New/Yeni Symposium Journal • www.yenisymposium.net 178 Ekim 2006 | Cilt 44 | Sayı 4
Kronik A¤r›l› Hastalarda Depresyon Düzeyinin A¤r›
fiiddeti ve Süresi ile ‹liflkisinin Araflt›r›lmas›
Özlem Altındağ*, Dr. Abdurrahman Altındağ**, Dr. Neslihan Soran***
* Harran Üniversitesi T›p Fakültesi Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon AD fiANLIURFA ** Harran Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri AD fiANLIURFA
*** Harran Üniversitesi T›p Fakültesi Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon AD fiANLIURFA Tel: Tel: +904143128456 / 2319 Faks: +904143139615
E-posta: ozaltindag@yahoo.com
ÖZET
Amaç: Birçok çalışmada kronik ağrı seyrinde psikiyatrik bozukluklara sık rastlandığı gösterilmiştir.
Depresyon bunlardan en fazla karşılaşılanlardan biridir. Ancak hangi mekanizma ile ortaya çıktığı henüz tam olarak bilinmemektedir ve çoğu zaman detaylı değerlendirilmediği için gözden kaçar. Kronik mekanik bel ve boyun ağrısı tanısı alan hastalarda depresyon düzeyinin ve bunun ağrı şid-deti ve süresi ile ilişkisinin araştırılması.
Yöntem: Çalışmaya kronik bel ve boyun ağrısı olan toplam 50 (25 bel ağrısı, 25 boyun ağrısı)
has-ta alındı. Ağrı şiddetini ölçmek için Vizüel Analog Skala (VAS), depresyon şiddetini ölçmek için Ha-milton Depresyon Ölçeği (HDÖ) kullanıldı.
Bulgular: Yaş ortalaması ve kadın/erkek dağılımı açısından gruplar arasında anlamlı bir fark
yok-tu. Ağrı şiddeti ve depresyon düzeyi açısından iki grup arasında anlamlı fark bulunmadı. Ağrı sü-resi bel ağrılı grupta boyun ağrılı gruptan anlamlı olarak daha uzundu (p<0.001). Her iki grupta depresyon şiddeti ile ağrı süresi arasında pozitif korelasyon mevcuttu (r=0.621, p<0.001, r=871, p<0.001).
Tartışma: Çalışma sonuçlarımıza göre kronik bel ve boyun ağrısı olan hastalarda depresyon
düze-yi ağrı şiddetinden çok ağrı süresi ile ilişkilidir.
Sonuç: Uzun süreli ağrı şikâyeti olan bel ve boyun ağrılı hastaların depresyon yönünden de
değer-lendirilmesi gerektiği düşüncesindeyiz.
Anahtar Kelimeler: kronik ağrı, depresyon, bel ağrısı, boyun ağrısı ABSTRACT
Objective: Depression is a common but frequently underdiagnosed problem in patients with
chro-nic pain. However, the role of depression in chrochro-nic pain is not well revealed. The purpose of this study was to compare the severity of depression in patients with low back and neck pain and to assess its relationship with the duration of the disease and the severity of the pain.
Method: This study was conducted between August 2005 and October 2005 in the department of
Physical Medicine and Rehabilitation in Harran University Research Hospital. Fifty patients were di-agnosed as having chronic mechanic low back pain and neck pain. The severity of depression and pain was measured by Hamilton Depression Scale (HAM-D) and Visual Analogue Scale (VAS), con-secutively.
Findings: There were no significant differences in case of age, female/male ratio, severity of pain
and depression between two groups. The duration of the disease in patients with low back pain was longer than those of with neck pain (p < 0.001). There was a significant correlation between the duration of low back pain and the severity of depression (r = 0.621, p <0.001). Similarly, we fo-und a significant correlation between the duration of neck pain and the severity of depression (r = 871, p < 0.001).
Discussion: The present results indicate that there were relationship between depression and the
duration of the disease in patients with chronic low back pain and neck pain.
Conclusion: We suggest the severity of depression should be evaluated in patients with chronic
low back and neck pain.
New/Yeni Symposium Journal • www.yenisymposium.net 179 Ekim 2006 | Cilt 44 | Sayı 4
G‹R‹fi
Kronik a¤r› klinik uygulamalarda s›k karfl›lafl›lan bir sa¤l›k problemidir (Özkan 1995). Kronik a¤r›l› has-talarda psikolojik durumun önemli derecede etkilen-di¤i bilinmektedir. Kronik a¤r›lar›n %20-30 kadar›na depresyon efllik eder ancak depresyonun hangi meka-nizma ile ortaya ç›kt›¤› henüz tam olarak aç›klanama-m›flt›r. A¤r›n›n sürekli olarak alg›lanmas› yan›nda ki-flinin günlük aktivitelerinde k›s›tlanman›n da depres-yona yatk›nl›k oluflturdu¤u düflünülmektedir (Linton 2000). Kronik a¤r› çeken hastalarda depresyon bulgu-lar›n›n ortaya ç›kmas›, a¤r›ya tolerans› azalt›r ve has-tan›n yaflam kalitesini olumsuz yönde etkiler. Hastada depresif duygudurum ile birlikte yaflama, görev ve so-rumluluklara karfl› ilgi kayb› izlenir.
Endüstrileflmifl toplumlarda mekanik bel ve boyun a¤r›s› s›kl›¤› belirgin olarak artm›flt›r. Her insan haya-t› boyunca en az bir kez bel a¤r›s› yak›nmas› yaflar, bunlar›n %5 kadar›nda a¤r› 3 aydan daha uzun sürer ve kronik a¤r› ad›n› al›r. Mekanik boyun a¤r›s› da bel a¤r›s›ndan sonra ikinci s›ray› alan kronik a¤r› nedeni-dir. Toplumda her üç kifliden birinde hayat›n›n bir dö-neminde boyun a¤r›s› flikâyeti ortaya ç›kar (Tafl 2000). Yurdumuzda da kronik bel ve boyun a¤r›lar›, yay-g›n ve önemli bir sa¤l›k sorunu olmakta ve birçok alanda ifl gücü ve ekonomik kay›plara yol açmaktad›r (Berker 1998). Kronik a¤r› seyrinde oldukça s›k rastla-nan depresyon semptomlar› hastan›n tedaviye uyu-munu ve etkili tedaviyi oldukça zorlaflt›rmaktad›r (Doksat 2003).
Biz çal›flmam›zda genel toplumda s›k karfl›lafl›lan sa¤l›k problemlerinden olan mekanik bel ve boyun a¤r›s›nda depresyon düzeyi aç›s›ndan fark olup olma-d›¤›n› ayr›ca depresyonun hastal›k fliddeti ile mi yok-sa hastal›k süresi ile mi ilgili oldu¤unu araflt›rmay› amaçlad›k.
YÖNTEM
Çal›flmaya 2005 y›l› Ekim-Ocak aylar› aras›nda, 18-61 yafl aras›, cinsiyet fark› gözetilmeksizin, Harran Üniversitesi T›p Fakültesi Fiziksel T›p ve Rehabilitas-yon Poliklini¤ine baflvuran ve yap›lan fizik muayene ve tetkikler sonucu 3 ay ve daha uzun süreli mekanik bel (toplam 25 hasta: 6 erkek, 19 kad›n) veya boyun a¤r›s› (toplam 25 hasta: 7 erkek, 18 kad›n) olan 50 has-ta al›nd›.
Alt veya üst ekstremitelerde nörolojik defisite yol açan disk hernisi olanlar, herhangi bir sistemik hasta-l›¤› olanlar, ba¤ dokusu hastahasta-l›¤› bulunanlar sistemik veya lomber / servikal bölgede lokalize enfeksiyonu olanlar, herhangi bir psikiyatrik tan› ile tedavi gören-ler çal›flma d›fl› b›rak›ld›.
Hastalara, araflt›rmac›lar taraf›ndan oluflturulan sosyodemografik özellikleri sorgulayan soru formu, Hamilton Depresyon Ölçe¤i (HDÖ), Vizüel Analog Skala (VAS) uyguland› ve skorlar› kaydedildi.
Vizüel Analog Skala (VAS) hastada a¤r›n›n fliddeti-ni ölçmektedir. Bu ölçek 10 cm uzunlu¤unda olup, vertikal veya horizontal hat üzerinde iki ucu farkl› olarak isimlendirilmifltir (0 = a¤r› yok, 10 = en fliddet-li a¤r›). Hastadan, bu hat üzerinde kendisinin hissetti-¤i a¤r› fliddetine karfl›l›k gelen bir noktay› iflaretleme-si istenir. ‹flâret konulan nokta ile hatt›n en düflük ucu (0 = a¤r› yok) aras›ndaki mesafe santimetre olarak öl-çülür ve bulunan say›sal de¤er hastan›n a¤r› fliddetini gösterir (Price ve ark. 1983).
HDÖ 1960 y›l›nda Hamilton taraf›ndan gelifltiril-mifltir, depresyon düzeyini ölçer, 17 sorudan oluflur, 14 puan ve üzeri depresyona iflâret eder, en yüksek puan 53’tür. Bedensel yak›nmalar›n ön plânda oldu¤u has-talarda depresyon düzeyini belirlemede yayg›n olarak kullan›lmaktad›r (Hamilton 1960, Akdemir 2001).
BULGULAR
Bel ve boyun a¤r›s› gruplar›n›n yafl ve cinsiyetini içeren demografik özellikleri Tablo 1’de verilmifltir. Yafl ortalamalar› ve cinsiyet da¤›l›m› aç›s›ndan gruplar aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark saptanmad› (p>0.05). Bel a¤r›s› olan hastalar›n ortalama VAS de¤e-ri 6.53±5.8 iken, boyun a¤r›s› olanlarda 6.56±5.8 idi. A¤r› fliddeti aç›s›ndan iki grup aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark yoktu (p>0.05). A¤r› süresi, bel a¤-r›s› grubunda ortalama 11.84±9.8 ay, boyun a¤a¤-r›s› bunda ise 8.76±3.1 ay olarak bulundu. Bel a¤r›s› gru-bunda a¤r› süresi boyun a¤r›s› grubuna göre anlaml› olarak daha uzundu (p<0.001).
Hastalar depresyon yönünden incelendi¤inde, bel ve boyun a¤r›l› hasta grubunda HDÖ skorlar› ortala-mas› s›ras›yla 11.5±4.9, 10.12±3.1 olarak bulundu, gruplar aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark yok-tu (p>0.05).
Bel a¤r›s› olan hastalarda depresyon düzeyi ile a¤-r› süresi aras›nda pozitif korelasyon bulundu (r=0.621, p<0.001) benzer flekilde boyun a¤r›s› olan hastalarda a¤r› süresi ile depresyon düzeyi aras›nda pozitif kore-lasyon mevcuttu (r=871, p<0.001). Her iki grupta dep-resyon düzeyi ile a¤r› fliddeti aras›nda anlaml› kore-lasyon saptanmad› (r=0.62, p=0.23).
TARTIfiMA
Bu çal›flmada temel amac›m›z, kronik mekanik bel ve boyun a¤r›l› hastalarda önemli bir psikolojik
bo-New/Yeni Symposium Journal • www.yenisymposium.net 180 Ekim 2006 | Cilt 44 | Sayı 4 zukluk olan depresyon düzeyini ve mevcut depresyon
düzeyinin hastal›¤›n fliddeti ve süresi ile iliflkisini araflt›rmakt›. Bulgular›m›z, iki grup karfl›laflt›r›ld›¤›n-da, depresyon düzeyi aç›s›ndan aralar›nda anlaml› fark olmad›¤›n› ortaya koymaktad›r ve literatürle uyumludur (Leino ve Magni 1993).
Birçok çal›flma depresyonun, kronik bel ve boyun a¤r›lar› ile yak›n iliflkili oldu¤unu göstermifltir. Dep-resyon, kronik a¤r›l› hastalarda normal popülasyon-da oldu¤unpopülasyon-dan popülasyon-daha s›k görülmektedir (Dworkin ve Gitlin 1991). Genel popülasyonda depresyon s›kl›¤› %5-8 iken kronik a¤r›l› hastalarda %30-54 aras›ndad›r (Haythornthwaite ve ark. 1990).
Kronik a¤r› s›kl›kla sosyal, meslekî ve psikolojik durumla iliflkilidir. Melzack ve Wall taraf›ndan a¤r› deneyiminin 3 boyutu oldu¤u öne sürülmüfltür: Du-yusal boyut, Affektif boyut, De¤erlendirme boyutu. De¤erlendirme boyutu iki evrelidir. ‹lk evre a¤r›n›n ilk ortaya ç›kt›¤› evredir; ikinci evre anksiyete, suçluluk duygusu, korku, baflkas›n›n sa¤l›kl› oluflunu k›skan-mak gibi faktörlerin de ifle kar›flt›¤› reflektif (yans›t›c›) evredir (Melzack ve Wall 1994). Akut a¤r›n›n aksine kronik a¤r›, hastan›n hayat›nda bir fleylerin ters gitti-¤inin bir göstergesidir. Burada orijin biyolojik olabile-ce¤i gibi sosyal veya psikolojik de olabilir. A¤r› süresi-nin uzamas› a¤r› davran›fl›n›n ortaya ç›kmas›na ve bu-nun devaml›l›k göstermesine katk›da bulunur (Wad-dell ve ark 1994). Kronik a¤r›l› hastada a¤r›ya karfl› yanl›fl adaptasyon paternleri gelifltirilir, objektif doku hasar›ndan sonra sübjektif a¤r› ve davran›fl de¤ifliklik-leri devam eder (Yaz›c› ve ark. 2005).
Gatchell çal›flmas›nda yafl, ayl›k kazanç ve aile ya-p›s›n›n bel a¤r›s› olan hastalarda kronikleflme aç›s›n-dan önemli faktörler oldu¤unu vurgulam›flt›r (Gatchel ve Gardea 1999). Bizim bulgular›m›za göre kronik bel ve boyun a¤r›l› hastalar depresyon yönünden ayn› öl-çüde etkilenmifl görünüyordu.
Genellikle kronik a¤r›l› hastalarda süre uzad›kça depresyonun da ortaya ç›kmas› beklenir. Bizim hasta-lar›m›zda da a¤r› süresi ile depresyon düzeyleri ara-s›nda korelasyon mevcuttu. Bu bulgu literatürdeki di-¤er çal›flmalarla da uyumludur (Wenzel ve ark. 2002). A¤r›n›n erken dönemde tan›n›p tedavi edilmesi ki-flinin daha erken dönemde günlük yaflam aktiviteleri-ne dönmesini bu sayede yetersizlik duygusunun azal-mas›n›, ba¤›ml› yaflamaktan kurtulmas›n› ve sürenin uzamas›na ba¤l› geliflebilecek depresif semptomlar›n azalmas›n› sa¤lar (Taylor 2001). Kronik a¤r›l› hastalar-da yap›lan bir çal›flmahastalar-da psikososyal durumun özel-likle depresyonun a¤r›dan sonra hastal›k fliddetinin en önemli belirleyicisi oldu¤u ifâde edilmifltir (Wolfe ve Hawley 1998).
Yaz›c› ve arkadafllar› kronik a¤r›s› üç ayr› etiyoloji-ye ba¤l› olan hasta gruplar›nda depresyon ve anksietiyoloji-ye- anksiye-tenin sa¤l›kl› kontrollerden daha fazla oldu¤unu ve kronik a¤r›l› hastalar›n psikiyatrik yönden incelenme-si gerekti¤ini rapor etmifltir (Yaz›c› ve ark. 2005). Kro-nik bel ve boyun a¤r›l› hastalar›n anksiyete ve depres-yon aç›s›ndan de¤erlendi¤i bir çal›flmada her iki grup-ta benzer sonuçlar bulunmufltur (Biçer ve ark 2004). Bizim çal›flmam›zda da kronik bel ve boyun a¤r›l› has-talarda depresyon oran› birbirine yak›nd›. Buna göre kronik bel ve boyun a¤r›l› hastalar›n depresyon yö-nünden ayn› ölçüde risk alt›nda oldu¤u ve hastal›k süresi uzad›kça depresyon bulgular›n›n artt›¤› düflü-nülebilir.
SONUÇ
A¤r› yak›nmas› olan hastalarda a¤r› süresi uzad›k-ça depresyon belirtilerinin de artaca¤›, bu yüzden, kronik a¤r›l› hastan›n depresyon yönünden araflt›r›l-mas› ve tedavi edilmesi gerekti¤ini düflünmekteyiz. Bu konuda farkl› etiyolojilere ba¤l› kronik a¤r›larda psikolojik bozukluklar›n de¤erlendirildi¤i daha kap-saml› çal›flmalara ihtiyaç vard›r.
KAYNAKLAR
Akdemir A, Türkçapar MG, Örsel SD, Demirergi N, Da¤ ‹, Öz-bay MH (2001) Reliability and validity of the Turkish versi-on of the Hamiltversi-on Depressiversi-on Rating Scale. Compr Psychi-atry; 42: 161-165.
Berker E (1998) Bel a¤r›lar›nda epidemiyoloji ve risk faktörleri. Türkiye Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Dergisi; May›s Özel Say›s›: 8-12.
Biçer A, Yaz›c› A, Yaz›c› K, Tot fi (2004) Kronik mekanik bel ve boyun a¤r›l› hastalar›n özürlülük, anksiyete ve depresyon aç›s›ndan karfl›laflt›r›lmas›. Türkiye Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Dergisi; Nisan Say›s›: 8-12.
Doksat MK (2003) A¤r› ve Psikiyatri. Bursa: Psikiyatri ve Sanat Yay›n Evi, 121-136.
New/Yeni Symposium Journal • www.yenisymposium.net 180 Ekim 2006 | Cilt 44 | Sayı 4
Tablo 1. Kronik bel ve boyun a¤r›s› olan hastalarda demografik ve klinik de¤erlendirme sonuçlar›
Kronik Bel Kronik Boyun p Ağrılı Hasta Ağrılı Hasta
Grubu Grubu Yaş 33.9±5 29.4±8.4 >0.05 Cins 19/6 18/7 >0.05 Ağrı Süresi 11.84±9.8 8.76±3.1 <0.001 HDÖ 11.5±4.9 10.12±3.1 >0.05 VAS 6.53±5.8 6.56±5.8 >0.05
New/Yeni Symposium Journal • www.yenisymposium.net 181 Ekim 2006 | Cilt 44 | Sayı 4
Dworkin RH, Gitlin MJ (1991) Clinical aspects of depression in chronic pain patients. Clin J Pain; 7: 79-94.
Gatchel RJ, Gardea MA (1999) Lower back pain: psychosocial is-sues. Neurologic Clin; 17: 150-169.
Hamilton M (1960) A rating scale for depression. J Neur Neurosurg Psychiatry; 23: 56-62.
Haythornthwaite JA, Sieber WJ, Kerns RD (1991) Depression and the chronic pain experience. Pain; 46: 177-184.
Leino P, Magni G (1993) Depressive and distress symptoms as predictors of low back pain, neck shoulder pain and other musculosceletal morbidity: a year follow-up of metal in-dustry employees. Pain; 53: 89-94.
Linton SJ (2000) A review of psychological risk factors in back and neck pain. Spine; 25: 1145-1156.
Melzack R, Wall PD (1982) The challenge of pain. New York: Basic Books: 52.
Özkan S (1995) A¤r›l› hastaya psikiyatrik yaklafl›m. Psycho Med; 1: 49-54.
Price DD, MC Grath PA, Rafii A Buckingham B (1983) The vali-dation of visual analogue scales as ratio scale measures for
chronic and experimental pain. Pain; 17: 45-56.
Price DD, Harkins SW (1994) Psychophysical approaches to pain measurement and assessment. In Turk DC, Melzack R: Handbook of Pain Assessment. New York: The Guilford Press, 111.
Tafl N. Boyun A¤r›s› (2000) Beyazova M, Kutsal YG, editörler. Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon. Ankara: Günefl Kitabevi, 1426-1436.
Taylor ML (2001) Ethical issues for psychologists in pain man-agement. Pain Med; 2: 147-154.
Waddell G, Main CJ, Morris EW, Di Paola M, Gray ICM (1984) Chronic low back pain, psychologic distress and illness behavior. Spine; 9: 209-213.
K Yaz›c›, A Yaz›c›, A Biçer, fi Tot, G fiahin, V Buturak (2005) Klinik Psikofarmakoloji Bülteni; 15: 71-77.
Wenzel HG, Haug TT, Mykletun A, Dahl AA (2002) A population study of anxiety and depression among persons who report whiplash traumas. J Psychosom Res; 53: 831-835.
Wolfe F, Hawley DJ (1998) Psychosocial factors and the fibrom-yalgia syndrome. Z Rheumatol; 57: 88-91
