2010 Her hakkı saklıdır
BĐLĐŞĐM TEKNOLOJĐSĐNĐN TARIM ÜRÜNLERĐNĐN PAZARLAMASINDAKĐ KONUM
ve ÖNEMĐ (E-PAZARLAMA)
Hayati GÖNÜLTAŞ Yüksek Lisans Tezi Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Doç.Dr.Halil KIZILASLAN(Danışman)
YÜKSEK LĐSANS TEZĐ
BĐLĐŞĐM TEKNOLOJĐSĐNĐN TARIM ÜRÜNLERĐNĐN
PAZARLAMASINDAKĐ KONUM ve ÖNEMĐ(E-PAZARLAMA)
Hayati GÖNÜLTAŞ
TOKAT 2010
Başkan: Doç. Dr. Halil KIZILASLAN Đmza: Üye: Yrd. Doç. Dr. Gülistan ERDAL Đmza: Üye: Yrd. Doç. Dr. Rüştü YAYAR Đmza:
Yukarıdaki sonucu onaylarım
Prof.Dr. Metin YILDIRIM Enstitü Müdürü
Tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, tezin içerdiği yenilik ve sonuçların başka bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yap ılma d ığını, tezin he rhang i b ir kısm ının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim.
BĐLĐŞĐM TEKNOLOJĐSĐNĐN TARIM ÜRÜNLERĐNĐN PAZARLAMASINDAKĐ KONUM ve ÖNEMĐ(E-PAZARLAMA)
Hayati GÖNÜLTAŞ Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı
Doç. Dr. Halil KIZILASLAN(Danışman)
Pazarlama ve tarımsal pazarlamada yeni bir yöntem olması nedeniyle bilişim teknolojisi; bilginin planlanması, geliştirilmesi, transfer edilmesi ve hayata geçirilmesiyle ilgili tüm faaliyetlerin sistemli bir biçimde yönetilmesi konularını kapsamaktadır. Bu çalışmada bilişim teknolojisinin, elektronik ticarette ve tarım ürünlerinin pazarlanmasında kullanımı ile ilgili veri ve istatistikler ve bunlardan çıkan sonuçlar ortaya konulmuştur. Yapılan bu çalışma ile bilişim teknolojisinin ve pazarlama kavramlarının e-ticaret ve e-pazarlama bağlamında açıklanması ve bunların tarımsal pazarlama alandaki konum ve önemi değerlendirilmiştir.
1990’lı yıllardan itibaren başlayan ve hızla gelişen bir sistematiğin durumu irdelenerek günümüze kadar ulaşılmıştır. Böylelikle bilişim teknolojisinin dünya sınırlarını ortadan kaldıran sonuçları izlenmiştir. Çoğalan ve hızlı yayılan bilgi, pazardaki beklentileri etkilerken, bir taraftan da bu beklentileri tatmin etmeye yönelik yönetimde rekabet edici yeni yaklaşım ve sorunların ortaya çıkmasını beraberinde getirmektedir. Bu yüzden elektronik ticaretin her alanda olduğu gibi tarımsal pazarlama alanında da etkin kullanılabilmesi için gerekli kanuni düzenlemeler yapılmalı, eğitim faaliyetlerine hız verilmeli ve maddi anlamda destekler sağlanmalıdır. Bu bağlamda ülke ve dünya ticaret pazarına entegre olma açısından önemli bir araç olan bilişim teknolojisi her yönüyle dikkate alınarak ona uygun politikalar geliştirilmelidir.
Bilişim teknolojisinin sistematik bir şekilde nasıl yönetilebileceği ve bu sayede tarımsal işletmelerin nasıl bir pazarlama yöntemi belirleyeceği önemlidir. Araştırma sonuçları ise; bilişim teknolojilerinin tarımsal pazarlama alanında kullanımının yararlı olacağını ortaya koymaktadır.
2010, 67 sayfa
Anahtar kelimeler: E-Pazarlama, Tarım Ürünleri, Bilişim Teknolojisi
THE IMPORTANCE AND THE PLACE OF AGRICULTURE PRODUCTS MARKETING OF DATA PROCESSING TECHNOLOGY
(E-MARKETING) Hayati GÖNÜLTAŞ Gaziosmanpaşa University
Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Agriculture Economy Supervisor :Doç.Dr.Halil KIZILASLAN
As a new method of marketing and agriculture product marketing; data processing technology includes the systematic management issues of ali processes related to the planning, developing, transferring and putting the data into practice.Data and statistics regarding the usage of data processing technology in electronic marketing and agriculture products marketing and their outcomes have been presented in this study. In this study the description of the concepts of data processing technology and marketing within the context of e-trade and e-marketing and their importance and place of agriculture product marketing has been assessed.
By examining the state of a rapidly developing systematic sta.ting as of 1990s, we have reached today. Thus, the outcomes of data processing technology which remove the boarders of the world have been observed. As well as effecting the expectations in the market, increasing and rapidly expanding data brings about new competitive approaches and problems aimed at satisfying the expectations in management. Therefore, in order to use electronic marketing in agriculture products marketing effectively as in every area, essential legal regulations should be made, training processes should be accelerated and financial supports should be provided. In this respect, considering all aspects of data processing technology; an important means in terms of integrating state and world trade market; convenient policies should be developed about it.
How to manage data processing technology in a systematic way, and thus what marketing method agricultural enterprises determine is important.. The research results show that the usage of data processing technology in agriculture products marketing is will be useful.
2010, 67 pages
Keywords :E-Marketing, Agriculture Products Marketing,Data Processing Technology. ii
bir şekilde gelişmiştir. Bu gelişiminin etkisi tüm sektörler için olduğu gibi tarımsal ürünlerin pazarlamasında da olmazsa olmaz bir konuma oturmuştur.
Yoğun olarak kullanılan bilgisayar ve internet, bilişim toplumunu oluşturmuştur. Böylelikle ülkeler ve sektörler arasındaki sınırlar kalkmış ve dünya iyice küçülmüştür. Sıkı rekabet ortamında, ekonomik ve teknolojik üstünlüğü sağlayan en önemli unsur bilişim teknolojisini ve bilgiyi kullanma yeterliliğidir.
Çalışmada, özellikle konu ile ilgili son gelişmelerin araştırıldığı literatür taraması yapılmış, bilişim teknolojisi ve bilginin artan önemi, genel pazarlama stratejileri ve e-ticaret ve pazarlama kavram ve yöntemleri, e-pazarlama sürecinde bilişim teknolojisi ve bilginin üretimi ile bilişim teknolojisinin tarımsal pazarlamadaki etkinliği konusu irdelenmiştir.
Yüksek lisans öğrenimim süresince bana her konuda destek olan değerli hocam ve tez danışmanım Doç. Dr. Halil KIZILASLAN ve kendisinden öğrenimimin ilk yılında aldığım derste başarı sağlamamda yardımlarını esirgemeyen değerli eşi Doç. Dr. Nuray KIZILASLAN’a minnettarlığımı ifade etmek isterim. Son olarak, rahatsızlığına rağmen çalışmalarımda beni cesaretlendiren ve manevi desteğini her zaman yanımda hissettiğim eşim Hanife GÖNÜLTAŞ’a ve çalışmam boyunca kimi zaman kendilerine ayırmam gereken zamanlarını aldığım çocuklarım Muhammed Đkbal GÖNÜLTAŞ ve Esmanur GÖNÜLTAŞ’a ayrıca teşekkür ederim.
Hayati GÖNÜLTAŞ Şubat 2010
ABSTRACT... ii ÖNSÖZ ... iii SĐMGE ve KISALTMALAR DĐZĐNĐ... vi GRAFĐKLER DĐZĐNĐ ... vii TABLOLAR DĐZĐNĐ ... viii 1. GĐRĐŞ... 1 2. KAYNAK ÖZETLERĐ... 5 3. MATERYAL ve YÖNTEM... 10 3.1.Materyal ... 10 3.2.Yöntem... 10 4. BULGULAR ve TARTIŞMA ... 11 4.1. BĐLĐŞĐM ve BĐLĐŞĐM TEKNOLOJĐSĐ NEDĐR? ... 11 4.2. TARIMSAL BĐLĐŞĐM NEDĐR? ... 17
4.2.1. Bilgi Teknolojileri Kullanımının Tarım Sektörü Üzerindeki Tetikleyici Etkileri ... 19
4.2.2. Tarımsal Veri Tabanı ... 19
4.3. E-TĐCARET KAVRAMI ... 21
4.3.1. Elektronik Ticaret Nedir? ... 21
4.3.2. Küresel Pazar (Serbest Ticaret) ... 22
4.3.3. Elektronik Ticaretin Ekonomik Boyutu... 25
4.3.4. E-Ticaretin Ekonomik ve Sosyal Yaşama Etkileri ... 25
4.4. DÜNYADA ve TÜRKĐYE'DE E-TĐCARET YAPILANMASI... 27
4.4.1. Dünyada E-Ticaret Yapılanması ... 27
4.4.2. Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Birliği Konseyi... 27
4.4.3. Türkiye'de E-Ticaret Yapılanması ... 28
4.4.4. Elektronik Ticaretin Ekonomi Üzerine Olası Etkileri ... 34
4.4.5. Genel Durum ve Tarımsal E-Ticaret Kapasitesi ... 36
4.4.6. E-Tarımsal Ticarette Karşılaşılması Olası Sorunlar... 37
4.4.6.1. Genel Sorunlar... 37
4.4.6.2. Standart Sorunu ... 37
4.4.6.3. Borsalardaki Altyapı Sorunları... 37
4.4.6.4. Olası Çözüm Önerileri ... 38
4.5. PAZARLAMA NEDĐR? ... 38
4.5.1. Pazarlama Tanımları ve Farklı Pazarlama Anlayışları ... 38
4.5.2. Pazarlama Oluşumu ... 39
4.6. TARIM ÜRÜNLERĐ TĐCARET ve PAZARLAMASI... 41
4.6.1. Tarımsal Pazarlamanın Kapsamı... 42
4.7. E-PAZARLAMA ve E-TARIMSAL PAZARLAMA ... 42
4.7.1. Pazarlama Süreci Modeli ... 43
4.7.2. Yeni Pazarlama Anlayışı... 44
4.7.3.Pazarlama ve Đnternet... 45
4.8. E-PAZARLAMA ve E-TARIMSAL PAZARLAMA ARAÇLARI .... 46
5. SONUÇ ... 53 KAYNAKLAR ... 57 ÖZGEÇMĐŞ... 59 v
A.B.D. AMERĐKA BĐRLEŞĐK DEVLETLERĐ AGNIC AGRĐCULTURAL NETWORK INFORMATĐON CENTER A.Ş ANONĐM ŞĐRKET
BM BĐRLEŞMĐŞ MĐLLETLER
BTYK BĐLĐM VE TEKNOLOJĐ YÜKSEK KURULU ETKK TÜRKĐYE ELEKTRONĐK TĐCARET KOORDĐNASYON KURULU FAO FOOD AND AGRĐCULTURE ORGANĐZATĐON
GSYĐH GAYRĐ SAFĐ YURTĐÇĐ HASILA
KHGM KÖY HĐZMETLERĐ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
KOBĐ KÜÇÜK VE ORTA BÜYÜKLÜKTEKĐ ĐŞLETMELER
LAN LOCAL AREA NETWORK NALUSDA NATĐONAL AGRĐCULTURAL
LĐBRARY, U.S. DEPARTMENT OF AGRĐCULTURE
OECD EKONOMĐK KALKINMA VE ĐŞBĐRLĐĞĐ ÖRGÜTÜ PBS PAZARLAMA BĐLGĐ SĐSTEMĐ
STK SĐVĐL TOPLUM ÖRGÜTLERĐ TUENA TÜRKĐYE ULUSAL ENFORMASYON ALTYAPISI
ANA PLANI HAZIRLAMA UBM ULUSAL BĐLGĐ MERKEZĐ
UEKAE ULUSAL ELEKTRONĐK VE KRĐPTOLOJĐ ARAŞTIRMA ENSTĐTÜSÜ
UN-CEFACT BĐRLEŞMĐŞ MĐLLETLER YÖNETĐM, TĐCARET VE ULAŞTIRMA ĐŞLEMLERĐNĐ KOLAYLAŞTIRMA MERKEZĐ VTYS VERĐ TABANI YÖNETME SĐSTEMLERĐ
WAN WĐDE AREA NETWORK WEB WORLD WĐDE WEB
Grafik Sayfa
Grafik 1.1.Yıllar Đtibariyle Bilgi ve Đletişim Teknolojileri Kullanımı ... 15 Grafik 1.2. Türkiye’de Hanelerde Đnternet Erişimi... 16 Grafik 2.1. Türkiye'de E-Ticaret Pazarı Yıllık Bazda Dağılımı ... 37 Grafik 2.2. Geleneksel Ticaretle E-ticaretin Maliyet Yönünden
Karşılaştırılması ... 39 Grafik 3.1 Girişimlerde Yıllara Göre Bilgisayar kullanımı, Đnternet Erişimi
ve Web Sayfası Kullanım Oranları ... 50 Grafik 3.2.Yılı Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı ... 51
Tablo Sayfa
Tablo 1.1 Bilişim Alt Yapısı... 18 Tablo 2.1.Yıllar Đtibariyle Ülkemizde E-ticaret Yoluyla Gıda Harcamaları .... 35 Tablo 2.2.Yıllar Đtibariyle Kredi Kart Kullanımı ... 36 Tablo 3.1.Türkiye’de Đnternet Abone Sayıları... 52
1.GĐRĐŞ
Kıt kaynaklarla sonsuz ihtiyaçların karşılanmasının gerekliliği, acımasız bir rekabet ortamı yaratmış ve bundan dolayı da kapitalist tüketim ekonomisi bilişim teknolojisini yoğun şekilde kullanmayı zorunlu hale getirmiştir. Aksi halde, işletmelerin sürdürülebilir bir rekabet avantajı sağlamaları ve ayakta kalmaları mümkün olamayacaktır. Bilginin ve teknolojinin edinilmesi kadar onun geliştirilmesi ve yönetimi de önemli olduğundan bilişim teknolojisinin verimli kullanımı son yıllarda üzerinde çok durulan konulardan biri haline gelmiştir. Bilgi yönetimi, bilginin üretilmesinden hayata geçirilmesine kadar olan sürecin yönetilmesi olup, söz konusu yönetim ancak bilişim teknolojilerinin en uygun şekilde kullanılması sonucu sağlanabilmektedir.
Đçerisinde bulunulan bilgi çağında bu değişimi hızlandıran en büyük etken, bilişim teknolojisindeki gelişmeler ve internettir. Teknik, ekonomik ve toplumsal alanlardaki iletişimde kullanılan ve özellikle elektronik aletler aracılığı ile düzenli bir biçimde işlenmeyi öngören bilim manasında bilişim teknolojisi gittikçe yaşamın her alanını kapsar duruma gelmektedir.
Ancak, özellikle Türkiye’de tarımsal pazarlama açısından yeterli bilişim teknolojisi kullanılmakta olduğu söylenemez. Bunun için daha fazla zaman ve sürece ihtiyaç duyulmaktadır.
Çalışmanın Amacı
Bu çalışma, pazarlama kavramlarının ve e-ticaret sürecinin özellikleri göz önüne alınmak suretiyle, Türkiye ve dünyada yeni bir durum ve konu olarak gelişmekte olan e-tarımsal pazarlama açısından bilişim teknolojisinin incelenmesini kapsamaktadır.
Türkiye’de tarım sektöründeki e-ticaret uygulamalarının mevcut durumu ve gelişimi incelenerek, tarım sektöründe e-ticaretin ve daha mikro açıdan e-tarımsal pazarlamanın geliştirilmesi için uygulanabilecek stratejilerin belirlenmesine biraz da olsa ışık tutabilmek önemlidir.
Ayrıca bu çalışmada, dünya çapında e-ticaretin durumu ve gelişiminin ortaya konulması bir diğer amaçtır.
Đnternet tabanlı pazarlamanın kısmen veya çoğunlukla kullanımını sağladıktan sonra şirketler arasındaki rekabette önem kazanan e-pazarlama yöntem ve stratejilerinin belirlenmesine yönelik bulguların tespiti önemli kazanım olacaktır.
Bu çalışma sonucu elde edilecek bilgilerle, tarımsal pazarlama konusunda bilişim teknolojisinin etkin kullanılmak suretiyle çağdaş dünya düzenine uygun ülke tarım politikaları belirlemede katkı sağlanması hedeflenmektedir.
Çalışmanın Önemi
Türkiye tarım sektörü, tarımsal ürün kaynaklı ticarette uluslararası piyasalardaki önemli yerini koruyabilmek ve rekabet koşullarına uyum sağlayabilmek için, hızla gelişen bilişim teknolojisine ayak uydurmak durumundadır. Bu uyumu tarımla ilgili her türlü alanda, özellikle yeni piyasalarda talep potansiyeli olan ürün desenlerinin tespiti, üretim teknikleri, bilişim ve ticaret gibi konularda gerçekleştirmek zorunluluğu bulunmaktadır.
Yukarıdaki hedeflerin gerçekleştirilmesinde devlet kurum ve kuruluşları öncülük etmeli, bu konudaki çalışmalar hızlandırılmalı, en kısa zamanda iyi işleyen, güvenilir bir e-tarımsal ticaret ortamı oluşturulmalıdır. Bununla birlikte dünya pazarlarındaki genel toplu durum sürekli takip edilmeli, yeni anlayışların gerisinde kalınmaması için gerekli önlemler alınmalıdır. Tarım ürünlerinin pazarlanmasında bilişim teknolojisinin kullanılması çok önemli olduğundan bu çalışma da ilgisi nedeniyle buna paralel olarak önem arz etmektedir.
Üreten, araştıran, dünya ile bütünleşmiş, rekabet gücü yüksek bir Türkiye; bilişim teknolojilerine yönelmek, kullanmak, üretmek, satmak, kazanmak durumundadır. Bu bağlamda Türkiye, tarımsal potansiyelinin sağladığı avantajları, yeni teknoloji ve girişimcilik anlayışı paralelinde daha etkin bir şekilde kullanmalıdır. Bilişim teknolojilerinin etkin ve yaygın kullanılması ve e-ticaret hakkındaki bilgileri içeren bu çalışma genel olarak pazarlama bilgileri ve dünyadaki bilgi yönetiminin durumu ile ilgili bir içeriğe sahip olduğundan dolayı önemlidir.
Bugün ülke seviyesindeki birçok tarımsal araştırma programı işletme seviyesinde test edilmekte ve yöresel şartlara uygunluk derecesi araştırma konusu yapılmaktadır. Fakat yeni teknolojilerin benimsenme derecelerinin araştırılarak, gerekli yönde değişiklikler yapılması ve daha uygun teknolojilerin geliştirilmesi yaygın değildir.
Bilişim teknolojisi ile tanışma ve yeni teknolojinin tarımsal pazarlama alanında kullanımının yayılması ne kadar çabuk ve hızlı olursa, geniş kırsal toplulukların hayat standartlarının iyileşmesi de o derece hızlı olacaktır.
Dünya ticareti ve bilişim teknolojisindeki gelişmeler ile tüketici alışkanlıklarındaki değişmelere bağlı olarak pazarlama alanında e-ticaretin kullanımı yaygınlaşmaktadır. E-ticaretin pazardaki tüm paydaşlara sağladığı yararlar düşünüldüğünde, kullanımının artması da doğaldır. Đnternet kullanımının fazla olduğu ülkelerde e-ticaretin de yüksek olduğu görülmektedir.
Günümüzde e-pazarlama, e-ticaretin önemli bir kısmını oluşturmakta, müşterilere yakınlaşırken ve onları daha iyi anlarken, ürünlere değer katıp, dağıtım kanallarını genişletmekte ve satışları arttırmaktadır.
2. KAYNAK ÖZETLERĐ
McCarthy (1994), Basic Marketing : a Global Managerial Approach.. ‘’ isimli çalışmalarında pazarlama anlayışında temel olan "pazarlama bileşenleri" konusu işlenmektedir.4P diye bilinen bu bileşenlerin (ürün, fiyat, dağıtım ve tutundurma) işletmelerdeki durumunun araştırılması sonucunda, ürün açısından; beklentileri karşılama oranları, fonksiyonellik, garanti ve ambalaj, fiyat açısından; satın almada ödeme istek miktarı fiyat, indirim ve kredilendirme, dağıtım açısından; ürün sunumu ve yer, tutundurma açısından; hedef kitlenin bilgi sahipliği ile reklam, kişisel satış ve halkla ilişkiler karşılaştırılmaları ortaya konulmuştur. Sonuçta da pazarlama bileşenlerinin başarılı birer işletme silahı olarak kullanılabilmesi için iyice irdelenip işletme politikalarının buna göre belirlenmesi önerilmektedir.
Güzelcik (1999), ‘’Küreselleşme ve Đşletmelerde Değişen Kurum Đmajı ’’konulu çalışmalarında bilgi ve bilişimin önemine değinilmiştir. Bu yolla işletmelerin bilişim teknolojileri aracılığıyla rakiplerinden farklılaşabilecekleri fırsatları yakalama şansları değerlendirilmiştir. Küreselleşme sürecinde, şirketlerin aralarındaki rekabet nedeniyle üretim sektöründeki ağırlığı, hizmet sektörüne kaydırdığı ve bunun sonucu olarak, dünyadaki hizmet üretiminin, mal üretiminin yedi katına çıktığı ortaya konulmuştur. Ayrıca güçlü bir kurum imajı yaratmanın sadece dış imaj oluşturmakla tesis edilemeyeceği gerçeğinden hareketle yeni fikir ve öneriler sunularak firmalara yol haritası çizilmiştir.
Đnce (1999) ‘’Elektronik Ticaret: Gelişme Yolundaki Ülkeler Đçin Đmkânlar ve politika-lar’’ isimli çalışmalarında 1989 yılında bulunan “world wide web (www) html dili” (standart kodlama sistemi) ve daha önce 1980’lerin ortalarında geliştirilen TCP/IP transfer protokolünün, bilgisayarların açık ağlarda, ya da daha iyi bilinen adıyla “Đnternet” üzerinde birbirleri ile iletişime geçmesini sağladığı, daha sonra, tarama, sınıflandırma araçları, hızlı işlemciler, uydular, optik kablolar vb. gibi bilgisayar ve iletişim teknolojilerinde sağlanan diğer gelişmelerle söz konusu iletişimin önceden öngörülemeyen boyutlara taşındığı ortaya konulmaktadır.1992 yılında 1 milyon olan
host (sunucu) bilgisayar sayısının, 1997 yılında 20 milyon ve 2001 yılında 110 milyon civarında olduğu ve e-ticaretin de buna paralel olarak gelişme gösterdiği vurgulanmaktadır.E-ticaretin geliştirilmesi için ülke politikalarının uluslararası normlara uygun olarak düzenlenmesi, teknik altyapının iyileştirilmesi, alan isimleri tahsis sisteminin kurumsallaştırılması, tüketiciyi ve kişisel bilgileri koruyacak önlemlerin alınması ve elektronik imzaya yasal geçerlilik kazandırılması tavsiye edilmektedir.
Barutçugil (2002), ‘’Bilgi Yönetimi ‘’ isimli çalışmalarında entelektüel sermayenin giderek artan önemi vurgulanmaktadır. Çağdaş yönetim anlayışının değerlendirilmesi için işletmelerdeki yönetim anlayışları karşılaştırılmış ve tüm çalışanların aktif olarak yönetime katılımının sağlanması ve bilgi yönetimi açısından, kurumsal kültür tarafından desteklenen bir öğrenme, paylaşma ve uygulama ortamının gerekliliği ortaya konulmuştur. Bu açıdan yaşamak, büyümek ve rekabetçi üstünlük kazanmak isteyen organizasyonların entelektüel kapitali, yani çalışanlarda, yapılarda ve müşterilerde bulunan bilgiyi nasıl yönetecekleri ele alınarak tavsiyelerde bulunulmuştur. Bilgi yönetiminin başarısının teknoloji, süreçler ve kültür olmak üzere üç temel faktöre bağlı olduğu, bunların başarıdaki ağırlıkları değerlendirildiğinde teknolojinin % 20, süreçlerin % 30 paya sahip olduğu geriye kalan kültür faktörünün ise en önemlisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Haspolat (2002), “Küçük ve Orta Büyüklükteki Đşletmeler’’ isimli çalışmalarında elektronik ticaretin istihdama olan etkisi üzerinde durmuştur. KOBĐ’lerin istihdam yapıları ile ilgili olarak işletmelerde yapılan inceleme ve karşılaştırmalarda, asıl sorunun nitelikli eleman çalıştırma oranlarındaki düşüklük olduğu belirlenmiştir. Buna göre kalifiye elemanların maliyetlerinin yüksekliği ve genellikle büyük illerde çalışma tercihlerinden dolayı nitelikli eleman sıkıntısı yaşanılmaktadır. Nitelikli eleman ihtiyacının hissedildiği en önemli alanın bilişim teknolojileri olduğu ve bilgiye en kısa sürede ulaşmayı sağlayan internetin yeterince etkin olarak kullanılmadığı savunulmuştur. Bu yüzden KOBĐ denilen bu işletmelerin başarıyı yakalamaları için kendilerine uygun olan teknoloji seçimleriyle, gerekli teknoloji yatırımlarını yapmaları önerilmektedir.
Kaya (2002), ‘’Türk Tarım Sektöründe E-Ticaret Fırsatları ve Potansiyel Sorunlar” isimli çalışmalarında internet ve bilgi teknolojisinin yaygınlaşmasıyla dünyadaki birçok şirketin girdi alım-satımı, pazarlama, tanıtım ve promosyon gibi işlemleri dijital ortamda gerçekleştirmeye başladığı ortaya konulmuştur. Dünya ülkelerinin internet ve
e-ticaret oranları karşılaştırılarak çeşitli sonuçlar elde edilmiştir. Buna göre e-pazarlama uygulamalarını en yoğun kullanan ülkenin % 73 ile Đngiltere olduğu bu
ülkeyi % 66 ile Đspanya, % 43 ile Almanya’nın takip ettiği belirtilmiştir. Türkiye’de e-tarımsal pazarlamanın istenilen seviyeye gelebilmesi için tarım sektörünün bilişim altyapısının iyileştirilmesi, bilgisayar ve internet için gerekli altyapının oluşturulması, teknik hizmet ve destek ile ticaret işlemlerindeki güven ortamının sağlanması ve bu konuda devletin gerekli tedbirleri alması önerilmektedir.
Bilir (2003), Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yayını Türk tarım dergisinde neşredilen ‘’Net'te tarım’’ adlı makalelerinde tarımsal bilişimin önemi belirtilmektedir. Tarımsal Bilişim konusunda çalışma yapılan çeşitli üniversitelerde düzenlenen bilişim konferansları incelenmiş ve buna göre Türkiye tarımının geleceği açısından tarımsal bilişim faaliyetlerine, özellikle de internete gereken önemin verilmesinin gerekliliği vurgulanmıştır. Türkiye gibi nüfusunun % 35’ inden fazlasının tarımla uğraştığı ve ekonomisi büyük ölçüde tarım ve tarıma dayalı sanayiye bağlı olan ekonomilerde bilginin yaygınlaştırılmasının önemi ile tarımsal üretim ve pazarlamada etkin olarak bilişim teknolojilerinin kullanımının gerekliliği ortaya konulmaktadır.
Cebeci (2003), ‘’Tarımsal Bilişim: Politikalar ve Yaklaşımlar’’ konulu akademik bilişim konferansında; bir ülkede tarımsal bilişim politikalarından söz edebilmek için tarımsal bilişim mevcudiyetinin varlığının olması ve bunun daha etkin ve verimli bir hale getirebilme açısından alternatiflerin gerekliliği ortaya konulmaktadır. Ancak, Türkiye için tarımsal bilişimin henüz emekleme aşamasında olması hasebiyle bu politikadan söz edilemeyeceğine değinilmektedir. Tarımsal bilişim politikalarının oluşturulması için ise plan ve programların belirlenmesi, zamanlama ve başlangıç yatırımları, altyapı bilgisayarlaşma, eğitim, geliştirme, gerçekleştirme, uygulama, yaşatma ve işletme gibi konuların çalışılması önerilmektedir.
Tüfekçi (2003), ‘’E-Ticaret Đçin Yeniden Bir Değerlendirme ‘’ isimli çalışmalarında e-ticaret kavramın anlamı üzerindeki düşünceler örnekleriyle açıklanmaya çalışılarak pratik sonuçları açısından özellikle Türkiye özelinde öneriler geliştirilmesine gayret gösterilmektedir. Bu açıdan yararlı ve tutarlı sonuçları olabilecek bir yaklaşımın üretilmesine katkı sağlanması hedeflenmektedir. E-ticaretin daha çok bir teknoloji alanı olarak görülmekle birlikte, araştırmacılar tarafından iktisadi bir araştırma konusu olarak da değerlendirilmesinin gerekliliği vurgulanmaktadır.
Alüftekin ve Gülçubuk (2006), Türkiye, dünya ve Avrupa Birliği’nde tarım sektöründe e-ticaret uygulamalarının mercek altına alındığı çalışmada, internet üzerinde mal ve hizmet siparişi işlemlerini en fazla gerçekleştiren ülkeler arasında Đsveç, Danimarka, Đngiltere, ABD ve Kanada gibi ülkeler olduğu, internet üzerinden en fazla mal ve hizmet siparişi yapan ülkenin % 28 ile Đsveç olduğu, bu oranın Türkiye'de ise % 0,5–1 arasında olduğu ortaya konulmuştur. E-ticaretin, Türkiye’de ilk kez uygulanmaya başlandığı 1999 yılında 7 milyon dolar olan e-ticaret payının 2003 yılında 840 milyon dolar civarında gerçekleştiği belirlenmiştir. ABD’de tarımsal işletmelerde yapılan araştırmalarda daha 2000’li yıllarda her 25 işletmeden bir tanesinin interneti kullanmakta olduğu ve tarımsal ürün ticaretinin 2004 yılında % 12’ye yükseldiği değerlendirilmesi yapılmıştır. Türkiye tarım sektörünün, tarımsal ürün kaynaklı ticarette uluslar arası piyasalardaki önemli yerini koruyabilmek ve rekabet koşullarına uyum sağlayabilmek için, hızla gelişen bilişim teknolojisine ayak uydurmasının gerekliliği belirtilerek, bu açıdan yeni stratejilerin geliştirilmesi önerilmektedir.
Macit (2007), ‘’Bilişim Nedir’’ adlı çalışmalarında bilişimde ilerlemenin yolunun bilgisayar okuryazarı olmakla mümkün olduğu, yani bilgisayarın oyun alanında kullanımının bilişim demek olmadığı vurgulanmaktadır. Bilişim; bilgi ve teknolojinin birlikte kullanılarak üretilen sonuçlar olarak tarif edilmekte ve bilgisayar yazılımı, bilgisayar donanımı, bilgisayar kullanıcısı ve bilgi toplumu olarak birkaç yönü ortaya konulmaktadır. Bilişim dünyasında temelde bilgisayar ve bilgisayar yazılımlar insanların ihtiyaçlarına göre düzenlenmekte, varlığını sürdürebilmesi için de bilgi ve bilgiyi kullanmaya olan ihtiyaç nedeniyle, bilişimin bilgi dünyası ile teknoloji dünyası arasındaki köprüyü kurarak günlük hayatı kolaylaştırması gerektiği savunulmaktadır.
Albayrak (2008), VIII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresindeki ‘’Gıda Pazarlamasında E-Ticaretin Uygulanma Şekilleri ve Olası gelişmeleri ‘’ isimli çalışmalarında e-ticaret ve e-tarımsal ticaretin önemi açısından dünya, Avrupa Birliği ve Türkiye ölçeğinde gıda pazarlamasında e-ticaretin durumu, gelişimi ve yasal boyutları ortaya konulmuştur. E-ticaret kavramı, araçları, tarafları, yararları konusunda açıklamalara yer verilmiş ve istatistiklerle e-ticaret verilerine değinilmiştir. Çalışmada e-ticaretin gıda pazarlaması açısından artış sağlayabilmesi için gerekli desteklerin verilmesi önerilmekte ve değişen koşullarla pazarlama şeklinin de e-pazarlama lehine değişeceği vurgulanmaktadır.
Çavdar (2008), VIII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresindeki ‘’Tarımda E-Ticaret Uygulamaları’’ isimli çalışmalarında yeni üreticilerin dünya pazarlarına girmelerine, mal ve hizmetlerini geniş kitlelere tanıtma ve pazarlama imkanı bulabilmelerine olanak sağlayacak olan e-ticaret olgusu ortaya konulmaktadır. Araştırmada Türkiye’de tarım sektöründeki e-ticaret uygulamalarının durumu ve gelişimi incelenmek suretiyle e-ticaretin geliştirilmesi için uygulanabilecek stratejiler belirlenmeye çalışılmaktadır. Çalışma sonucunda; kooperatiflerin etkin kullanılarak e-ticarete hız verilmesi, e-ticaret ile ilgili kanun ve yönetmeliklerin düzenlenmesi ve bilişim teknolojisinin etkin kullanılması gibi öneriler sunulmaktadır.
Ulusoy (2009), ’’ Tarımsal Pazarlamada Elektronik Ticaret Uygulamaları’’ konulu çalışmalarında bilgi teknolojilerindeki hızlı gelişme, pek çok alandaki farklı etkilerinin yanı sıra, ticarete yeni bir boyut kazandırarak, elektronik ticaretin doğmasına neden olduğu vurgulanmaktadır. Bilgisayar ve internet kullanımının yaygınlaşması, tüm bilgisayar kullanıcıları arasında bilgi paylaşımının sağlandığı bilgi ağının oluşturulması ve bu ağın hız, kullanım ve ekonomi avantajlarına sahip olması elektronik ortamın yeni bir pazar olarak algılanması sonucunu doğurmaktadır. Bunu da geniş tüketici potansiyeli, etkin ve hızlı iletişim, zaman ve mekan sınırlılıklarının olmayışı ve düşük pazarlama masrafları faktörlerine dayandırmaktadır. Ayrıca, tarım ürünlerinin gerek niteliklerinden gerekse bu ürün grubu tüketicilerinin farklı beklentilerinden kaynaklanan değişik pazar yapısının, elektronik ticaretin uygulanabilirliğini sınırlandırdığı vurgulanmakta ve kullanım olanaklarının artırılması için gerekli çalışmalara hız verilmesi önerilmektedir.
3. MATERYAL ve YÖNTEM
3.1 Materyal
Çalışmanın temel materyalini konuyla ilgili daha önce hazırlanmış olan kitaplar, tezler, makaleler ve güncel konular, toplantı sonuç bildirgeleri ve üniversite seminer programları oluşturmuştur. Ayrıca birçok yerli ve yabancı internet web sitesi sayfalarından da önemli ölçüde yararlanılmıştır.
Geniş bir veri tarama sürecinde; Bakanlar Kurulu Kararlarından, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nca yayınlanmış olan dergi ve dokümanlardan, il ve bölge master planlarından, çeşitli tarihlerde yapılan tarım şurası raporlarından, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı istatistik ve verilerinden, Bankalar Arası Kart Merkezi raporlarından, ETK (Elektronik ticaret kurumu) rapor ve verilerinden, Elektronik Ticaret Teknik Çalışma Grubu değerlendirme raporlarından, TUĐK istatistik ve haber bültenlerinden, Tubitak web sitesi verilerinden, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu değerlendirme ve kararlarından faydalanılmıştır. Uluslararası düzeyde ise, Dünya Ticaret Örgütü kaynaklarından, AB ile müzakerelerdeki tarama sürecinde AB Đlerleme Raporunda Türkiye tarımı hakkındaki verilerden, OECD verilerinden ve Avrupa Parlamentosu Konseyi direktiflerinden istifade edilmiştir.
3.2.Yöntem
Elde edilen verilerin zaman içerisinde gelişimini görebilmek amacıyla grafik ve tablolar oluşturulmuş ve çeşitli kaynaklardan aynı ve farklı konularda çeşitli açılardan karşılaştırmalar yapılmıştır.
4. BULGULAR ve TARTIŞMA
4.1. BĐLĐŞĐM ve BĐLĐŞĐM TEKNOLOJĐSĐ NEDĐR?
Bilişim; bilgi ve teknolojinin birlikte kullanılması suretiyle üretilen sonuçlar olarak tanımlanabilir. Bilişimin birkaç yönü vardır. Bunlar, bilgisayar yazılımı, bilgisayar donanımı, bilgisayar kullanıcısı ve bilgi toplumu olarak sınıflandırılabilir (Macit, 2007).
Đnternet hizmetleri ve bilişim hizmetleri üç kuşakta incelenecek olursa; birinci kuşakta öncelikle statik olan işletmelere ait web siteleri geliştirilmeye başlanmıştır. Bu ise çiftçi ve yayıncıların ihtiyaç duyduğu bilgi ya da enformasyon için internetten erişimli web sitelerini ortaya çıkarmış ve çevrimiçi danışmanlık hizmetleri verilmeye başlanılmıştır. Đkinci kuşakta, elektronik ticaret, elektronik ticarette güvenlik ve ticaretin arttırılması yolunda yapılan hizmetler yer almaktadır. Üçüncü kuşakta ise; elektronik ticarette bütün fiyat ve bilgilerin açıkta olması, eşit şartlarda piyasaya girilmesi ve verilerden yararlanılması bazı firma ve şirketleri rahatsız etmektedir. Bu sebeple, sadece üyelerin bir araya gelip hizmetlerden yararlanabildiği gruplar ve bu gruplaşmaları sağlayan internet hizmetleri ortaya çıkmaktadır (Anonim, 2001a).
Çeşitli ülkelerin resmi politika belgelerine bakıldığında bilgi toplumu; sosyo-ekonomik faaliyetlerin, sayısal iletişim ağlarının katılım ve yoğun olarak kullanımıyla gerçekleştirildiği ve bu yönde her türlü teknoloji ve uygulamanın üretildiği toplum olarak tanımlanmaktadır (Anonim, 2002 ).
Bilişim ve iletişim teknolojileri (BĐT’ler) dünya ekonomisinde merkezi bir rol oynamaktadır. BĐT sektörü ekonomik faaliyet eğilimindeki payını arttırmakta ve ekonomik performans için önemli bir girdi oluşturmaktadırlar. BĐT sektörünün geleceğine ilişkin gelişmeler önceden öngörüldüğünden daha yavaş olmakla birlikte gittikçe hızlanan bir ivme kazanmaktadır (Anonim, 2004a).
Bilgi çağının ortamı, çeşitli sektörlerde faaliyette bulunan şirketlerin başarılı olabilmeleri için yeni yeteneklere ve güce sahip olmalarını gerektirmektedir. Şirketlerin
maddi olmayan değerlerini keşfetmek ve harekete geçirmekteki becerileri önem kazanmıştır. Öyle ki bu önem; fiziksel ve finansal varlıklarını yatırımlarda değerlendirme ve yönetmelerinden çok daha fazladır (Türk, 2003).
Bilgi ve iletişim teknolojileri ülkelere kalkınma ve uluslararası rekabette büyük fırsatlar sunmaktadır. Bu teknolojileri iyi değerlendiren gerideki ülkeler, ilerde olanları geçebilmekte, öte yandan aksi durumda ise, hızlı bir şekilde bulundukları pozisyondan daha da geriye gidebilmektedirler.
Özellikle 1980’lerden bu yana bilgi ve iletişim teknolojileri alanındaki yenilikler ekonomik ve sosyal yaşamda köklü değişikliklere yol açmış, bu teknolojilere dayalı ürün ve hizmetler günümüzde yaşamın vazgeçilmez bir unsuru haline gelmiştir.
Bilgi ve iletişim teknolojileri toplumun tüm kesimlerine yayıldığı ve bir “ağ etkisi” yarattığı zaman bu teknolojilerin sağladığı katkı daha hızlı ve somut olarak ortaya çıkmaktadır.1990’lı yılların ikinci yarısından itibaren, bilgi ve iletişim teknolojilerinin işgücü verimliliği artışı üzerindeki katkısının ABD için % 60, Avrupa Birliği için % 40 seviyelerinde olması örnek verilebilir. Aynı dönemde, Avrupa Birliğinde ekonomik büyümenin % 25’i bilgi ve iletişim teknolojilerinden kaynaklanmıştır (Anonim, 2006).
Bilgi çağına girerken herkesin, bilgi-bilişim hizmetleri gibi evrensel hizmetlerden yararlanabilmesini sağlamak üzere Avrupa Birliği, “E-Avrupa” isimli bir projeyi başlatmıştır.
Bu eylem planı, daha ucuz, daha hızlı ve daha güvenli internet hizmeti sağlamayı ve insan kaynağına yatırımı öngörmekte, aynı zamanda birlik üyeleri toplumu içerisinde internet kullanımının yaygınlaştırılmasını amaçlamaktadır.
23–24 Mart 2000 tarihlerinde Lizbon’ da yapılan Avrupa Konseyi toplantısında, 15 AB ülkesinin hükümet ve devlet başkanları, Avrupa’nın gelecek on yılda dünyadaki en rekabetçi ve dinamik bilgi tabanlı ekonomisi haline gelmesi hedefini koymuşlardır. Bu hedef, Avrupa’nın bir an önce bilgi tabanlı ekonomiden, özellikle de internetin
sağladığı fırsatlardan sonuna dek yararlanması gerekliliğini ortaya çıkarmış ve 19–20 Haziran 2000 tarihinde ‘’E-Avrupa Eylem Planı’’ Feira’da kabul edilmiştir.
11–12 Mayıs 2000 tarihlerinde Varşova’da yapılan Avrupa Bakanlar Konferansında, Orta ve Doğu Avrupa Ülkeleri, 15 AB ülkesi tarafından Lizbon’da ortaya konulan stratejik hedefi benimsemiş; bu ülkelerin e- Avrupa ile ortaya koyduğu girişimin bir parçası olma konusunda uzlaşmıştır. AB’nin politik kararlılığına destek olarak, belirtilen bu iddialı hedefe ulaşmayı denemek ve bunda yararlanılacak zemini genişletmek amacıyla, aday ülkeler olarak kendileri için aşağıda değinilen Avrupa benzeri bir eylem planını hazırlamaya karar vermişlerdir. Planın özellikleri ise şöyledir;
1. Daha Ucuz, Daha Hızlı, Daha Güvenli Đnternet
a) Daha ucuz ve daha hızlı internet erişimi
b) Araştırmacılar ve öğrenciler için daha hızlı internet c) Güvenli ağlar ve akıllı kartlar
2. Đnsan Kaynağına Yatırım
a) Avrupa gençliğinin sayısal çağa hazırlanması. b) Bilgi tabanlı ekonomide iş gücü
c) Bilgi tabanlı ekonomiye herkesin katılımı
3. Đnternet Kullanımın Canlandırılması
a) E-ticaretin hızlandırılması
Türkiye’de yıllar itibariyle bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı Grafik 1.1 ‘de gösterilmiştir.
Grafik 1.1.Yıllar Đtibariyle Bilgi ve Đletişim Teknolojileri Kullanımı
33,3 26,96 5,73 4,31 39,5 26,76 8,49 4,31 48,47 26,71 13,25 6,12 59,57 26 13,93 6,49 0 10 20 30 40 50 60 2002 2003 2004 2005 Yıllar
% Mobil Telefon Abone
Yoğunluğu
Sabit Telefon Abone Yoğunluğu
Đnternet Kullanıcı Yoğunluğu
Bilgisayar Yoğunluğu
Kaynak: Anonim, 2006.Bilgi Toplumu Stratejisi ( Eylem Planı 2006–2010), Yayın No: Devlet Planlama Teşkilatı, 2699.Temmuz 2006. Ankara
Grafik 1.1’de görüldüğü gibi`; 2002–2005 arasında mobil telefon kullanımı yaygınlığını artırmaktadır. Elektronik ticaretin vazgeçilmez unsurlarından biri olan bilgisayar ve
internet kullanımı sırasıyla 2002 yılında % 4,31 ve % 5,73 iken, 2005’de % 6,49 ve % 13,93’lara ulaşabilmiştir. Ancak istenilen seviyelere gelememiştir.
Türkiye’de 2007–2008 yılları arasında hanelerdeki internet erişimi Grafik 1.2’de gösterilmiştir.
Grafik 1.2.Türkiye’de Hanelerde Đnternet Erişimi % 24,4 30,9 9 12,1 24,5 18,9 0 5 10 15 20 25 30 35 2007 2008 Yıllar Türkiye Kent Kır
Kaynak: Anonim, 2009a. Devlet Planlama Teşkilatı Bilgi Toplumu Đstatistikleri (2006–2010) Mayıs 2009.
Grafik 1.2 incelendiğinde Türkiye’de 2007 ve 2008 yılları hanelerde internet erişiminin hızla arttığı ve 2008 yılında internet erişimine sahip hane oranının ülke geneli, kent ve kır için sırasıyla % 24,5, % 30,9 ve % 12,1 olduğu görülmektedir.
Kırsal alanda internet erişiminin kent ortalamasının altında kalması tarım ile uğraşan kesimin kırsal alanda olması nedeniyle tarımsal pazarlama açısından yeterince gelişme sağlanamaması sonucunu da doğurmaktadır. Türkiye’de bilgi teknolojileri konusunda hiç eğitim almayan bireylerin oranı ise oldukça fazladır.
Türkiye’nin bilgi toplumuna dönüşüm hedefi; “Bilim ve teknoloji üretiminde odak noktası haline gelmiş, bilgi ve teknolojiyi etkin bir araç olarak kullanan, bilgiye dayalı karar alma süreçleriyle daha fazla değer üreten, küresel rekabette başarılı ve refah düzeyi yüksek bir ülke olmak” şeklinde belirlenmiştir (Anonim, 2006).
Bilişim bilimi; bilgisayarın temel alındığı hesaplamaların ve formüllerin öne çıktığı öncelikle yerel alan ağları (LAN) şeklinde iken çağın gelişmeleri sonucu geniş alan
ağlarına (WAN) dönüşen ve internet üzerinden yapılan ticarete zemin hazırlayan etkin bir bilimdir.
Bilişim teknolojisi; bilgisayar tabanlı bilişim sistemlerinin, özellikle yazılım uygulamaları ve bilgisayar donanımının incelenmesi, tasarlanması, geliştirilmesi, yürütülmesi, yönetimi ve desteğine verilen addır. BT temel olarak bilgisayarların ve yazılımların aracılığıyla bilginin işlenmesi, dönüştürülmesi, saklanması, korunması, iletilmesi ve bu bilgiye güvenli bir biçimde erişilmesini sağlar (Anonim, 2009b).
Bilgi (bilişim) teknolojilerinin yaygınlaşması, bu teknolojilerin toplumun geniş kesimlerinde kamu yararı için kullanılmasına yönelik birtakım politikaları da gündeme getirmektedir.
Bilgi teknolojileri ve bilgisayar sistemlerinin kamu yararına kullanılmasının öncülüğünü ise kütüphaneler yapmıştır. Artan nüfus, internetin geniş kitleler tarafından kullanılması ve belki de gelişen dünya dışında kalmayıp, onun bir parçası olma gereği, kamu kurumlarının verdikleri hizmetleri internet üzerine taşımasına yol açmıştır.
21.yüzyılın başında ortaya çıkan bilgi çağı ile endüstriyel çağın rekabetinin temel varsayımlarından birçoğu geçerliliğini yitirmiştir. Şirketlerin başarı ve rekabet gücü kazanmaları için sadece yeni teknoloji alıp hızla fiziksel değerler haline dönüştürmeleri, aktif ve pasiflerini mükemmel bir şekilde yönetmeyi başarmaları yeterli değildir. Başarı ölçütü artık bilişim teknolojilerinin kullanılma durumuna endekslenmiştir. Bu, tarımsal işletmelerin de pazarlama ağlarını diğer işletmeler gibi internete taşımalarını kaçınılmaz kılmıştır. Yakın zamanda artık bilişim teknolojisinden yeteri kadar faydalanmayan tarımsal pazarlama şirketleri yaşamını sürdüremeyecektir (Türk, 2003).
Tablo 1.1’de Türkiye’de üretimin yoğun olarak yapıldığı şehir olan Đstanbul ilinin bilişim alt yapısı gösterilmiştir.
Tablo 1.1.Đstanbul Bilişim Alt Yapısı
Kullanılan Alt Yapı Đşletme Sayısı Yüzde
Đnternet 9.411 76,70
WEB Sayfası 6.026 49,11
E-Ticaret Alış 1.069 8,71
E-Ticaret Satış 1.035 8,44
Kaynak: Anonim,2005a. Kosgeb Saha Araştırma Çalışması Đstanbul Đli Değerlendirme Raporu, Mayıs 2005, Ankara.
Tablo 1.1’de sanayi yoğunluğu en fazla illerden biri olan Đstanbul’da yapılan saha araştırmasına göre 12.270 adet işletme içinde internet bağlantısı olan işletme oranının % 77 olması, söz konusu işletmelerin uluslararası düzeydeki yenilik ve gelişmelerden faydalanabilme imkanlarını yükseltebilmesi açısından dikkate değer bulunmuştur. Ancak, elektronik ticaret yapan işletmelerin % 8,5 dolayında olması, internet’e sahip olan işletmelerin elektronik ticareti etkin kullanmadıklarını göstermektedir (Anonim, 2005a).
4.2.TARIMSAL BĐLĐŞĐM NEDĐR?
Tarımsal bilişim; tarımsal üretim, araştırma vb. faaliyetlerden elde edilen bilginin toplanması, sınıflandırılması, depolanması, geri edinimi, analizi ve yayınlaması işlemlerini konu edinen bilim dalı ve bir disiplindir. Ancak, tarımsal bilişimi bu şekilde çok basit bir sözlük tanımıyla bağlamak tarıma haksızlık ve tarımsal bilişim boyutunu daraltmak anlamına gelebilir. Yaşamın gereği olarak insanları doyurmak gibi bir kutsal hizmeti üstlenen tarımsal uğraşılara daha fazla ilgi gösterilmelidir. Bu nedenle sınırlı bir kaynak olan topraktan daha fazlasını alabilmek için gelişmiş teknolojilere gereksinim vardır. Dinamik ve çoğu zaman doğal olayların etkisinde olan bir üretim sürecini kapsayan tarımda kontrolün ve bilginin önemi gittikçe kendini hissettirmektedir. Đşte bunlardan dolayı, bilişim teknolojileriyle tarımın buluşma ve kesişme noktası olan tarımsal bilişime azami önem verilmelidir (Cebeci, 2003).
Üniversitelerde düzenlenen Bilişim konferanslarında ‘‘ Tarımsal Bilişim ‘’ konusu tartışılmakta, tarımsal üretimin pek çok alanında bilişim teknolojilerinin kullanımı konularında bilgiler sunulmakta ve Türkiye tarımının geleceği açısından tarımsal bilişim faaliyetlerine, özellikle de internete gereken önemin verilmesinin gerekliliği vurgulanmaktadır (Bilir, 2003).
Tarım işletmelerinde bilgisayar ile kayıt tutulması sayesinde, tarım sektörünü araştıran ve bu sektörle ilgili sorunlara çözüm önerileri arayan araştırmacılar başta olmak üzere birçok kesimin bu kayıtlar sayesinde daha doğru ve çiftçinin yararına çözümler getirebileceği bilinmektedir (Terzi, 2007).
Yeni ekonomi, iletişim ağlarıyla bütünleşen bir ekonomidir. Buna göre, bilişim teknolojisi arz ve talep spiralinin doğurduğu hızla artan teknolojik ilerlemeler bilgi ve bilişim yoğun işlerin çoğalmasına, pazara girme sürecinin kısalmasına, ürün ve hizmet hayat dönüşüm sürelerinin azalmasına neden olmaktadır. Đşletmeler bilişim teknolojileri aracılığıyla da rakiplerinden farklılaşabilecekleri fırsatları yakalama şansına sahip olmaktadırlar (Güzelcik, 1999).
Tarım bilgi sistemi; bir ürün ve sistemler koleksiyonu olmayıp, her türlü tarımsal faaliyet ve tarımla ilgili inceleme ve değerlendirme çalışması kapsamında, ihtiyaç duyulan doğru, güvenilir ve güncel enformasyonun zamanında erişilebilir olduğu sosyo-teknik işleyişler bütünüdür. Tarımsal bilgi sisteminin temel öğesi mevcut bilgi birikimi olup, bilginin genişletilmesi ve geliştirilmesi, bilgiye erişim, iletişim ve eğitim ile bilginin kullanımı diğer öğeleri ifade etmektedir. Belli alanlara dönük olarak oluşturulmuş olan kayıt sistemleri (Çiftçi kayıt sistemi, arazi kayıt sistemi vb.) , veri tabanları (ilaç, toprak, agro-meteorolojik veri tabanları vb) çeşitli uygulama yazılımları (Doğrudan gelir desteği, Alternatif ürünler vb.) bilgi düzenleme sistemleri ile bilgisayar ve iletişim altyapıları da tarım bilgi sisteminin birer öğeleridir (Anonim, 2004b).
4.2.1. Bilgi Teknolojileri Kullanımının Tarım Sektörü Üzerindeki Tetikleyici Etkileri
Tarımsal rekabet gücünü artırılmasında bilgi teknolojileri; uzaktan algılama ile yıllık ürün tahminlerinden, tarım alanlarının ve ürünlerinin planlanmasına, internet üzerinden gübre ve yem satın almaktan, ürün satışına kadar pek çok farklı alanda kullanılabilmektedir.
E-ekonomi, finans sektörü ve araçları ile birlikte, tarım sektörünü doğrudan etkileyen bir ortamı oluşturmaktadır. Bu anlamda bilişim teknolojisi, ürün borsalarının oluşturulması ve bu borsalar üzerinde tüccar işlemlerinin gerçekleştirilmesi ile çiftçi geliri ve sübvansiyon politikalarından üretim planlamasına kadar birçok alanı doğrudan etkilemektedir (Anonim, 2004c).
Şu an Türkiye çapında tarım teşkilatı tarafından tutulan en önemli kayıt, çiftçi kayıt sistemi olarak bilinen kayıttır. Çiftçilerin kayıt altına alınması önemlidir, ancak çiftçilerin kullandıkları mazotu, tohumu, fidanı, hayvan yemini veya sattığı sütü, buğdayı ya da mısırı kayıt altına almak, ilerleyen yıllarda hem çiftçiler hem de tarım sektörü için çok büyük faydalar sağlayacağından dolayı daha da önemlidir. Böylelikle, bilişim teknolojisi kullanım kolaylıklarını da beraberinde getirmektedir (Terzi, 2007).
4.2.2. Tarımsal Veri Tabanı
Tarım sektöründe, üretimin çeşitlendirilmesi, pazarlama kanallarının oluşturulması, çiftçinin refah düzeyinin yükseltilmesi, tarımsal sanayinin geliştirilmesi, verimlilik, iç ve dış ticarette rekabet gücü ve kurumlar arası koordinasyonun artırılması bilgi çağının gereklerindedir. Bilgi teknolojileri ve internetin tarımsal faaliyetlerde yaygın olarak kullanımı küçük çiftçilerin dahi pazara kolaylıkla ve düşük maliyetlerle çıkmalarına olanak vermektedir.
Dünyada tarım kesiminde bilgi teknolojilerinin kullanılması hızla yaygınlaşmaktadır. Gelişmiş ülkelerde tarımda bilgisayar kullanımı Türkiye ile karşılaştırılamaz derecede ileri düzeydedir. Türkiye’de tüm çiftçiler içinde bilgisayar sahibi ve internet kullanan çiftçi oranı % 01’ler seviyesindedir. Danimarka’da bilgisayar sahibi çiftçi sayısı % 80 internet kullanan % 50; aynı sıralama ile Đngiltere’de % 70, % 38; Hollanda’da % 60, % 50; Almanya’da % 44, % 32’dir. Türkiye’deki çiftçilerin bilgisayar kullanım becerilerinin olmaması, eğitim eksikliği, kullanım zorluğu, altyapı eksikliği, yatırım maliyetinin yüksekliği ve teknoloji korkusu tarımda bilgi teknolojilerinin yaygınlaşmasını engellemektedir (Anonim, 2009c).
Türkiye’de kapsamlı bir tarımsal veritabanı fikri yeni bir kavram olarak göze çarpmaktadır. Mutlaka bir yerlerde bir takım kişilerde ve kuruluşlarda çeşitli tarımsal veriler bulunmaktadır. Ancak bunlar birbirini tamamlayan, doğrulayan, güncel, gerçek ve güvenilir bilgi yumağı halinde değildir.
Osmanlı imparatorluğu döneminde 1750’li yıllardan itibaren “Kayd-ı Kudüme” adlı kütüklerin düzenli birer tarımsal veritabanı olduğu halde, günümüzde de halen kağıt ortamında veri tutulması ve bilgi teknolojilerinin yeterince kullanılamaması geçen süre ve tecrübeler göz önüne alındığında oldukça düşündürücüdür.
Türkiye’de ilk olarak 1990’lı yıllarda kurumsal bilgisayar kullanımı teşvik edilmiş, geniş alan bilgisayar ağları (WAN) kurulmaya başlanılmış, üretim, yayım ve araştırmaya yönelik veritabanı kurulması, coğrafi bilgi sistemi ve uzaktan algılama çalışmaları yapılmıştır. 1997 yılından itibaren ise internet Tarım ve Köyişleri Bakanlığında kullanılmaya başlanılmış, 2000 yılında kapsamlı bir web sitesi oluşturulmuştur.Böylelikle “Tarım-NET” hedefi çerçevesinde, bakanlık birimlerinin birbirine entegrasyonu ve “Tarımsal Veritabanı” tasarımının başlatılması bir süreç olarak ortaya çıkmıştır. Diğer taraftan, dünya ülkelerinden tarımsal veri tabanı oluşturmuş olan çok az ülke bulunmaktadır.
Dünyada tarımsal veri tabanı konusunda en ciddi veri tabanı ABD’de NALUSDA (Tarım Bakanlığı Ulusal Tarım Kütüphanesi) tarafından oluşturulmuştur. Bilgi kaynağı olma özelliği yönünden en önemli veri kaynağı da budur (Anonim, 2009d).
4.3. E-TĐCARET KAVRAMI
4.3.1.Elektronik Ticaret Nedir?
Dünya Ticaret Örgütüne göre elektronik ticaret; üretim, reklam, satış ve ürün dağıtımının telekomünikasyon ağları üzerinden yapılmasıdır. En belirgin örnekleri elektronik kitap, müzik ve video telefon hattı veya internet üzerinden ürünlerin dağıtılmasıdır (Anonim, 1998a).
UN-CEFACT (Birleşmiş Milletler Yöntem, Ticaret ve Ulaştırma işlemlerini Kolaylaştırma Merkezi)’ın tanımına göre de e-ticaret; iş, yönetim ve tüketim faaliyetlerinin yürütülmesi için yapılanmış ve yapılanmamış iş bilgilerinin, üreticiler, tüketiciler, kamu kurumları ile diğer organizasyonlar arasında elektronik araçlar (elektronik posta ve mesajlar, elektronik bülten panoları, www teknolojisi, akıllı kartlar, elektronik fon transferi, elektronik veri değişimi vb.) üzerinden paylaşılmasıdır.
Diğer bir tanıma göre e-ticaret; bireyler ve kurumların; açık ağ ortamında (Đnternet) ya da sınırlı sayıda kullanıcı tarafından ulaşılabilen kapalı ağ ortamlarında (Đntranet) yazı, ses ve görüntü şeklindeki sayısal bilgilerin işlenmesi, iletilmesi ve saklanması temeline dayanan ve bir değer yaratmayı amaçlayan ticari işlemlerinin tümünü ifade etmektedir (Anonim, 1998 b).
Bir başka deyişle elektronik ticaret; mal ve hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin bilgisayar ağları üzerinden yapılmasıdır. Elektronik ticaret, ticari işlemlerden biri veya tamamının elektronik ortamda gerçekleştirilmesi yoluyla reklam ve pazar araştırması, sipariş ve ödeme ile teslim olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.
Đnternetin hızla yaygınlaşması, elektronik ticareti, ticari işlemlerin yürütülmesinde yeni ve çok etkin bir araç haline getirmiştir. Elektronik ticaret, tüm dünyada ticaretin serbestleştirilmesi eğilimi ile birlikte, son on yılda yaşanan ve bilgi iletişimini kolaylaştıran teknolojik gelişmelerin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır.
Elektronik ticaretin araçları, birbirleriyle ticaret yapanların ticari işlemlerini kolaylaştıran her türlü teknolojik ürünler (telefon, faks, televizyon, bilgisayar,
elektronik ödeme ve para transfer sistemleri, elektronik veri değişimi sistemleri -Electronic Data Interchange-EDI ve internet) olarak düşünülebilir.
EDI, ticaret yapan iki kuruluş arasında, insan faktörü olmaksızın bilgisayar ağları aracılığı ile belge ve bilgi değişimini sağlayan bir sistem olarak elektronik ticaretin önemli bir aracıdır.
Elektronik ticaret açısından en etkin araç olarak kabul edilen yeni internet teknolojileri ses, görüntü ve yazılı metni aynı anda, daha hızlı ve güvenli bir şekilde ilettiğinden, internet üzerinden yapılan bu işlemlerin maliyeti diğer araçlara oranla hayli düşüktür (Anonim, 2008a ).
Türkiye’de e-ticaretin gelişimi gelişmiş ülkelere nazaran geç olmakla birlikte 1997 yılından itibaren gündemdedir. Ulaştırma Bakanlığı 1997 yılı nisan ayında kısaca TUENA (Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapısı Ana Planı Hazırlama) diye adlandırılan bir projeyi bilgi teknolojilerinin geliştirilmesi ve bilgi toplumuna geçişin sağlanabilmesi için bir politika oluşturulması amacı ile gerçekleştirmiş ve 1998 yılında da sonuçlandırılmıştır (Anonim 1998c).
4.3.2. Küresel Pazar (Serbest Ticaret)
Dünya pazarının açık olması, e-ticaretin gelişmesi için en önemli şartlardan biridir. E-ticaret açısından pazarın açık olması, serbest piyasa koşullarında, şeffaf, güvenilir, herkes tarafından hızla ve ucuz erişilebilir bir altyapının kurulmasını ifade etmektedir. Serbest ticaret politikaları ne kadar geniş ölçekte uygulanırsa, e-ticaret için uygun gelişme ortamı da o ölçüde sağlanmış olacaktır. Bu bakımdan, ülkelerin yapısal reformlara ağırlık vermeleri ve özellikle telekomünikasyon sektörünü ve internet servis sağlama hizmetlerini serbestleştirmeleri önem taşımaktadır.
Ayrıca, uluslar arası uyumlu e-ticaret prosedürlerine paralel olarak uygulanacak uyumlu gümrük prosedürlerinin de uluslararası ticareti önemli ölçüde kolaylaştıracağı düşünülmektedir. Özellikle, bilgisayar yazılımı, fatura ödeme, danışmanlık, uçak bileti rezervasyonu gibi fiziksel olmayan mal ve hizmetlerin alım satımında e-ticaretin maliyetleri büyük oranda düşürdüğü görülmektedir.
OECD ülkelerinde bilgisayar ve internet çok yaygındır. Đşletmeler arasında geniş bant dahil internet bağlantısı oranının yüksek olmasına karşın, BĐT destekli bütünsel iş süreçleri uygulaması ve (sipariş alımı, tedarikçi entegrasyonu gibi) ağ üzerindeki faaliyetler görece azdır. Bu bakımdan e-ticaret yazılımlarının verimli kullanımının arttırılması, tedarikçi ve müşterilerle ilişkilerin yeniden yapılandırılması gerekmektedir (Anonim, 2004d).
Elektronik ticaretin temel ekonomik etkisi, engellerin daha az olduğu bir ekonomik faaliyet alanı yaratmasıdır. Söz konusu etki, esas olarak hızla gelişen bilgi ve iletişim teknolojilerinin doğurduğu bir sonuçtur. Elektronik ticaret, potansiyel olarak bütün üretici, sağlayıcı, kullanıcı ve tüketicileri bir araya getirdiğinden, sanayi devriminden bu yana hayal edilen mal ve hizmet üretimi ile ticari hayatı gerçeğe dönüştürecek özelliklere sahip olduğu düşünülmektedir (Đnce, 1999).
Son yıllarda yaygınlaşan teknolojik gelişmeler ve internet kullanımı, ticari işlemlerin gerçekleştirilmesinde elektronik ticareti etkin bir araç haline getirmiştir. E-ticaret, yeni üreticilerin dünya pazarlarına girmelerine, mal ve hizmetlerini geniş kitlelere tanıtma ve pazarlama imkânı bulabilmelerine, potansiyel tüketicilerin dünyada pazara arz edilen ürünler hakkında bilgi sahibi olmalarına, pazar bilgilerine kısa sürede ve daha az işlem masrafı yaparak ulaşmalarına olanak vermektedir. Tarım sektörü de, uluslararası piyasalarda yer alabilmek ve rekabet koşullarına uyum sağlayabilmek için, hızla gelişen bilişim teknolojisine ayak uydurmalı ve gelişmelere azami şekilde duyarlı davranmalıdır (Çavdar, 2008).
Türkiye’de yaklaşık 4 milyon internet kullanıcısı bulunurken, e-ticaret oranının yaklaşık % 1 düzeyinde olduğu tahmin edilmektedir. Dünyada bazı sektörlerde kullanımı daha
yaygın olan e-ticaret, tarımsal ürünler ve girdilerin pazarlamasında da yerini almıştır. Türkiye’de ise tarım ürünleri ve gıda maddelerinin perakende aşamasında e-ticaretin kullanımı tüketici davranışları ve alışkanlıkları nedeniyle yaygın değildir. Değişen koşullarla, bu pazarlama şeklinin de çok yavaş da olsa artacağı beklenebilir. Günümüzdeki süreçte, özellikle marka bağımlılığının olduğu gıda maddelerinde e-ticaret avantajından yararlanılabilir (Albayrak, 2008).
Türkiye’de elektronik ticaretin yaygınlaştırılması “Elektronik Ticaret” konusunda görüş alış verişinde bulunmak ve yapılacak çalışmalar için genel bir çerçeve çizmek üzere, Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) koordinasyonunda yapılan toplantılardan sonra, “Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu (ETKK)” toplantısında, elektronik ticaretin hukuk, finans ve teknik yönleri üzerinde çalışacak üç çalışma grubu oluşturulmuştur. Ayrıca, grup raporlarını birleştirerek ETKK’nın onayına sunmakla görevli bir değerlendirme komisyonu da kurulmuştur. Devlet Planlama Kurulu hukuk, TÜBĐTAK-BiLTEN teknik, Hazine Müsteşarlığı ise finans çalışma gruplarının sözcülüğünü üstlenmişlerdir.
Değerlendirme komisyonu, çalışma grupları’nca hazırlanan raporları inceleyerek, ETKK’nın kabul ettiği, rapor özetini hazırlamıştır. Rapor özetinde Türkiye’de elektronik ticaretin geliştirilebilmesi için devletin öncelikle şu dört ana görevi yerine getirmesinin gerekliliği ortaya konulmuştur:
1-Gerekli teknik ve idari altyapının kurulmasını sağlamak, 2- Hukuki yapıyı oluşturmak,
3- Elektronik ticareti özendirici önlemleri almak,
4- Ulusal politika ve uygulamaların uluslararası politika ve uygulamalarla uyumunu sağlamak (Anonim, 1998d).
Sanayi ve hizmet üreten bütün sektörlerde, pazar talebindeki değişikliklere hızla ayak uydurabilmek, yaratılan teknolojik yeniliklerden hemen yararlanabilmek için elektronik ticarete önem verilmelidir (Anonim 1998e).
4.3.3.Elektronik Ticaretin Ekonomik Boyutu
Đstatistikler, internet kullanıcılarının ve web sitesi sayısının hızla arttığını göstermektedir. Bununla birlikte internetin sunduğu olanaklar da aynı şekilde gelişme göstermektedir. Eksikler tamamlanmakta, güvenlik artırılmaktadır. Đnternetin, sınırları kaldırarak sunduğu olanaklardan biri olan elektronik ticarette de bu gelişmeler yaşanmaktadır.
Buna göre yerli kredi kartlarıyla 2008 yılında yapılan elektronik ticaret, önceki yıla göre yaklaşık % 49 artarak, 8 milyar TL’yi geçmiştir. Oysa 2007'de bu miktar yaklaşık olarak 5,5 milyar TL kadardır (Anonim, 2009d).
4.3.4.E-Ticaretin Ekonomik ve Sosyal Yaşama Etkileri
Genel olarak, e-ticaretin ekonomik ve sosyal hayatı aşağıdaki özellikleri dolayısıyla etkileyeceği düşünülmektedir:
a) Açık ağ üzerinde gerçekleşen e-ticaret faaliyetleri, ekonomik iletişimi büyük ölçüde artıracaktır. ABD’de işletme-işletme arası ticaretin, elektronik ortamda ve geleneksel yöntemlerle yapılması durumunda ortaya çıkan maliyetlerinin mukayesesi amacıyla yapılan bir araştırma neticesinde, sektörler itibariyle e-ticaret ile ortalama %15–20 arasında tasarruf elde edildiği belirlenmiştir.
b) E-ticaretin giderek daha yaygın şekilde tercih edilmesinde; herkesin kullanımına açık olan ve aynı zamanda da hiçbir kurum ya da kişiye ait olmayan internetin kullanılmasının büyük etkisi vardır.
c) E-ticaret; mal ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı ve satışının yanı sıra her türlü bilgi alışverişinde zaman faktörünün kullanımına yeni olanaklar sağlamaktadır. Pek çok şeyin zaman ile ölçüldüğü gelişmiş ekonomiler seviyesine yükselmek için, zamanın
etkin kullanımı kaçınılmazdır. Ticari faaliyetlerin elektronik ortamda yürütülmesi zaman tasarrufu açısından bilinen en iyi yöntemdir.
d) Mal ve hizmet pazarının yapısı e-ticaret ile değişecektir. Yeni ürünler, yeni dağıtım ve pazarlama teknikleri, yeni “tüketici memnuniyeti” kavramı, yeni aracılar ve yeni işgücü görüntüleri e-ticaretin getirdiği yeniliklere örnek olarak verilebilir.
e) E-ticaret, çarpan etkisine sahiptir. Başka bir ifade ile e-ticaretin birçok olumlu dışsal etkileri vardır. E-ticaret ile satıcı ve alıcının şeffaf ve tam rekabete yakın bir ortamda bir araya gelmesine olanak veren yapısı ve kaynakların daha etkin kullanımı toplumsal refah artışına katkı sağlayabilecektir.
f) E-ticaretin, istihdamın yapısını değiştirmesi kaçınılmazdır. E-ticaretin istihdam üzerindeki etkisi; fiziksel üretim sektörlerinde kısıtlı olmak üzere, özellikle hizmet üretiminde ve üretilen mal ve hizmetlerin pazarlaması safhasında olacaktır.
g) Yeni iş sahaları, büyük oranda “sayısal okuryazarlık” olarak ifade edilen, bilgisayar uygulamalarına yatkın işgücünü gerekli kılacaktır. Söz konusu gelişme ile birlikte ortaya çıkan bilgisayar ve iletişim teknolojileri konusunda eğitimli insan gücü ihtiyacı, eğitim politikalarının yeniden gözden geçirilmesine yol açabilecektir.
h) Gelişmiş ülkelerden gelişmemiş ya da gelişmekte olan ülkelere olan yeni teknoloji ihracı, belirli bir ölçüde kültür ihracını da beraberinde getirebilecektir (Anonim,2009e).
Elektronik ticaretin dar anlamda istihdam ya da iş gücü üzerine etkisi iki farklı şekilde gerçekleşmektedir. Đlk olarak elektronik ticaretin yeni iş alanlarının ortaya çıkmasına sebep olması dolayısıyla olumlu etkisi, ikinci olarak ise var olan iş sahalarında görevlerin yeniden oluşturulması sürecinde bazı sahaların ortadan kalkması dolayısıyla olumsuz etkisi söz konusu olmaktadır ( Haspolat, 2002).
Genel olarak e-ticaretle genişleyecek olan pazarlar ülke ekonomisi açısından istihdam üzerine önemli katkılar sağlayabilecektir.
4.4. DÜNYADA ve TÜRKĐYE’DE E-TĐCARET YAPILANMASI
4.4.1. Dünyada E-Ticaret Yapılanması
G8 ülkelerinde E-Ticaret ile ilgili çalışmalara Amerika Birleşik Devletleri’nin öncülük yaptığı gözlenmektedir. ABD’de küresel elektronik ticaret kurallarının incelendiği bir rapor hazırlanmış ve ‘Elektronik Ticaret için bir Çerçeve’ adıyla yayınlanmıştır.
Japonya’da sistematik elektronik ticaret çalışmaları 1996 yılının başında “Electronic Commerce Promotion Council of Japan (ECom)” adında bir kurumun oluşturulmasıyla başlamıştır.
1980’lerin başından bu yana Avrupa Birliği, Avrupa ağı kapasitesini geliştirmek amacıyla AR-GE ağırlıklı programlar düzenlemekte bu kapsamda elektronik veri değişimi sistemlerine destek vermektedir.
Dünyada bilgisayar dağılımında ikinci, kurulu bilgisayar gücü olarak sekizinci sırada yer alan Avustralya’da elektronik ticaretin gelişmesi hiçbir şekilde alışverişlerin parasal boyutlarıyla kısıtlanmamaktadır
4.4.2.Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Birliği Konseyi
Avrupa Birliğinde iç pazar; içinde malların, hizmetlerin serbestçe dolaştığı, hizmetlerin serbestçe gerçekleştirildiği ve sınırların kaldırıldığı bir iç alandır. Bilgi toplumu hizmetlerinin, bu sınırların kaldırıldığı iç alanda geliştirilmesi de Avrupa halklarını bölen engellerin kaldırılması için önemli bir araçtır.
Avrupa vatandaşlarının, elektronik ticaretin sınır tanımadan sağladığı imkanlardan tam olarak yararlanabilmeleri için topluluk hukuk düzeni önemli bir kazanım sağlamaktadır. Bu bağlamda, bilgi toplumu hizmetlerinin gerçekleştirilmesinde sınırların kaldırıldığı
gerçek bir iç alan oluşturabilmesi için topluluk hukukunun oldukça ileri bir düzeyde uyumu hedeflenmektedir.
Elektronik ticaretin iç pazardan tam olarak yararlanmasını sağlamak ve televizyon yayınları hakkında üye devletlerin idari işlemleri, kanun ve tüzük hükümlerinin koordinasyonu konusunu düzenleyen 3 Ekim 1989 tarih, 89/552/AET Konsey direktifinin öngördüğü gibi yüksek düzeyde bir topluluk bütünleşmesinin sağlanması en önemli öncelik olarak dikkat çekmektedir (Anonim, 2000a).
Bilindiği gibi, 1995 yılında yürürlüğe giren Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) tarım anlaşması, tarım ürünleri ticareti ve ticareti etkileyen destekleme tedbirleri için yeni kuralları yürürlüğe koymuştur. Bağlayıcı nitelikteki bu kurallar 1995–2004 yıllarını kapsamaktadır.
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ ) tarım anlaşmasının 20. maddesi bu sürenin bitiminden sonra ek kuralların yürürlüğe konulmasını ve bu amaçla 1999–2000 döneminde yeni bir müzakere döneminin başlatılmasını öngörmüş ve bu öngörü ışığında 2001 yılında Doha’(Katar) da düzenlenen DTÖ bakanlar toplantısında bu müzakerelerin başlatılması karara bağlanmıştır.‘’Doha Ticaret Müzakereleri ‘’ adıyla tanımlanan bu müzakerelerde, öncelikle, müzakerelere zemin teşkil edecek ve genel tavizleri içerecek bir çerçevenin kabul edilmesi ve ayrıntılı müzakerelerin bu metindeki esaslara dayalı olarak yürütülmesi şeklinde karar alınmış ve bu çerçeve 30 Temmuz 2004 tarihinde DTÖ genel konseyi toplantısında kabul edilmiştir. Bundan sonra, ayrıntılı nihai metin (Anlaşma) hazırlanmış ve 25.12.2005 tarihinde Hong Kong’da düzenlenen DTÖ bakanlar toplantısında kabul edildikten sonra yürürlüğe konulmuştur (Anonim,2005b).
4.4.3. Türkiye'de E-Ticaret Yapılanması
Hükümet, AB çerçevesinde başlatılan ve yürütülmekte olan e-Avrupa girişimini desteklemekte ve bu girişime katkıda bulunmak istemektedir. Türkiye’de bilgi toplumu oluşturmak amacıyla e-Türkiye girişimini başlatıp, yönlendirmeyi ve Avrupa Birliği’ndeki çalışmalarla eşgüdümü sağlayacak bir kurumsal yapıyı, ilgili özel sektör,
