e a e e i e i a a g a a a ; (f) e e i i i gi e i e e bi i i i gi i i i e e i e a ha da d e e e a iade a a a a i i i d edi e i e a iade i i i a a g a a g a -a -a a e a a . (2) G a a a a he i i, g a a a a ede e i i e e di i e i a edi e ha da a a abi ece i bi di de de ha bi gi e di i i . (3) B adde i bi i ci f a c) be di e g e g a a a a e a a bi i i, de ha bi h i e a h e a g a a e i i e ahi di e bi g e i i e a ; b i i a bi ede a g a a e a a g a a e e a e-i e ha a ahi i . Sa e e, b i i i d ada ha b a i i g e -ce e ba a abi i . (4) G a a a a e a a ede i e g de b a a bi i i, a a i i i ha da a e a a e ebi ece e a a i de i e a e i e i e h edebi ece bi ah e e e ba a ha a ahi i . (5) B adde h e i e a a a g a a a a a e a a a a d a he e , ic a bi a i a a a ha a ahi i . 27 i i , . 22. 28 A.g.e., s. 61.
Konumuz ba da CMK 109/3-j hükmü ge e i
terk e e e tedbirinin özgürlük ve güvenlik ha a olan i i i i
ince-lenecektir. A HM a a a da, i i i 24 saat boyunca evinden
a-a e i de i tedbirler bu ha-akka-a a-a a-a bir müda-aha-ale ola-ara-ak ka-abul edilmektedir.29 Mahkemenin bu yönde bir belirlemeye gitmesindeki
te-mel nedenin müdahalenin e i i i i i de a a a d söylenebilir. Zira mahkeme belirli süreyle bir yeri terk etmeme ya da belirli yerlere
gitmemeye yönelik tedbirler için daha çok seyahat g ba a
-da bir de e e di e a a ad .30
Daha önce ifade e i i i üzere i i g ve g e i i ha
beraberinde; bilgilendirilme ha , a a a haber verilmesini isteme
ha , derhal hâkim önüne a a ha , makul sürede serbest b
a-a ha-a , etkili ba ha ve tazminat ha getirir. Bu hakka
a acak olan müdahalelerde kamu a a a , A HS ve Anayasa ile
korunan bu güvence e a i a a i e e dad .
Adli kontrol tedbirlerine d a olarak hükmedilip
hükmedi-e hükmedi-e hükmedi-echükmedi-e i sorusuyla a a a olarak, terk e e e tedbirinin
d a olarak verilmesi durumunda a da bahsedilen
güvencele-rin durumunun ne aca sorusu ilgi çekicidir. Bu ba da adli kontrol
tedbirlerinin i fa ile a a a a bir bilgilendirme yapmak, a a
kendisi ile i fa birbirine a a a için önemlidir. Zira
du-a olarak verilecek konutu terk etmeme tedbirinde müdahale,
ka-rarla de i a a i fa ile ortaya aca .
a. Tedbirin nfaz
CMK da özel bir düzenleme yer a ad için md.36/2 ge e i adli
kontrol tedbirlerinin i fa a da da Cumhuriyet Ba a c a
e di i i de görevlidir. A ca, 20.07.2005 tarihli Resmî Gazete'de
a a e giren 5402 a Denetimli Serbestlik ve Ya d
Merkezi ile Koruma K a Kanununa göre kurulan Denetimli
Ser-bestlik ve Ya d Merkezi be M d de tedbirlerin i fa için
idari a da görevli . Bu kanuna olarak 18.04.2007
29 Ni a/B ga i a (2), A HM, 40896/98, 30/09/2004, 60.
30 i i , . 32-33; a ca b : T ij i /Li a a, A HM, 2333/02, 15/12/2005;
Mahke-e b a a da bMahke-e i i aa Mahke-e dMahke-e Mahke-e i Mahke-e Mahke-e Mahke-e i a a a a ba c ba da e-aha g de de e e di e a .
rihli Denetimli Serbestlik ve Ya d Merkezleri ile Koruma K a
Y e e i i ( DSYMKKY ) a ve kanunun uygulama e a a
d e e i i . Y e e i i a ac ; Denetimli Serbestlik ve Ya d
Merkezleri ile Koruma K a Da a Kurulunun, Denetimli
Ser-bestlik ve Ya d Hizmetlerinden Sorumlu Daire Ba a ,
dene-timli serbestlik ve a d merkezleri ile koruma a e i a ,
görev ile a a usul ve e a a düzenlemek e i de a a .
Y e e i i dördüncü bölümü, adli kontrol yükümlülüklerinin
yerine getirilmesine a .31 Bu ba a da yer alan hükümlerle
CMK ve Çocuk Koruma Ka a göre hükmedilen adli kontrol
ted-birlerinin ne e i de infaz edi ece i e yer e i i , her yükümlülük
ba-da a birer madde ile düzenleme a . e ki, 19 ile
30 c maddeler a a da a a; d a a a, belirli yerlere
belirtilen süreler içinde ba a, a a a ve kontrol tedbirine uyma,
a a kullanmama ve sürücü belgesini teslim etme, tedavi ve muayene
tedbirine uyma, güvence verme, silah bulundurmama ve a a a a,
a d ha a güvence a a a a , aile yükümlülüklerinin
yerine getirilmesi ve afa a ödenmesine dair güvence, belirlenen
çev-re a d a a a, belirlenen ba yerlere gidememe ya da
an-cak ba yerlere gidebilme ve son olarak belirli i i ve a a i i i
kurmama tedbirlerinin infaz e i e i e yer e i i i . Bu a a
tedbir-lerin son üç tanesi Çocuk Koruma Ka 20 i ci maddesinde a
-lan tedbirlerin i fa a i i i olup a a a CMK d.109 da yer alanlar
içindir. Belirli e e i yerini terk etmeme ve belirlenen yer veya
bölge-lere girmeme tedbirleri esasen CMK md.109/3-k, de de d e e i
olsa da, bu iki tedbirin konutu terk etmeme tedbiri ile birlikte 02.07.2012
tarihli 6352 a kanunun 98. maddesi a a a CMK a gi i
ol-d unutmamak gerekir. Zira bu üç tedbir, CMK ilk hâlinde
yok-tur. A a e e i i 2007 tarihli a ve CMK da a a 2012
de i i i e i a da g ce e e i , konutu terk etmeme
31 DSYMKKY Md. 17: Adli kontrol 5271 a Ka 109 c adde i i e 5395 a Ka 20 ci adde i i bi i ci f a (a), (b) e (c) be e i de a a ad i edbi e i e a a e-i e e-i h e-i de, edbe-i a a a e i e ge i i e i i e e a a b Y e e-lik hükümlerine göre belirlenir.
tedbiri için neden bir düzenleme b ad sorusuna a vermekte-dir.
Denetimli Serbestlik Hizmetleri Y e e i i ( DSHY ), 5 Mart
2013 tarih ve 28578 a Resmî Ga e e de a a a a e
gir-i , e e i i 134 c maddesiyle de Denetimli Serbestlik ve
Yar-d Merkezleri ile Koruma K a Y e e i i yürürlükten a d
-. Bu yönetmelikte kronolojinin de müsaade etmesi ile a da
a a konutu terk etmeme tedbirinin i fa ile a a a düzenlemelere yer
e i i i . Fakat bir önceki e e i i aksine bu düzenlemede
yö-netmelik a e i i de bir de i i i e gidi i ve her tedbir için a
bir madde g e i i .
Y e e i i 56 ve 57 i ci maddelerinde konutu terk etmeme tedbirinden bahsedilmektedir.32 57/5 i ci madde ge e i, ha da bu
yönde bir tedbire hükmedilen he i ya da a için elektronik kelepçe
g a a a gidilebilecektir. Y e e i i 57/1 i ci maddesi ile adli
kontrol yükümlüsüne a aca eb iga i e i i d e e i i . Bu
hü-küm a ca a aca tebligatta; adli kontrol tedbirinin türü, tedbirin ne e i de ve ne zaman yerine ge i i ece i, a gereken kurallar,
tedbire a a a ile adli kontrol tedbirinin gereklerinin
der-hal yerine getirilmesi ge e i i a a . D a olarak verilecek
konutu terk etmeme tedbiri a a a he i ya da a , tedbirden
ancak tebligat a a ile haberdar olabilecektir. Bu durumda en a da
eb iga i e i i i bilgilendirilme ha korur nitelikte a
gere-kir. Ki i g e a aca müdahalede i i e a gereken
bilgilendirme ha a a da isnat edilen suçun ne d
muhakkak yer a a gerekir.33 Ha nihai a a her somut olay
ba da a ca de e e di i e i gerekse de, ba durumlarda
müda-halenin temellerinin ve delillerin, he i ya da sa ba ha
32 DSHY md. 56:
Adli kontrol tedbirleri
(1) Adli kontrol tedbirlerinden;
h) K e e e e : he i e a a ah e e a af da be i e e -nu a e e i a e a i i a a e e e e i,
kullanabilmesine olanak verecek e i de a a a gerekmektedir.34
Fakat buna a 57. madde ge e i a a tebligatta adli kontrol
ted-birine hükmedilen a a dahi yer a ad görülmektedir.
Burada incelenmesi gereken bir di e konu ise elektronik kelepçe prosedürünün ne e i de ge e e ece idi . Y e e i i 105 i ci
mad-desi elektronik kelepçenin a a aca d e e i i .35 Bu hüküm
a ca yükümlü, denetimli serbestlik personeli a af da
bilgilendi-rilmelidir. Fakat bu bilgilendirilmenin i e i i de hangi a
olaca-a dolaca-air olaca-a bir düzenleme yoktur. Hatta, hükmün ikinci cümlesinden
a a d ada a bu bilgilendirme esasen elektronik kelepçenin
tek-nik a e a a a yönelik aca .
G d üzere adli kontrol tedbirlerinin infaz e a a
düzenleyen yönetmelik hükümlerinde konutu terk etmeme tedbirinin ne e i -de infaz edi ece i e dair özel bir düzenlemeye yer e i e i i . Bunun-la birlikte, eb iga düzenleyen maddeyle sunuBunun-lan içerikte adli kontrol
a a bile ad tespit edi i i . A zamanda, müdahalenin
ge e e ece i an olan elektronik kelepçenin a a a da da
bilgi-lendirilme ha a a da i a he i ya da a a normatif a da a . 34 Sha a e e d e e /G c a e R a, A HM, 36378/02, 12/04/2005, 427; a/Be i a, A HM, 51564/99, 05/02/2002, 50. de a a a i i , . 157. 35 DSHY md. 105 (1) E e i ciha a a a e i e i e e i e a a e i e e , görevli denetimli serbestlik personeli taraf da bi gi e di i i . E e i ciha
e i i e g e d e da e edi e e e a e i e gidi e e elektronik izleme ünitesi kurulur ve devreye sokulur. Elektronik cihazlarla takip edi-lecek yükümlünün kimlik bilgileri görevli perso e a af da edi i .
(2) Y , e e i e e e, di e ciha a e i gi i i e i a i e uyul-a ge e e a a e a a a da a a a bi gi e di ilir. (3) E e i ciha a a a e i e a ibine karar verilen yükümlü,
elektro-i e e e a a a e i gi i i e i a a a g e e , ciha a -a d da b d a , a a i fa i i ge e i a a a a a e ciha -a a a i i i be i e e a a a g ha e e e e dad . B
-a -a -a -a da a ih a i a .
(4) e e e e i a af da a a a a da a d be i e -e i ha i d-e, daha e e ibi d da de ha habe da edi i . E e i i e e -be m d , a a a da a de e i i e be i d -e a a a da bi di i . K a a a da a a a a af da -küm ih a i a a de e e di i e i ha i de d i a i e i i .
Ya a bu a de e e di ede, özgürlük ha a a aca bir
müdahale halinde a gereken haklardan en ba a gelen
bilgilen-dirilme ha a a da ne gibi sorunlar d be i e i i .
Bunun-la birlikte, g e müdahalede bulunulan i i i di e ha a
da ne e i de aca a dair düzenleme eksiklikleri mevcuttur. Ki i
g ve g e i i ha a ba a e i e de a a müdahaleleri
düzenleyen hükümlere ba d da, bu alt hak ve güvencelerin ne e i
-de korundu ve bu düzenlemelerin A HS ve Anayasa ile ne ölçü-de
uyumlu d tespit edilebilecektir. e i yakalama, g a ve
tu-tuklama olarak a abi ece i i g e klasik müdahale süreçleri
ba da alt güvenceler iç hukuktaki ba normlarla e i de a
-a a ad :
Bilgilendirilme Ha : CMK md. 90/4: Kolluk, akaland s
ra-da ka mas n , kendisine veya ba kalar na zarar vermesini önleyecek tedbirleri ald ktan sonra, yakalanan ki i e kanuni haklar n derhal bildi-rir. , PVSK md. 13: Yakalanan ki ilere, yakalama sebebi herhalde
a l ve bunun mümkün olmamas hâlinde sözlü olarak derhal; toplu suçlarda ise en geç bu ki iler hâkim huzuruna kar l nca a kadar bildi-rilir. , Yakalama, G a a Alma ve fade Alma Y e e i i md. 6:
Yakalanan ki i e, suç a r m gözetilmeksizin yakalama sebebi ve hak-k ndahak-ki iddialar ile susma ve müdafiden yararlanma, yahak-kalanmaya itiraz etme haklar ile di er kanunî haklar ve itiraz hakk n nas l kullanaca , herhâlde a l , bunun hemen mümkün olmamas hâlinde sözlü olarak derhâl bildirilir.
Ya a a Haber Verilmesini e e Ha : CMK md. 95:
p-heli veya san k akaland nda, g alt na al nd nda veya g alt süresi u at ld nda, Cumhuriyet savc s n n emriyle bir ak n na veya belirle-di i bir ki i e gecikmeksizin haber verilir. PVKS md. 13: Ki inin ya-kaland , istedi i kanunî ak nlar na derhal bildirilir. Yakalama,
Gö-a a Alma ve fade Alma Y e e i i md. 8: Yakalanan ki inin;
akaland , g alt na al nd veya g alt süresinin u at ld Cumhu-riyet savc s n n emriyle gecikmeksizin bir ak n na veya belirledi i bir ki i e haber verilir.
Derhal Hâkim Önüne a a Ha : CMK md. 94/2:
soru turma ve kovu turma evresinde yakalanan ki i, en geç yirmi dört saat içinde hâkim veya mahkeme önüne kart l r. CMK md. 91/7: G alt na al nan ki i b rak lma sa, en geç bu süreler sonunda sulh
ce-za hâkimi önüne kar l p sorguya çekilir. Sorguda müdafii de ha r bu-lunur.
Makul Sürede Sa e i e Ha : CMK md. 91/5: akalanan
ki i, müdafii veya kanuni temsilcisi, e i ya da birinci veya ikinci derece-de kan h s m hemen serbest b rak lma sa lamak için sulh ceza hâki-mine ba vurabilir. CMK md. 104/1: Soru turma ve kovu turma evre-lerinin her a amas nda pheli veya san k sal verilmesini iste ebilir.
Tazminat Ha : CMK md. 141/1: Su soru turmas veya kovu
-turmas s ras nda; a) Kanunlarda belirtilen ko ullar d nda yakalanan, tutuklanan veya tutuklulu unun devam na karar verilen, b) Kanunî
gö-alt süresi içinde hâkim önüne kar lma an, Devletten isteyebilir-ler.
Etkili Ba Ha : CMK md. 91/5: Yakalama i lemine,
gözal-t na alma ve g algözal-t süresinin u agözal-t lmas na ili kin Cumhuriyegözal-t savc s n n a l emrine kar , yakalanan ki i, müdafii veya kanunî temsilcisi, e i ya da birinci veya ikinci derecede kan h s m , hemen serbest b rak lma sa lamak için sulh ceza hâkimine ba vurabilir. CMK md. 101/5: Bu madde ile 100 nc madde gere ince verilen kararlara itiraz edilebi-lir.
a a bu afha da, infaz rejimi de dikkate a a a konutu
terk etmeme e i de i adli kontrol tedbirine d a olarak
hükme-di hükme-di i takhükme-dirde i i e a gereken ha a durumunun ne aca
a ba a a da de e e di i ece i .
b. Bilgilendirilme ve Yak nlar na Haber Verilmesini steme Haklar Bak m ndan
Bilgilendirilme ha a tutuklama veya g a ile
ol-a i i g ve g e i i ha a a a her tür müdahale için
a gereken otonom bir ha .36 Bu hak a zamanda tutulan
i i i tutma durumu ile a a a olarak ba ha a kullanabilmesi
a da da hayati önemdedir.37 Her a kendine özgü i e i i e ba
36 Van der Leer/H a da, A HM, 11509/85, 21/02/1990, 27.
37 F , Ca be e Ha e /Bi e i K a , A HM, 12244/86, 30/08/1990 40;
olarak bilgilendirmenin derhal a a ge e i i kabul edilir.38
Bilgi-lendirmenin i e i i e gelindi i de ise mahkeme, bilgiBilgi-lendirmenin
iddia-namede yer alacak tüm a a a zorunda ad
belirtmek-tedir. Fakat, her hâlde, bilgilendirmenin i e i i de a hukuki ve fiili nedenlerine yer verilmeli, a kendine özgü i e i i el e di i ce
tutulan i i i delillere temas etmesine dahi imkân a a a d .39
Adli kontrol tedbirlerinden konutu terk etmeme tedbirine d
olarak karar e i di i takdirde ortaya e bir tablo a : Ka a
i fa a birlikte ilgili i i i özgürlük ha a bir müdahalede
bulunu-lur; bu müdahale ge e i A HS md.5, Anayasa md.19 ve A HM ile AYM
i iha a a olarak a a alt ha a i i e a gerekir;
karar d a olarak e i di i de i i i müdahalenin hukuki ve
fiili nedenlerini e ebi e i için elinde a ca tebligat ve infaz
esna-da a aca bilgilendirilme seçenekleri a ; tedbirlerin i fa
dü-zenleyen kanun ve yönetmelikte bu tedbire ha edi i özel bir
düzen-leme ad da ve tebligat ile elektronik kelepçe kurulumunu
düzen-leyen hükümlerin i e i i, S e e ve Anayasa ile uyumsuz d da
bilgilendirilme ha a a aca a dair ge i bir b
orta-ya a . Sonuç olarak, i i, müdahale ha da bilgilendirilmeden
olur. Karar d a olarak e i di i takdirde he i ya da
hâkim a af da g a aca da CMK d.147 de i usul söz
konusu olacak ve durum de i ece i .
Ka a d a olarak verilmesi he i ya da a a bir önceki
ba a a a düzenlemelerden a ca CMK md.147 a ca ba ek
güvenceler sunar. Zira istem üzerine adli kontrol tedbirine hükmedecek
olan sulh ceza hâkimi, öncelikle he i ya da a sorguya çekecek,
i i e e a anlatma f a aca . Sorgu kurumunu düzenleyen
CMK d.147 e göre kimlik tespitinin a d da he i ya da a a
yüklenen suç a a ; müdafii seçme ha b d , talep e i i
-de ise ücretsiz bir müdafiin kendisini savunmak üzere g e e di i ece i izah edilir; a d da ise derhal i edi i a a haber verilir.40 Bu
38 Kh aifia e Di e e i/ a a [BD], A HM, 16483/12, 15.12.2016 115; F , Ca -be e Ha e /Bi e i K a , 40; M a /Bi e i K a [BD], A HM, 14310/88, 28/10/1994, § 72. 39 i i , . 157; Sha a e /G ci a e R a, 427; a/Be i a, 50. 40 CMK md. 147:
küm ge e i, d a a d takdirde bilgilendirilme ve a a a
haber verilmesini isteme ha a he i ya da a a daha a a
d görülmektedir.
Ya a a haber verilmesini isteme ha ba da bir de e
-lendirme yapmadan önce bu ha konumunu belirlemek gerek.
Özgür-lük ve güvenlik ha ile birlikte gelen alt haklardan sadece a a a
haber verilmesini isteme ha A HS e yer a a a
Anaya-a dAnaya-a d e e i i . Burada a a gereken iki konu göze çarpar;
bunlardan ilki Anayasa md.148/3 ge e i bu ha ikili koruma a a da
olup ad , ikincisi ise bu e i de de e e di i e dahi konut hapsinin
bu kapsamda de e e di i i de e e di i e e ece idi . i ci a
a a A a a a A HS i aksine a a a a a ve
-a -a terminolojisini tercih etmesi ile -a -a -a d . Zir-a A HS in kull-an-
kullan-d a (detention) terimi, birçok müdahaleyi bu içerikte de e e
-direbilmemize izin vermektedir. Temelde birçok fa g bulunsa da
A HM i i i i g de yoksun b a d durumlarda a
-a -a h-aber verilmesini isteme h-a a sahip a zorla kaybetme
ile a a a olarak A HS md.3 a a da de e e di di i i ifade
etme-miz gerekir.41 g e müdahalede bulunulan i i i a a a
haber verilmesini istemesi, zorla kaybetme ve i e ce ba a a da
özel öneme sahiptir. Burada amaçlanan, i i i uzun süre i e i i i
a a önüne geçilerek bu risklerin a a a d .42 Konutu terk
etmeme tedbiri ba da zorla kaybetme durumunu, yakalama, g a
ve tutuklama tedbirleriyle benzer e i de de e e di e d olmaz.
Zira bu güvenceyle, klasik tedbirler ba da , i i i d yerin
denetlenebilir e i de a a a a a ve aile fertleri a af da
(1) he i i e a a ifade i i a a da e a g a e i e i de a a -daki hususlara uyulur:
b) Ke di i e e e a a
d) 95 i ci adde h a a a e e, a a a a i i i a a da i edi-i e a a a d de h bedi-i dedi-i edi-i edi-i
41 H a Di e , Ka a G K a : Bi e i Mi e e Z a Ka bedi eye
Ka He e i K a a Dai S e e , Haf a Me e i, https://goo.gl/ RZ95MS de a a a (b a a e i i e i i a ihi: 26.02.2019) i i , . 164.
linmesi a a a a iken konutu terk etmeme tedbirinde i i i yeri
zaten bellidir. A zamanda g e a a klasik müdahalelerden
a olarak tutma yeri de kamu ga a a tahsis edi e i i . Bu
du-rumda konutu terk etmeme tedbiri ba da a a a haber
veril-mesini isteme ha ile amaçlanan kamusal menfaatin klasik tedbirlere
nazaran daha fa e i de de e e di i e i gerekir. Ha yer a d
Anayasa md. 19 da tercih edilen terimlerin a a a a ve a a
olarak a a da bu durumu görece d a . Konutu terk
etmeme tedbiri ile a a a i i i kendi konutu içerisinde a a a
e i de i e i i abi ece i bir karine olarak kabul edi di i tak-dirde bu hakla amaçlanan kamusal menfaatin konutu terk etmeme tedbiri
için mevcut ad söylenebilir. Fakat bu durumda da konut içerisinde
i e i i karinesinin a a ile a a a a
-. Konutunda a a a a ve kitle i e i i a a a kullanma
im-a olmim-ayim-an birinin bu tedbir yoluylim-a a halinde i e i i i i
ihtimalinin yeniden ortaya a söz konusu olabilecektir. Her halde,
bu ha ( a konutu terk etmeme tedbiri ile tutulan i i ba
-da -da kabul edilmesi halinde) ne e i de a d aca a yönelik
yasal düzenleme e i i i burada da benzer e i de kendini gösterir.
Bu a a a a a a a d a verilmesi halinde ha
ne e i de aca a ba da ise durumun bilgilendirilme ha
ile benzer d görülebilir. Zira infaz e a a düzenleyen kanun ve
yönetmelikte bu ha a a aca a dair de bir düzenleme
ya-a . Buna a CMK md.147/1-d ge e i a a d a
olarak verilmesi halinde i i, a a a haber verilmesini isteme
kullanabilecektir. Ki i g e d da bir müdahale i e i i
a a bu tedbire d a olarak h edi di i de, bilgilendirilme
ve a a a haber verilmesini isteme ha a ne e i de a
a-ca belirsizdir. Fakat bu belirsizlik, bilgilendirme ha ba da ,
her olay için infaz e a da i i e fiili olarak a d d takdirde
ortadan a d abi ece i gibi; a a i fa düzenleyen yönetmelikte
a aca bir de i i i e de sorunun önüne daha kesin olarak geçilebilir.
Ya a a haber verilmesini isteme ha ba da ise; bu hakla
amaçlanan kamusal menfaatin konutu terk etmeme tedbiri yönünden söz
konusu ad kabul edilirse h iha da bir hak ihlali durumuyla
kar-a a . Fakat bu ha da, di e e i gibi konutu terk etmeme
tedbiri için i i e a ge e i i kabul edilirse, bilgilendirilme
a a ve etkili ba ha a ba da ise problem çok daha derindir.
c. Derhal Hâkim Önüne Ç kar lma ve Etkili Ba vuru Haklar Bak m ndan
Bir suç he i ile özgürlük ha a müdahale edilen i i derhal
hâkim önüne a a ha a sahiptir. Normatif çerçeveye ba d
-da bu hak ile korunmak istenen hukuki de e ve gayenin, hâkim a a
a tutulan i i e i durumunun bu konu ha da karar
vere-bilme e e e i e sahip bir hâkim a af da de e e di i e i d
görülmektedir.43 A a a a 19. ve A HS i 5 i ci maddesinde yer
alan, hâkim a a a azami tutma sürelerine de ba d da bu
durum d a a ad . Keza CMK g a düzenleyen
hüküm-leri de e e ve Anayasa ile uyumludur.44
43 i i , . 166-167. 44 CMK md. 91: (1) Y a da i adde e g e a a a a i i, C h i e Sa c ca b a a a, a a a a a i i g a a a a a a a e i ebi i . (De i i ikinci cümle: 25/5/2005 5353/8 d.) G a e i, a a a a e i e e a hâkim veya mahkeme e g de i e i i i e ha i , a a a a a da i i-baren yirmi dört saati geçemez.(Ek cümle: 25/5/2005 5353/8 md.) Yakalama yerine e a h i e a ah e e e g de i e i i e i i aa e fa a olamaz.
(3) Toplu olarak i e e a da, de i e i a a da i g e a he i ede i e; C h i e a c g a e i i , he defa da bi g ge e e e e, g e e a a a a a a e i e ebi i . G
-a e i i a a e i g a a a a a de h eb i edi i . Terörle Mücadele Kanunu Geçici Madde 19:
(Ek: 25/7/2018-7145/13 d.) B adde i e gi di i a ih e i iba e e e; 5237 a T Ce a Ka i ci Ki a D d c K D d c , Be i ci, A c e Yedi ci B de a a a a i e 3713 a Te e M cade e Ka a a a gi e a e a g faa i e i e e e i de i e e a ba da : a) G a e i, a a a a e i e e a h i e a ah e e e g de i esi i i e ha i , a a a a a da i iba e e i aa i, a a i e-e a da d g ge e e . De i e i a a da i g e a d a kap a a ede i e g a e i, bi i ci c ede be i i e e e e ba
Adli kontrol a durumu ise geleneksel koruma
tedbirleri-nin birbirleri ve üst normlarla olan i i i i de çok daha a .
Gö-a a a a i i Anayasa ve A HS e uygun e i de yürürlükte olan
CMK hükümlerine göre fiziken derhal hâkim önüne a abi e edi .
Fakat, konutu terk etmeme tedbirine d a olarak karar e i di i
-de görüntü e i -de olur; tedbirin i fa ile özgürlük ha a müdahale
ge e e i ve bu müdahale zaten hâkim a a ile ge e e i i de
otomatik bir hâkim önüne a a i i i e sunulmaz. Tutulan
i i i derhal hâkim ka a a a , özellikle de a a aj gruplar
ba da özel öneme sahiptir. Zira hâkim önüne a a ha
ta-lepten ba e i de i e i di i de özellikle bu g a a
a a abi ece i .45 Adli kontrol yoluyla g de yoksun b a
-lan i i i hâkim a a a ihtimali, a bu karara itiraz
süre-cinde gündeme gelebilecektir. i a konusunu da etkili ba ha
ba da de e e di e gerekir.
Etkili ba ha bu ba a da de e e di ebi e için adli
kontrol a a a a a i i a düzenleyen CMK hükümlerine bakmak
gerekir. CMK 111 i ci maddesine göre adli kontrol a a a a itiraz
edi ebi ece i gibi, he i ya da a bu a a a a d a her an
talep edebilmektedir.46 Adli kontrol hükümlerinin d e e di i yerde
i i a ne e i de karara ba a aca a dair ilave bir hüküm yoktur.
Bu-rada da itiraz prosedürünün d e e di i kanun yolu bölümüne bakmak-ta yarar a d : CMK md.271 ge e i kanunda aksi bir düzenleme
bulun-ad hallerde itiraz üzerine d a olarak karar verilir.47
kal a a d a, e fa a i i defa a abi i . G a e i i a a a i i i ka a , C h i e a c i e i e i e a a a a i i di e i e e i e h i a af da e i i . Ya a a a e i e i e a a a a i i ha da da b be hüküm e i g a . 45 i i , . 168. 46 CMK md. 111: (1) he i e a a i e i e i e, C h i e a c g a d a a h i e a ah e e 110 c adde i i i ci f a a g e be g i i de a a e ebi i . (2) Ad e i i i kararlara itiraz edilebilir
47 CMK md. 271:
(1) Ka da a a h e a a a e e, i i a ha da d a a a a a e i i . A ca , ge e i g d de C h i e a c e a dafi veya vekil dinlenir.
CMK geriye kalan da da adli kontrol tedbirlerine a itiraz
üzerine a aca incelemelerin d a olarak a aca a dair bir
düzenleme b ad da , g e müdahalede bulunulan i
i-nin itiraz yoluyla dahi hâkim a a a a a aca . Peki
itirazdan a ca, tedbirin a d a a yönelik talepler ne e i de
ince-lenecektir? Bu konuda da 111 i ci maddenin d eskiz, hâkim
önü-ne a a ve etkili ba ha a ba da oldukça yetersizdir.
Zira 111/1 e göre riayet edilmesi gereken tek usul i e i Cumhuriyet
a c g a a d . A zamanda karar verme için
öngö-rülen süre de be gün d da , incelemenin d a olarak a
a-ca d d de dahi A HM i ihad a bir uyumsuzluk ortaya
-kar. Mahkeme, da a özel bir ad takdirde dört günlük
tutma durumunda dahi ihlal belirlemesi yapabilmektedir.48
Tüm b a d da derhal hâkim önüne a a ve etkili ba
-vuru ha a ba da en önemli a a a da biri de i ah a e i
-i -i ba a da a abi i .E a e A HS d.6 da adil a g a a
ha ba a da korunan e i e i a g a a ve i ah a e i i i
ilkesi, konu i i g ve g e i i hakk d da md.5/4
kapsa-da de e e di i i ve bu yönden incelenir. Tutulan i i e a
gereken derhal hâkim önüne a a ve etkili ba ha a ba
a-da i ah a e i i i i özel bir görünümü belirir. Bu ilke çok aca,
a a af a a usul a a ile iddia ve a a a
a a a olanak verilmesi ve bir a af di e i e a de a a aj
konuma d e e i a a a gelir.49
Konutu terk etmeme yönündeki tedbire d a olarak
hükme-di i a d da i ah a e i i i ve e i e i a g a a
ilkeleri-nin i e di i e a i a a i e i e e i sonucunu d abi i . Zira,
daha önceki ba a da be i i i i üzere adli kontrol talebinde
bulu-nan Cumhuriyet a c , kendi a g a a talep a da hâkime
sunma a a sahiptir. Fakat tedbir talebinin ha ab hâkim a a
a ad da isnat edilen suç ve deliller ha da söz sahibi
ola-a ola-acola-a . A HM, i ah a e i i i ve e i e i a g a a ilkeleri ba
-a da yeri ge di i de dosya ka a da yer alan delillerin he i e
48 Oral ve Atabay/Türki e, A HM, 39686/02, 23.06.2019, 43; McKa /Bi e i K a
[BD], A HM, 543/03, 03/10/2006 47; N a e-Si i e /R a a, A HM, 74785/01, 08.08.2011, § 32.
gösterilmemesi durumunda dahi ihlal belirlemesi yapabilmektedir.50 Hal
böyle iken fiziken hâkim a a hiç a a a bu ilke yönünden bir
ihlal a a a ihtimalini güçlendirmektedir.51
Adli kontrol tedbirlerine d a olarak hükmedilmesi
duru-munda i ah a e i i i ve e i e i a g a a ilkelerinin uygulanma
ihtimalinin ortadan a a , tedbirin i e i i de ba d . Zira,
a konutu terk etmeme tedbiri yönünden de i , di e tüm tedbirler
yönünden bu a a a abi ece i . Buradaki fark, e e uygulanan
tedbir konutu terk etmeme olursa müdahale edilen hak i i g
olacak ve de e e di e A HS md.5/4 üzerinden a aca .52 Di e
tedbirler ba da ise inceleme bir genel hüküm olarak A HS md.6/3
dahilinde a abi ece i .
A zamanda etkili ba ha ba a da ortaya a
so-run a d a karar verilmesi halinde de i , konutu terk etmeme
tedbirine d a olarak karar verilmesi halinde de ortaya abi ece
-tir. Zira, hâkim a a a e a anlatma i sunulan i i,
bu süreç sonunda konutu terk etmeme tedbiri ile birlikte g de
yoksun a a, a aca ba süreci yine CMK md.271 engeline
ta-aca . Prensip olarak, tutulan i i i etkili ba yolunu
kullana-bilmesi için itiraz merciinde de e a anlatma i a sahip a
gerekir.53
Bilgilendirilme ve a a a haber verilmesini isteme ha
ba-da ortaya a uyumsuzluk, etkili ba ve derhal hâkim
önü-ne a a ha a ba da çok daha derindir. Zira ilk grup için
eylemsel bir gi i i ya da yönetmelik de i i i i ihlalin önüne
geçebile-cekken, ikinci grup haklar ba da d da mevzuat de i i i i e
50 A i R a Ka a /T i e, A HM, 24597/08, 12/11/2014, 33-36.; Selahattin De-i a /T i e (2), A HM, 1435/17, 20.11.2018, 201; O ja i /E a, A HM, 1346/12 20.02.204 72; F da e/ a a, A HM, 70148/01, 23.10.2006, 41; K e a/U a a, A HM, 39884/05, 19.01.2012, § 68. 51 H i a a a ada g e b a a d i i a ca b : Schie e / i e, A HM, 7710/76, 04.12.1979, 31; De J g, Ba je e Va de B i /H a da, A HM, 8805/79, 8806/79, 9242/81, 11.10.1982, 51; Ni -va/B ga i a , 49; A i i a . Ma a [BD], A HM, 25642/94, 29.04.1999, 50.
52 Rei ech /A a, A HM 67175/01, 12.10.2004 31; A. e Di e e i/Bi e i
K a [BD], A HM, 3455/05 19.02.2009, 204.
gidilmesi gerekebilir. Özellikle etkili ba yolu a a da, tedbirin
i e i i ve d a olup a a fark etmeksizin, e i e i a g a a
ilkesi ile a gereken prosedürel garantiler, adli kontrol tedbirleri
söz konusu d da a a aca .
d. Makul Sürede Serbest B rak lma ve Tazminat Haklar Ba-k m ndan
g de mahrum b a a i i i makul sürede serbest b
-a a ha hem e e hem de A a a a da d da d e e i
-tir. Bu hak hem AYM hem de A HM i ihad da a sürede a g
-a a ha ile i i i i e i de i ce e i ve bu iki ha birbirlerinin
a a a c d a g a .54 Konumuz ba da bu
durumu esasen azami a meselesinde önem a a a ad .
CMK da g a ve tutukluluk gibi i i g e yönelik klasik
koruma tedbirlerinin azami süre a d e e i i . Tutuklanan i i
CMK 102 i ci maddesi a ca a suçun i e i i ile a a a olarak
belirli sürelerin üstünde tutuklu olarak tutulamaz.55 Fakat adli kontrol
tedbirlerinin hangi süre ile uygula aca a dair CMK da özel bir
düzen-leme yer a a a ad . Kanunun 111 i ci maddesi ge e i he i ya da
a di edi i zaman tedbirin a d a talep edebilse de bu tedbirin
hangi sürelerin sonunda otomatik olarak ortadan a aca
düzenlenme-i düzenlenme-i . Hatta, öncekdüzenlenme-i ba a da da ifade e i i i üzere, CMK
md.109/7 ge e i azami tutukluluk sürelerinin a a halinde de adli kontrol tedbirlerine hükmedilebilmektedir.56 Bu normatif çerçeve,
54 Wemhoff/Almanya, A HM, 2122/64, 25.04.1968, 5; Ha a A a ba , AYM,
2014/4994, 16.02.2017, 66; A ca B : i i , . 176.
55 CMK md. 102:
(1) (De i i : 6/12/2006 5560/18 d.) A ce a ah e e i i g e i e gi e e i e de e i e bi d . Ancak bu süre, zorunlu hallerde gerekçeleri g e i e e a a daha a abi i . (2) A ce a ah e e i i g e i e gi e i
-e d-e, e i e i i d . B e, ha e de, ge e e i g e i-e i-e a abi i ; a a e i a , 5237 a T Ce a Ka
i ci Ki a D d c K D d c , Be i ci, A c e Yedi ci B de a-a a-a a i e 12/4/1991 a ih i e 3713 a Te e M cade e Ka a -a a gi e a da be ge e e . (1) (3) B addede öngörülen uzatma karar-a , C h i e a c , he i e a a i e dafii i g e i a d a sonra verilir.
le müdahalenin süresi konusunda öngörülemez niteliktedir ve makul
sü-rede serbest b a a ha ba da oldukça sorunludur.
Benzer problem tazminat ha için de söz konusudur. Anayasa
md.19 ve e e i 5 i ci maddesi ile ortak koruma a a a bu hak
ge e i; madde f a a da öngörülen usullere a a a
mü-dahaleler için tazminat ha a d . CMK 141 i ci maddesi
bu hakka yöneliktir. Bu hüküm ge e i:
Suç soru turmas veya kovu turmas s ras nda; a) Kanunlarda be-lirtilen ko ullar d nda yakalanan, tutuklanan veya tutuklulu unun de-vam na karar verilen, b) Kanunî g alt süresi içinde hâkim önüne ka-r lma an, c) Kanunî haklaka-r hat ka-rlat lmadan veya hat ka-rlat lan haklaka-r n-dan ararland r lma iste i yerine getirilmeden tutuklanan, d) Kanuna uygun olarak tutukland hâlde makul sürede arg lama mercii huzuru-na kar lma an ve bu süre içinde hakk nda hüküm verilmeyen, e) Kanu-na uygun olarak akaland ktan veya tutukland ktan sonra haklar nda kovu turma a yer olmad na veya beraatlerine karar verilen, f) Mahkûm olup da g alt ve tutuklulukta ge irdi i süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya i ledi i suç için kanunda öngörülen ce an n sadece para ce as olmas nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalan-d r lan, g) Yakalama veya tutuklama necezalan-denleri ve haklar ncezalan-daki suçlama-lar kendilerine, a la veya bunun hemen olanakl bulunmad hâllerde sözle a klanma an, h) Yakalanmalar veya tutuklanmalar ak nlar -na bildirilmeyen, i) Hakk ndaki arama karar ölçüsüz bir ekilde gerçekle tirigerçeklen, j) E as na veya di er malvarl de ergerçeklerine, ko ullar olu -mad halde elkonulan veya korunmas için gerekli tedbirler al nma an ya da e as veya di er malvarl de erleri amaç d kullan lan veya aman nda geri verilmeyen, Yakalama veya tutuklama i lemine kar Kanunda öngörülen ba vuru imk nlar ndan ararland r lma an, Ki iler, maddî ve manevî her türlü ararlar n , Devletten isteyebilirler.
Düzenlemenin i e i i dikkate a d da, yakalama, g a ve
tu-tuklama gibi i i g e a a klasik müdahalelerde Anayasa ve
A HS e öngörülen güvenceler a a ad takdirde i i e e tazminat
ha a d görülmektedir. Bu düzenleme de yine tazminat ha
(7) (Ek: 6/12/2006 5560/19 md.) Kanunlarda öngörülen tutukluluk sürelerinin dolma ede i e a e i e e ha da ( ) ad e i i i h e g a abi i .
yer a d Anayasa md.19/9 ve A HS md.5/5 ile uyumlu bir iç hukuk
e a i a a a a a ac ile ge i i i i . Bununla birlikte
madde metni ge e i a özgürlük ha a a a müdahaleler de i ,
fa tedbirlerin a g a a sonucu ortaya abi ece ba a
haklara a aca usulsüz müdahalelerin de tazminat ha ile
görülmektedir. Buna a , adli kontrol tedbirlerinin ha
uygu-a a sonucunda i i i bu madde hükmü a a ile tazminat yoluna
ba a mümkün de i di .57 Tedbirlerin ha g a a sonucu
tazminat ha CMK md.141 a a a girmese de, hukuk devleti
ilke-sinin bir ge e i olarak temel hak ve özgürlüklere a a her türden
mü-dahalede tam a g yolunun a d vurgulayan ve adli kontrol
tedbirleri ba da bu kurala ba a ge e i i i savunan g
-ler doktrinde mevcuttur.58 Fakat bu g , adli kontrol tedbirlerinin
ad i i e i i, ha a bir ba yolunun g e i a ve
her halde bu yolun e i i i i a a a a a de e e di i e i
ge-rekmektedir. Zira bu ba a da, konutu terk etmeme tedbirine ha bir
e i de h edi di i takdirde i i g e a a bir müdahale
neticesinde d da bir ba yolunun iç hukukta b ad
söy-lenebilir.
Tazminat ve makul sürede serbest b a a ha a ba da
konutu terk etmeme yönündeki adli kontrol tedbirine d a olarak
h edi di i durumlarda da Anayasa ve A HS e öngörülen müdahale
rejimine a söz konusu olabilecektir. Zira makul sürede serbest
b a a ha ba da azami sürelerle ilgili bir düzenlemenin
ol-a ; tazminat ha ba da ise CMK d.141 i adli kontrol
ted-birlerini a a d a a a a a sorunundan ba olarak a a d . 57 a Y a , 5271 Sa Ce a M ha e e i Ka da Ad i K , 1. Ba , A -a -a: Ad-a e Y-a e i, 2016 . 161-165 A ca b : Ya g a 12. Ce a Dai e i, 2012/23233 E. 2012/24819 K.: ...da ac ad i edbi i a da ge i di i
-e i addi a i a a a a dahi edi e e ece i i g e i e e i i...
58 Bahri Öztürk-Behi e Ka a c E e -Sesim Soyer Güleç, Ceza Muhakemesi
Huku-da K a Tedbi e i, 1. Ba , A a a: Se i Ya e i, 2013, .87; A a-, Ki i g e G e i i A da Ad i K , Ada e De gi i, S.30, 2008, s. 38; Parlar-Ha i , .624; Se da Ba a , K a Tedbi e i de D a Za a Ka a a , TBB De gi i, 2005, .362, a a da a a a Y a , . 139.
SONUÇ YER NE
Adli kontrol tedbirleri ha da a aca her de e e di e,
ted-bir a a ge i i i ile olarak bir hayli hassas a a d .
CMK md.109 ge e i mülkiyet ha da seyahat g e, özel
ha-a gi i i i de i i g ve g e i i e kadar birçok temel hak
ve g e müdahale i mümkündür. Bu durumda, tedbir
d a olarak verilip e i e e ece i e dair a aca
katego-rik bir belirleme, bu katalogda yer alan tüm tedbirler için a a c
nite-likte a d . Bu nedenle incelemenin de katalog a a ile müdahale
i bulunan haklardan en hassas a dikkate a a a a a
gerekir. CMK md.109/3-j ile bir i i i konutunu terk etmemesi yönün-de bir tedbire karar verilebilecektir. Konutu terk etmeme ve ev hapsi
e i de i uygulamalar ise e e i A HM i ihad a ca i i
ve g e i i ha a müdahale olarak kabul edilir.
g e müdahalede bulunulan i i; bilgilendirilme, a
a-a ha-aber verilmesini isteme, ma-akul sürede serbest b a-a a, derhal
hâkim önüne a a, etkili ba ve tazminat ha a a sahiptir.
Adli kontrol tedbirlerinden konutu terk etmeme tedbirine h edi di i
takdirde bu ha a a a a aca konusunda ise yasal çerçeve
öngö-rülebilir bir izlek a a ad . Ka a d a verilip
verilmedi-i de ba olarak ba haklar ba da herhangi bir koruma
e a i a g edi i tespit edi i i . Bunun a da, a a
d a olarak e i di i hallerde ise özellikle bilgilendirilme ve a
-a -a h-aber verilmesini isteme h-a -a etkin e i de a d abi
e-ce i, aksi durumda, bu ha a durumunun ne aca belirsiz
a a inceleme sonucunda tespit edi i i . Bu nedenle a a
du-a oldu-ardu-ak verilmesi her e de önce bu iki hdu-a a a
-a -ac-a da g a a bu yönde a gerekir. Fakat burada,
ya-a a haber verilmesini isteme ha mevcudiyetinin konutu terk
etmeme tedbiri yönünden a ca de e e di i e i ge e i i i bir kez daha vurgulamakta fayda a d .
a a genelinde g d üzere temel problem ilgili
mev-a e e i i i ile mev-a mev-a mev-a d . Zirmev-a, mev-adli kontrol kurumunun cezmev-a mev-admev-alet sistemine gi di i ilk dönemde konutu terk etmeme tedbiri katalogda yer
a ad da , ilgili kanun ve yönetmeliklerin i i g e a
acak müdahalelerde gerekli usuli güvenceleri a a ad tespit edi i
